Η Άλκη Ζέη από παιδί ακόμα είχε καταπιαστεί με τη συγγραφή, με την παρακίνηση και της θείας της, Διδώς Σωτηρίου, που ήταν παντρεμένη με τον αδερφό της μητέρας της, Πλάτωνα Σωτηρίου. Στη Σχολή Αηδονοπούλου, όπου φοιτούσε, έκανε τις πρώτες της συγγραφικές απόπειρες σε έργα για κουκλοθέατρο. Όταν παρουσιάστηκε η σημαντική σχολική παράστασή της «Κλούβιος», ανάμεσα στο κοινό ήταν ο Εμπειρίκος, ο Ελύτης, ο Γκάτσος, ο Πλωρίτης και ο μετέπειτα σύζυγός της, Γιώργος Σεβαστίκογλου.
Η παρέα έδινε συχνά ραντεβού στο Πατάρι του Λουμίδη, το οποίο η Ζέη μνημόνευσε στην αυτοβιογραφία της «Με μολύβι φάμπερ νούμερο δύο» (εκδ. Μεταίχμιο). Σε ένα σημείο του βιβλίου περιγράφει την έξοδο με την αδερφή της, Λένα, μετά το τέλος της παράστασης του «Κλούβιου»: «Να ‘μαστε λοιπόν καθισμένες στου Λουμίδη δίπλα δίπλα, να πίνουμε ένα θεόπικρο ζουμί που το λένε εσπρέσο. […] Κοίταζα τη Λενούλα που έπινε αυτό το εσπρέσο χωρίς μορφασμό και τα μάτια κολλημένα στον Γκάτσο. Τον κοίταξα κι εγώ. […] Πολύ ψηλός, μάτια σχιστά, αριστοκρατικά χέρια. Κατάμαυρα μαλλιά. Έμοιαζε με ισπανικό ευγενή».
«Να ‘μαστε λοιπόν καθισμένες στου Λουμίδη δίπλα δίπλα, να πίνουμε ένα θεόπικρο ζουμί που το λένε εσπρέσο. […] Κοίταζα τη Λενούλα που έπινε αυτό το εσπρέσο χωρίς μορφασμό και τα μάτια κολλημένα στον Γκάτσο».
Στο Πατάρι του Λουμίδη γεννήθηκε το ειδύλλιο ανάμεσα στον Νίκο Γκάτσο και τη Λένα Ζέη. Λέγεται επίσης πως γεννήθηκε το ποίημά του, «Αμοργός», το οποίο τής αφίερωσε, σύμφωνα με την Άλκη: «Βγήκε τελικά το ’43 η “Αμοργός” από τις εκδόσεις Αετός, αφιερωμένη ” Σ’ ένα πράσινο άστρο” , δηλαδή στη Λενούλα με τα πράσινα μάτια. Μα το σπουδαιότερο ήταν ότι της έδωσε το τρίτο αριθμημένο βιβλίο με την ιδιόχειρη αφιέρωση. “Σ’ εκείνη που στα χείλη της έγραψε ο κεραυνός το όνομά του”».
Στο Πατάρι του Λουμίδη, ακόμα, ο Γκάτσος διάβασε τη μετάφραση του «Ματωμένου Γάμου» του Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα, που ο Κάρολος Κουν αποφάσισε να ανεβάσει στο Θέατρο Τέχνης και ο Μάνος Χατζιδάκης να γράψει τη μουσική. Όπως είχε αφηγηθεί ο τελευταίος στην εκπομπή «Νυχτερινός Επισκέπτης» του Άρη Σκιαδόπουλου:
«Στο πατάρι του Λουμίδη μάς διάβασε ο Γκάτσος τον “Ματωμένο Γάμο”, την περίφημη μετάφρασή του, πριν ανεβεί στο Θέατρο Τέχνης. Εκεί σχεδόν την πρωτάκουσε ο Κουν και αποφάσισε να τη συμπεριλάβει στο ρεπερτόριο. Εκεί σχεδίασα για πρώτη φορά τη μουσική του “Ματωμένου Γάμου”».
«Στο πατάρι του Λουμίδη μάς διάβασε ο Γκάτσος τον “Ματωμένο Γάμο”, την περίφημη μετάφρασή του, πριν ανεβεί στο Θέατρο Τέχνης».
«Με το Νίκο Γκάτσο είχαμε στήσει το στρατηγείο μας καταμεσής της οδού Σταδίου, στο Πατάρι της Λουμίδη» έγραψε, με τη σειρά του, ο Οδυσσέας Ελύτης στο «Χρονικό μιας δεκαετίας», προσθέτοντας: «Εκεί κουβαλούσαμε τις καινούριες αγάπες μας, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Θέλω να πω, τις καινούριες ποιητικές συλλογές και τις καινούριες φιλενάδες μας».
Κανείς δεν ξέρει πόσα ακριβώς έργα τέχνης και ειδύλλια γεννήθηκαν πάνω από ένα φλιτζάνι αχνιστού καφέ. Γιατί στην ιστορία του Παταριού, τα γεγονότα μπερδεύονται με τις φήμες. Ο όγκος της σχετικής βιβλιογραφίας είναι αντιστρόφως ανάλογος του ρόλου που διαδραμάτισε στη ζωή της νεότερης Ελλάδας.
