Τέσσερα χρόνια μετά τις «Γυναίκες από Χώμα», με τις μαρτυρίες των οροθετικών γυναικών, το «Κατανόησέ με ή σε Καταβροχθίζω», που πραγματεύτηκε την κακοποίηση παιδιών απ’ όλο τον κόσμο, και το «ΕΜΠΟΡΙΟ», που αφορούσε την εμπορία ανθρώπων, η Θεατρική Ομάδα Ανδρομέδα καταπιάνεται με τα ηλεκτρονικά εγκλήματα. Η φετινή παράστασή της, «Δεν είναι παιχνίδι» στο Θέατρο Noūs, που, όπως και οι προηγούμενες, βασίζεται σε αληθινές μαρτυρίες, εστιάζει σε ιστορίες γυναικών και ανήλικων κοριτσιών που έχουν εκτεθεί σε διάφορες μορφές κακοποίησης μέσω του διαδικτύου.
Τρεις ηρωίδες με διαφορετικές ηλικίες και καταβολές περνούν ένα βράδυ πίνοντας και συζητώντας. Στο σπίτι μαζί τους βρίσκεται και η ανήλικη αδερφή της οικοδέσποινας. Οι γυναίκες του έργου εξομολογούνται ιστορίες στις οποίες έχουν υπάρξει θύματα ή θύτες μέσω του διαδικτύου: διαδικτυακοί εκβιασμοί, sextortion, revenge porn, bullying, challenges, απάτες και ο εθισμός στο διαδίκτυο.
«Θεωρούμε σημαντικό οι άνθρωποι -και κυρίως οι έφηβοι- να είναι ενήμεροι για τη λήψη των απαραίτητων μέτρων προστασίας. Το διαδίκτυο είναι ένας αχανής, ανεξερεύνητος κόσμος, ο οποίος τις περισσότερες φορές αντιμετωπίζεται με άγνοια κινδύνου», σχολιάζουν τα μέλη της ομάδας, Φανή Γρύλλη, Ντίνα Κούκου, Σοφία Ρούβα και Αναστασία Τσούτση, που πιστεύουν ακράδαντα ότι το θέατρο μπορεί να συμβάλει σε κοινωνικές αλλαγές. Μίλησαν στο Marie Claire με αφορμή την 25η Νοεμβρίου, Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών, σε μια εποχή που τα περιστατικά διαδικτυακής κακοποίησης εμφανίζονται, όλο και πιο συχνά, στην ατζέντα της επικαιρότητας.
«Το διαδίκτυο είναι ένας αχανής, ανεξερεύνητος κόσμος, ο οποίος τις περισσότερες φορές αντιμετωπίζεται με άγνοια κινδύνου».
Γιατί αποφασίσατε στη νέα σας παράσταση να εστιάσετε στη διαδικτυακή κακοποίηση γυναικών και κοριτσιών;
Αναστασία Τσούτση: «Η Ανδρομέδα δημιουργήθηκε από τέσσερις γυναίκες. Είναι πάντα στη σκέψη μας να ρίχνουμε φως στα πράγματα από τη θέση της θηλυκής μας φύσης».
Σοφία Ρούβα: «Είναι ένας από τους πιο σύγχρονους τρόπους κακοποίησης που βιώνουμε όλες σε καθημερινό επίπεδο. Το εύρος του διαδικτύου είναι τεράστιο και δυστυχώς, πέρα από τις βοήθειες που μπορεί να μας προσφέρει, δίνει και πάτημα σε άτομα που έχουν κακόβουλους, επικίνδυνους σκοπούς. Για αυτό χρειάζεται τεράστια προσοχή».
Ντίνα Κούκου: «Μάς απασχόλησε πολύ το γεγονός ότι κατά την περίοδο της καραντίνας ακούγαμε και διαβάζαμε συνεχώς για αντικοινωνικές συμπεριφορές ή αξιόποινες εγκληματικές πράξεις που τελούνταν μέσα στο διαδίκτυο».
