Καθώς η Παγκόσμια Ημέρα των Ζώων (4 Οκτωβρίου) πλησιάζει και φέτος, θυμάμαι ακόμα τις εικόνες που αντικρίσαμε πέρυσι, όταν οι εναέριες επιθέσεις της Ρωσίας προς την Ουκρανία κατέληξαν στο πρώτο κύμα προσφύγων του πολέμου.
Ατελείωτες ουρές ανθρώπων που άφηναν πίσω τα σπίτια και τα υπάρχοντά τους, κουβαλώντας αγκαλιά τα σκυλιά και τις γάτες τους. Και θυμάμαι και πιο πρόσφατα, και δυστυχώς πιο κοντά σε μας, όλες τις φωτογραφίες και τα βίντεο των ανθρώπων που αναγκάστηκαν να εκκενώσουν τα σπίτια τους λόγω πυρκαγιών, από τη Ρόδο μέχρι τον Εβρο, κι ενώ γράφονται αυτές οι γραμμές στις πλημμύρες στη Θεσσαλία, αγκαλιά με τα ζωάκια τους, και όλους τους εθελοντές που έτρεξαν να σώσουν και να υιοθετήσουν τα υπόλοιπα.
Έρευνες δείχνουν πως το να ζούμε με κατοικίδια μας βοηθά να αποκτήσουμε νέες, καλύτερες συνήθειες, και μας αναγκάζει να αναθεωρήσουμε τα πλάνα μας για το μέλλον.
Αυτές οι εικόνες, σπαραξικάρδιες και αξέχαστες, με γεμίζουν ταυτόχρονα οργή και ελπίδα: οργή για τους ιθύνοντες των καταστροφών, ελπίδα για το πώς αντιμετωπίζουμε τα ζώα συντροφιάς. Αλλά σ’ αυτό το άρθρο θα μιλήσουμε για την ελπίδα.
Η ελπίδα μου είναι πως ολοένα περισσότερος κόσμος αρχίζει να συμπεριφέρεται στα ζώα συντροφιάς όπως τους αξίζει: σαν μέλη της οικογένειας. Και σε αντίθεση με κάποια ανθρώπινα μέλη της οικογένειας (ονόματα δεν λέμε, Μητέρα), οι τετράποδοι/φτερωτοί/φολιδωτοί μας φίλοι κάνουν αποδεδειγμένα καλό στην υγεία μας, τόσο την ψυχική όσο και τη σωματική.
Ερευνες δείχνουν πως το να ζούμε με κατοικίδια μας βοηθά να αποκτήσουμε νέες, καλύτερες συνήθειες, και μας αναγκάζει να αναθεωρήσουμε τα πλάνα μας για το μέλλον. Είναι μεγάλο το βάρος που κουβαλάνε πάνω τους αυτά τα γούνινα πατουσάκια, αλλά το κουβαλάνε αγόγγυστα. Εντάξει, σχεδόν αγόγγυστα. Εκείνα τα ουρλιαχτά στις 4 το πρωί δεν πιάνονται, πεινούσαν.
Millennials, πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης και ζώα συντροφιάς: υπάρχει σύνδεση;
Η γενιά των millennials έχει κατηγορηθεί για πολλά πράγματα, από την αποψίλωση των δασών του Αμαζονίου ως τις καλπάζουσες τιμές των αβοκάντο. Δεν θα εμβαθύνω περαιτέρω σχετικά με τις όποιες κατά φαντασία αμαρτίες μας και για το αν όντως φταίμε εμείς ή ο καπιταλισμός και η οικονομική κρίση, θα πω όμως πως κάτι κάναμε σωστά: μάθαμε να ζούμε με ζώα συντροφιάς.
Οι millennials είναι η γενιά με τα περισσότερα κατοικίδια. Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία του «Forbes», 33% των millennials έχουν κατοικίδια – σε σύγκριση με το 25% των Gen X και το 24% των Baby Boomers, αντίστοιχα. Περάσαμε από την εποχή των παππούδων μας, που αντιμετώπιζαν τα ζώα ως κάτι ενίοτε χρήσιμο, στην εποχή των γονιών μας που τα έβλεπαν σαν κάτι μάλλον ενοχλητικό που γεμίζει τρίχες τα έπιπλα, στην εποχή που το corgi μας έχει Instagram account και περισσότερους followers απ’ ό,τι θα έχουμε ποτέ εμείς οι ίδιοι.
