Ένα επίμονο φλερτ που παραβιάζει τον προσωπικό μας χώρο και χρόνο, ένα ειρωνικό σχόλιο, μια υποτιμητική αντιμετώπιση από συνάδελφο: η τοξική αρρενωπότητα δεν είναι απαραίτητο να εκφραστεί μέσα από ακραίες συμπεριφορές όπως η διαδικτυακή ή σεξουαλική κακοποίηση για να μας προκαλέσει ψυχικά, αν όχι σωματικά τραύματα. Δεν είναι απαραίτητο καν να εκφραστεί από έναν άντρα. Συχνά παρεισφρέει στην καθημερινότητά μας μέσα από πιο έμμεσους και διακριτικούς τρόπους και την έχουμε εισπράξει όλες, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό.
Με αφορμή, ωστόσο, τα πρόσφατα γεγονότα, με τον Στάθη Παναγιωτόπουλο να βρίσκεται αυτή τη στιγμή στο αυτόφωρο αντιμετωπίζοντας πλήθος καταγγελιών, επιλέξαμε να εστιάσουμε στο επαγγελματικό περιβάλλον και ιδιαίτερα στο χώρο των media, που αν και ξεσκεπάζει, ή τουλάχιστον διαδίδει, περιστατικά κακοποίησης και παρενόχλησης από διάφορους τομείς της δημόσιας και ιδιωτικής σφαίρας, όταν πρόκειται για εσωτερικές υποθέσεις μπορεί να επιλέξει να τις αποσιωπήσει, ακόμα και να τις θάψει. Έναν χώρο όπου επικρατεί, σε κάποιες περιπτώσεις, μια ομερτά που δεν επιτρέπει στα θύματα να μιλήσουν και, ακόμα περισσότερο, να δικαιωθούν.
Παρακινημένες λοιπόν από την επικαιρότητα θέσαμε σε πέντε γυναίκες δημοσιογράφους, με δυνατή παρουσία σε κοινωνικά θέματα, το ερώτημα: «Με αφορμή τη διαδικτυακή κακοποίηση και τις αποκαλύψεις που ακολούθησαν, ποια είναι η δική σας άποψη ή και προσωπική εμπειρία για την τοξική αρρενωπότητα στο χώρο των media;». Αυτές είναι οι απαντήσεις τους.
Μαρία Μπακοδήμου, δημοσιογράφος-παρουσιάστρια:
«Δεν διαχωρίζω την τοξική αρρενωπότητα στα media από άλλους επαγγελματικούς χώρους. Νομίζω ότι υπάρχουν παντού αυτές οι συμπεριφορές – είτε μια γυναίκα δουλεύει σε κρεοπωλείο είτε σε ιατρικό κέντρο είτε σε τηλεοπτικό κανάλι. Αν σκεφτούμε τι παρακινεί τους άντρες που συμπεριφέρονται με κακοποιητικό τρόπο –ακόμα και στα πιο σκληρά παραδείγματα που έχουμε, στις γυναικοκτονίες– νομίζω ότι είναι ένα τεράστιο εγώ, ότι αισθάνονται ότι τους ανήκουν όλα. Ότι τους ανήκουν και οι γυναίκες, χωρίς να τους νοιάζει αν με τη συμπεριφορά τους θα καταστραφεί η ζωή τους, κυριολεκτικά ή μεταφορικά.
»Είμαι πολύ αισιόδοξη ότι θα αλλάξει κάτι. Και μόνο ότι αυτά τα πράγματα αποκαλύπτονται –γιατί ανέκαθεν συνέβαιναν, αλλά τώρα αποκαλύπτονται– είναι αισιόδοξο, γιατί για να τα πει, για να τα φωνάξει ένα θύμα πρέπει να είναι απενοχοποιημένο. Και με το που δημοσιοποιούνται, αποκτούν τον όγκο που έχουν πραγματικά και η κοινωνία αρχίζει να τα διαχειρίζεται με έναν τρόπο που να μπορούν τα πράγματα να μπουν στη θέση τους.
«Αν σκεφτούμε τι παρακινεί τους άντρες που συμπεριφέρονται με κακοποιητικό τρόπο –ακόμα και στα πιο σκληρά παραδείγματα που έχουμε, στις γυναικοκτονίες– νομίζω ότι είναι ένα τεράστιο εγώ, ότι αισθάνονται ότι τους ανήκουν όλα».
