Κεντρική φωτογραφία: William Faithful
Η αυλαία του Θεάτρου Βεάκη ανοίγει αποκαλύπτοντας μια σκηνή χωρίς σκηνικά, μόνο με τους ηθοποιούς, οι οποίοι κινούνται σε ένα χώρο θολό από την ομίχλη, ή την αιθαλομίχλη, του Μπρούκλιν του ‘50, στην καρδιά μιας κοινότητας Ιταλών μεταναστών.
Όπως περιγράφει ο Αφηγητής της παράστασης (Δημήτρης Μαυρόπουλος), ανάμεσα σε αυτούς τους μετανάστες είναι και ο Έντι Καρμπόνε (Πυγμαλίων Δαδακαρίδης). Ένας άντρας μέσης ηλικίας που κατατρύχεται από το ανομολόγητο πάθος για τη νεαρή ανιψιά του στο κατώφλι της ενηλικίωσης, Κάθριν (Ευγενία Ξυγκόρου), την οποία έχει μεγαλώσει, μαζί με τη γυναίκα του, Μπέατρις (Ιωάννα Παππά), σαν κόρη. Τα πρώτα βήματά της προς την αυτονομία, και κυρίως η άφιξη δύο ακόμα μεταναστών, του Μάρκο (Δημήτρης Καπετανάκος) και του νεαρού Ροντόλφο (Μιχάλης Πανάδης) που ερωτεύεται η Κάθριν, γίνονται η αφετηρία της αυτοκαταστροφικής διαδρομής του.
Ο Γιώργος Νανούρης στο δικό του ανέβασμα του «Ψηλά απ’ τη Γέφυρα» του Άρθρου Μίλερ, επιλέγοντας να μη βαρύνει το θεατρικό σανίδι με οτιδήποτε θα μπορούσε να δώσει ένα τοπικό ή χρονικό στίγμα –π.χ., προσόψεις των κτιρίων του Μπρούκλιν ή έπιπλα των fifties– αποδεσμεύει την αφήγηση από το αρχικό ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο και μας παραδίδει ατόφια τα συναισθήματα και τις σκέψεις των ηρώων, να βυθιστούμε ελεύθερα σε αυτές. «Είναι, κατά κάποιον τρόπο, σαν να έχει ζουμάρει σε κάθε σχέση, συνθήκη, στιγμή, κίνηση, βλέμμα, συναίσθημα» λέει ο Πυγμαλίων Δαδακαρίδης στο Marie Claire και προσθέτει: «Και ενώ στην αρχή βλέπεις κάτι αποδομημένο και γυμνό, αν σε συνεπάρει το έργο στο τέλος αισθάνεσαι ότι ήσουν μέσα σε μια γέννα συναισθημάτων».
Παρατηρώ ότι, ουσιαστικά, οι ηθοποιοί μετατρέπονται στα σκηνικά της παράστασης. «Ένα ρητό του Ελύτη που μου αρέσει λέει: “Από ‘να τίποτα γίνεται ο παράδεισος”. Νομίζω ότι αυτή είναι και η χαρά της δημιουργίας στην τέχνη, πόσο μάλλον στο θέατρο, ότι οι άνθρωποι που έχεις μπορούν να σου φτιάξουν έναν μαγικό κόσμο, αν το πιστεύεις – γιατί πρέπει να πιστεύουμε στους ανθρώπους. Οπότε ως σκηνοθέτης [ο Γιώργος Νανούρης] πήγε στην αρχική δομή του έργου και έφτιαξε έναν παράδεισο. Το θέατρο θέλει να αγαπάς, το λέω και ως θεατής. Αν πηγαίνεις προκατειλημμένος και θέλεις να έχεις άποψη, μην το κάνεις. Εξέθεσε ένα κομμάτι του εαυτού σου και βάλε εκεί την άποψή σου να δεις αν ισχύει ή όχι. Αλλά όπου πηγαίνεις, να είσαι ανοιχτός, για να δεις, τελικά, αν το συναίσθημά σου συνταξιδεύει με αυτό που ονειρεύτηκε κάποιος άλλος».
«Ένα ρητό του Ελύτη που μου αρέσει λέει: “Από ‘να τίποτα γίνεται ο παράδεισος”. Νομίζω ότι αυτή είναι και η χαρά της δημιουργίας στην τέχνη, πόσο μάλλον στο θέατρο, ότι οι άνθρωποι που έχεις μπορούν να σου φτιάξουν έναν μαγικό κόσμο, αν το πιστεύεις».
