Η Αγγελική Λάλου είχε δύο μεγάλα όνειρα: το ένα ήταν να γίνει μαμά και το άλλο να γίνει συγγραφέας παιδικών βιβλίων. «Και τα δύο είχαν να κάνουν με το ότι ένιωθα ότι είχα ανοιχτούς λογαριασμούς με τη δική μου παιδική ηλικία, αλλά και με την πολύ μεγάλη φαντασία που είχα από παιδί, την οποία χρησιμοποιούσα συχνά και ως καταφύγιο».
Έκανε αυτά τα όνειρα πραγματικότητα όταν απέκτησε τον γιο της και, αντίστοιχα, άρχισε να φτιάχνει ιστορίες – όχι απαραίτητα με αυτή τη σειρά. Με αφορμή το πιο πρόσφατο παιδικό βιβλίο της, «Ο κύριος Τικτάκης και το ρολόι της καρδιάς» (εκδ. Τζιαμπίρης Πυραμίδα), όπου η αγάπη αλλάζει τη σχέση του ήρωα με τον χρόνο απορρυθμίζοντας υπέροχα την καλοκουρδισμένη καθημερινότητά του, η συγγραφέας και δημοσιογράφος άλλαξε ρόλους. Ενώ είναι συνήθως αυτή που παίρνει συνεντεύξεις, βρέθηκε στη θέση του συνεντευξιαζόμενου και μίλησε στο marieclaire.gr για τον ρομαντισμό, τους πολλαπλούς γυναικείους ρόλους, αλλά και για το καλό παιδικό βιβλίο και τη δύναμή του απέναντι στο αντίπαλο δέος της ψηφιακής τεχνολογίας.
Ποιον ρόλο έχει παίξει ο γιος σου, τόσο στην έμπνευση όσο και στο κίνητρο να ασχοληθείς με τη συγγραφή;
«Άρχισα να γράφω πριν γίνω μαμά αλλά άρχισα να βγάζω βιβλία αφού έγινα μαμά, καθώς ήθελα να προηγηθεί η πραγματοποίηση του πιο σημαντικού από τα δύο μεγάλα μου όνειρα. Το να γίνω συνειδητά συγγραφέας παιδικών βιβλίων μετά τη μητρότητα ήταν πιο πολύ ένα αντίβαρο προς τον κόσμο της ενηλικίωσης και ένας τρόπος να διατηρήσω την παιδική μου πλευρά. Ο γιος μου, απ’ όταν γεννήθηκε και όσο μεγαλώνει, είναι αστείρευτη πηγής έμπνευσης ως προς το ότι μου θυμίζει πώς είναι όντως να είσαι παιδί και με βοηθά να βλέπω τον κόσμο μέσα από τα μάτια του».
«Το να γίνω συνειδητά συγγραφέας παιδικών βιβλίων μετά τη μητρότητα ήταν πιο πολύ ένα αντίβαρο προς τον κόσμο της ενηλικίωσης και ένας τρόπος να διατηρήσω την παιδική μου πλευρά».
Κάθε βιβλίο σου βασίζεται και σε μια εντελώς διαφορετική ιδέα. Από πού προκύπτουν συνήθως αυτές;
«Οι ιδέες των βιβλίων μου μπορεί να προκύψουν από το οτιδήποτε. Το πρώτο μου βιβλίο, το “Τελευταίο θρανίο” (εικονογράφηση: Βασίλης Γρίβας, εκδόσεις Φίλντισι), ήταν ίσως το πιο αυτοβιογραφικό και ήθελα να μιλήσω πώς είναι να αλλάζεις σχολείο και το πώς η μετάβαση αυτή μπορεί να είναι δύσκολη και για κάποιον που δεν χρειάζεται να έρχεται από άλλη χώρα. Το δεύτερο βιβλίο μου, “Τα τυρομπλεξίματα του Τσιζ” (εικονογράφηση: Στάθης Πετρόπουλος, εκδ. Κόκκινη Κλωστή Δεμένη), είναι μια ιστορία θάρρους, φιλίας και κατά του εκφοβισμού και των στερεοτύπων, που ωστόσο πάνω απ’ όλα ξεκίνησε από την αγάπη μου για τα ζώα. Στο “Παιδί που έχει όνειρα στα χέρια” (εικονογράφηση: Νίκος Γιαννόπουλος, εκδόσεις Βάρφης) ήθελα να μιλήσω για ένα μέρος του σώματος που προσέχω, θαυμάζω και στο οποίο έχω αδυναμία, τα χέρια, αλλά μεταφορικά αναφέρομαι σε αυτά τα χαρακτηριστικά που ενώ μας κάνουν ξεχωριστούς και είναι το κρυφό μας ατού, πολλές φορές δεν ξέρουμε πώς να αξιοποιήσουμε. Στο “Παντού και πάντα” (εικονογράφηση: Λία Φωτιάδου, εκδόσεις: Τζιαμπίρης-Πυραμίδα) με αφορμή τη λέξη πάντα -και ήρωα το ζώο πάντα- ήθελα να μιλήσω για την άδολη (μητρική) αγάπη. Και στο “Ο κύριος Τικτάκης και το ρολόι της καρδιάς” (εικονογράφηση: Ναταλία Καπατσούλια, εκδόσεις Τζιαμπίρης-Πυραμίδα) ήθελα να μιλήσω για την έννοια του χρόνου σε σχέση με την αγάπη. Σημαντικό ρόλο επίσης παίζει το για ποιον τα γράφω και σε ποιον τα αφιερώνω κάθε φορά».