Και σίγουρα η ορατότητα που προσφέρουν οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης βοηθάει – από κάθε άποψη. Οι φιλοζωικές εταιρείες, για παράδειγμα, μπορούν να αγγίξουν πολύ περισσότερο κόσμο με το μήνυμά τους απ’ ό,τι προ social media, εμπνέοντας ένα ευρύ κοινό να υιοθετήσει ζώα που μερικές δεκαετίες πριν δεν θα είχε τρόπο να δει. Κάπως έτσι έχουμε έρθει σε επαφή με animal sanctuaries σε διαφορετικές χώρες και ξέρουμε, π.χ., ότι ο γάτος Balam στο Μεξικό (@balam_says, 289.000 followers στο Instagram) δεν έχει μόνο υπέροχα μεγάλα αυτιά και αστείο νιαούρισμα, αλλά και μια μαμά που στειρώνει εκατοντάδες αιλουροειδή σε όλη τη χώρα. Και όσο περισσότερο γνωρίζουμε τα ζώα μέσα από φωτογραφίες και βίντεο τόσο θέλουμε να αποκτήσουμε κι εμείς δικά μας. Βλέπεις γατάκι, θέλεις γατάκι, them’s the rules.
Αλλά φυσικά δεν είναι μόνο τα social media που μας έχουν επηρεάσει. Η γενιά μας είναι η πρώτη για την οποία πράγματα όπως η σύνταξη και η αγορά κατοικίας δεν είναι καθόλου δεδομένα. Με το κόστος ζωής να ανεβαίνει κατακόρυφα, από το ενοίκιο μέχρι τις τιμές των τροφίμων, χωρίς παράλληλα να αυξάνονται οι μισθοί, για τους περισσότερους millennials το να κάνουν δική τους οικογένεια μοιάζει άπιαστο όνειρο. Δεν υπάρχουν ούτε χρήματα ούτε χρόνος, όταν στις περισσότερες περιπτώσεις δουλεύουμε δύο και τρεις δουλειές για να τα βγάλουμε πέρα. Μια γάτα όμως; Μια γάτα δεν κοστίζει πολύ και δεν χρειάζεται babysitting όταν μένουμε ως αργά στο γραφείο. Και επειδή πολλοί από εμάς δεν σκοπεύουμε να παντρευτούμε άμεσα (ή ποτέ), μια γάτα είναι μια χαρά παρέα. Οχι τυχαία, το ποσοστό των ανθρώπων που επιλέγουν γάτες για κατοικίδια έχει αυξηθεί 4% σε σύγκριση με το ποσοστό που επιλέγουν σκύλους (1%).
Tα κατοικίδια βοηθούν στην αύξηση της οξυτοκίνης, της λεγόμενης ορμόνης της ευτυχίας. Παράλληλα, υπάρχουν ενδείξεις πως τα ζώα συντροφιάς μπορούν να βοηθήσουν άτομα με διανοητικές και συναισθηματικές διαταραχές.
Κατοικίδια και καλύτερη υγεία
Είτε όμως έχετε επιλέξει γάτα, σκύλο, χάμστερ, παπαγάλο ή οποιοδήποτε άλλο κατοικίδιο, οι ειδικοί συμφωνούν: τα κατοικίδια κάνουν καλό στην υγεία (αν φυσικά δεν υπάρχουν αλλεργίες). Κλινικοί ερευνητές στο Harvard διαπίστωσαν πως τα κατοικίδια βοηθούν στην αύξηση της οξυτοκίνης, της λεγόμενης ορμόνης της ευτυχίας. Παράλληλα, υπάρχουν ενδείξεις πως τα ζώα συντροφιάς μπορούν να βοηθήσουν άτομα με διανοητικές και συναισθηματικές διαταραχές όπως η διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD) και η αγχώδης κατάθλιψη, κάτι που μάλλον εξηγεί γιατί από το 2019 και μετά, όπου η πανδημία ανέβασε τα ποσοστά κατάθλιψης παγκοσμίως σε 44%, ολοένα περισσότεροι άνθρωποι κάθε ηλικίας απέκτησαν κατοικίδια.