»Όσο αρχίζουν να δυναμώνουν οι γυναίκες, δηλαδή να αισθάνονται ότι μπορούν να φύγουν από μια κατάσταση, βλέπουμε παραδείγματα γυναικών που σώζονται. Για να μιλήσω κυρίως για τις γυναίκες που συζούν με έναν άνθρωπο που τις κακοποιεί: όσο η πολιτεία μπορεί να φροντίσει ώστε να υπάρχουν αξιοπρεπείς δομές για να τις φιλοξενήσει για κάποιο διάστημα, ίσως και με τα παιδιά τους, και να βρουν δουλειά, τότε κι εκείνες μπορούν να απεγκλωβιστούν ευκολότερα, γιατί μια γυναίκα που δεν έχει δουλέψει ποτέ, που εξαρτάται οικονομικά από έναν άντρα, είναι πολύ δύσκολο να φύγει. Επίσης, όσο εξομαλύνουμε το στίγμα και βγαίνουν στη δημοσιότητα νέες μαρτυρίες, είναι πολύ πιο εύκολο για μια γυναίκα να δηλώσει ότι έφυγε από έναν κακοποιητή.
»Σε μια κακοποιητική συμπεριφορά στο χώρο εργασίας, πρέπει να είμαστε απόλυτες και να μην την επιτρέπουμε. Ακόμα και αν είναι κάτι “μικρό”, αυτό θα γίνει μεγαλύτερο. Όσο αφήνεις χώρο, ο άλλος αισθάνεται ότι τον δικαιούται και απλώνεται. Να μην επιτρέπουμε τέτοιες συμπεριφορές, ακόμα και αν το κόστος είναι να χάσεις τη δουλειά σου, γιατί έχω ακούσει περιστατικά γυναικών που κακοποιήθηκαν από συνεργάτη τους –χωρίς να εννοώ ότι βιάστηκαν– και επειδή δεν τις προστάτεψε ο εργοδότης τους, αναγκάστηκαν να αφήσουν τη δουλειά τους. Ακόμα κι αν δυσκολευτείς λίγο να βρεις την επόμενη δουλειά, είναι καλύτερο να είσαι ψυχικά ήρεμος και δυνατός, σε ένα περιβάλλον όπου αισθάνεσαι ότι σε σέβονται, παρά να το υπομείνεις αυτό. Είναι θέμα αξιοπρέπειας και ψυχικής υγείας».
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Έφη Αλεβίζου, δημοσιογράφος-ραδιοφωνική παραγωγός:
«”Δε θα ερωτευτώ φύλο αλλά άνθρωπο” λέει ο 18χρονος γιος μιας φίλης επιβεβαιώνοντας τη θεώρηση που θέλει τη generation alpha, στην οποία ανήκει ο πιτσιρικάς, να δραπετεύει από τον διαχωρισμό. Ίσως αυτή η αρχή της άφυλης εκλογής να βοηθήσει στον τερματισμό της έμφυλης κακοποιητικής συμπεριφοράς. Ίσως όχι. Όπως και να έχει, όμως, μέσα από τη φωτιά του #metoo που έχει παγκοσμίως ξεσπάσει, μέσα από τις στάχτες και τα καμένα εδάφη κυριαρχίας των αντρών, οι γυναίκες βρίσκουν τον τρόπο να ανθίσουν με μεγαλοπρέπεια, σαν ηρωίδες στους πίνακες της Artemisia Gentileschi, να αποποιηθούν τον ρόλο του θύματος – έναν ρόλο που δε διάλεξαν και δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, ακόμη κι αν έτσι τις αποκαλούν τα media σε μια συντόμευση του “οι γυναίκες που κατήγγειλαν τον βιαστή τους”.
»Η “αγορίνα”, από την άλλη, ζορίστηκε, ξεβολεύτηκε. Ο παραδοσιακός, στερεοτυπικός “παίκτης”, γεμάτος ακραία αυτοπεποίθηση, τάση για κυριαρχία, υποτίμηση των γυναικών και καταστολή των όποιων συναισθημάτων, βρέθηκε με την πλάτη στον τοίχο. Η Ελένη Τοπαλούδη, ο Ζακ Κωστόπουλος, ο Τζορτζ Φλόιντ είναι όλοι τους δολοφονημένοι από την ίδια ποσότητα τοξικής αρρενωπότητας που έθεσε αυθαίρετα τα όρια ανάμεσα στη δική της ηγεμονία και τις μειονότητες, με μοναδικό κέρδος την ατελέσφορη, κτηνώδη αυτοεπιβράβευση. Οι τελευταίες αποκαλύψεις για διακίνηση πορνογραφικού υλικού από γνωστό τηλεπαρουσιαστή ενδεχομένως να ξεφεύγουν από την πεπατημένη της παραπάνω παθογένειας και να αφορούν σε μια επιπρόσθετη διαστροφή, στο προαιώνιο λάκτισμα της ανθρώπινης υστεροβουλίας, το οικονομικό όφελος. Η δικαιοσύνη θα αποφανθεί.