Φανή Γρύλλη: «Αποφασίσαμε, λοιπόν, να εξερευνήσουμε την έννοια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τα όριά τους σε αυτή τη καινούργια κοινωνία που δημιουργείται τα τελευταία χρόνια, την online κοινωνία, και που σιγά σιγά καταλαμβάνει όλο και περισσότερο χρόνο στη ζωή μας».
Ποιες ήταν οι μεγαλύτερες σκηνοθετικές και ερμηνευτικές προκλήσεις του ανεβάσματος αυτής της παράστασης;
Α. Τ. : «Σκηνοθετικά προσπαθήσαμε από κοινού με τον Παναγιώτη Βασιλείου να μην προσθέσουμε στους χαρακτήρες και το χώρο περιττά στοιχεία. Μια μη γραμμική αφήγηση που σπάει τον άξονα του χρόνου σε τρία επίπεδα και μια σκηνική αφήγηση που πραγματοποιείται σε δύο επίπεδα. Στοχεύσαμε σε ένα ανέβασμα συγκεκριμένο, δωρικό, ξεκάθαρο, όπου κάθε κίνηση, κάθε έκφραση, κάθε ήχος να έχει σημασία και λόγο. Κινηθήκαμε με τη σκέψη πως “ό,τι προσθέτεις στην αλήθεια αφαιρεί από την αλήθεια”. Πρόκληση ήταν η απόλυτη ακινησία, τόσο στο σώμα όσο και στο πρόσωπο, που παράλληλα συγκρουόταν με ένα λόγο γρήγορο, με ροή, μουσικότητα και εκφραστικότητα. Πρόκληση ακόμα ήταν οι φωτισμοί που προτείναμε. Σκληροί, έντονοι, συγκεκριμένοι, σκοτεινοί. Παραμορφώνουν, αφήνοντας πολλά στη φαντασία. Πρόκληση ήταν να κρατηθεί μια απλότητα και μια διαφάνεια τόσο στο παίξιμο όσο και στην παρουσία».
Φ. Γ.: «Σε κάθε μας παράσταση, έτσι και σε αυτήν, μεγάλη ερμηνευτική πρόκληση είναι ότι έχουμε η επίγνωση πως οι ιστορίες που φέρουμε επί σκηνής είναι τα βιώματα πραγματικών ανθρώπων, άρα είναι σημαντικό να κάνουμε στην άκρη το εγώ μας και να γίνουμε η φωνή τους».
«Έχω δει ανθρώπους μέσω της τέχνης του θεάτρου, καθώς και άλλων τεχνών, να έρχονται κοντά, να μιλούν με θάρρος, να ακούν, να ακούγονται. Μόνο μια τέτοιου είδους συσπείρωση μπορώ να φανταστώ να στέκει απέναντι στην καθημερινή βία της εποχής μας».
Από την αρχή της διαδρομής σας ως Ομάδα Ανδρομέδα ασχολείστε με κοινωνικά θέματα και ειδικά με την κακοποίηση και την εκμετάλλευση γυναικών και παιδιών. Πώς μπορεί το θέατρο να φέρει κάποια αλλαγή;
Α. Τ.: «Το θέατρο ανοίγει δυσάρεστες συζητήσεις σε ένα αισθητικό πλαίσιο μυθοπλασίας (ή και όχι). Θυμίζει, εκθέτει γεγονότα και ιστορίες που ίσως στην παρούσα στιγμή δεν μας αφορούν… Φαινομενικά. Ή που, ίσως λόγω της καθημερινότητάς μας, προσπερνάμε ή ξεχνάμε».
