Η ιδέα να συνδυάσει τη μουσική με την ιατρική γεννήθηκε από μια πολύ προσωπική εμπειρία της. Όταν η ερευνήτρια και πιανίστρια Elaine Chew παρουσίασε προβλήματα καρδιακής αρρυθμίας, που συνδέονται με το ηλεκτρικό σύστημα της καρδιάς, στη διάρκεια μιας θεραπείας ένας νέος, ασκούμενος γιατρός τής είπε ότι είχε προσπαθήσει, σε ένα χριστουγεννιάτικο ρεβεγιόν με συναδέλφους του, να παίξει ηλεκτρονική μουσική σχεδόν στην ίδια ταχύτητα με τις αρρυθμίες.
Τότε η Chew σκέφτηκε ότι καθώς οι χτύποι της καρδιάς είναι, πράγματι, ένα είδος μουσικής –έστω και εκτός σταθερού ρυθμού, όταν μιλάμε για αρρυθμίες– αυτή η τέχνη θα μπορούσε να αξιοποιηθεί με κάποιον τρόπο στην καρδιολογία. Ενώ λοιπόν «η ιατρική ομάδα τοποθέτησε καθετήρες στο εσωτερικό της καρδιάς μου για τον περιορισμό των προβληματικών κυττάρων, άρχισα να αναζητώ έναν τρόπο να φτιάξω μουσική που θα μιμείτο την αρρυθμία» όπως αφηγείται σήμερα στο Marie Claire, λίγο πριν από τη συμμετοχή της στο Athens Science Festival 2024 την Κυριακή 21 Απριλίου.
Στη διάρκεια αυτής της προσπάθειας, αναζήτησε τη βοήθεια του γιατρού της, του καθηγητή Pier Lambiase, για να της παραχωρήσει ιατρικά δεδομένα που θα μεταφράζονταν σε πρακτικές ιδέες. «Μου έγινε σύντομα ξεκάθαρο ότι η μουσική ενδιαφέρει τους καρδιολόγους κυρίως για τις θεραπευτικές δυνατότητές της, δηλαδή ως φάρμακο. Καθώς μέχρι τότε είχα εμπειρία άνω των 25 χρόνων ως μηχανικός και μουσική επιστήμονας, στη διάρκεια των οποίων χρησιμοποιώ τα μαθηματικά για να εκφράσω τις γνώσεις μας για τη μουσική, και ακόμα μεγαλύτερη εμπειρία ως πιανίστρια, συμφώνησα με τον καρδιολόγο μου να αρχίσουμε μαζί μια έρευνα για την επίδραση της μουσικής στην καρδιά. Αφετηρία μας ήταν η μελέτη μιας ομάδας ασθενών με βηματοδότη».
Τελικά, πώς επηρεάζει η μουσική την καρδιά;
«Επηρεάζει το αυτόνομο νευρικό σύστημα, που ρυθμίζει λειτουργίες του σώματος όπως ο καρδιακός ρυθμός, η αναπνοή, η αρτηριακή πίεση. Ειδικότερα, στη λειτουργία της καρδιάς αυξάνει ή μειώνει την ταχύτητα των χτύπων της. Κι αυτό ισχύει και για μουσικούς ερμηνευτές και για ακροατές».
Με ποιο είδος μουσικής μοιάζει περισσότερο ο χτύπος της καρδιάς;
«Εξαρτάται από την κατάσταση της καρδιάς. Μια καρδιά με φυσιολογική λειτουργία θυμίζει μουσική με σταθερό ρυθμό. Η αρρυθμία θα μπορούσε να είναι τζαζ, τανγκό με ακανόνιστο ρυθμό ή σύγχρονη μουσική με μεικτά μέτρα».
«Μια καρδιά με φυσιολογική λειτουργία θυμίζει μουσική με σταθερό ρυθμό. Η αρρυθμία θα μπορούσε να είναι τζαζ, τανγκό με ακανόνιστο ρυθμό ή σύγχρονη μουσική με μεικτά μέτρα».
Ποια μουσικά είδη θεωρούνται περισσότερο ωφέλιμα για την καρδιαγγειακή υγεία, σύμφωνα με τα έως τώρα στοιχεία;
«Οι ερευνητές έχουν μελετήσει την επίδραση διαφορετικών ειδών μουσικής, από την κλασική και τη ροκ μέχρι τη heavy metal και έθνικ μουσικές όπως η περσική και η ινδική, στη λειτουργία της καρδιάς, ιδιαίτερα των ακροατών. Το είδος μουσικής που προάγει την καρδιαγγειακή υγεία διαφέρει από άτομο σε άτομο ανάλογα με την κατάστασή του. Θα αντιδράσει η καρδιά του στη μουσική και πώς; Επιδιώκουμε να αυξηθεί ή να μειωθεί η ταχύτητα των χτύπων της, ή η αρτηριακή πίεση;».