«Η Ελένη Τοπαλούδη, ο Ζακ Κωστόπουλος, ο Τζορτζ Φλόιντ είναι όλοι τους δολοφονημένοι από την ίδια ποσότητα τοξικής αρρενωπότητας που έθεσε αυθαίρετα τα όρια ανάμεσα στη δική της ηγεμονία και τις μειονότητες, με μοναδικό κέρδος την ατελέσφορη, κτηνώδη αυτοεπιβράβευση»
»Μέχρι τότε και μέχρι να γυρίσει ο ήλιος, αυτό που μένει είναι η γυναικεία αλληλεγγύη και ενδυνάμωση. Μου έχει συμβεί, σας έχει συμβεί, σε όλες όσες δουλεύουμε στα media έχει συμβεί. Κάποια στιγμή, μέσα σε ένα γραφείο, γύρω από ένα οβάλ meeting room, σε κάποιο αίθριο, σε κάποια καντίνα ενός κτηρίου κάποιου δημοσιογραφικού οργανισμού, να αισθανθούμε άβολα, αμήχανα ή ακόμα και ιδιαίτερα προσβεβλημένες από τη συμπεριφορά ανδρών συναδέλφων στο πρόσωπό μας. Ακόμα και η ειρωνεία, μην ξεχνάμε, είναι μια μορφή κακοποίησης, light μεν, κακοποίηση δε. Η μόνη απάντηση σε αυτή την συμπεριφορά είναι η ορθωμένη μας σπονδυλική στήλη και η μεταξύ μας συμμαχία.
»Μέχρι να φτάσουμε να είμαστε όλοι νικητές, γυναίκες, άντρες και όλα τα φύλα».
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Μαρία Κοζάκου, δημοσιογράφος, διευθύντρια Δεύτερου Προγράμματος:
«Σκηνή 1η: Έχουμε γιορτάσει το μιλένιουμ, αναμένουμε με έξαψη τους Ολυμπιακούς της Αθήνας και, γενικά, νιώθουμε ότι έχουμε ανέβει πίστα. Σε studio ραδιοφωνικού σταθμού κάνουμε δοκιμαστικό, για δημοσιογράφο, με ωραία φωνή, που θα συντάσσει και θα εκφωνεί τις ειδήσεις στο σταθμό μας. Μόλις έχει βγει από το studio ένας νέος, με καταπληκτικά ουσιαστικά και τυπικά προσόντα, τον αποχαιρετούμε και ακούμε το δοκιμαστικό του. “Καλός είναι αλλά… είναι λίγο γκέι η φωνή του. Δεν κάνει για ειδήσεις, θέλουμε σοβαρότητα, εγκυρότητα”.
»Σκηνή 2η: Λίγα χρόνια αργότερα σε γενικό meeting τηλεοπτικής εκπομπής μηδενικής τηλεθέασης και υψηλής “σοβαρότητας”. Περιμένουμε να συγκεντρωθούμε όλοι για να ξεκινήσουμε, ώσπου μπαίνει στο γραφείο η “μικρή” της ομάδας, ένα πολύ ταλαντούχο κορίτσι. Αντί για τα μακριά καστανόμαυρα μαλλιά της, έχει κουρευτεί a la garcon και μπαίνει με ένα πλατύ χαμόγελο. Ο εκπομπάρχης, δηλαδή ο “αρχηγός”, το alpha male, που συχνά πυκνά της πετούσε ατάκες διανοουμενίστικου φλερτ χωρίς κανένα αποτέλεσμα, την κοιτάει, γελάει και της λέει: “τι έγινε βρε, Ε.; Το γύρισες; Σαν νταλικέρης είσαι”. Αυθορμήτως, οι δύο άλλες “μικρές” εκφράζουμε τον ενθουσιασμό μας για το νέο της look και ο “αρχηγός” μάς βάζει στη θέση μας: “Α! Ωραία! Να κάνετε τρίο!”.