Φ. Γ. : «Έχω δει ανθρώπους μέσω της τέχνης του θεάτρου, καθώς και άλλων τεχνών, να έρχονται κοντά, να μιλούν με θάρρος, να ακούν, να ακούγονται. Μόνο μια τέτοιου είδους συσπείρωση μπορώ να φανταστώ να στέκει απέναντι στην καθημερινή βία της εποχής μας».
Μέσα από ποια διαδικασία συγκεντρώσατε αξιόπιστες πηγές και μαρτυρίες; Ποια ήταν η μεγαλύτερη δυσκολία που αντιμετωπίσατε;
Α. Τ.: «Αυτήν τη φορά, μετά το πρώτο στάδιο της έρευνας, όπου συγκεντρώσαμε πηγές από ντοκιμαντέρ, πανεπιστημιακές εργασίες, βιβλιογραφία, στατιστικές μελέτες κ.ά., απευθύναμε ένα ανοιχτό κάλεσμα σε όποιον/α θα ήθελε να μοιραστεί μαζί μας προσωπικά βιώματα διαδικτυακής κακοποίησης. Νιώσαμε μεγάλη ευθύνη να δημιουργήσουμε έναν ασφαλή χώρο, ένα ασφαλές πλαίσιο, με σεβασμό τόσο για τους ανθρώπους που θέλησαν να μας μιλήσουν όσο και για τις ιστορίες τους αυτές καθαυτές».
Σ. Ρ.: «Υπήρχαν γυναίκες που δεν εμφανίστηκαν ποτέ ενώ είχαν πει ότι θέλουν να μας μιλήσουν, υπήρχαν γυναίκες που χρειάστηκαν παραπάνω από μια συνάντηση για να μας εμπιστευτούν και να μας ανοιχτούν. Φυσικά όλα αυτά είναι σε απόλυτο βαθμό κατανοητά και σεβαστά. Τις ευχαριστούμε όλες».
«Σημαντικό είναι να υπογραμμιστεί η ευαλωτότητα των παιδιών μπροστά και σε αυτή τη μορφή κακοποίησης. Είναι ευθύνη μας μέρα τη μέρα να δημιουργηθεί ένα ασφαλές κοινωνικό πλαίσιο γι’ αυτά».
Σύμφωνα με την έρευνά σας που προηγήθηκε της παράστασης, θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για τυπικό προφίλ θυμάτων διαδικτυακής κακοποίησης; Ποιες ομάδες είναι πιο ευάλωτες;
Α. Τ.: «Οι πιο ευάλωτες ομάδες, σύμφωνα με έρευνες και στατιστικές, είναι οι γυναίκες και τα ανήλικα κορίτσια και αγόρια. Προσωπικά θα ήθελα να σταθώ, όμως, στο ότι η καθεμία μας και ο καθένας μπορεί να βρεθεί σε ευάλωτη θέση και ανά πάσα στιγμή να στοχοποιηθεί».
Φ. Γ.: «Σημαντικό είναι να υπογραμμιστεί η ευαλωτότητα των παιδιών μπροστά και σε αυτή τη μορφή κακοποίησης. Είναι ευθύνη μας μέρα τη μέρα να δημιουργηθεί ένα ασφαλές κοινωνικό πλαίσιο γι’ αυτά».
Δεδομένου ότι τα ηλεκτρονικά εγκλήματα είναι ένα σχετικά καινούριο φαινόμενο, υπάρχει επαρκές νομικό πλαίσιο για να προστατεύσει τα θύματα, ειδικά όταν μιλάμε για διαδικτυακή κακοποίηση;
Σ. Ρ.: «Υπάρχουν φορείς και νομικοί που ειδικεύονται στα ηλεκτρονικά εγκλήματα, καθώς και στη διασφάλιση των προσωπικών δεδομένων. Καθώς, όμως, ο κόσμος του διαδικτύου είναι αχανής και η τεχνολογία εξελίσσεται ραγδαία, υπάρχουν τρομερές δυσκολίες δημιουργίας ισχυρού νομικού πλαισίου προστασίας των πολιτών».