Πώς χρησιμοποιείτε σήμερα τη μουσική ως διαγνωστικό εργαλείο για προβλήματα στην καρδιά;
«Με δύο διαφορετικούς τρόπους. Πρώτον, καθώς μετατρέπουμε τις αρρυθμίες σε μουσική, δημιουργούμε έναν τρόπο να αναγνωρίζουμε και να κατανοούμε τη φύση της αρρυθμίας ενός ασθενούς διά της ακοής. Ο ήχος είναι πιο αποτελεσματικός στην κωδικοποίηση των δυνατών χτύπων της καρδιάς, των “σφυροκοπημάτων” και των “φτερουγισμάτων” της από την οπτική απεικόνιση ενός ηλεκτροκαρδιογραφήματος. Όταν η μουσική χρησιμοποιείται επικουρικά στο ηλεκτροκαρδιογράφημα διευκολύνει γιατρούς και ασθενείς στο να εντοπίζουν ομοιότητες και διαφορές σε συμπτώματα αρρυθμίας.
«Όταν η μουσική χρησιμοποιείται επικουρικά στο ηλεκτροκαρδιογράφημα διευκολύνει γιατρούς και ασθενείς στο να εντοπίζουν ομοιότητες και διαφορές σε συμπτώματα αρρυθμίας».
»Δεύτερον, η μουσική συνιστά ένα ισχυρό εργαλείο στη ρύθμιση του αυτόνομου νευρικού συστήματος. Ένα πρόβλημα καρδιάς επηρεάζει το πώς αυτή ανταποκρίνεται στη μουσική. Όταν λοιπόν παρακολουθούμε τις σωματικές λειτουργίες των ανθρώπων ενώ παίζουν ή ακούν μουσική, η συμπεριφορά της καρδιάς τους απέναντι στη μουσική μάς δίνει πολύτιμες πληροφορίες που μπορεί να μας βοηθήσουν να διαγνώσουμε ένα πρόβλημα και να αναγνωρίσουμε τον υποτύπο του. Όλες αυτές οι ιδέες απορρέουν από την προσωπική μου εμπειρία από τη μουσική και την αρρυθμία».
Ποιες επαναστάσεις μπορεί να φέρει η μουσική στην ιατρική, στο κοντινό ή σε ένα πιο μακρινό μέλλον, σε επίπεδο πρόληψης, διάγνωσης ή θεραπείας;
«Στο μέλλον μπορεί να είναι εφικτό να γίνεται η διάγνωση της αρρυθμίας όχι μόνο από ένα ηλεκτροκαρδιογράφημα αλλά και ακούγοντας τη μουσική της αρρυθμίας. Έχω παίξει μουσική που αναπαράγει τα μοτίβα της αρρυθμίας σε αίθουσες γεμάτες με καρδιολόγους και έχει αποτέλεσμα! Τα αναγνωρίζουν από τη μουσική μου. Επίσης η αναπαράσταση της αρρυθμίας διά της μουσικής βοηθάει τους ακροατές να καταλάβουν πώς αισθάνεται κάποιος που πάσχει από αρρυθμία. Σε συναυλίες στις οποίες έχω παίξει κομμάτια εμπνευσμένα από την αρρυθμία, κάποιοι ακροατές μού έχουν πει ότι δεν είχαν ιδέα μέχρι εκείνη τη στιγμή πόσο εξουθενωτική μπορεί να είναι αυτή η κατάσταση μέχρι που άκουσαν τη μουσική μου.
«Η αναπαράσταση της αρρυθμίας διά της μουσικής βοηθάει τους ακροατές να καταλάβουν πώς αισθάνεται κάποιος που πάσχει από αρρυθμία. Σε συναυλίες στις οποίες έχω παίξει κομμάτια εμπνευσμένα από την αρρυθμία, κάποιοι ακροατές μού έχουν πει ότι δεν είχαν ιδέα μέχρι εκείνη τη στιγμή πόσο εξουθενωτική μπορεί να είναι αυτή η κατάσταση».