«Με το Νίκο Γκάτσο είχαμε στήσει το στρατηγείο μας καταμεσής της οδού Σταδίου, στο Πατάρι της Λουμίδη. Εκεί κουβαλούσαμε τις καινούριες αγάπες μας, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Θέλω να πω, τις καινούριες ποιητικές συλλογές και τις καινούριες φιλενάδες μας»
Η ιστορία
Το βέβαιο είναι ότι εγκαινιάστηκε το 1938, ως το νέο καφεκοπτείο της εταιρείας Λουμίδη, μιας οικογενειακής επιχείρησης που είχε ξεκινήσει στο χώρο του καφέ τη δεκαετία του ’20 από τον Πειραιά, πωλώντας τον στις γειτονιές με ένα κάρο, με έδρα το παντοπωλείο της στην οδό Ρετσίνα, και δημιουργώντας έτσι σταδιακά το πρώτο δίκτυο κατ’ οίκον διανομών. Την εποχή που άνοιξε το Πατάρι, η πρώτη γενιά της οικογένειας από την Κάρυστο, Αντώνης, Νίκος και Ιάσων Λουμίδης, που κρατούσε ακόμα τα ηνία, είχε ήδη δημιουργήσει μια αλυσίδα από καφεκοπτεία, σε Πειραιά, Αθήνα και Θεσσαλονίκη.
Ούτε τα ίδια τα αδέρφια Λουμίδη είχαν φανταστεί, μάλλον, σε πόσο δημοφιλές στέκι για καλλιτέχνες και διανοούμενους θα εξελισσόταν η νέα προσθήκη στο κέντρο της Αθήνας. Σίγουρα βοήθησαν η τοποθεσία του, πάνω στο δρόμο των κινηματογράφων, όπως αποκαλείτο τότε η Σταδίου, και δίπλα στο ιστορικό Βιβλιοπωλείον της Εστίας, αλλά και η κουλτούρα του καφέ, που συνδέθηκε αναπόσπαστα με το όνομα των καφεκοπτείων Λουμίδη.
Σίγουρα βοήθησαν η τοποθεσία του, πάνω στο δρόμο των κινηματογράφων, όπως αποκαλείτο τότε η Σταδίου, και δίπλα στο ιστορικό Βιβλιοπωλείον της Εστίας
Έτσι, παρόλο που δεν φημιζόταν για την εντυπωσιακή διακόσμησή του, υποδέχτηκε ένα εκλεκτό χαρμάνι από θαμώνες όπως οι Νίκος Γκάτσος, Μάνος Χατζιδάκις, Οδυσσέας Ελύτης, Καρόλος Κουν, Γιώργος Σεφέρης, Γιάννης Τσαρούχης, Κώστας Βάρναλης, Ανδρέας Εμπειρίκος, Ελένη Βακαλό, Μίκης Θεοδωράκης. Κάποιοι έπαιρναν ένα ρόφημα στο χέρι και στέκονταν για κουβέντα στο πεζοδρόμιο ενώ άλλοι ανέβαιναν στο πατάρι και έπιαναν ένα από τα τραπέζια για να απολαύσουν με την άνεσή τους το φρεσκοκαβουρδισμένο καφέ και τα γλυκά που σέρβιρε.
Στα αριστερά κάθονταν οι ηθοποιοί, οι δημοσιογράφοι και επιθεωρησιογράφοι, στο βάθος οι συγγραφείς, όπως γράφει το «Βήμα» σε σχετικό αφιέρωμα. Με το ονομαστό πλήθος μπλέκονταν, συχνά, θαυμαστές αλλά και νεαροί δημιουργοί, που ευελπιστούσαν να αποσπάσουν κάποια γνώμη, κάποια συμβουλή από τα πρότυπά τους. Η σύνθεση της πελατείας άλλαζε ανάλογα και με τα ιστορικά γεγονότα. Στην Κατοχή, σύμφωνα με τον Ελύτη, σύχναζαν και μαυραγορίτες, ενώ στον Εμφύλιο Πόλεμο χαφιέδες, που η Ασφάλεια είχε τοποθετήσει σε στρατηγική θέση να παρακολουθούν τους αριστερούς θαμώνες, τους αποκαλούμενους και «ΣοσιαλΛουμίδηδες».
Η σύνθεση της πελατείας άλλαζε ανάλογα και με τα ιστορικά γεγονότα. Στην Κατοχή, σύμφωνα με τον Ελύτη, σύχναζαν και μαυραγορίτες, ενώ στον Εμφύλιο Πόλεμο χαφιέδες.
Τέλος εποχής
Στη δεκαετία του ’60 κάποιοι θαμώνες μετακόμισαν σε ένα άλλο σημαντικό στέκι, το Μπραζίλιαν στη Βουκουρεστίου, ενώ και το Βιβλιοπωλείον της Εστίας επρόκειτο να μεταφερθεί στην οδό Σόλωνος. Η δικτατορία του ’67 έφερε το τελειωτικό πλήγμα. Μια επιγραφή, «Κλειστόν λόγω κατεδαφίσεως», σηματοδότησε το τέλος μιας εποχής. Αλλά η υστεροφημία του το κρατά ζωντανό στη μνήμη των ανθρώπων που ανατρέχουν σε περιόδους του παρελθόντος που το κέντρο της Αθήνας φιλοξενούσε θρυλικές καλλιτεχνικές ζυμώσεις.
Info
Πρόσφατα άνοιξε ένα νέο στέκι καφέ στο κέντρο της Αθήνας, που τιμά κατά κάποιον τρόπο την κληρονομιά από το Πατάρι, το Coffee Brew Bar των Καφεκοπτείων Λουμίδη στην Ομόνοια, με καφέδες υψηλής ποιότητας, ροφήματα, σνακ, κοκτέιλ κ.λπ. Περισσότερα για την ιστορία του θα βρείτε εδώ.
