Με έναν πιλότο σε ικανοποιητική απόσταση από το έδαφος για να παρατηρήσει την αναστάτωση που δημιουργείται γύρω από ένα αυτοσχέδιο, κρίσιμο χειρουργείο που στήνεται στην καρδιά του δάσους, στη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, αρχίζει το «Λευκές Φωτιές» (εκδ. Κλειδάριθμος). Όπως ο ήρωας έτσι και ο συγγραφέας του μυθιστορήματος, Sebastian Faulks, απομακρύνεται αρκετά από τη γη ώστε να παρακολουθήσει πώς παρασύρονται οι διαδρομές των δύο κεντρικών, επινοημένων χαρακτήρων, του Άντον και της Λέινα, από τα μεγάλα γεγονότα των πρώτων δεκαετιών του εικοστού αιώνα. Ταυτόχρονα όμως τους πλησιάζει και τους φωτίζει ώστε να περιγράψει τον εσωτερικό κόσμο τους με χειρουργική ακρίβεια.
Αυτό είναι και το βασικό θέμα του Faulks, οι αδιόρατοι και ταυτόχρονα εντυπωσιακοί τρόποι με τους οποίους η Ιστορία αλλάζει τις ζωές μας, ακόμα και όταν δεν το αντιλαμβανόμαστε. Η ευαίσθητη και οξυδερκής γραφή του Βρετανού λογοτέχνη σε συνδυασμό με τις ομοιότητες της χρονικής περιόδου στην οποία εκτυλίσσεται το «Λευκές Φωτιές» με το σήμερα είναι ανάμεσα στους παράγοντες που μας επιτρέπουν να ταυτιστούμε με τα πρόσωπα του βιβλίου, που έχει προταθεί για το βραβείο Walter Scott, και να παρακολουθήσουμε με αγωνία την εξέλιξή τους μέχρι την τελευταία σελίδα. Η κυκλοφορία του στα ελληνικά έγινε αφορμή για μια συνέντευξη στο Marie Claire.
Γιατί τοποθετήσατε τη δράση του νέου μυθιστορήματός σας στο χρονικό διάστημα 1914-1933;
«Το “Human Traces” [το πρώτο μυθιστόρημα της Αυστριακής Τριλογίας του, με δεύτερο το “Λευκές Φωτιές”] τελειώνει στη δεκαετία του ‘20, οπότε σε κάποιο βαθμό ήταν προφανές ότι αυτό θα συνεχιζόταν από εκεί.
»Τα χρόνια πριν από το 1914 ήταν μια συναρπαστική περίοδος για τη Βιέννη. Η κοινωνία της ήταν πολύ ριζοσπαστική και μοντέρνα, εξερευνούσε τη σεξουαλική ελευθερία καθώς και τις νέες ιδέες στην τέχνη και την ψυχολογία. Ήταν σε παρακμή και ταυτόχρονα αισιόδοξη. Μια σπουδαία εποχή για να περνάς τα νιάτα σου!
»Ο Μεγάλος Πόλεμος τα άλλαξε όλα, αλλά ήταν ενδιαφέρον το να βλέπεις νέους ανθρώπους να αγωνίζονται να αντιμετωπίσουν έναν κόσμο που ανατράπηκε».
Η άνοδος εξτρεμιστών στην πολιτική, ένας πόλεμος στην Ευρώπη, μια οικονομική κρίση, μια θανατηφόρος πανδημία είναι μερικά μόνο από τα κοινά ανάμεσα στην εποχή στην οποία εκτυλίσσεται το «Λευκές Φωτιές» και στις μέρες μας. Τι μπορεί να μας διδάξει σήμερα εκείνη η περίοδος;
«Γνώριζα εδώ και χρόνια για την ισπανική γρίπη, μάλιστα ο κεντρικός χαρακτήρας του πιο γνωστού βιβλίου μου, “Ο ήχος των πουλιών” (1993), πεθαίνει από αυτήν. Αλλά ενώ έγραφα το “Λευκές Φωτιές”, στη διάρκεια του πρώτου lockdown την άνοιξη του 2020, σίγουρα ένιωσα κάποια ταύτιση. Από τότε έχει ξεσπάσει ένας νέος πόλεμος, στην ανατολική Ευρώπη. Η τραχύτητα των πολιτικών συστημάτων και η τρέλα των ηγετών μοιάζουν αιώνιες. Πιστεύω ότι κάποιοι από εμάς διδαχθήκαμε, από το ναζισμό της δεκαετίας του ‘30, να είμαστε σε εγρήγορση απέναντι στο ρατσιστικό μίσος εν τη γενέσει του. Αναμφίβολα όμως οι λαϊκιστές πολιτικοί σε ΗΠΑ (Τραμπ), Ουγγαρία, Γαλλία (Λε Πεν) και, σε κάποιο βαθμό, Βρετανία έχουν ακόμα πολλά να μάθουν. Το παράλογο μίσος εμφανίζεται λιγότερο συχνά σε χώρες με δημοκρατικές κυβερνήσεις και λειτουργική οικονομία».