Η ιστορία του Έντι Καρμπόνε γίνεται, έτσι, το πρόσχημα ώστε η παράσταση να μιλήσει για οικουμενικά ζητήματα που υπερβαίνουν τις εποχές. «Το έργο εφάπτεται με το σήμερα στις αξίες που πρεσβεύει το αντρικό πρότυπο, οι οποίες έχουν αλλάξει, κατά κάποιον τρόπο, αλλά ουσιαστικά έχουν επικρατήσει πολύ βαθιά στο αντρικό DNA: ότι μόνο ο άντρας μπορεί να δουλεύει, ότι μόνο ο άντρας μπορεί να τα φέρνει βόλτα» λέει ο Πυγμαλίων Δαδακαρίδης και προσθέτει: «Εφάπτεται με το σήμερα στο θέμα της οικονομικής μετανάστευσης, αλλά και στη δυσκολία της συνθήκης του να μεταναστεύουμε εμείς οι ίδιοι από το σώμα, την ψυχή, τις οικογένειες, τη χώρα μας, για ένα καλύτερο αύριο. Εφάπτεται στο πώς, καμιά φορά, αυτό που θεωρείς δεδομένο μεταλλάσσεται με το πέρασμα του χρόνου και δεν μπορείς πραγματικά να το καταλάβεις με αποτέλεσμα, αν έχεις ένα ψήγμα εγωισμού – που ούτως ή άλλως έχουν οι περισσότεροι άνθρωποι – να είσαι δέσμιος ενός χρόνου τον οποίο παρατηρείς. Μπορείς είτε να συμβιβαστείς και να ζήσεις με αυτό είτε να επαναστατήσεις, απέναντι στον εαυτό σου πρώτα απ’ όλα, απέναντι σε όλα σου τα σύμβολα, τα ιδανικά και τις αξίες, να αναγεννηθείς σε κάτι άλλο, εύχομαι προς το καλύτερο».
Η ζήλια του Έντι Καρμπόνε για τον Μάρκο, είναι, κατά κάποιον τρόπο, όχι μόνο για την ερωμένη του αλλά, ίσως κυρίως, για τη νιότη του. Είναι η ζήλια ενός ανθρώπου μέσης ηλικίας που, ενώ εκρήγνυται ακόμα από συναισθήματα κι επιθυμίες, αντιλαμβάνεται ότι ο αντίζηλός του θα κόψει εντέλει το νήμα του τερματισμού, γιατί δεν μπορεί να τον συναγωνιστεί με ίσους όρους. Προτού, ωστόσο, ο Μάρκο μπει στη ζωή και στο σπίτι του, ο Μίλερ παραχωρεί στον Έντι Καρμπόνε μια ύστατη, υπέρτατη στιγμή ευτυχίας. «Τα κεφάλαια της παράστασης που ακολουθούν είναι η αλλεπάλληλη καταστροφή της πρώτης στιγμής και η προσπάθεια του Έντι Καρμπόνε να επιστρέψει σε εκείνη. Προσπαθείς να πιάσεις το χρόνο και να τον σταματήσεις και είναι σαν να περνάει νερό μέσα απ’ τα χέρια σου. Θέλεις να φωνάξεις, είμαι πολύ ευτυχισμένος, σε ευχαριστώ, Θεέ μου, ή σε ό,τι πιστεύεις τέλος πάντων, και αντιλαμβάνεσαι ότι η στιγμή έχει περάσει ήδη.
«Προσπαθείς να πιάσεις το χρόνο και να τον σταματήσεις και είναι σαν να περνάει νερό μέσα απ’ τα χέρια σου. Θέλεις να φωνάξεις, είμαι πολύ ευτυχισμένος, σε ευχαριστώ, Θεέ μου, ή σε ό,τι πιστεύεις τέλος πάντων, και αντιλαμβάνεσαι ότι η στιγμή έχει περάσει ήδη».