Ν. Κ.: «Υπάρχουν ήδη νόμοι που συζητιούνται και εξετάζονται σε θεωρητικό πλαίσιο, καθώς και διεθνείς συμβάσεις. Έχουμε, όμως, δυστυχώς πολύ δρόμο μέχρι την εφαρμογή αυτών».
«Πολλές από τις μαρτυρίες αφορούσαν το φαινόμενο του catfishing. Δηλαδή, όταν κάποιος/α συνάπτει διαδικτυακά μια σχέση με ένα άτομο που δεν έχει δει ποτέ και συνήθως αυτό το άτομο αρνείται την οποιαδήποτε συνάντηση, μέσω χειραγώγησης. Συχνά, το μυστηριώδες άτομο είναι κάποιος γνωστός, φίλος ή κάποιο άτομο από το οικογενειακό περιβάλλον».
Ποιες συνέπειες μπορεί να έχει η διαδικτυακή κακοποίηση στο θύμα;
Α. Τ.: «Τις συνέπειες που έχει κάθε μορφή κακοποίησης και είναι αμέτρητες. Εξαρτώνται από το άτομο, τον τρόπο διαχείρισης, το περιβάλλον, το πλαίσιο… Εξαρτώνται από πολλά και ένα ίδιο γεγονός θα βάραινε διαφορετικά τους ώμους διαφορετικών ανθρώπων. Η οποιαδήποτε κακοποίηση αφήνει πίσω πληγές, βάρη και τραύματα».
Ν. Κ.: «…Γι’ αυτό χρειαζόμαστε ένα κράτος πρόνοιας, ένα κράτος δικαίου, όπου τα θύματα θα έχουν πλήρη υποστήριξη».
Ποια είναι η πιο κοινή μορφή διαδικτυακής κακοποίησης με την οποία ήρθατε σε επαφή μέσα από την έρευνά σας;
Α. Τ.: «Πολλές από τις μαρτυρίες αφορούσαν το φαινόμενο του catfishing. Δηλαδή, όταν κάποιος/α συνάπτει διαδικτυακά μια σχέση με ένα άτομο που δεν έχει δει ποτέ και συνήθως αυτό το άτομο αρνείται την οποιαδήποτε συνάντηση, μέσω χειραγώγησης. Συχνά, το μυστηριώδες άτομο είναι κάποιος γνωστός, φίλος ή κάποιο άτομο από το οικογενειακό περιβάλλον».
Φ. Γ.: «Το cyberbullying. Ειδικά σε νεαρά άτομα».
Πώς μπορούμε να προστατεύσουμε τον εαυτό μας και τα αγαπημένα μας πρόσωπα από τη διαδικτυακή κακοποίηση και ποιες συμβουλές μπορούμε να δώσουμε σε ένα θύμα; Υπάρχουν, π.χ., εξειδικευμένοι φορείς νομικής και/ή ψυχολογικής υποστήριξης στους οποίους μπορούμε να το παραπέμψουμε;
Σ. Ρ.: «Είναι πολύ σημαντικό να μιλάμε για όσα μας συμβαίνουν και μας απασχολούν».
Φ. Γ.: «Αν παρατηρήσουμε οποιαδήποτε ύποπτη κίνηση στο περιβάλλον μας, γύρω μας ή αν κάποιος μας βλάψει ή επιχειρήσει να μας βλάψει μέσω του διαδικτύου, μπορούμε να απευθυνθούμε στη Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος ή στο CSI Institute («Διεθνές Ινστιτούτο για την Κυβερνοασφάλεια»)».