»Όταν μιλάμε για θεραπεία και πρόληψη, η μουσική είναι ένας μη φαρμακευτικός, μη παρεμβατικός, ευχάριστος τρόπος ρύθμισης του αυτόνομου νευρικού συστήματος. Το οξύ ή χρόνιο στρες και η δυσλειτουργία του αυτόνομου νευρικού συστήματος ευθύνονται συχνά για καρδιαγγειακές διαταραχές όπως οι αρρυθμίες. Και αντίστροφα, οι καρδιακές παθήσεις προκαλούν ανισορροπία στο αυτόνομο νευρικό σύστημα. Στο μέλλον ίσως να ζητάμε από έναν ασθενή να ακούει ή, αν είναι μουσικός, να παίζει μουσική για να διαγιγνώσκει τον υποτύπο μιας διαταραχής και να τη θεραπεύει, να προλαμβάνει ή να επιβραδύνει την εξέλιξή της».
Ως γυναίκα επιστήμονας βιώσατε ποτέ οποιαδήποτε διάκριση;
«Υπάρχουν λίγες γυναίκες επιστήμονες ασιατικής καταγωγής σε θέσεις εξουσίας. Οπότε, ναι. Όταν με συναντά κάποιος δεν βλέπει μια καθηγήτρια. Έχω βρεθεί αντιμέτωπη με περιστατικά όπως ένας υπάλληλος κούριερ που μου έδωσε ένα πακέτο για να παραδώσω ή με συνέδρους που νόμιζαν ότι ήμουν η μαθήτρια του λευκού άνδρα συνεργάτη μου σε ένα πρότζεκτ που έτρεχα ως επικεφαλής. Άλλοι ακαδημαϊκοί θεώρησαν ότι ήμουν η σύζυγος ενός καθηγητή, επίσης ασιατικής καταγωγής. Αυτά τα παραδείγματα αποτελούν ενδείξεις υποσυνείδητων προκαταλήψεων που επηρεάζουν τις επαγγελματικές προτάσεις, ευκαιρίες και αναθέσεις».
«Έχω βρεθεί αντιμέτωπη με περιστατικά όπως ένας υπάλληλος κούριερ που μου έδωσε ένα πακέτο για να παραδώσω ή με συνέδρους που νόμιζαν ότι ήμουν η μαθήτρια του λευκού άνδρα συνεργάτη μου σε ένα πρότζεκτ που έτρεχα ως επικεφαλής».
Πώς ήρθατε για πρώτη φορά σε επαφή με τους ανθρώπους του Athens Science Festival; Με ποιον τρόπο θα συμμετέχετε στη φετινή διοργάνωση;
«Έμαθα για το φεστιβάλ από τον ιδρυτή του, Θοδωρή Αναγνωστόπουλο, που με προσέγγισε στην επιστημονική συνάντηση Falling Walls Science Summit, μετά τη βράβευσή μου στην κατηγορία Breakthrough of the Year [Επανάσταση της Χρονιάς, στην κατηγορία Τέχνες και Επιστήμες] και την παρουσίασή μου. Εντυπωσιάστηκα από την αφοσίωσή του στην επικοινωνία της επιστήμης.
»Στο Athens Science Festival θα κάνω μια παρουσίαση με κεντρικό θέμα τη μουσική, τα μαθηματικά και την καρδιά, προσκαλώντας το κοινό σε μια ξενάγηση από τη μαθηματική προσομοίωση της τονικότητας μέχρι το ερωτικό έργο του Rachmaninoff “Rhapsody on a Theme of Paganini” και την ανταπόκριση της καρδιάς στη μουσική. Και για να μοιραστώ μαζί σας ένα μυστικό, θα περιλαμβάνει ένα μεγάλο πιάνο».
«Στο Athens Science Festival θα κάνω μια παρουσίαση με κεντρικό θέμα τη μουσική, τα μαθηματικά και την καρδιά, προσκαλώντας το κοινό σε μια ξενάγηση από τη μαθηματική προσομοίωση της τονικότητας μέχρι το ερωτικό έργο του Rachmaninoff “Rhapsody on a Theme of Paganini” και την ανταπόκριση της καρδιάς στη μουσική».
Για την Elaine Chew
Είναι πιανίστρια και καθηγήτρια Μηχανικής στο King’s College του Λονδίνου, συνεργάτιδα του Τμήματος Μηχανικής και του Τμήματος Καρδιαγγειακής Απεικόνισης στη Σχολή Βιοϊατρικής Μηχανικής και Επιστημών Απεικονίσεων. Γεννήθηκε στο Μπάφαλο, στην πολιτεία της Νέας Υόρκης, και μεγάλωσε στη Σιγκαπούρη. Σπούδασε Μουσική, Μαθηματικά και Πληροφορική στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ και έκανε το διδακτορικό της στο ΜΙΤ, στο σπειροειδές μοντέλο. Πρωτοπόρος στην έρευνα, ανοίγει νέα μονοπάτια ανάμεσα στη μουσική και την καρδιαγγειακή επιστήμη. Για την έρευνά της έχει λάβει χρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας (ERC), το Ινστιτούτο Προηγμένης Μελέτης Ράντκλιφ στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ και το Εθνικό Ίδρυμα Επιστημών (NSF) των ΗΠΑ.