»Προσπαθώ να αθωώνω όλους τους χαρακτήρες» εξηγεί, μιλώντας για τις ερμηνευτικές προκλήσεις του ρόλου του. «Και οι σπουδαίοι συγγραφείς αυτό κάνουν: τον χειρότερο χαρακτήρα να έχουν γράψει, κάπου έχουν αθωώσει ένα κομμάτι της ψυχής του, γιατί είναι άνθρωπος. Οπότε ταξιδεύοντας μέσα από αυτή την ιστορία και προσπαθώντας να αντιληφθώ τι περνάει αυτός ο ήρωας, η πρώτη μου σκέψη για να τον αθωώσω ήταν να τον δω σαν ένα μεγάλο παιδί, το οποίο θέλει τα πάντα να σταματήσουν στην ευτυχέστερη στιγμή της ζωής του που, ευτυχώς ή δυστυχώς γι’ αυτόν, είναι αυτή που βλέπουμε σχεδόν στην αρχή του έργου».
Παρακολουθούμε τον Έντι Καρμπόνε να οδεύει, σαν ήρωας αρχαίας τραγωδίας, προς την αυτοκαταστροφή, με τη μουσική να σχολιάζει την αφήγηση σαν σύγχρονος Χορός. Κατά βάθος το ξέρουμε, αλλά κανένας, εκτός απ’ τους θεούς, δεν μπορεί να το σταματήσει. Στο τέλος βρίσκεται «αντιμέτωπος με την κοινωνική κριτική. Όταν φτάνει ένας άνθρωπος στην ύβρι, ζητάμε τη θεία δίκη, τη νέμεσή του. Όμως πρώτα απ’ όλα ο ίδιος ο Έντι Καρμπόνε δεν αντέχει τη δίκη του. Αντιλαμβάνεται πολύ καλά τι έχει συμβεί, οπότε λέει “Δεν θέλω άλλο”. Δεν έχει κάποιον δικαστή να πει “Πρέπει να επιβληθεί αυτή η ποινή” και γίνεται ο ίδιος δικαστής».
Αν προσδοκάτε να δείτε τον Πυγμαλίωνα Δαδακαρίδη σαν έναν ακόμα «Δημήτρη Λαΐνη», μην πάτε στο «Ψηλά απ’ τη Γέφυρα». Στον Έντι Καρμπόνε δεν υπάρχουν στοιχεία από το χαρακτήρα του ντετέκτιβ του «Έτερος Εγώ» που τον έκανε γνωστό σε ένα ευρύτερο, κινηματογραφικό και τηλεοπτικό, κοινό. Εκτός ίσως από το γεγονός ότι και οι δύο ήρωες υποστηρίζουν με κάποιον τρόπο, μέσα από τις πράξεις τους, την αυτοδικία. Δεν ισχύει όμως το ίδιο για τον Πυγμαλίωνα: «Σε ένα κοινωνικό σύνολο ζούμε κάτω από θεσμούς, κάτω από κανόνες, υπάρχουν τα δικαστήρια και τα νομικά πλαίσια. Θέλω να πιστεύω στη δικαιοσύνη όπως εξελίσσεται μέσα στα χρόνια. Δεν επικροτώ την αυτοδικία. Από την άλλη, μπορώ να καταλάβω έναν άνθρωπο που ξεπερνάει την κόκκινη γραμμή όταν έχει φύγει το πλάσμα που έχει αγαπήσει περισσότερο στη ζωή του. Αντιλαμβάνομαι τον πόνο, την αγάπη και το πάθος. Ο ίδιος δεν θα λυτρωθεί μέσα από αυτή την πράξη, αλλά σίγουρα θα ησυχάσει αυτό το τέρας μέσα του».
«Θέλω να πιστεύω στη δικαιοσύνη όπως εξελίσσεται μέσα στα χρόνια. Δεν επικροτώ την αυτοδικία. Από την άλλη, μπορώ να καταλάβω έναν άνθρωπο που ξεπερνάει την κόκκινη γραμμή όταν έχει φύγει το πλάσμα που έχει αγαπήσει περισσότερο στη ζωή του».
Αναρωτιέμαι αν το γεγονός ότι κουβαλάει δύο πατρίδες μέσα του, την Ελλάδα, τόπο καταγωγής του πατέρα του, και την Αγγλία της μητέρας του, τον διευκολύνει στις αξιοθαύμαστες μεταμορφώσεις του μέσα από την υποκριτική. «Επειδή πολλά κείμενα είναι αγγλικής γλώσσας ή άλλης κουλτούρας, ίσως τα αντιλαμβάνομαι λίγο πιο γρήγορα ή λίγο πιο εύκολα, αλλά από εκεί και πέρα λειτουργώ όπως όλοι» σχολιάζει.
