Καθώς ο ήλιος χαμηλώνει πίσω από τις στέγες της Μαδρίτης και η ζέστη υποχωρεί, κάνουμε μια λυτρωτική βουτιά στην πισίνα του ξενοδοχείου, ενώ στο τραπέζι μάς περιμένει ένα παγωμένο κοκτέιλ. Είναι μέσα Σεπτεμβρίου αλλά η θερμοκρασία, ακόμα και στην ισπανική πρωτεύουσα, αντιστέκεται πεισματικά στην αλλαγή εποχής. Και αυτό θα μπορούσε να είναι ένα τυχαίο γεγονός, αν δεν συζητούσαν όλοι για τους πρωτοφανείς καύσωνες που έπληξαν την Ευρώπη το καλοκαίρι που μόλις αφήσαμε πίσω μας.
Βρισκόμαστε στο λαμπερό κόσμο της 76ης Mercedes-Benz Fashion Week Madrid, όπου στη διάρκεια της ημέρας βλέπουμε πρώτοι τις συλλογές των πιο χαρισματικών σχεδιαστών της Ιβηρικής Χερσονήσου, ενώ το βράδυ ενδίδουμε στις πολυτελείς παροχές του ξενοδοχείου. Είμαστε προνομιούχοι, τουλάχιστον για λίγες μέρες, αλλά σύντομα θα επιστρέψει ο καθένας μας στην καθημερινότητά του, όπου μπορεί να ξεχειμωνιάσουμε χωρίς θέρμανση, να κινδυνεύσουμε σε κάποια μετακίνησή μας από τα ακραία καιρικά φαινόμενα ή να δούμε το σπίτι μας να απειλείται από πυρκαγιά. Όλοι έχουμε αρχίσει να νιώθουμε την κλιματική αλλαγή, λιγότερο ή περισσότερο επώδυνα, στο πετσί μας.
Συνεχίζουμε να πιστεύουμε ότι η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο, όμως ξέρουμε ότι πλέον δεν αρκεί: η βιωσιμότητα αναδεικνύεται στο πιο επείγον αίτημα. Ευτυχώς όμως αυτές οι δύο μπορούν να συνυπάρξουν με γοητευτικά αποτελέσματα.
Πιο πολύτιμα από μεταξωτές κορδέλες
Χαρακτηριστικό παράδειγμα, η νέα συλλογή της Agatha Ruiz de la Prada, Α/Κ 2023. Μια από τις πλέον αναγνωρίσιμες διεθνώς Ισπανίδες σχεδιάστριες, όχι απλώς έχει δημιουργήσει το δικό της, αισθητικό ιδίωμα, γεμάτο χρώμα και παιχνιδιάρικα μοτίβα, αλλά εξάγει ευτυχία σε ολόκληρο τον κόσμο. Καθοριστικός παράγοντας της καινούριας collection της υπήρξε η συνεργασία με την ισπανική εταιρεία Pyratex, «στην αιχμή της τεχνολογίας των υφασμάτων από ανακυκλωμένα υλικά» όπως μάς εξηγεί στο showroom της. Μερικά από αυτά συνδυάζουν βιωσιμότητα και ευεξία, όπως οι ίνες από φύκια με τις αντιοξειδωτικές ιδιότητες ή οι ίνες από μπαμπού, με αντιβακτηριακές, αντιιδρωτικές και θερμο-ρυθμιστικές ιδιότητες.
Άλλα υλικά της προήλθαν από συνεργασίες με ανεξάρτητους δημιουργούς. Ας πούμε, οι παγιέτες. Οι πράσινες φτιάχτηκαν από υπολείμματα τροφής, από τη Βρετανή ερευνήτρια Alice Potts (υπήρξε και υπότροφος του Ιδρύματος Ωνάση). Οι κόκκινες και οι πορτοκαλί βασίστηκαν στα φύκια και αναπτύχθηκαν από την Πακιστανή σχεδιάστρια Anuje Farhung, η οποία μπολιάζει την εθνική της κληρονομιά με σύγχρονα υλικά οργανικής προέλευσης.
