Η αγάπη της για την Αστρονομία γεννήθηκε όταν, μικρό παιδί ακόμα, παρατηρούσε το νυχτερινό ουρανό της Κέρκυρας και, με την καθοδήγηση του πατέρα της, άρχισε να αναγνωρίζει τους αστερισμούς. Έγινε το αντικείμενο σπουδών της και σήμερα η Φιόρη-Αναστασία Μεταλληνού συνεργάζεται με το Αστεροσκοπείο Αθηνών ως Δρ Αστροφυσικής και σύμβουλος Επικοινωνίας της Επιστήμης και, ειδικότερα, με το Ινστιτούτο Αστρονομίας, Αστροφυσικής, Διαστημικών Εφαρμογών και Τηλεπισκόπησης (ΙΑΑΔΕΤ), όπου είναι υπεύθυνη για δράσεις διάχυσης της επιστήμης. Αυτή την περίοδο, επιπλέον, έχει αναλάβει επιστημονική σύμβουλος της έκθεσης «Life in Space» (19/10/23-15/01/24), στο Ολυμπιακό Κέντρο Γουδή, μια μεγάλη διαδραστική εμπειρία για μικρούς και μεγάλους που υπόσχεται να μας κάνει να νιώσουμε την αυθεντική εμπειρία ενός ταξιδιού στο διάστημα. Λίγο πριν από τα εγκαίνια, μας ξεναγεί στη διαδρομή της ζωής της σε ένα παραδοσιακά ανδροκρατούμενο πεδίο.
«Ένα βράδυ, και ενώ ήμουν ακόμη μαθήτρια, ξαφνιάστηκα συνειδητοποιώντας ότι, καθώς το φως των αστέρων χρειάζεται χρόνια μέχρι να φτάσει στη Γη, όταν παρατηρούμε τον ουρανό βλέπουμε στο παρελθόν. Αυτή υπήρξε μια στιγμή προσωπικής αποκάλυψης. Τότε άρχισα να καταλαβαίνω το περίπλοκο θέμα του χώρου και του χρόνου» θυμάται και προσθέτει: «Στη συνέχεια, η συστηματική σπουδή μου στην Αστρονομία μού δίδαξε ότι η φύση μάς αποκαλύπτεται πολλές φορές εντυπωσιακότερη από τη φαντασία μας. Αστέρια που περιστρέφονται γύρω από τον εαυτό τους σε χιλιοστά του δευτερολέπτου (pulsars), γαλαξίες που πλησιάζουν μεταξύ τους, υπερμεγέθεις μελανές οπές (τρύπες) ή πλανήτες που συνεχώς ανακαλύπτονται έξω από το δικό μας ηλιακό σύστημα ακόμα μού φαντάζουν εξωτικά. Συγκρίνοντας αυτά τα φαινόμενα με τις συνθήκες που επικρατούν στη Γη μας, νιώθω τόση ευγνωμοσύνη που έχω την τύχη να υπάρχω, να εξελίσσομαι και να παρατηρώ τον κόσμο από αυτόν τον πλανήτη».
«Αστέρια που περιστρέφονται γύρω από τον εαυτό τους σε χιλιοστά του δευτερολέπτου (pulsars), γαλαξίες που πλησιάζουν μεταξύ τους, υπερμεγέθεις μελανές οπές (τρύπες) ή πλανήτες που συνεχώς ανακαλύπτονται έξω από το δικό μας ηλιακό σύστημα ακόμα μού φαντάζουν εξωτικά».
Πράγματι, η καθημερινή πλέον τριβή της με την Αστρονομία δεν μείωσε τη γοητεία που της ασκούσε από παιδί – κάθε άλλο: «Ακόμα με γοητεύουν η απεραντοσύνη του ουρανού, οι μεγάλες κλίμακες στον χώρο και στον χρόνο της Αστρονομίας. Η διαρκής αναζήτηση του ανθρώπου να κατανοεί και να ερμηνεύει τα φυσικά φαινόμενα και να συνειδητοποιεί την θέση του στο σύμπαν. Με ενθουσιάζουν το ταξίδι στο διάστημα, τα τεχνολογικά επιτεύγματά του και τα όρια που διαρκώς ξεπερνά, τα σπουδαία άλματα της επιστήμης, οι νέες ανακαλύψεις που ζητούν ερμηνεία, τα ερωτήματα που συνεχώς ανακύπτουν».
