Κτίρια που εμπεριέχουν νόημα, αναπνέουν, αγκαλιάζουν το φως της ημέρας, ενσωματώνονται στο φυσικό ή το αστικό περιβάλλον τους, σέβονται τη φύση και συνδιαλέγονται με τη δυναμική του χώρου. Έργα τέχνης εμπνευσμένα από τη σύγχρονη ελληνική αρχιτεκτονική δημιουργία. Αρχιτεκτονική που απελευθερώνει αρώματα και ήχους. Μια αρχιτεκτονική ουτοπία (ή αρχιτεκτονική του μέλλοντος, για τους πιο αισιόδοξους) μάς περιμένει έως τις 16/11 στον Πολυχώρο Ω2 του Ωδείου Αθηνών, στην έκθεση «2nd Nature», την οποία οι Pieris.Architects επιμελήθηκαν μαζί την DpS Athens για να γιορτάσουν τα 50 χρόνια τους. Ένα βιωματικό ταξίδι στον σχεδιασμό και το χτίσιμο ενός κόσμου σύμφωνα με τις αρχές της αειφορίας, του μοναδικού κόσμου που μπορεί να έχει διάρκεια και ποιότητα ζωής.
Το γραφείο Pieris.Architects ιδρύθηκε από τον Κωνσταντίνο Πιερή. Μισόν αιώνα μετά, με τη νεότερη γενιά στα ηνία, τους δρ. Στέλλα Πιερή και Πιέρο Πιερή, και πολλά διεθνή βραβεία, υπογράφει έργα διαφορετικής κλίμακας στην Ελλάδα και το εξωτερικό, από δημόσιους χώρους και υποδομές έως κτίρια γραφείων, τουριστικά καταλύματα, συγκροτήματα κατοικιών και κατοικίες κατά παραγγελία. Η νέα έκθεση έγινε αφορμή ώστε να ζητήσουμε από τη δρα Στέλλα Πιερή, η οποία διαθέτει ως μηχανικός εξειδίκευση σε τεχνικά θέματα κατασκευής, καθώς και εκτενή εμπειρία στον σχεδιασμό αειφόρων έργων, να μοιραστεί μαζί της μια εικόνα από το σήμερα και το αύριο της αρχιτεκτονικής.
Η διαδρομή σας με τους Pieris.Architects έχει συνδεθεί, εδώ και πάνω από είκοσι χρόνια, με την «οικο-συναισθηματική νοημοσύνη». Τι ακριβώς σημαίνει;
«Δημιουργήσαμε αυτή την έννοια για να αποτυπώσουμε την ουσιαστική και βαθιά σύνδεση μεταξύ ανθρώπου, χώρου και περιβάλλοντος. Στόχος είναι οι χώροι να προκαλούν θετικά συναισθήματα –όπως ηρεμία, ευεξία και σύνδεση με τη φύση– και ταυτόχρονα να ενσωματώνουν αρχές βιωσιμότητας, εμπνέοντας σεβασμό και φροντίδα για το περιβάλλον. Καθώς ο διδακτορικός τίτλος σπουδών μου από το ΕΜΠ αφορά στο ανθρακικό αποτύπωμα των κτιριακών υποδομών, είμαστε σε θέση κάθε φορά να εμπλουτίζουμε την αρχιτεκτονική σύνθεση με ουσιαστικές γνώσεις για την τεχνολογία των υλικών και τις διαδικασίες που απαιτούνται ώστε να εξασφαλίζουμε μια ολιστικά βιώσιμη πρόταση. Παρόλο που ο πυρήνας της οικο-συναισθηματικής νοημοσύνης παραμένει σταθερός, η πρακτική μας εμπλουτίζεται ώστε να ανταποκρίνεται στις μεταβαλλόμενες συνθήκες, τις τεχνολογικές εξελίξεις και προκλήσεις όπως η κλιματική αλλαγή. Εφαρμόζουμε στρατηγικές ESG (Περιβαλλοντικής, Κοινωνικής και Εταιρικής Διακυβέρνησης) και το έργο μας εντάσσεται εδώ και πολλά χρόνια σε οκτώ από τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών».