«Κάποιοι από εμάς διδαχθήκαμε, από το ναζισμό της δεκαετίας του ‘30, να είμαστε σε εγρήγορση απέναντι στο ρατσιστικό μίσος εν τη γενέσει του. Αναμφίβολα όμως οι λαϊκιστές πολιτικοί έχουν ακόμα πολλά να μάθουν».
Στις «Λευκές Φωτιές» οι ήρωές σας επηρεάζονται έντονα από τα ιστορικά γεγονότα, ειδικά από τον πόλεμο, αλλά κάποιοι από αυτούς καταφέρνουν να βρουν ένα είδος ευτυχίας. Πόση δύναμη έχουμε, ως άτομα, να καθορίσουμε τη ζωή μας;
«Οι περισσότεροι καθοριζόμαστε από την ιστορία χωρίς να το συνειδητοποιούμε. Νομίζουμε ότι ζούμε αυτόνομες, ιδιωτικές ζωές, με τους εραστές, τις οικογένειες και τους φίλους μας, αλλά όλα αυτά διαμορφώνονται από μεγαλύτερα, δημόσια γεγονότα με τους πιο εντυπωσιακούς και αδιόρατους τρόπους. Αυτό είναι το κοινό θέμα όλων των βιβλίων που έχω γράψει. Θεωρώ σημαντικό ο άνθρωπος να καλλιεργεί τις μικρές χαρές που βρίσκει στην οικογένεια και την καθημερινή ζωή του. Ταυτόχρονα όμως με σοκάρει η λαχτάρα μας για άγνοια: η επιθυμία να μη γνωρίζουμε. Απλά, δεν ενδιαφέρει τους ανθρώπους να μάθουν ποιος κλέβει τα χρήματα και το μέλλον και την ελευθερία τους. Αυτή η έλλειψη περιέργειας είναι που κάνει άτομα σαν τον Πούτιν να διακρίνονται».
«Με σοκάρει η λαχτάρα μας για άγνοια: η επιθυμία να μη γνωρίζουμε. Απλά, δεν ενδιαφέρει τους ανθρώπους να μάθουν ποιος κλέβει τα χρήματα και το μέλλον και την ελευθερία τους. Αυτή η έλλειψη περιέργειας είναι που κάνει άτομα σαν τον Πούτιν να διακρίνονται».
Η ψυχανάλυση είναι ένα θέμα που συναντάμε σε πολλά μυθιστορήματα – και στις «Λευκές Φωτιές». Προσωπικά τι σας γοητεύει περισσότερο σε αυτήν;
«Όχι πολλά! Με τη στενή έννοια του όρου είναι η φροϋδική μέθοδος και δεν αξίζει να αφιερώνω ιδιαίτερο χρόνο στις πρώτες θεωρίες του Φρόιντ. Ήταν πολύ κακός γιατρός: οπορτουνιστής και εγωιστής. Τα ύστερα γραπτά του εστιάζουν λιγότερο στον προσηλυτισμό οπαδών και περισσότερο στον αληθινό μας εαυτό και έχουν πολύ περισσότερο ενδιαφέρον.
»Το να έχεις, όμως, σε ένα μυθιστόρημα χαρακτήρες που κάνουν ψυχοθεραπεία είναι ένας θεατρικός τρόπος να φέρεις τον αναγνώστη σε επαφή με τα μυστικά τους».
Γιατί επιλέξατε να τοποθετήσετε μεγάλο μέρος της δράσης του νέου σας μυθιστορήματος σε ένα άσυλο, το Σλος Ζέεμπλικ; Είναι βασισμένο σε κάποιο υπαρκτό ψυχιατρικό ίδρυμα;
«[Το επέλεξα] επειδή η παραφροσύνη είναι το πιο ενδιαφέρον ανθρώπινο γνώρισμα, αυτό που μας διαχωρίζει από άλλα πλάσματα. Αν κατανοήσεις την τρέλα, θα κατανοήσεις την ανθρωπότητα.
»Όχι, το Σλος Ζέεμπλικ δεν βασίζεται σε κάποιο υπαρκτό μέρος. Αποτελεί αμάλγαμα πολλών διαφορετικών, αλλά ως επί το πλείστον είναι επινοημένο».
Περιγράφετε δύο άντρες που παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο στη ζωή της κεντρικής ηρωίδας σας, της Λέινα, τον Ρούντολφ και τον Άντον, τον έναν σαν πιο όμορφο από τον άλλο. Πόσο σημαντική είναι η εξωτερική εμφάνιση στην αληθινή αγάπη;
«Καλή ερώτηση! Όλοι είμαστε σκλάβοι των γονιδίων μας, σίγουρα υπάρχει ένα αρχέγονο κομμάτι μας που ανταποκρίνεται στην εμφάνιση των άλλων. Το σώμα μας μάς λέει: “Θέλω εκείνα τα γονίδια για τα παιδιά μου”. Και είναι ωραίο να κοιτάμε κάποιον όμορφο άνθρωπο, ακριβώς όπως απολαμβάνουμε να κοιτάμε ένα τοπίο ή έναν πίνακα ζωγραφικής. Το ζητούμενό μας όμως είναι η “αληθινή αγάπη”; Ή ο αληθινός πόθος; Ή κάτι μεγαλύτερο και σημαντικότερο και από τα δύο;».
«Όλοι είμαστε σκλάβοι των γονιδίων μας, σίγουρα υπάρχει ένα αρχέγονο κομμάτι μας που ανταποκρίνεται στην εμφάνιση των άλλων. Το σώμα μας μάς λέει: “Θέλω εκείνα τα γονίδια για τα παιδιά μου”».
Ο πατέρας σας είχε πληγωθεί σε μάχη στη Βόρεια Αφρική. Ο παππούς σας είχε σκοτωθεί πολεμώντας τους Γερμανούς στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ποια είναι η πιο δυνατή ανάμνηση στην οικογένειά σας από τον πόλεμο και πώς έχει επηρεάσει τη γραφή σας;
«Η γενιά μου ήταν τυχερή που δεν ενεπλάκη σε πόλεμο. Θυμάμαι να ταξιδεύω για πρώτη φορά στην Ελλάδα το 1970 και κάποιος Έλληνας να με περνάει για Γερμανό. Ο εν λόγω Έλληνας χάρηκε ιδιαίτερα όταν του είπα ότι είμαι Βρετανός. Είκοσι πέντε χρόνια δεν είναι αρκετά για να σβήσουν οι μνήμες ενός πολέμου. Πιστεύω ότι ο πόλεμος έδωσε στους γονείς μου και στους φίλους τους μια ευρύτερη προοπτική για τη ζωή. Δεν ανησυχούσαν για μικροπράγματα γιατί είχαν δει ζωές νέων ανθρώπων να σβήνουν σε μια στιγμή, από μια σφαίρα ή μια οβίδα».
«Θυμάμαι να ταξιδεύω για πρώτη φορά στην Ελλάδα το 1970 και κάποιος Έλληνας να με περνάει για Γερμανό. Ο εν λόγω Έλληνας χάρηκε ιδιαίτερα όταν του είπα ότι είμαι Βρετανός. Είκοσι πέντε χρόνια δεν είναι αρκετά για να σβηστούν οι μνήμες ενός πολέμου».
Περιγράφετε ως «καημένα πλάσματα» τα παιδιά που μπορεί να αποκτήσει στο μέλλον ένα ζευγάρι χαρακτήρων του βιβλίου σας. Πώς αντιδράτε όταν κάποιος λέει ότι αποφάσισε να μη γίνει γονιός γιατί δεν θέλει να φέρει παιδιά σε έναν τόσο κατεστραμμένο κόσμο;
«Αυτό με προβληματίζει πολύ στο νέο μου μυθιστόρημα, από το οποίο έχω γράψει περίπου 15.000 λέξεις.
»Είναι ενδιαφέρον πόσο λίγο το σκέφτονται οι περισσότεροι προτού αποκτήσουν παιδιά. Απλά το κάνουν, γιατί τούς φαίνεται φυσικό. Αλλά αυτό ίσως να μην είναι και τόσο κακό. Τελικά, το πνεύμα μας είναι τόσο σπουδαίο ώστε να μας κάνει να ξεχωρίζουμε από τα άλλα πλάσματα;
»Ή όπως το θέτει ένας χαρακτήρας στο μυθιστόρημά μου:
»”Τι παραπάνω μπορείς να κάνεις; Να μην αποκτήσεις παιδιά; Να αποσυρθείς και να πεις, αυτό δεν ήταν για μένα, η Ζωή. Και να υποδεχτείς ξανά το σκοτάδι. Ή να ελπίσεις να κάνεις μια απειροελάχιστη συνεισφορά. Έναν καλό άνθρωπο, που αγαπήθηκε πολύ”».
Info
Δείτε εδώ τα βιβλία του Sebastian Faulks που κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.