Υποθέτω ότι η αστροφυσική παραμένει μέχρι σήμερα ανδροκρατούμενη. Εσείς αντιμετωπίσατε ποτέ διακρίσεις λόγω φύλου; Έχει γίνει πρόοδος στην εκπροσώπηση των γυναικών τα τελευταία χρόνια;
«Ενώ οι αστροφυσικοί εξακολουθούν στην πλειονότητα τους να είναι άνδρες, η γυναικεία συνεισφορά είναι πολύ σημαντική και ισότιμη. Υπάρχουν σπουδαίες γυναίκες αστρονόμοι που διαπρέπουν σε διεθνές επίπεδο, μεταξύ των οποίων και πολλές Ελληνίδες. Σε σχέση με προηγούμενες δεκαετίες οι γυναίκες που ασχολούνται με το διάστημα είναι σαφώς περισσότερες. Θυμάμαι, όταν βρισκόμουν στην Αμερική, στις κεντρικές εγκαταστάσεις της NASA στο Goddard Space Flight Center, στους διαδρόμους του κτηρίου που εργαζόμουν υπήρχαν φωτογραφίες αστροναυτών. Χάρηκα που οι γυναίκες ήταν σχεδόν οι μισές.
»Προσωπικά, διακρίσεις σε σχέση με το φύλο μου δεν έχω βιώσει στην επιστήμη και χαίρομαι που δραστηριοποιούμαι σε έναν χώρο που παραμένει σε πολύ μεγάλο βαθμό αξιοκρατικός».
«Θυμάμαι, όταν βρισκόμουν στην Αμερική, στις κεντρικές εγκαταστάσεις της NASA στο Goddard Space Flight Center, στους διαδρόμους του κτηρίου που εργαζόμουν υπήρχαν φωτογραφίες αστροναυτών. Χάρηκα που οι γυναίκες ήταν σχεδόν οι μισές».
Έχει βιώσει, ωστόσο διακρίσεις με τη διπλή ιδιότητά της, καθώς πέρα από αστρονόμος είναι και μουσικός: έχει λάβει και πτυχίο Μονωδίας. «Αυτό βέβαια στην Ελλάδα, διότι στο εξωτερικό εκτιμώνται οι πολύπλευρες δεξιότητες. Είμαι όμως χαρούμενη που οι διακρίσεις ατονούν με τον χρόνο».
Τις δύο αυτές μεγάλες αγάπες της, την αστροφυσική και τη μουσική, τις συνδυάζει σε βραδιές που διοργανώνει στο Αστεροσκοπείο Αθηνών: «Ο έναστρος ουρανός ανέκαθεν ενέπνεε τις τέχνες. Η Μουσική με την Αστρονομία χαρακτηρίζονται από τον Πλάτωνα ως αδελφές επιστήμες, ενώ στην ελληνική μυθολογία αποτελούν δύο από τις Μούσες. Οι δε Πυθαγόρειοι διατύπωσαν τη λεγόμενη θεωρία της “μουσικής των σφαιρών”, ότι τα ουράνια σώματα παράγουν μουσική με την κίνησή τους.
«Η Μουσική με την Αστρονομία χαρακτηρίζονται από τον Πλάτωνα ως αδελφές επιστήμες, ενώ στην ελληνική μυθολογία αποτελούν δύο από τις Μούσες. Οι δε Πυθαγόρειοι διατύπωσαν τη λεγόμενη θεωρία της “μουσικής των σφαιρών”, ότι τα ουράνια σώματα παράγουν μουσική με την κίνησή τους».
»Στο πεδίο της έρευνας, η “ηχοποίηση” αστρονομικών δεδομένων οδηγεί στην ακουστική κατανόηση φυσικών φαινομένων, ενώ παράλληλα γίνεται αποδοτική στην επικοινωνία της Αστρονομίας και τη διαθεματική διδασκαλία. Επιπλέον, οι “ήχοι του διαστήματος” μπορούν να χρησιμοποιηθούν στη μουσική σύνθεση και την καλλιτεχνική ερμηνεία. Στο Κέντρο Επισκεπτών Θησείου, στο Αστεροσκοπείο, μαζί με την ομάδα που υλοποιούμε τις δράσεις για το ευρύ κοινό έχω την χαρά να αναπτύσσω κάποιες από τις παραπάνω ιδέες και να σχεδιάζουμε βραδιές που συνδυάζουν την αστρονομία με τη μουσική, την ποίηση, τις παραστατικές τέχνες, τα εικαστικά».
Απολαμβάνει ιδιαίτερα την επαφή με το ευρύ κοινό και ειδικά με τα παιδιά: «Είναι εκπληκτικό το ότι τα παιδιά είναι ικανά να αντιληφθούν ακόμη και δύσκολες έννοιες της Αστροφυσικής, αν τα προσεγγίσεις με τον κατάλληλο τρόπο. Ανάλογα λοιπόν με το κοινό με το οποίο έρχομαι σε επαφή, χρειάζεται να εφευρίσκω τρόπους επικοινωνίας χρησιμοποιώντας όχι μόνο τις γνώσεις μου, αλλά και τον αυθορμητισμό, την έκπληξη, το παιχνίδι, την διάδραση. Είναι μια διαδικασία που μου προσφέρει μεγάλη χαρά, ιδίως όταν καταφέρνω να δημιουργώ ερωτήματα και βλέπω χαμογελαστά πρόσωπα».
«Είναι εκπληκτικό το ότι τα παιδιά είναι ικανά να αντιληφθούν ακόμη και δύσκολες έννοιες της Αστροφυσικής, αν τα προσεγγίσεις με τον κατάλληλο τρόπο».
Ποιος είναι ακριβώς ο ρόλος σας στην έκθεση «Life in Space»; Αν θα έπρεπε να επιλέξετε το πιο ενδιαφέρον έκθεμα/την πιο ενδιαφέρουσα εμπειρία με την οποία θα έρθουμε σε επαφή, ποια θα ήταν;
«Συνεργάζομαι ως επιστημονική σύμβουλος στον σχεδιασμό ορισμένων δράσεων παράλληλων με την έκθεση, όπως προβολές, θεματικές ομιλίες, έκθεση αστροφωτογραφίας και κάποιες ακόμη εκπλήξεις που θα ανακοινωθούν στη διάρκεια της έκθεσης.
»Με ενθουσιάζουν πραγματικά όλα τα εκθέματα που για πρώτη φορά έχουμε την ευκαιρία να δούμε στη χώρα μας συγκεντρωμένα σε μία έκθεση. Ξεκινώντας από τις πρώτες διαστημικές πτήσεις, συνεχίζουμε με τις αποστολές στη Σελήνη και καταλήγουμε στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, ακολουθώντας το εντυπωσιακό ταξίδι του ανθρώπου στο διάστημα με διαστημόπλοια, δορυφόρους, πυραύλους, μοντέλα σε κλίμακα, επιστημονικά όργανα, συσκευές, εξοπλισμό και αντικείμενα που χρησιμοποιήσαμε και χρησιμοποιούμε ακόμα.
«Ο Ιούλιος Βερν στο έργο του “Aπό τη Γη στη Σελήνη” περιγράφει την εκτόξευση διαστημικού οχήματος που μεταφέρει τους ήρωές του στη Σελήνη σχεδόν 100 χρόνια πριν από τη διαστημική εποχή. Είναι αξιοθαύμαστο το πόσο κοντά υπήρξαν οι περιγραφές του στην πραγματικότητα που ακολούθησε».
»Ο Ιούλιος Βερν στο έργο του “Aπό τη Γη στη Σελήνη” περιγράφει την εκτόξευση διαστημικού οχήματος που μεταφέρει τους ήρωές του στη Σελήνη σχεδόν 100 χρόνια πριν από τη διαστημική εποχή. Είναι αξιοθαύμαστο το πόσο κοντά υπήρξαν οι περιγραφές του στην πραγματικότητα που ακολούθησε».
Για την έκθεση
Η έκθεση «Life in Space» («Η ζωή στο διάστημα»), με περισσότερους από 4.000.000 επισκέπτες σε όλο τον κόσμο, έρχεται στην Ελλάδα από τις 19 Οκτωβρίου στο Ολυμπιακό Κέντρο στο Γουδή, σε συνεργασία με το MARSHALL SPACE FLIGHT CENTER της NASA, τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (ESA), το THE U.S. SPACE & ROCKET CENTER και το Space Camp του και τον Ιταλικό Διαστημικό Οργανισμό (ASI).
Περισσότερα από 50 μοναδικά εκθέματα θα μας ταξιδέψουν στην ιστορία των διαστημικών πτήσεων. Αυθεντικά αντικείμενα, αναμνηστικά από τις διάφορες αποστολές και πιστά αντίγραφα σκαφών μάς οδηγούν στα μονοπάτια που ακολούθησαν οι επιστήμονες και οι αστροναύτες, στην πορεία τους προς την επιτυχία.
Μέρος της έκθεσης είναι και το Space Camp, όπου οι επισκέπτες μπορούν να βιώσουν τις ίδιες αισθήσεις με τους αστροναύτες στην εκπαίδευση τους, όπως την απουσία βαρύτητας και την απώλεια του χωρικού προσανατολισμού. Επιπλέον, μια νέα ISS VR Platform τούς φέρνει μέσα στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό.
Info
«Life in Space», Ολυμπιακό Κέντρο Γουδή (δίπλα στο Θέατρο Badminton, στάση μετρό Κατεχάκη), lifeinspace.lavris.gr. Εισιτήρια από 12 ευρώ. Εισιτήρια για τους προσομοιωτές από 2 έως 5 ευρώ, ανάλογα με τον προσομοιωτή. Ειδικές τιμές για ομαδικά εισιτήρια: Για πληροφορίες καλέστε στο 210 7258510. Επισκέψεις σχολείων με ραντεβού: Για κρατήσεις καλέστε στο 210 6143021. Προπώληση Εισιτηρίων: more.gr