Έχετε ειδικευτεί στον σχεδιασμό βιώσιμων ξενοδοχειακών καταλυμάτων. Καθώς ο τουρισμός αποκαλείται «βαριά βιομηχανία» της χώρας, θα μπορούσατε να μοιραστείτε τρόπους με τους οποίους επιδιώκετε μηδενικές εκπομπές άνθρακα και ενέργειας;
«Απαιτείται μια πραγματικά ολιστική προσέγγιση. Καταρχάς εστιάζουμε στη δύναμη του ίδιου του σχεδιασμού, ενσωματώνοντας παθητικές στρατηγικές όπως η ιδανική τοποθέτηση του κτιρίου, η εκμετάλλευση του φυσικού φωτός και αερισμού και η προηγμένη θερμομόνωση. Αυτές οι λύσεις δημιουργούν χώρους που συνομιλούν με το περιβάλλον τους, ελαχιστοποιώντας τις ενεργειακές ανάγκες. Η αξιοποίηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπως φωτοβολταϊκά και αντλίες θερμότητας, επιτρέπει στα καταλύματα να παράγουν τη δική τους ενέργεια, δείχνοντας πώς η τεχνολογία μπορεί να συντονιστεί με τη φύση.
«Ίσως η πιο εμπνευσμένη στρατηγική να είναι η επανάχρηση υπαρχόντων κτιρίων, στα οποία δίνουμε μια νέα, βιώσιμη ζωή. Όχι μόνο περιορίζει τη σπατάλη αλλά και φέρνει το στοιχείο της αναγέννησης στο προσκήνιο, κάνοντας την αρχιτεκτονική μέρος μιας μεγαλύτερης αφήγησης για το περιβάλλον».
»Πέρα από τον σχεδιασμό, επενδύουμε σε λύσεις που προάγουν την υπεύθυνη χρήση των πόρων, όπως τα συστήματα ενεργειακής διαχείρισης, και επιλέγουμε οικολογικά, τοπικά υλικά που μειώνουν δραστικά το ανθρακικό αποτύπωμα κατά την κατασκευή. Ίσως, όμως, η πιο εμπνευσμένη στρατηγική να είναι η επανάχρηση υπαρχόντων κτιρίων, στα οποία δίνουμε μια νέα, βιώσιμη ζωή. Όχι μόνο περιορίζει τη σπατάλη αλλά και φέρνει το στοιχείο της αναγέννησης στο προσκήνιο, κάνοντας την αρχιτεκτονική μέρος μιας μεγαλύτερης αφήγησης για το περιβάλλον. Με αυτές τις αρχές, σχεδιάζουμε καταλύματα που δεν είναι απλώς φιλικά προς το περιβάλλον αλλά και φορείς θετικής αλλαγής για το μέλλον».
Αν μπορούσατε να αλλάξετε εντελώς την όψη της Αθήνας, ποια είναι τα πρώτα βήματα που θα ακολουθούσατε;
«Ως μια πρώτη κίνηση θα προτείναμε να την ενισχύσουμε με περισσότερο πράσινο. Να καλύψουμε τους τυφλούς τοίχους και τους ακάλυπτους των κτιρίων του κέντρου με κατακόρυφους κήπους ή με αναρριχώμενα φυτά. Να φυτέψουμε τα δώματα των πολυκατοικιών με θάμνους μυρωδικών από όλη την Ελλάδα, βελτιώνοντας με αυτό τον τρόπο όχι μόνο την όψη αλλά και την μυρωδιά και τη ποιότητα του αέρα της πόλης.
»Να πρασινίσουμε επίσης κεντρικούς πεζοδρόμους και πλατείες, όπως η Ερμού και η πλατεία Ομόνοιας, φυτεύοντας δεντροστοιχίες, δημιουργώντας κατά μήκος ή στο κέντρο τους ακόμα και “δάση” από είδη δέντρων που βρίσκουμε στο ελληνικό τοπίο,.
»Τα δέντρα και τα φυτά θα βελτιώσουν όχι μόνο την όψη αλλά και το μικροκλίμα της πόλης. Θα περιορίσουν το φαινόμενο της θερμικής νησίδας, θα προσφέρουν σκίαση και θα συντελέσουν στη συντήρηση των οικοσυστημάτων και στη συνολική αναβάθμιση της ποιότητας ζωής των κατοίκων.
«Τα δέντρα και τα φυτά θα βελτιώσουν όχι μόνο την όψη αλλά και το μικροκλίμα της πόλης. Θα περιορίσουν το φαινόμενο της θερμικής νησίδας, θα προσφέρουν σκίαση και θα συντελέσουν στη συντήρηση των οικοσυστημάτων και στη συνολική αναβάθμιση της ποιότητας ζωής των κατοίκων».
»Επιπλέον, θα προτείναμε να γίνει μια ουσιαστική κίνηση συντήρησης των εγκαταλελειμμένων εναπομεινάντων νεοκλασικών του κέντρου και ανάδειξής τους μέσω του φωτισμού.
»Τέλος, για να έχουν νόημα όσα προανέφερα, θα πρέπει από εδώ και πέρα η Πολιτεία να είναι ιδιαίτερα αυστηρή ως προς τα νέα κτίρια που ανεγείρονται στο ιστορικό κέντρο, χωρίς να αποκλείει την καινοτομία και τη δημιουργικότητα αλλά με στόχο την αναβάθμιση του πολεοδομικού ιστού».