Οι πειραματισμοί με πιο βιώσιμα υλικά συνεχίζονται και σε μικρότερα αλλά επίσης πλούσια σε θησαυρούς ατελιέ, όπως εκείνο της σχεδιάστριας Aurelia Gil, η οποία παντρεύει παραδοσιακές τεχνικές από την έδρα της, τις Κανάριες Νήσους, με πράσινες τεχνολογίες. Ανάμεσα στους καρπούς αυτού του γάμου; Οι υπέροχες πλεκτές τσάντες και τα σκουλαρίκια από ίνες μπανανιάς που έπεσαν από το δέντρο κατά τη συγκομιδή των φρούτων. Οι τρεις χρωματικοί τόνοι που συνδυάζουν είναι απόλυτα φυσικοί – κάτι επίσης σημαντικό, καθώς συχνά στη μόδα χρησιμοποιούνται ρυπογόνες βαφές. Ακόμα και σε πιο απαιτητικά, τουλάχιστον με κριτήρια βιωσιμότητας, κομμάτια, π.χ., τα μαγιό, η Gil έχει ενσωματώσει ανακυκλωμένα συνθετικά υλικά, όπως λύκρα και πολυεστέρα. «Με αυτή τη συλλογή θέλησα να αφηγηθώ μια ιστορία βιωσιμότητας», συνοψίζει η σχεδιάστρια.
Η Aurelia Gil παντρεύει παραδοσιακές τεχνικές από την έδρα της, τις Κανάριες Νήσους, με πράσινες τεχνολογίες. Ανάμεσα στους καρπούς αυτού του γάμου; Οι υπέροχες πλεκτές τσάντες και τα σκουλαρίκια από ίνες μπανανιάς που έπεσαν από το δέντρο κατά τη συγκομιδή των φρούτων.
Λιγότερα και ποιοτικότερα
Ένα ακόμα σημαντικό χαρακτηριστικό της νέας συλλογής της Aurelia Gil είναι ότι δημιουργήθηκε και για τις τέσσερις εποχές του χρόνου. Γιατί ο σεβασμός προς το περιβάλλον δεν εξαρτάται μόνο από τα υλικά και τις πρακτικές παραγωγής. Εξαρτάται, πρωτίστως, από τη σχέση που καλλιεργούμε με τα ρούχα μας, ως δημιουργοί και ως καταναλωτές. Από αυτή την άποψη, μια seasonless collection είναι πιο βιώσιμη δεδομένου ότι, όπως εξηγεί η ίδια, «όταν αγοράζεις ρούχα για όλο το χρόνο, μπορείς να αγοράσεις λιγότερα και καλύτερα».
Seasonless είναι και η συλλογή του JCPajares, που «συνδυάζει καλοκαιρινά και χειμωνιάτικα ρούχα», όπως μάς εξηγεί ο designer. Κόντρα στην επέλαση της fast fashion, τιμάει τη γενέτειρά του, την Γκουανταλαχάρα της Ισπανίας, χρησιμοποιώντας χειροποίητες τεχνικές της περιοχής που τείνουν να εκλείψουν. Στο showroom μάς ξεναγεί σε υφάσματα από αργαλειό, σε γυάλινα κοσμήματα κατασκευασμένα με μια μέθοδο που πλέον εφαρμόζουν μόνο τέσσερις τεχνίτες, σε κεραμικά κουμπιά που χρειάζονται τέσσερις ολόκληρες μέρες για να φτιαχτούν και σε ένα τζάκετ που ενσωματώνει μια παράδοση χειροτεχνίας τόσο περίπλοκη, ώστε «μόνο μία γυναίκα τη γνωρίζει πλέον και θα πεθάνει μαζί της», μας λέει, όχι χωρίς απογοήτευση.
Πιο βιώσιμη μπορεί να είναι, επίσης, μια genderless συλλογή, τις δημιουργίες της οποίας μπορούμε να μοιραστούμε με το σύντροφό μας, μειώνοντας έτσι τον όγκο της γκαρνταρόμπας μας. Σε αυτή την κατηγορία ανήκει η νέα collection του Duarte. Ο σχεδιαστής μάς δείχνει, ενδεικτικά, ένα παντελόνι «που μπορεί να φορεθεί και από άντρες και από γυναίκες», ενώ μας εξηγεί ότι πηγή έμπνευσής του είναι οι πινελιές της μετα-ιμπρεσιονιστικής ζωγραφικής.