Για το Athens Science Festival 2024
Εδώ και έναν αιώνα η Disney δημιουργεί ιστορίες που γιορτάζουν τα θαύματα του κόσμου που όλοι μοιραζόμαστε. Για περισσότερα από 136 χρόνια το National Geographic είναι συνώνυμο της έμπνευσης μιας βαθύτερης σύνδεσης με τον κόσμο μας. Φέτος οι δύο ισχυρές αυτές κληρονομιές ενώνονται στο Athens Science Festival που κλείνει δέκα χρόνια και αφηγείται καθηλωτικές «Ιστορίες Αλλαγής» για να γιορτάσουν #τοΣπίτιΜας. Η παγκόσμια αυτή καμπάνια επικεντρώνεται στις προσπάθειες προστασίας, αποκατάστασης και στον εορτασμό του πλανήτη μας μέσα από δράσεις, προβολές και ομιλίες που φέρνουν συναρπαστικές ιστορίες στο προσκήνιο. Συμπίπτει χρονικά με τον Απρίλιο, τον μήνα της Γης, και υποστηρίζει την πολυετή δέσμευση του National Geographic προς αυτή την κατεύθυνση.
Μερικά highlights:
-Το Σάββατο 20 Απριλίου η Dr. Tiefenthaler, η πρώτη γυναίκα CEO του National Geographic Society, θα μοιραστεί συναρπαστικές ιστορίες αλλαγής με το κοινό στην Ελλάδα. Την Κυριακή 21 Απριλίου θα ενωθεί με μια ομάδα διακεκριμένων National Geographic Explorers, οι οποίοι θα μας ταξιδέψουν από τα βάθη των ωκεανών μέχρι τις ψηλότερες κορυφές του πλανήτη. Επιπρόσθετα, ειδικά σχεδιασμένα workshops θα απευθύνονται στους επισκέπτες του Athens Science Festival που επιθυμούν να έρθουν σε επαφή μαζί τους και να αντλήσουν έμπνευση για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος.
-Η μεγαλύτερη υδρόγειος στην Ελλάδα, ένα φουσκωτό μοντέλο της Γης διαμέτρου δέκα μέτρων που σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε από το δημιουργικό στούντιο Visualové για το Αστεροσκοπείο και το Πλανητάριο του Μπρνο, θα βρίσκεται στο Athens Science Festival από 16 έως 21 Απριλίου. Η φιλοξενία του αποτελεί πρωτοβουλία του Τσεχικού Κέντρου Αθήνας με την υποστήριξη του National Geographic.
-Οι ιστορίες εξερεύνησης θα κορυφωθούν με τα ντοκιμαντέρ του National Geographic. Οι προβολές στο πλαίσιο μαθητικών επισκέψεων στο φεστιβάλ περιλαμβάνουν επεισόδια από τις σειρές «Μυστικά των Ελεφάντων» και «Μυστικά των Φαλαινών», ενώ την Τετάρτη στις 21.30 στο Αμφιθέατρο «Μιλτιάδης Έβερτ» θα πραγματοποιηθεί η avant-premiere της νέας σειράς ντοκιμαντέρ «Μυστικά των Χταποδιών», σε αφήγηση του Paul Rudd. Η σειρά θα είναι διαθέσιμη από τις 22 Απριλίου στο National Geographic Wild και στο Disney+ στην Ελλάδα. Οι σειρές-ντοκιμαντέρ «Μυστικά των Ελεφάντων» και «Μυστικά των Φαλαινών» είναι τώρα διαθέσιμες στο Disney+.
Info
«Elaine Chew | Music, Mathematics and the Heart», 21/04, 21.00–22.00, Αμφιθέατρο «Μιλτιάδης Έβερτ», Τεχνόπολη Δήμου Αθηναίων, Πειραιώς 100, Γκάζι, τηλ. 213 0109300. Για το πλήρες πρόγραμμα του φεστιβάλ και αγορά εισιτηρίων: www.athens-science-festival.gr.
Το Athens Science Festival 2024 διοργανώνεται από τον εκπαιδευτικό οργανισμό «Επιστήμη Επικοινωνία – SciCo», το British Council και την Τεχνόπολη Δήμου Αθηναίων σε συνεργασία με πλήθος ακαδημαϊκών, ερευνητικών φορέων και εκπαιδευτικών οργανισμών καθώς και με την υποστήριξη της COSMOTE ως μεγάλου χορηγού.