Με αφορμή τον «Κύριο Τικτάκη»: Πώς μπορεί η αγάπη να αλλάξει τη σχέση μας με το χρόνο;
«Η σχέση μου με το χρόνο ξεκινάει ήδη από το “Παντού και Πάντα”, σε εκείνο το βιβλίο με απασχολούσε το πώς η αγάπη τον διευρύνει και θέλει να αγγίξει το παντοτινό. Στον Κύριο ΤικΤάκη δίνω έμφαση στη στιγμή, και στο πώς η αγάπη, αλλά στην πιο ρομαντική ή ερωτική της υπόσταση, καταργεί τον χρόνο – στιγμιαία έστω. Αυτό όμως που πάνω απ’ όλα θέλω να πω είναι πως όταν κάνουμε κάτι που αγαπάμε ή είμαστε με όσους αγαπάμε ο χρόνος μετράει μέσα μας διαφορετικά και νιώθουμε ότι περνάει αλλιώς».
«Τα παιδιά νομίζω ότι είναι από τη φύση τους ρομαντικά, επομένως μάλλον οι γονείς πρέπει να αφεθούμε στο να μας μεταδώσουν τον ρομαντισμό – αν τον έχουμε χάσει».
Ένα κοινό χαρακτηριστικό των βιβλίων σου είναι ο ρομαντισμός. Πώς θα τον μεταδώσουμε στα παιδιά μας, ενώ ταυτόχρονα τα θωρακίζουμε απέναντι στις δυσκολίες που θα αντιμετωπίσουν στη ζωή; Είναι αντιφατικά αυτά τα δύο;
«Δύσκολη ερώτηση για κάποιον που χαρακτηρίζει τον εαυτό του “professional dreamer”. Νομίζω, ωστόσο, ότι γενικά οι δημιουργικοί άνθρωποι και οι καλλιτεχνικές προσωπικότητες είναι κατά βάθος ρομαντικοί, παρ’ όλα αυτά στην καθημερινή μου ζωή σε μεγάλο βαθμό παραμένω λειτουργική, ως προς τις επαγγελματικές αλλά και οικογενειακές μου υποχρεώσεις. Άρα, σύμφωνα με το προσωπικό μου παράδειγμα, ίσως το να είσαι ρομαντικός να μην είναι και τόσο μεγάλο μειονέκτημα, ακόμα και στις μέρες μας. Τα παιδιά νομίζω ότι είναι από τη φύση τους ρομαντικά, επομένως μάλλον οι γονείς πρέπει να αφεθούμε στο να μας τον μεταδώσουν – αν τον έχουμε χάσει.
»Ρομαντικός στις μέρες μας δεν χρειάζεται να σημαίνει αιθεροβάμων. Μπορεί να είναι αυτός που θέλει να ζει σε έναν πιο δίκαιο κόσμο, χωρίς διακρίσεις, και με σεβασμό προς τη φύση, τα ζώα, τον πλανήτη Γη γενικότερα – με αυτή τη μορφή του, είναι πιο απαραίτητος από ποτέ».