«Το να εκπαιδεύσουμε τα θύματα να είναι πιο προσεκτικά και επιφυλακτικά είναι ο εύκολος δρόμος. Το πραγματικό στοίχημα είναι να εκπαιδεύσουμε τους θύτες που μεγαλώνουμε μέσα στα σπίτια μας, ώστε να μην έχουμε τέτοια φαινόμενα»
Α. Τ.: «Επίσης, να αναφέρουμε ότι η παράσταση πραγματοποιείται με τη συνεργασία του ΚΕΘΕΑ, το οποίο διατηρεί την ΜΟΝΑΔΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΓΚΑΙΡΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ και παρέχει δωρεάν προγράμματα υποστήριξης για εφήβους/ες και νεαρούς/ες ενήλικες 13-21 ετών, που εκδηλώνουν προβληματική χρήση σε εφαρμογές του διαδίκτυου και των video games, καθώς και στις οικογένειές τους».
Ν. Κ.: «Χρειάζεται εκπαίδευση και ενημέρωση. Στα σχολεία. Το να εκπαιδεύσουμε τα θύματα να είναι πιο προσεκτικά και επιφυλακτικά είναι ο εύκολος δρόμος. Το πραγματικό στοίχημα είναι να εκπαιδεύσουμε τους θύτες που μεγαλώνουμε μέσα στα σπίτια μας, ώστε να μην έχουμε τέτοια φαινόμενα».
Θα μπορούσατε να μοιραστείτε μαζί μας μια αληθινή ιστορία διαδικτυακής κακοποίησης που αποτέλεσε υλικό για την παράστασή σας;
Φ. Γ.: «Φυσικά. Παραπάνω από μία. Κάθε Τετάρτη και Πέμπτη στις 21.00, θα σας τις πούμε κατευθείαν από κοντά!».
Α. Τ.: «Ό,τι ακούσετε στην παράσταση είναι αληθινό. Είναι κοντά σας. Ίσως πιο κοντά από όσο φαντάζεστε…».
Δείτε ένα teaser της παράστασης:
Info
«Δεν είναι Παιχνίδι», κάθε Τετάρτη & Πέμπτη στις 9.00 μ.μ. στο Θέατρο Noūs- Creative space, Τροίας 34, Αθήνα, www.theatrenous-creativespace.com
Εισιτήρια: πληροφορίες/κρατήσεις, 698 084 2423, 21 0823 7333 (ώρες επικοινωνίας: 12:00- 20:00), www.viva.gr
Συντελεστές
Συγγραφή έργου/σύνθεση κειμένων: Θεατρική Ομάδα Ανδρομέδα. Σκηνοθεσία – φωτισμοί: Παναγιώτης Ι.Ε. Βασιλείου και Αναστασία Τσούτση. Εικαστική Επιμέλεια – σκηνογραφία: The Krank. Μουσική σύνθεση: Solmeister. Τeaser/ Trailer παράστασης: Βίνα Σέργη. Γραφιστική επιμέλεια: Νοve Graphics. Sound design: Γιάννης Ανδριτσόπουλος. Φωτογραφίες παράστασης: Τhe Krank. Παίρνουν μέρος οι ηθοποιοί: Φανή Γρύλλη, Ντίνα Κούκου, Σοφία Ρούβα, Αναστασία Τσούτση. Τυπογραφείο για την καλλιτεχνική επιμέλεια και έκδοση του προγράμματος – βιβλίου της παράστασης: Εκδόσεις ΚΨΜ. Παραγωγή – έρευνα για την επιμέλεια κειμένων: Θεατρική Ομάδα Ανδρομέδα
* Το κείμενο της παράστασης διαμορφώθηκε μέσα από την έρευνα της ομάδας για το θέμα μέσα από αξιόπιστες πηγές, ντοκιμαντέρ, και, κυρίως, μαρτυρίες ανθρώπων.
Η παράσταση «Δεν είναι Παιχνίδι» πραγματοποιείται υπό την αιγίδα και με την οικονομική υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού. Και με τη συνεργασία του ΚΕΘΕΑ.
ΚΕΘΕΑ: www.prevention.gr, τηλεφωνική γραμμή: 1145