Τα ζώα συντροφιάς καταπολεμούν το άγχος τόσο σε ηλικιωμένους όσο και σε μικρά παιδιά, ρίχνοντας τα επίπεδα της κορτιζόλης στον οργανισμό, το καθένα με το δικό του τρόπο. Οι γάτες μάς θεραπεύουν γουργουρίζοντας: κυριολεκτικά, το γουργουρητό της γάτας μπορεί να χαμηλώσει όχι μόνο την κορτιζόλη αλλά και την αρτηριακή πίεση, βοηθώντας στην πρόληψη καρδιακών παθήσεων. Οι σκύλοι μάς θεραπεύουν απλά με το να υπάρχουν, να μας κοιτάνε και να μας ζητάνε να τους πάμε βόλτα: έρευνα του 2019 βρήκε πως οι ιδιοκτήτες σκύλων έχουν 24% λιγότερες πιθανότητες θνησιμότητας από διάφορες παθήσεις, καθώς η ζωή με ένα σκύλο περιλαμβάνει 69% περισσότερη σωματική δραστηριότητα και κίνηση.
Αλλά και τα υπόλοιπα ζώα έχουν τις δικές τους υπερδυνάμεις: τα άλογα αποδεδειγμένα βοηθούν στο PTSD, ενώ απλά και μόνο χαϊδεύοντας τη γούνα ενός κουνελιού (και κάθε είδους γούνινου ζώου συντροφιάς) μπορούμε να νιώσουμε πιο ήρεμοι. Τα ψάρια στο ενυδρείο, ειδικά τα πολύχρωμα, βοηθούν πάσχοντες από αλτσχάιμερ να καταπολεμήσουν τα συμπτώματά τους. Νεότερες έρευνες πιστεύουν πως τα guinea pigs μπορούν να βοηθήσουν μικρά παιδιά στο φάσμα του αυτισμού να γίνουν πιο κοινωνικά και λιγότερο αγχώδη.
Κυρίως, τα ζώα συντροφιάς ενδυναμώνουν το αίσθημα σκοπού στη ζωή μας. Ακόμα και στις χειρότερες μέρες μου, όταν το καταθλιπτικό επεισόδιο που περνούσα ήταν τόσο βαρύ που δεν ήθελα να σηκωθώ απ’ το κρεβάτι, ήξερα πως οι γάτες θέλουν τάισμα (δεν με άφηναν να το ξεχάσω). Μιλώντας με πολλούς ανθρώπους που πάσχουν από κατάθλιψη, PTSD ή εργασιακό burnout, όλοι λένε το ίδιο: η φροντίδα για το ζώο συντροφιάς τους είναι συχνά το μόνο πράγμα που τους δίνει δύναμη το πρωί να σηκωθούν απ’το κρεβάτι.
Κι αυτή η αίσθηση σκοπού δεν έχει ημερομηνία λήξης: σε μια μελέτη που διεξήγαγε το περιοδικό Gerontology για την ψυχική υγεία των ηλικιωμένων, το γκρουπ που του είχε δοθεί να φροντίσει ένα μικρό κλουβάκι με πέντε γρύλους για οκτώ εβδομάδες παρουσίασε σημαντικά λιγότερα σημάδια κατάθλιψης επειδή η φροντίδα ενός άλλου ζωντανού πλάσματος τους έδινε καθημερινά κουράγιο. Αν μπορούν να το κάνουν αυτό πέντε μικρά έντομα, φανταστείτε πόση ψυχική δύναμη έχει ο Scooby.
Μεγαλώνοντας παιδιά σε ένα σπίτι με ζώα συντροφιάς
Για αρκετούς άτεκνους από επιλογή millennials, εμού συμπεριλαμβανομένης, τα ζώα μας είναι τα παιδιά μας (ακόμα περιμένω το επίδομα πολύτεκνου). Για πολύ άλλο κόσμο όμως, συγκατοικώντας με ένα ζώο συντροφιάς και μαθαίνοντας πως οι ανάγκες και η φροντίδα του πρέπει να έρχονται πρώτες, είναι πολύ καλό τεστ και προετοιμασία για το ενδεχόμενο της μητρότητας ή πατρότητας αργότερα.