«Έχει κουρευτεί a la garcon και μπαίνει με ένα πλατύ χαμόγελο. Ο εκπομπάρχης, δηλαδή ο “αρχηγός”, το alpha male, που συχνά πυκνά της πετούσε ατάκες διανοουμενίστικου φλερτ χωρίς κανένα αποτέλεσμα, την κοιτάει, γελάει και της λέει: “τι έγινε βρε, Ε.; Το γύρισες; Σαν νταλικέρης είσαι”»
»Αυτά είναι μόνο δύο από τα αναρίθμητα περιστατικά τοξικής αρρενωπότητας που έχω συναντήσει ή βιώσει τα τελευταία 25 περίπου χρόνια που εργάζομαι στα ελληνικά media. Θύματα της τοξικής αρρενωπότητας δεν είναι μόνο γυναίκες. Η υπερσυγκέντρωση “αρσενικών” συμπεριφορών δεν είναι μόνο ο μισογυνισμός αλλά και η ομοφοβία. Κάθε είδους συμπεριφορά που με βίαιο ή απροκάλυπτα σκληρό τρόπο προσπαθεί να διατηρεί στερεοτυπικές έμφυλες συμπεριφορές που παγιδεύουν, κυρίως τα αγόρια, σε “μάτσο” ανδρικά χαρακτηριστικά, αποστερώντας τους την έκφραση του συναισθηματικού κόσμου τους. Ένα πρότυπο που διαιωνίζεται από πατέρα –και μάνα– σε γιο. Η γυναίκα είναι απλώς ο εύκολος στόχος. Ένας “στόχος” που όμως έχει αρχίσει να μιλάει, επιτέλους».
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Μαρία Δεδούση, δημοσιογράφος:
«Έχοντας –λόγω επαγγέλματος– μακρά παρουσία στο χώρο των ΜΜΕ και μια πιο βραχύβια στο χώρο των social (που κι αυτά media είναι), το βασικό που μπορώ να πω είναι ότι όλα αυτά αποτελούν καθρέπτη της κοινωνίας.
»Ό,τι είδωλο του βάλεις απέναντι, αυτό θα σου δείξει, έστω και διαστρεβλωμένο, ή ωραιοποιημένο.
»Η τοξική αρρενωπότητα, όπως ονομάζουμε την αντρική ανάγκη για επιβολή, δεν είναι ένας γίγαντας που έχεις ορθωμένο και ξεκάθαρο απέναντί σου.
»Περισσότερο μοιάζει με ιό: μικρό, αόρατο με γυμνό μάτι, αλλά πολύ επικίνδυνο και μεταδοτικό, που χτυπάει σε ανύποπτο χρόνο και κάνει τη ζημιά με μεγάλη αποτελεσματικότητα.
«Η τοξική αρρενωπότητα δεν είναι ένας γίγαντας που έχεις ορθωμένο και ξεκάθαρο απέναντί σου. Περισσότερο μοιάζει με ιό: μικρό, αόρατο με γυμνό μάτι, αλλά πολύ επικίνδυνο και μεταδοτικό, που χτυπάει σε ανύποπτο χρόνο και κάνει τη ζημιά με μεγάλη αποτελεσματικότητα».
»Είναι οι λέξεις· καίριες στη χρήση τους ή την αποφυγή τους, είναι ο τόνος· μια διαφοροποίησή του αλλάζει όλο το νόημα, είναι τελικά αυτό που κρύβεται πίσω από την πρώτη εικόνα, την προφανή.
»Τα ΜΜΕ απευθύνονται σε ένα κοινό που ξέρουν ότι δεν είναι κατά κανόνα και αυθεντικά πρόθυμο να αποδεχθεί την ανάγκη για ριζικές αλλαγές. Κανένα κοινό ποτέ δεν ήταν.
»Δείτε τη χρήση του όρου “γυναικοκτονία” και πόσοι αντιδρούν σε αυτήν.
»Δείτε την άρνηση στα στατιστικά, στις αλήθειες, στο αυτονόητο.
»Δείτε τα σχόλια κάτω από δημοσιεύματα, κάτω από post στο fb, ή και στις καθημερινές κουβέντες: Όλοι δηλώνουν απερίφραστα ότι αγαπούν τις γυναίκες και είναι εναντίον της έμφυλης βίας, ελάχιστοι όμως αναγνωρίζουν ευθύνη του εαυτού τους και της συμπεριφοράς τους και αποδέχονται την ανάγκη να αποτελέσουν μέρος της λύσης.
»Μόλις πεις “πρέπει ΟΛΟΙ να αλλάξουμε”, αντιδρούν θιγμένοι προσωπικά.
»Ευθύνη δεν σημαίνει φταίξιμο.
»Σημαίνει υπευθυνότητα. Κι αυτή ανήκει σε όλους.