Η ανατροφή του στην Ελλάδα, πάντως, υπήρξε καθοριστική τουλάχιστον χάρη στην επαφή με τις θεατρικές ομάδες των σχολείων όπου φοίτησε. «Αν μπορούσα θα έκανα το παν ώστε όλα τα σχολεία της Ελλάδας να έχουν από μια θεατρική ομάδα. Από τους 100 μαθητές είμαι σίγουρος ότι οι 20 θα πήγαιναν. Να το δοκιμάσουν, να το προσπαθήσουν κι αν δεν τους αρέσει, να το αφήσουν. Θα ήθελα να υπάρχει το θέατρο ως βασικός πυρήνας στο σχολείο. Για να διαβάσεις, να ακουμπήσεις κείμενα, να μιλήσεις με ανθρώπους, να αντιληφθείς καταστάσεις, να παίξεις, να χαρείς, να δημιουργήσεις, να βοηθήσεις και να βοηθηθείς ψυχολογικά. Το θέατρο για μένα είναι ο παράδεισος. Αλλάζει το σύστημα, αλλάζει η γλώσσα, αλλάζουν οι άνθρωποι. Σταματούν τα “τρίτη λυκείου”, δευτέρα λυκείου”, “δευτέρα γυμνασίου”, η ίδια η σκηνή σε κάνει ίσο και σου δίνει την ανάγκη να επικοινωνήσεις, με τον τρόπο που, καμιά φορά, είναι καλύτερος από την καθημερινή διαπαιδαγώγηση».
Τι πιστεύεις για τις τωρινές διεκδικήσεις των ηθοποιών;
«Πιστεύω ότι είναι πολύ σωστές, έτσι πρέπει να είναι τα πράγματα: να διεκδικούμε ένα αύριο καλύτερο για όλους μας, και για τους παλαιότερους και τους αγώνες που δώσανε και για εμάς στον παρόντα χρόνο και για τους νέους που έρχονται. Μια ατάκα που μου αρέσει πολύ λέει ότι ο κόσμος μας γίνεται καλύτερος όταν οι άνθρωποι φυτεύουν δέντρα για να σκιάσουν αυτούς που θα έρθουν μετά. Πιστεύω όλους τους ανθρώπους που ζουν μέσα από το θέατρο. Δεν πιστεύω οποιονδήποτε σκέφτεται κομματικά. Γιατί καταλαβαίνω ότι κάποιοι προσπαθούν να καπηλευτούν καταστάσεις – δεν μιλάω για τους ηθοποιούς».
«Πιστεύω όλους τους ανθρώπους που ζουν μέσα από το θέατρο. Δεν πιστεύω οποιονδήποτε σκέφτεται κομματικά. Γιατί καταλαβαίνω ότι κάποιοι προσπαθούν να καπηλευτούν καταστάσεις – δεν μιλάω για τους ηθοποιούς».
Η απεργία μπορεί να λειτουργήσει ως μοχλός πίεσης;
«Η απεργία είναι αποτελεσματική όταν γίνεται με σωστή σκέψη, σωστή διαχείριση και σε μια στιγμή που θα δημιουργήσει έναν μικρό κυματισμό στη λίμνη για να σε ακούσει κάποιος. Όταν γίνεται για να καταλάβει κάποιος ότι για να διεκδικήσεις τα δικαιώματά σου έχεις πάρει σοβαρά την απόφαση να απαρνηθείς το μεροκάματό σου, τη λειτουργικότητά σου σε ένα κοινωνικό σύνολο. Δεν πιστεύω στην απεργία σαν μέσο εκβιασμού. Και δεν είναι σωστό, για εμένα, να ακολουθεί συνέχεια το ίδιο μοτίβο».
Είσαι αισιόδοξος;
«Είμαι κάθε μέρα αισιόδοξος, μόνο ο θάνατος μπορεί να με σταματήσει. Το έγραψα και στο χέρι μου, “There is no easy way” [αναφέρεται στο τατουάζ του, “Δεν υπάρχει εύκολος τρόπος”], είναι της μαμάς μου αυτό, και επειδή είμαι Ιρλανδο-αγγλο-πόντιος έχω ένα τρακτέρ στο κεφάλι μου, δεν σταματάω εύκολα».