Ολοένα περισσότερες έρευνες δείχνουν πως όταν με το καλό αποκτήσετε τη δική σας ανθρώπινη οικογένεια, όχι μόνο δεν πρέπει να απομακρύνετε το σκυλάκι ή το γατάκι σας από το μωρό (όπως πίστευαν οι γονείς μας), αλλά είναι εξαιρετικά ωφέλιμο για το παιδί να μεγαλώσει μαθαίνοντας να σέβεται και να αγαπάει τα ζώα.
Πρόσφατες μελέτες σε παιδιά με ΔΕΠΥ (adhd) ή αγχώδεις διαταραχές έδειξαν πως η ζωή με ένα κατοικίδιο μπορεί να τα μάθε να διαχειρίζονται καλύτερα τα συμπτώματά τους. Το ίδιο ισχύει και για παιδιά με χρόνια προβλήματα υγείας, όπως διαβήτης: μαθαίνοντάς τα απο τρυφερή ηλικία να φροντίζουν ένα ζωάκι σε καθημερινή βάση, τα εκπαιδεύει να θυμούνται να παίρνουν τα φάρμακά τους και να φροντίζουν τον εαυτό τους.
Και, ναι, οι παραπάνω είναι ιδιαίτερες περιπτώσεις, όμως οι ειδικοί συμφωνούν: τα παιδιά που μεγαλώνουν παρέα με κατοικίδια έχουν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση, μεγαλύτερο αίσθημα ευθύνης, είναι γενναιόδωρα και κοινωνικά. Δεν είναι υπερβολή: τα ζώα συντροφιάς μας μαθαίνουν να είμαστε καλύτεροι άνθρωποι.
Mετά την καραντίνα: Άγχος αποχωρισμού
«Ο κόσμος έχει ευαισθητοποιηθεί περισσότερο όσον αφορά τη φροντίδα των κατοικίδιων τις τελευταίες δύο δεκαετίες», επιβεβαιώνει η κτηνίατρος Μαρία Πασπαράκη, που έχει το κτηνιατρείο της στο Περιστέρι τα τελευταία 30 χρόνια.
«Ειδικότερα κατά τη διάρκεια της καραντίνας αυξήθηκε κατακόρυφα ο αριθμός των τετράποδων που υιοθετήθηκαν. Τα κτηνιατρεία παρέμειναν ανοιχτά, τηρώντας βεβαίως αυστηρά τους κανόνες υγιεινής και λειτουργώντας με ραντεβού και κυριολεκτικά δεν σταματήσαμε να βλέπουμε περιστατικά, αλλά και να κάνουμε εμβολιασμούς, αφού ο κόσμος υιοθέτησε σκύλους και γάτες, μάζεψε αδεσποτάκια στο σπίτι του και τα φρόντισε πιο επισταμένα. Οι άνθρωποι δεν δίστασαν να καλύψουν τα έξοδα για πιο ακριβές εξετάσεις και επεμβάσεις στα ζώα τους.
Με άλλα λόγια, αυξήθηκε ο δείκτης ευαισθητοποίησης και με κάποιον τρόπο γίναμε περισσότεροι, αλλά και πιο σωστοί φιλόζωοι. Το δέσιμο που έχουν οι άνθρωποι με τα ζώα τους είναι φοβερό, η σχέση είναι οικογενειακή, τα έχουν σαν παιδιά τους οι περισσότεροι. Κι αυτό το βρίσκω πολύ φυσιολογικό και αναμενόμενο αφού τα κατοικίδια κάθε είδους -και ειδικότερα οι σκύλοι και οι γάτες- προσφέρουν απλόχερα ανιδιοτελή αγάπη και συμβάλλουν με αυτή την αγάπη, με την παρουσία τους, ακόμη και με τη φροντίδα την οποία απαιτούν από εμάς, στην ψυχική μας υγεία.
Κάτι που αξίζει να επισημάνουμε είναι ότι με το τέλος της καραντίνας τα ζώα βίωσαν έντονα στρες και άγχος αποχωρισμού, όταν οι προστάτες τους τα άφησαν πίσω για να επιστρέψουν στις δουλειές τους, με αποτέλεσμα να έχουμε πολλά περιστατικά ζώων που εμφάνισαν έντονο στρες και έκαναν περισσότερες ζημιές στο σπίτι γιατί έμειναν μόνα και νόμιζαν ότι τα εγκαταλείπουν».