Σε έναν χώρο που είναι, ή έχει υπάρξει, σε κάποιον βαθμό ανδροκρατούμενος, έχετε νιώσει ποτέ διακρίσεις και προκαταλήψεις λόγω του φύλου σας;
«Είναι γεγονός ότι διακρίσεις και προκαταλήψεις υπήρχαν και υπάρχουν. Προσωπικά στάθηκα τυχερή. Σίγουρα έχει διαδραματίσει κάποιο ρόλο το ότι συνεργάζομαι ως συνέταιρος με τον Πιέρο και τον Κωνσταντίνο.
»Χρόνο με τον χρόνο παρατηρείται μια θετική αλλαγή. Οι γυναίκες κάνουν όλο και πιο αισθητή την παρουσία τους παντού, διεκδικώντας ηγετικούς ρόλους και συνεισφέροντας ουσιαστικά στη διαμόρφωση του κλάδου. Η αρχιτεκτονική γίνεται πιο ανοιχτή στη διαφορετικότητα, επιτρέποντας στο φύλο να αποτελεί πηγή έμπνευσης και όχι περιορισμό. Πιστεύω ότι αυτή η πρόοδος θα συνεχιστεί, διαμορφώνοντας ένα περιβάλλον πιο ισότιμο, δημιουργικό και δυναμικό για όλους».
«Ενώ η βιωσιμότητα επικεντρώνεται στη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος, την εξοικονόμηση ενέργειας και τη χρήση οικολογικών υλικών, η αναγεννητική αρχιτεκτονική αποσκοπεί στη δημιουργία χώρων που όχι μόνο ελαχιστοποιούν τη ζημιά στο περιβάλλον, αλλά το αναπλάθουν».
Θα ήθελα, τέλος, να μοιραστείτε κάποιες γενικές τάσεις στη βιώσιμη αρχιτεκτονική που προβλέπετε να επικρατήσουν τα επόμενα χρόνια και στην Ελλάδα.
«Η αναγεννητική αρχιτεκτονική είναι μια προσέγγιση που πηγαίνει πέρα από τη βιώσιμη αρχιτεκτονική. Ενώ η βιωσιμότητα επικεντρώνεται στη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος, την εξοικονόμηση ενέργειας και τη χρήση οικολογικών υλικών, η αναγεννητική αρχιτεκτονική αποσκοπεί στη δημιουργία χώρων που όχι μόνο ελαχιστοποιούν τη ζημιά στο περιβάλλον, αλλά το αναπλάθουν και το ενισχύουν ενεργά. Με άλλα λόγια, δεν αρκείται στη διατήρηση των φυσικών πόρων αλλά συμβάλλει στην αποκατάσταση οικοσυστημάτων, την αναζωογόνηση τοπίων και την ενίσχυση της βιοποικιλότητας.
»Η κύρια διαφορά έγκειται στη φιλοσοφία της: ενώ η βιώσιμη αρχιτεκτονική διαχειρίζεται την κατανάλωση και περιορίζει τη σπατάλη, η αναγεννητική αρχιτεκτονική επιδιώκει να δημιουργήσει ένα θετικό οικολογικό αποτύπωμα. Για παράδειγμα, μπορεί να ενσωματώνει σχεδιαστικές λύσεις που καθαρίζουν τον αέρα, αναπληρώνουν τον υδροφόρο ορίζοντα ή παράγουν περισσότερη ενέργεια από όση καταναλώνουν. Βλέπει την αρχιτεκτονική ως μέσο συνεργασίας με τη φύση».
Info
Pieris.Architects – «2nd Nature», έως 16 Νοεμβρίου, Ωδείο Αθηνών, Πολυχώρος Ω2, Ρηγίλλης & Βασ. Γεωργίου Β΄ 17-19, Αθήνα. Ημέρες & ώρες λειτουργίας έκθεσης: Δευτέρα, Τετάρτη, Πέμπτη, Παρασκευή: 11:00-20:00. Τρίτη: 10:00-18:00. Σάββατο & Κυριακή: 11:00-19:00. Είσοδος ελεύθερη. Περισσότερες πληροφορίες: Pieris.Architects, τηλ. 210 8000676, pierisarchitects.com
Ταυτότητα έκθεσης
Επιμέλεια: Pieris.Architects & DpS Athens. Σχεδιασμός: DpS Athens. Υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών, της Περιφέρεια Αττικής, του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και του Ελληνικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής.
Κεντρική φωτογραφία: Μητροπολιτικό Υδατοδρόμιο Αττικής, βραβευμένη πρόταση των Pieris.Architects