Είναι αλήθεια ότι οι Έλληνες έχουμε κοινά με τους Ιρλανδούς;
«Και με τους βορειο-Εγγλέζους. Όλοι έχουμε κοινά. Εμείς, δυστυχώς, διαχωρίζουμε τους ανθρώπους».
Ίσως μάς βολεύει να τους διαχωρίζουμε.
«Όπως λέει και η Κική Δημουλά: “Προεκτείνουμε το ολίγον του εαυτού μας”».
Όταν η συζήτηση περνάει από τους ανθρώπους στα ζώα, ο Πυγμαλίων βάζει «μια τελεία και μια τεράστια καρδιά» και προσθέτει ότι «δεν υπάρχει κανένα ζώο στον πλανήτη που δεν αγαπάω». Ονειρεύεται, μάλιστα, να κάνει ένα μεγάλο ταξίδι για να δει όσο περισσότερα ζώα γίνεται στο φυσικό τους περιβάλλον – γιατί «δεν τα μπορώ τα κάγκελα των ζωολογικών κήπων».
Στο καμαρίνι του υπάρχει ένα σκίτσο του αγκαλιά με το σκύλο του. «Από το σκύλο μου προσπαθώ να μάθω την ανιδιοτελή αγάπη. Δεν γίνεται. Δεν θα φτάσω ποτέ να με αγαπάω όπως με αγαπάει ο σκύλος μου. Ο σκύλος μου με έχει διδάξει να πηγαίνω βόλτες τον εαυτό μου κάθε μέρα, να βλέπω τη φύση περισσότερο και να ακούω μουσική. Τουλάχιστον μία ώρα τη μέρα. Να είμαι πιο καθαρός με το περιβάλλον. Να ξεθυμώνω εύκολα. Να μην παίρνω τα πράγματα τόσο στα σοβαρά. Και να συγχωρώ, γιατί μου συγχωρεί τα πάντα, ενώ εγώ όχι».
«Από το σκύλο μου προσπαθώ να μάθω την ανιδιοτελή αγάπη. Δεν γίνεται. Δεν θα φτάσω ποτέ να με αγαπάω όπως με αγαπάει ο σκύλος μου. Ο σκύλος μου με έχει διδάξει να πηγαίνω βόλτες τον εαυτό μου κάθε μέρα, να βλέπω τη φύση περισσότερο και να ακούω μουσική».
Δεν χρησιμοποιεί τα social media για να προβάλει την προσωπική ζωή του, αλλά ανεβάζει συχνά φωτογραφίες με το σκυλάκι του. Πριν από περίπου έναν χρόνο, είχε φωτογραφηθεί αγκαλιά και με μια γάτα, για ένα ημερολόγιο με θέμα «Real Men Are Kind To Animals» («Οι αληθινοί άντρες είναι καλοί με τα ζώα»), του φιλοζωικού σωματείου SCARS – Second Chance Animal Rescue Society, Greece. «Είναι μια ομάδα που βοηθάει και ζώα αλλά και ανθρώπους πληγωμένους», όπως εξηγεί. «Γιατί όταν βλέπεις ένα ζώο πληγωμένο, αυτό σού δίνει το έναυσμα να καταλάβεις ότι, τελικά, η πληγή σου είναι ένα σημάδι ότι είσαι ακόμα ζωντανός».
Δείτε το τρέιλερ της παράστασης:
Info
«Ψηλά απ’ τη Γέφυρα», Θέατρο Βεάκη, Στουρναρη 32, Αθήνα, Τετάρτη 19:00, Πέμπτη 20:00, Παρασκευή 21:00, Σάββατο 18:00 & 21:00, Κυριακή 19:00, προπώληση: www.viva.gr
Συντελεστές
Μετάφραση – Σκηνοθεσία – Φωτισμοί: Γιώργος Νανούρης. Πρωταγωνιστούν: Πυγμαλίων Δαδακαρίδης, Ιωάννα Παππά, Δημήτρης Μαυρόπουλος, Δημήτρης Καπετανάκος, Μιχάλης Πανάδης, Ευγενία Ξυγκόρου. Κοστούμια: Dante. Σκηνικός χώρος – Μουσική Επιμέλεια: Γιώργος Νανούρης. Φωτογραφίες: Ελίνα Γιουνανλή. ΠΑΡΑΓΩΓΗ: Θεατρικές Επιχειρήσεις Τάγαρη