Πιο βιώσιμα είναι, ακόμα, τα πολυλειτουργικά κομμάτια, που μπορούν να φορεθούν με διαφορετικούς τρόπους. Όπως κάποιες από τις δημιουργίες της εμβληματικής σχεδιάστριας Sybilla, που εκτίθενται, έως τις 15 Ιανουαρίου 2023, στη ρετροσπεκτίβα «Sybilla: El Hilo Invisible», στη Sala Canal De Isabel II, μια παλιά δεξαμενή νερού που χρησιμοποιείται σήμερα ως εκθεσιακός χώρος. Η Ισπανίδα σχεδιάστρια, η οποία μετά από σαράντα χρόνια παραγωγής παραμένει στην πρώτη γραμμή της δημιουργίας και που είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στην Ιαπωνία, από τη δεκαετία του ’80 εμπνέεται ρούχα όπου με μία κίνηση μπορείς, για παράδειγμα, να αφαιρέσεις τα μανίκια, να τροποποιήσεις το μήκος της φούστας ή, χάρη σε ένα υλικό που θυμίζει εύκαμπτη μπανέλα, να την πλάσεις με τα δάχτυλα δίνοντάς της νέα μορφή. Ένα πολυλειτουργικό πανωφόρι, ας πούμε, με αφαιρούμενα μανίκια, μπορεί να αντικαταστήσει στην ντουλάπα μας δύο διαφορετικά, ένα μακρυμάνικο και ένα πιο καλοκαιρινό.
Αλλά ακόμα κι αν μειώσουμε τις αγορές μας, πώς θα καταλάβουμε ότι ένα ρούχο ή ένα αξεσουάρ είναι αληθινά φιλικό προς το περιβάλλον; Το greenwashing, όπως αποκαλείται το φαινόμενο της παραπλανητικής χρήσης του όρου «βιωσιμότητα» από κάποιες εταιρείες για λόγους μάρκετινγκ, έχει πλήξει την εμπιστοσύνη μας απέναντι σε προϊόντα που φέρουν αυτή την ένδειξη. Προς το παρόν δεν υπάρχει ένα ενιαίο σύστημα μέτρησης της βιωσιμότητας ενός προϊόντος μόδας και «υπερβολικά συχνά οι αναφορές βιωσιμότητας αποτελούν προϊόντα δημιουργικής γραφής», όπως σχολίασε στο 4ο Marie Claire Power Trip, στην Αθήνα, ο Simone Cipriani, αξιωματούχος των Ηνωμένων Εθνών και ιδρυτής της πρωτοβουλίας Ethical Fashion Initiative of the International Trade Center.
Το greenwashing, όπως αποκαλείται το φαινόμενο της παραπλανητικής χρήσης του όρου «βιωσιμότητα» από κάποιες εταιρείες για λόγους μάρκετινγκ, έχει πλήξει την εμπιστοσύνη μας απέναντι σε προϊόντα που φέρουν αυτή την ένδειξη.
Ρούχα με ετικέτες βιωσιμότητας
Επιτέλους όμως έχουν αρχίσει να γίνονται κάποια βήματα και στη, σε μεγάλο βαθμό αχαρτογράφητη, περιοχή της αξιολόγησης της βιωσιμότητας. Μια ενδιαφέρουσα προσπάθεια προέρχεται από την Κολομβία και συγκεκριμένα από το brand Della Terra. Το ανακαλύψαμε στην εμπορική έκθεση ρούχων και αξεσουάρ που έτρεχε παράλληλα με την Εβδομάδα Μόδας της Μαδρίτης στις εγκαταστάσεις της IFEMA Madrid. Κάθε προϊόν της Della Terra συνοδεύεται από μια «αξιολόγηση βιωσιμότητας» με τέσσερις βαθμολογίες σε διαφορετικές κατηγορίες: Πλανήτης (καλύτερες περιβαλλοντικές πρακτικές), Άνθρωποι (καλύτερες ηθικές και κοινωνικές πρακτικές), Διαφάνεια (καλύτερες πρακτικές ιχνηλασιμότητας) και Κυκλικότητα (καλύτερες πρακτικές κλειστού βρόχου).
View this post on Instagram
Τη στιγμή που σκεφτόμαστε να αγοράσουμε ένα προϊόν της Della Terra μπορούμε να ενημερωθούμε για την αξιολόγηση της βιωσιμότητάς του, είτε online, στο eshop, είτε μέσα από το QR Code στην ετικέτα του, σε ένα φυσικό κατάστημα. Ας φανταστούμε αυτή την εμπειρία περίπου όπως μαθαίνουμε σήμερα για την ενεργειακή κατηγορία μιας οικιακής συσκευής προτού την αγοράσουμε. Μια παρόμοια πρόταση έγινε και στην Ευρωπαϊκή Ένωση από την Κομισιόν, του Ψηφιακού Διαβατηρίου Προϊόντος, που θα παρέχει στους καταναλωτές πληροφορίες βιωσιμότητας.