»Θα σας εκπλήξω, αλλά δεν διακρίνω την τοξική αρρενωπότητα μόνο στους άντρες. Υπάρχουν πολλές γυναίκες που πρόθυμα –αν και ίσως ασυναίσθητα– μπαίνουν στο ίδιο παιχνίδι. Είναι, πολύ απλά, ο τρόπος που έχουμε μάθει να το παίζουμε εδώ και χιλιάδες χρόνια.
»Νομίζω ότι είμαστε στο σημείο που περπατάμε, σαν κοινωνίες, πάνω σε ένα λεπτό στρώμα πάγου. Η άλλη όχθη είναι απέναντι, τη βλέπουμε, αν φτάσουμε εκεί έχουμε κάνει ένα τεράστιο βήμα. Είναι η όχθη της ενσυναίσθησης ανάμεσα στα δύο φύλα και της ουσιαστικής αλλαγής. Της απαλλαγής, μάλλον, από το σημαντικότερο: από τα στερεότυπα, τα οποία μας οδηγούν στις λάθος, στις επικίνδυνες και τελικά συχνά στις εγκληματικές συμπεριφορές.
»Δεν είναι εύκολο να φτάσεις σ’ αυτή την όχθη. Θέλει πάρα πολύ προσεκτικά βήματα, κάθε ένα απειλεί να σε ρίξει στο νερό. Κάθε βήμα είναι οι λέξεις που χρησιμοποιείς, οι κινήσεις που κάνεις, όσα ζητάς από το κράτος σου, την κοινωνία, τους άλλους γύρω σου, όσα κάνεις εσύ.
»Κάθε βήμα είναι μια στροφή προς τους άλλους δίπλα σου αλλά και προς τον εαυτό σου.
»Κάθε βήμα οφείλει να μας αλλάζει σαν ανθρώπους και σαν ανθρώπινο σύνολο».
Μυρτώ Κάζη, δημοσιογράφος-εκδότρια:
«Ξεκινώντας να γράψω για αυτό το τόσο επίκαιρο θέμα, το θέμα που κατάφερε να κατατροπώσει την πανδημία και να μας ξυπνήσει από τον λήθαργο δεκαετιών, σκέφτομαι αν πρέπει κανείς να ασχοληθεί έστω και λίγο με άτομα όπως ο Στάθης Παναγιωτόπουλος (να που καταφέραμε να μάθουμε και το όνομά του, ήταν πάντα ο no name τύπος με τα γελοία ανέκδοτα). Την ώρα που απαξιώ να ασχοληθώ μαζί του, εκείνη ακριβώς τη στιγμή θυμώνω, βράζω και λέω πως αν μπορώ να επιτελέσω ένα και μόνο ένα έργο μέσα από το επάγγελμά μου, είναι να αφυπνίσω, να ενεργοποιήσω, να αλλάξω. Τους γύρω μου αλλά και εμένα.
»Η τοξική αρρενωπότητα πάντα υπήρχε (εντός και εκτός media) και δεν πιστεύω πως υπάρχει γυναίκα εκεί έξω που αν κάνει flash back στη ζωή της δεν έχει να μοιραστεί μία ή και περισσότερες ιστορίες πλημμυρισμένες στη χυδαιότητα και τον σεξισμό.
»Αν έχω προσωπικές εμπειρίες; Ναι. Όχι σε βαθμό που θα απαιτούσαν καταγγελία, αλλά θα ήθελα ως πιο μικρή να έχω τη δύναμη να αντιδράσω όπως έπρεπε και κυρίως να συνειδητοποιήσω τι ήταν αυτό που μου είχε συμβεί, χωρίς να το προσπεράσω λέγοντας αφ’ υψηλού “άλλος ένας γελοίος”.
«Αν έχω προσωπικές εμπειρίες; Ναι. Όχι σε βαθμό που θα απαιτούσαν καταγγελία, αλλά θα ήθελα ως πιο μικρή να έχω τη δύναμη να αντιδράσω όπως έπρεπε και κυρίως να συνειδητοποιήσω τι ήταν αυτό που μου είχε συμβεί, χωρίς να το προσπεράσω λέγοντας αφ’ υψηλού “άλλος ένας γελοίος”».
»Αισθάνομαι την αλλαγή, αισθάνομαι πως έρχεται το τέλος, η λύτρωση. Δεν θεωρώ πως το 2021 στιγματίστηκε από τον COVID, όσο στιγματίστηκε από το “ως εδώ” στους απανταχού Σάτυρους, που επιτέλους θα μαζέψουν τα χέρια τους και τα λόγια τους γιατί θα αποτελούν το πιο εξευτελισμένο είδος ανθρώπου. Κορίτσια, μη μασάτε, ο κόσμος φέτος γύρισε σελίδα».
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