Τι κάνει ένα παιδικό βιβλίο καλό, κατά τη γνώμη σου;
«Να εξιτάρει τη φαντασία, να δημιουργεί δυνατά συναισθήματα, να καλλιεργεί την ενσυναίσθηση, να προάγει τον σεβασμό και να σέβεται τον αναγνώστη του. Πολλές φορές ξεχνάμε για ποιον γράφουμε ή για ποιον διαλέγουμε τα παιδικά βιβλία – για τους γονείς ή για τα παιδιά; Καλό παιδικό βιβλίο είναι αυτό στο οποίο υπάρχει αρμονία σε κείμενο κι εικονογράφηση και που αφήνει περιθώρια σε όποιον το διαβάζει να το κάνει δικό του, είτε βλέποντας τον εαυτό του στην ιστορία είτε δίνοντάς του την ευκαιρία να τη συνεχίσει στο μυαλό του».
«Καλό παιδικό βιβλίο είναι αυτό στο οποίο υπάρχει αρμονία σε κείμενο κι εικονογράφηση και που αφήνει περιθώρια σε όποιον το διαβάζει να το κάνει δικό του».
Αν είχες ένα μαγικό ραβδάκι και μπορούσες να αλλάξεις με τη μία κάτι στην ελληνική βιβλιοπαραγωγή, τι θα ήταν αυτό;
«Ζούμε στην εποχή που δεν θα μπορούσαμε να είμαστε πιο ευτυχείς για την ελληνική βιβλιοπαραγωγή, ειδικά στην παιδική λογοτεχνία – σε εκδοτικό επίπεδο και σε εικονογράφηση έχουμε κάνει θαύματα, συγγραφείς θεωρώ ότι είχαμε πάντα πολύ δυνατούς. Εύχομαι να συνεχίσουν να βγαίνουν όμορφα πράγματα. Αυτό που ίσως θα άλλαζα με το μαγικό ραβδί θα ήταν το να μη χάνονται τα βιβλία – πλέον βγαίνουν τόσα καινούργια, που μικραίνει αρκετά ο χρόνος ζωής ενός παιδικού βιβλίου στα ράφια».
Στην εποχή μας δεν υπήρχαν οι «πειρασμοί» της ψηφιακής τεχνολογίας. Πώς θα εμπνεύσουμε ένα παιδί, ειδικά σχολικής και εφηβικής ηλικίας, να -συνεχίσει να- αγαπάει τα βιβλία στην εποχή των κινητών και των τάμπλετ;
«Στην εποχή μας δεν υπήρχαν τόσο πολλά και τόσο εντυπωσιακά παιδικά βιβλία. Όπως φροντίζουν οι γονείς για να υπάρχει τεχνολογία στο σπίτι τους, καλό είναι να φροντίζουν να υπάρχει και βιβλιοθήκη. Επίσης, τα τάμπλετ χρησιμοποιούνται στα διαδραστικά βιβλία: Πλέον βγαίνουν πολλά e-books και audio books, και στα ελληνικά και σε διάφορες γλώσσες με τις οποίες τα παιδιά είναι πλέον εξοικειωμένα από μικρή ηλικία. Αν υπάρχουν αναγνωστική κουλτούρα και αναγνωστικές συνήθειες μέσα στο σπίτι, το παιδί συνηθίζει από μικρό την έννοια βιβλίο. Αν του διαβάζουμε πριν κοιμηθεί, αν βλέπει τους γονείς του να διαβάζουν, όλα αυτά περνάνε μέσα του – το σημαντικό είναι να μην υπάρχει πίεση, αλλά να έχει επιλογές βιβλίων στη διάθεσή του».
Μαμά, δημοσιογράφος, συγγραφέας, συντονίστρια/διοργανώτρια εκδηλώσεων για το βιβλίο, γυναίκα με πολλά προσωπικά ενδιαφέροντα… πώς συνδυάζεις τους πολλαπλούς σου ρόλους χωρίς να καταρρέεις από την κούραση; Υπάρχει κάποιο «μυστικό» για να τα βγάζουμε πέρα και να μη νιώθουμε ανεπαρκείς;
«Το να μη καταρρέω είναι πολύ σχετικό. Πραγματικά με έκανε να χαμογελάσω αυτή η ερώτηση. Όταν αποφάσισα να κάνω παιδί κι όταν είχα την τύχη να μείνω έγκυος πήρα την απόφαση να παραιτηθώ από τη δουλειά μου, και κάνοντας πολύ λίγα ως ελεύθερος επαγγελματίας, ουσιαστικά τα τρία πρώτα χρόνια της ζωής του γιου μου είχα αφοσιωθεί στη μητρότητα και ίσως και στα μαθήματα δημιουργικής γραφής (μετά τον πρώτο χρόνο ζωής του), τα οποία ουσιαστικά με βοήθησαν να ξεπεράσω και μια κατάθλιψη που βγήκε ως αποτέλεσμα της ριζικής αλλαγής τρόπου ζωής.
«Τα μαθήματα δημιουργικής γραφής (μετά τον πρώτο χρόνο ζωής του παιδιού μου), ουσιαστικά με βοήθησαν να ξεπεράσω και μια κατάθλιψη που βγήκε ως αποτέλεσμα της ριζικής αλλαγής τρόπου ζωής».
»Όταν ξανάρχισα να βγαίνω από το σπίτι και να ασχολούμαι δημιουργικά και επαγγελματικά με διάφορα πράγματα έγινα και καλύτερη μητέρα, γιατί είχα ξαναβρεί τις ισορροπίες μου. Το μόνο μυστικό, νομίζω, για να τα βγάζουμε πέρα ως μητέρες και γυναίκες-πολυεργαλεία, είναι να ακούμε τον εαυτό μας και το σώμα μας. Αν δεν κάνω όσα κάνω θα είμαι δυστυχισμένη και τα παιδιά δεν έχουν ανάγκη μια δυστυχισμένη μαμά. Βέβαια, για να μην καταρρέω συνεχίζω να κοιμάμαι τουλάχιστον οκτώ ώρες την ημέρα. Το μυστικό μου, λοιπόν, είναι ένας γεμάτος 8ωρος ύπνος».
Η πανδημία επηρέασε τη σχέση σου με το βιβλίο, ως αναγνώστρια και/ή ως συγγραφέα;
«Στην πρώτη καραντίνα έπαθα ένα reader’s block. Ευτυχώς που εδώ και επτά χρόνια έχω μια λέσχη ανάγνωσης, τους Booktravellers, με τους οποίους διατηρήσαμε και στο διάστημα των lockdowns τον στόχο των δύο βιβλίων το μήνα, έτσι το ξεπέρασα εύκολα. Ως συγγραφέα με επηρέασε στο ότι καθυστέρησαν αρκετά πράγματα, αλλά η πανδημία έχει πολύ πιο δυσμενείς επιπτώσεις στη ζωή όλων μας, οπότε αυτές πραγματικά τις έχω ήδη ξεχάσει».
Σε ποια ερώτηση που συνηθίζεις να κάνεις εσύ στις συνεντεύξεις που παίρνεις από άλλους συγγραφείς θα ήθελες να απαντήσεις προσωπικά; Και τι θα έλεγες;
«Πολύ συχνά ρωτάω τους συγγραφείς παιδικών βιβλίων, εκτός από το ποιο είναι το πιο αγαπημένο τους παιδικό βιβλίο, ποιον ήρωα παιδικού βιβλίου θα ήθελαν να γνωρίσουν από κοντά και αν ετοιμάζουν κάτι καινούριο. Οι συγγραφείς που θαυμάζω είναι πολλοί και ο ήρωας που θα ήθελα να συναντήσω είναι ο Πέτρος, από τον “Μεγάλο Περίπατο του Πέτρου”. Και με αφορμή αυτή την ερώτηση θα θυμηθώ τη συνέντευξη που πήρα από την Άλκη Ζέη λίγο πριν μας αφήσει από αυτόν τον κόσμο. Πραγματικά, το να πάω στο σπίτι της και να της πάρω συνέντευξη με αφορμή το «Ένα παιδί από το πουθενά” και το γεγονός ότι πριν τη συζήτηση της χάρισα το “Παιδί που έχει όνειρα στα χέρι” και το “Παντού και πάντα” και τα ξεφύλλισε με προσοχή και τα σχολίασε με κάνει να νιώθω ευγνωμοσύνη και θα θυμάμαι αυτήν την εμπειρία πάντα με ατόφια συγκίνηση».