Όποια κι αν είναι η δική μας διαδρομή βιωσιμότητας, δεν έχουμε άλλη επιλογή παρά να την ακολουθήσουμε. Η Dela Terra επισημαίνει ότι η βιομηχανία μόδας ευθύνεται για το 10% των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα παγκοσμίως. Ενώ όπως επισημαίνει η Δρ. Φιόρη Ζαφειροπούλου – επικεφαλής του Ερευνητικού Κέντρου Βιώσιμης Μόδας του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, ιδρύτρια του Fashion Revolution Greece και του Κοινωνικού Εργοστασίου Μόδας SOFFA – τα υφάσματα «μαζί με την αυτοκινητοβιομηχανία και τις κατασκευές, είναι στους πιο ρυπογόνους κλάδους που απαιτούν επείγουσα αντιμετώπιση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για να αντιμετωπίσει η Ευρώπη τους τεράστιους κινδύνους της κλιματικής αλλαγής, και τον μεγάλο αρνητικό αντίκτυπο στα κοινωνικά και εργασιακά δικαιώματα των ανθρώπων που εργάζονται σε αυτές τις βιομηχανίες». Στην πρόσφατη εκδήλωση για τη βιωσιμότητα της μόδας «Policy Dialogue Sustainable Textiles & Fashion» στο Γαλλικό Ινστιτούτο η ευρωβουλευτής Μαρία Σπυράκη τόνισε ότι «έως το 2030, τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα στην αγορά της ΕΕ θα πρέπει να είναι ανθεκτικά και ανακυκλώσιμα, να κατασκευάζονται σε μεγάλο βαθμό από ανακυκλωμένες ίνες, να είναι απαλλαγμένα από επικίνδυνες ουσίες και να παράγονται με φυσικό προς το περιβάλλον τρόπο, με παράλληλο σεβασμό των κοινωνικών δικαιωμάτων». Ενδεικτικά να αναφέρουμε ότι αυτή τη στιγμή ανακυκλώνεται μόλις το 1% των υφασμάτων.
Αντίο shopping therapy, καλώς ήρθες θεραπεία του πλανήτη
Πριν από περίπου μία δεκαετία είχα ταξιδέψει στην Εβδομάδα Μόδας της Στοκχόλμης, όπου είχα παρακολουθήσει μια συζήτηση για τη βιώσιμη μόδα. Ανάμεσα στους προβληματισμούς που είχαν εκφραστεί τότε, και που εκφράζονται μέχρι τις μέρες μας, ήταν: τι θα μπορούσε να αντικαταστήσει τη λεγόμενη «χαρά του καινούριου», που μας οδηγεί στο να συσσωρεύουμε στην ντουλάπα μας ρούχα και αξεσουάρ τα οποία δεν προλαβαίνουμε καλά καλά να φορέσουμε; Τι άλλο μπορεί να μας προσφέρει τη στιγμιαία έκρηξη ντοπαμίνης και ενδορφινών που προκαλεί στον οργανισμό μας η αγορά ενός ακόμα υλικού αντικειμένου, η οποία μας πλημμυρίζει ικανοποίηση και μας ανακουφίζει από το στρες;
«Αν αρχίσουμε να αναζητάμε πράγματα που μας κάνουν χαρούμενους χωρίς να είναι υλικά, ίσως να μη χρειαζόμαστε τόσο πολλά», υποστηρίζει η Ορσαλία Παρθένη. Η δήλωση της CEO του ομώνυμου brand (Parthenis) και προέδρου της Ένωσης Ελλήνων Σχεδιαστών στο 4ο Marie Claire Power Trip μού θύμισε το show του Duyos στην Εβδομάδα Μόδας της Μαδρίτης, όπου ο Ισπανός σχεδιαστής επέλεξε να παρουσιάσει τη νέα συλλογή του, ένα φόρο τιμής στα τοπία και την πολιτιστική κληρονομιά της Εσθονίας, όχι με μια τυπική παρέλαση μοντέλων αλλά με μια απολαυστική παράσταση χορού με μελωδίες των Massive Attack και άλλων δημιουργών της trip hop. Η αγάπη για τη μόδα μπορεί να χτιστεί και με άυλες εμπειρίες, αρκεί να βγούμε από την πεπατημένη.
Info
Η επόμενη Εβδομάδα Μόδας της Μαδρίτης, Φ/Χ 2023-24, θα πραγματοποιηθεί στις 15-19 Φεβρουαρίου 2023, περισσότερες πληροφορίες στο www.ifema.es
Δείτε μερικές ακόμα από τις κορυφαίες στιγμές της 76ης Mercedes-Benz Fashion Week Madrid:
