Το 4ο Athens Fashion Film Festival έρχεται απόλυτα προσαρμοσμένο στο πνεύμα των καιρών και με το βλέμμα στο μέλλον. Το φεστιβάλ που παντρεύει τη μόδα με τον κινηματογράφο, μέσα από ταινίες, συζητήσεις, εργαστήρια, επιστρέφει φέτος, στο Ωδείο των Αθηνών, από την Τρίτη 14 έως την Πέμπτη 16/03, με δωρεάν είσοδο με δελτία προτεραιότητας.
Κεντρικό θέμα του τέταρτου φεστιβάλ, όπως υποδηλώνει και ο τίτλος του («Art-istic OR Art-ificial?»), είναι η τεχνητή νοημοσύνη και η σχέση της με τη μόδα. Επιπλέον, εξερευνά θεματικές όπως η βιωσιμότητα, η συμπερίληψη, η γυναικεία ενδυνάμωση και η κυκλική οικονομία.
Εμπνεύστρια και καλλιτεχνική διευθύντριά του, η Νικόλ Αλεξανδροπούλου, η οποία μιλάει στο Marie Claire για την ιστορία του φεστιβάλ, τα highlights της φετινής διοργάνωσης και τη μόδα, σήμερα και πάντα.
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή: Πώς προέκυψε το 1ο Athens Fashion Film Festival και ποιοι είναι οι στόχοι της διοργάνωσης;
«Είμαι σκηνοθέτιδα και παραγωγός με εξειδίκευση στα βιογραφικά ντοκιμαντέρ. Στην Αθήνα ήρθα το 2008, για ένα project, από τη Ρώμη όπου και είχα μεγαλώσει, σπουδάσει και ξεκινήσει την καριέρα μου. Είχα ήδη γνωρίσει το είδος του fashion film, με σκηνοθέτες τους Μάρτιν Σκορτσέζε, Βιμ Βέντερς, Ανιές Βαρντά κ.λπ., και είχα παρακολουθήσει, σε φεστιβάλ ταινιών μόδας στο Μιλάνο, το Βερολίνο, το Παρίσι, την Κοπεγχάγη κ.ά., τα πρώτα ντοκιμαντέρ σχετικά με αυτό που μετέπειτα θα ονομαζόταν ηθική μόδα: δηλαδή, ντοκιμαντέρ που έθιγαν τη περιβαλλοντική κρίση.
«Είχα ήδη γνωρίσει το είδος του fashion film, με σκηνοθέτες τους Μάρτιν Σκορτσέζε, Βιμ Βέντερς, Ανιές Βαρντά κ.λπ., και είχα παρακολουθήσει τα πρώτα ντοκιμαντέρ σχετικά με αυτό που μετέπειτα θα ονομαζόταν ηθική μόδα»
»Η σχέση μεταξύ μόδας και κινηματογράφου ήταν ανέκαθεν στενή. Καθώς η τεχνολογία φέρνει εξελίξεις και στους δύο χώρους και η απαίτηση για βιωσιμότητα αναδεικνύει την επείγουσα ανάγκη για μεταρρυθμίσεις και καθώς τα κοινωνικά κινήματα αμφισβητούν τις νόρμες, αυτή η σχέση επαναπροσδιορίζεται διαρκώς. Επιπλέον, η πανδημία και ο πόλεμος έχουν επηρεάσει και τις δύο βιομηχανίες, τόσο καλλιτεχνικά όσο και συστημικά.
»Το 4ο Athens Fashion Film Festival αγγίζει τα θέματα αυτά με μια σειρά προβολών αλλά και συζητήσεων που διερευνούν τις έννοιες της τεχνητής νοημοσύνης στην ανθρώπινη δημιουργικότητα, της βιωσιμότητας κ.ά.. Και για τέταρτη χρονιά συνεχίζει, σταθερά, να ασχολείται με το θέμα της συμπερίληψης».
Τι θα δούμε στη φετινή διοργάνωση; Αν θα έπρεπε να επιλέξετε μία και μοναδική ταινία που δεν πρέπει να χάσουμε, ποια θα ήταν;
«Δεν μπορώ να απαντήσω σε αυτή την ερώτηση, νιώθω σαν να πρέπει να διαλέξω ποιο δάχτυλό μου θα κόψω.
»Έχουμε θέσει ένα κεντρικό ερώτημα φέτος στο Φεστιβάλ: Art-istic or Art-ificial? Μέσω ενός round table συζητήσεων και αντίστοιχης θεματικής προβολών διερευνούμε την τεχνητή νοημοσύνη στην ανθρώπινη δημιουργικότητα: στον κινηματογράφο, τη μόδα, την τέχνη εν γένει.
«Έχουμε θέσει ένα κεντρικό ερώτημα φέτος στο Φεστιβάλ: Art-istic or Art-ificial? Μέσω ενός round table συζητήσεων και αντίστοιχης θεματικής προβολών διερευνούμε την τεχνητή νοημοσύνη στην ανθρώπινη δημιουργικότητα: στον κινηματογράφο, τη μόδα, την τέχνη εν γένει».
»Επίσης θα προβληθούν ταινίες και θα συζητήσουμε με ειδικούς θέματα όπως η βιωσιμότητα στην μόδα και η κυκλική οικονομία. Σε σχέση με αυτό, μη χάσετε την πολύ ωραία ταινία -που έρχεται κατευθείαν από το Tribeca Film Festival- με τίτλο “Fashion Reimagined”. Επίσης φέτος συνεχίζουμε σταθερά με εντυπωσιακές ταινίες μικρού και μεσαίου μήκους που αναδεικνύουν το θέμα της συμπερίληψης.
»Η καινούρια μας θεματική με τίτλο “Poetry” είναι μια σειρά ταινιών των τελευταίων δύο ετών με έντονα ποιητική ματιά. Τη συστήνω σθεναρά.
»Και φυσικά προτείνω το αφιέρωμα στον Gianni Versace, με την ταινία η οποία “ανοίγει” το φεστιβάλ, “The Genius of Gianni Versace Alive”, σε σκηνοθεσία Salvatore Zannino».
Η εμπειρία της πανδημίας και της καραντίνας έφεραν κάποια σταθερή αλλαγή στον κόσμο της μόδας; Μπορείτε να κάνετε μια πρώτη εκτίμηση;
«Ανάμεσα στους πολέμους, την κλιματική κρίση, τις συνέπειες της πανδημίας, την αύξηση του πληθωρισμού, ο κόσμος μας βρίσκεται σε μια σαφώς έντονη κατάσταση. Η μόδα, όπως και κάθε άλλος τομέας, είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη μεγάλη εικόνα. Το γεωπολιτικό πλαίσιο θα είναι, φυσικά, ο κύριος παράγοντας που θα καθορίσει την τύχη του κλάδου.
»Διάβασα μια ανάλυση στο Business of Fashion, η οποία ανέφερε ότι η παγκόσμια βιομηχανία της μόδας αναζητά νέες κατευθύνσεις μετά και την πανδημία. Διαβάζουμε, λοιπόν, για επιστροφή σε παλιές αγορές, όπως η Αμερική, μια που η Κίνα είναι ένα πρόβλημα τώρα. Επίσης τα brand, το παρατηρούμε συνέχεια στις κολεξιόν, σχεδιάζουν ρούχα genderless ακολουθώντας τις καινούριες κοινωνικές νόρμες.
«Τα brand, το παρατηρούμε συνέχεια στις κολεξιόν, σχεδιάζουν ρούχα genderless ακολουθώντας τις καινούριες κοινωνικές νόρμες».
»Και νομίζω θα παίξει σημαντικό ρόλο ένα διαφορετικό ψηφιακό μάρκετινγκ. Addio, Instagram, ben arrivato, Web3 – Μetaverse [Αντίο, Instagram, καλώς ήρθες, Web3 – Μetaverse]. Ένα πεδίο που δεν έχει εξερευνηθεί αρκετά, αλλά στη μόδα ίσως είναι μια ενδιαφέρουσα οδός για πειραματισμούς σχεδιαστικούς, προσέλκυση πελατών κ.λπ.. Και βέβαια, έχουμε τη βιώσιμη μόδα. Την απόλυτη επιλογή της Gen Z, η οποία προτιμάει γενικώς την ποιότητα από την ποσότητα. Κάπου εκεί συντάσσεται η βιομηχανία της και ελπίζω να το δούμε ως τάση και στην Ελλάδα».
Σε παλαιότερη συνέντευξή σας έχετε πει ότι η μόδα αγγίζει καυτά κοινωνικά θέματα. Ποιος είναι ο ουσιαστικός αντίκτυπός της στα γυναικεία ζητήματα;
«Από τον κορσέ έως τα πρώτα παντελόνια, από τη μίνι φούστα έως το σακάκι, ας κάνουμε ένα ταξίδι στα ενδύματα που συμβόλιζαν τη χειραφέτηση των γυναικών.
»Ο Paul Poiret και ο αποχαιρετισμός του κορσέ, οι επαναστάσεις της Coco Chanel, το πρώτο γυναικείο τζιν, το μπικίνι, τα σορτς, οι μίνι φούστες της Mary Quant, τα σακάκια του Yves Saint Laurent, το wrap dress, τα “αποδομημένα” σακάκια του Giorgio Armani, τα φεμινιστικά μπλουζάκια, η genderless μόδα σήμερα».
«Ο Paul Poiret και ο αποχαιρετισμός του κορσέ, οι επαναστάσεις της Coco Chanel, το πρώτο γυναικείο τζιν, το μπικίνι, τα σορτς, οι μίνι φούστες της Mary Quant, τα σακάκια του Yves Saint Laurent, το wrap dress, τα “αποδομημένα” σακάκια του Giorgio Armani, τα φεμινιστικά μπλουζάκια, η genderless μόδα σήμερα».
Μιλώντας νωρίτερα για βιωσιμότητα, υπάρχουν πρακτικές που μάς φέρνουν πιο κοντά στο στόχο; Πώς θα τις ξεχωρίσουμε από το greenwashing;
«Όταν το περιβαλλοντικό ζήτημα άρχισε να εντείνεται, τα μεγάλα ονόματα, τόσο της πολυτελούς μόδας όσο και της fast fashion, δεν έχασαν χρόνο να “πηδήξουν” στο τρένο της βιωσιμότητας για να μη χάσουν το πιο απαιτητικό κομμάτι των καταναλωτών τους. Με διάφορα “κόλπα” φρόντισαν να περάσουν σαν βιώσιμα brands, αλλά μετά από τόσες συζητήσεις για το greenwashing η έννοια φαίνεται να έχει φτάσει στον καταναλωτή, ο οποίος δεν είναι πλέον πρόθυμος να το δεχτεί. Π.χ., στο Ηνωμένο Βασίλειο το ένα τέταρτο των καταναλωτών καθοδηγείται για τις αγορές του κυρίως από τον παράγοντα της βιωσιμότητας. Χάρη στην αύξηση των προστίμων και των νόμων για το κρίσιμο αυτό θέμα, ζητείται πλέον από τα brands πραγματική δέσμευση και, πάνω απ’ όλα, διαφάνεια».
«Στο Ηνωμένο Βασίλειο το ένα τέταρτο των καταναλωτών καθοδηγείται για τις αγορές του κυρίως από τον παράγοντα της βιωσιμότητας»
Για την οπτική ταυτότητα του 4ου AFFF χρησιμοποιήθηκε το midjourney, ένα text-to-image AI, όπου συνεργαστήκατε με τη γραφίστρια Karina Shabanova. Ποιες αλλαγές περιμένετε να φέρει η τεχνητή νοημοσύνη στη μόδα στο προσεχές μέλλον; Ή ποιες έχει αρχίσει ήδη να φέρνει;
«Δίνοντας λέξεις-κλειδιά σχετικές με την ιδέα μας στο Midjourney, δημιουργήσαμε μια σειρά αλληγορικών εικονογραφήσεων, με πρωταγωνιστές τα ανθρωπομορφικά ζώα όπως τα συναντάμε στα παραμύθια και τους μύθους, μέσα σε έναν αλλόκοτο και ανορθόδοξο κόσμο μόδας.
»Πιστεύω ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα αποτελέσει ένα καταπληκτικό εργαλείο για τη μόδα στα αρχικά στάδια του σχεδιασμού αλλά και της παραγωγής περισσότερων και διαφορετικών ιδεών. Σκεφτείτε όλο αυτό πόσο μεγάλη εξοικονόμηση χρόνου, υλικών, χρημάτων, πόρων θα έχει.
»Το θέμα των αλλαγών που θα επιφέρει στη μόδα, τον κινηματογράφο και την τέχνη η εκτεταμένη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης θα το εξετάσουμε και θα το συζητήσουμε στο πλαίσιο του φεστιβάλ στις 15/3 (στις 6.30 μ.μ.) στο Ωδείο Αθηνών με αφορμή ένα workshop-challenge. Στο εργαστήριο που θα πραγματοποιηθεί το πρωί της ίδιας μέρας θα συνεργαστούν φοιτητές από το Τμήμα Τεχνητής Νοημοσύνης – ΗΜΜΥ του ΕΜΠ και από το Τμήμα Δημιουργικού Σχεδιασμού και Ένδυσης του ΔΙΠΑΕ.
»Στο round table θα λάβουν μέρος οι Γιώργος Στάμου, καθηγητής ΣΗΜΜΥ, ΕΜΠ, Ορσαλία Παρθένη, καλλιτεχνική διευθύντρια Parthenis, Κυριακή Γονή, εικαστικός. Τη συζήτηση θα συντονίσει η δημοσιογράφος Κατερίνα Ανέστη. Σας περιμένουμε λοιπόν να θέσουμε ερωτήματα και να προσπαθήσουμε να τα απαντήσουμε όλα».
Ποιους κινδύνους ενέχει η τεχνητή νοημοσύνη για τη μόδα; Θα τη δούμε να αντικαθιστά τον ανθρώπινο παράγοντα;
«Τα τελευταία χρόνια έχω ασχοληθεί με το θέμα της τεχνητής νοημοσύνης μέσα από το ντοκιμαντέρ “In the Image of Human” που σκηνοθετώ, βασισμένο στην έρευνα και σε συνεργασία με το Εθνικό Ιδρύμα Ερευνών, όπου θα παρουσιαστεί σύντομα. Μέσα στα ταξίδια που έκανα αναζητώντας απαντήσεις σε αντίστοιχα ερωτήματα επισκέφτηκα και το MIT Μedia Lab, όπου κατάλαβα ότι είναι νωρίς να απαντήσουμε στο ερώτημα για το αν οι μηχανές θα αντικαταστήσουν πλήρως τον άνθρωπο. Είναι σαφές ότι εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης ήδη χρησιμοποιούνται στις δημιουργικές βιομηχανίες, δηλαδή στη μόδα, τον κινηματογράφο, τη σύγχρονη τέχνη, τις πλατφόρμες (τηλεοπτικές κ.λπ.) και προσωπικά δεν είμαι καθόλου φοβική απέναντι σε αυτό. Το ερώτημα είναι αν μπορεί να υπάρξει τεχνητή συνείδηση και τα ηθικά ζητήματα που εγείρει. Αλλά αυτό θα το αναλύσουμε στο ντοκιμαντέρ μας».
«Μέσα στα ταξίδια που έκανα αναζητώντας απαντήσεις σε αντίστοιχα ερωτήματα επισκέφτηκα και το MIT Μedia Lab, όπου κατάλαβα ότι είναι νωρίς να απαντήσουμε στο ερώτημα για το αν οι μηχανές θα αντικαταστήσουν πλήρως τον άνθρωπο».
Η τεχνολογία μπορεί να δώσει στη μόδα πιο καλλιτεχνικό χαρακτήρα ή τής αφαιρεί αυθεντικότητα, για παράδειγμα στερώντας μας από μια πιο χειροπιαστή σχέση μαζί της;
«Νομίζω ότι ο σχεδιασμός ενός project σε οποιαδήποτε μορφή τέχνης απαιτεί την ενσυναίσθηση που έχει το άγγιγμα ενός ανθρώπου. Οπότε δεν νιώθω ότι θα “αφαιρέσει”, θα εξαλείψει, π.χ. από τον κινηματογράφο, που είναι και η δουλειά μου, ή από έναν σχεδιαστή, μια χειροπιαστή σχέση.
» Στο τέλος της ημέρας, ο καλλιτέχνης / σχεδιαστής θα είναι αυτός που θα διαλέξει μεταξύ δύο απεικονίσεων».
Πώς μπορεί ο κινηματογράφος να αναδείξει τη μόδα, και το αντίστροφο;
«Όταν σκέφτεστε τη μόδα και την κινηματογραφική βιομηχανία, το μυαλό σας μπορεί να πηγαίνει αυτόματα στο κόκκινο χαλί, σε αυτή τη φαινομενικά ατελείωτη παρέλαση διάσημων γυναικών και αντρών με καταπληκτικά ρούχα που έχουν σχεδιαστεί για να αιχμαλωτίσουν τη φαντασία.
»Και η ίδια η μόδα ζει την κινηματογραφική της στιγμή, καθώς οι σχεδιαστές χρησιμοποιούν τα fashion films για να παρουσιάσουν την ταυτότητα τους μέσα από μια κινηματογραφική αφήγηση.
»Ας θυμηθούμε τις μούσες του κινηματογράφου Audrey Hepburn, Faye Dunaway, Ali MacGraw, Catherine Deneuve, Diane Keaton – το ένα εικονικό look μετά το άλλο. Μέχρι τη δεκαετία του 1980, αυτό δούλευε. Οι σχεδιαστές αναπαρήγαν στις συλλογές τους την ψυχή των κινηματογραφικών κοστουμιών επειδή το κοινό έπαιρνε έμπνευση από τον κινηματογράφο για το τι θα φορούσε την επόμενη μέρα. Και μετά ήρθε το διαδίκτυο. Η μαζικοποίηση. Άλλες επιρροές.
«Μέχρι τη δεκαετία του 1980, οι σχεδιαστές αναπαρήγαν στις συλλογές τους την ψυχή των κινηματογραφικών κοστουμιών επειδή το κοινό έπαιρνε έμπνευση από τον κινηματογράφο για το τι θα φορούσε την επόμενη μέρα. Και μετά ήρθε το διαδίκτυο».
»Παρ’ όλα αυτά, οι τηλεοπτικές σειρές και ο κινηματογράφος μπορούν να αναδείξουν και σήμερα σχεδιαστές σε όλο τον κόσμο.
»Προτείνω να ρωτήσουμε τον κύριο Giorgio Armani, του οποίου τα κοστούμια για το “American Gigolo” αλλά και το “Wall Street” βοήθησαν όχι μόνο στην έναρξη της καριέρας του στη μόδα αλλά και σε μια διαρκή σχέση με τις ταινίες και τους πρωταγωνιστές τους.
»Στο πλαίσιο του φεστιβάλ φέτος, στις 14/3 (στις 15.30 μ.μ.), θα λάβει χώρα μια συζήτηση με τίτλο “Το Costume Design στο Σινεμά και την Tηλεόραση” με προσκεκλημένους τους Εβελίνα Δαρζέντα, ενδυματολόγο / σκηνογράφο, Μαρία Κοντοδήμα, ενδυματολόγο / ηθοποιό, Άννα Ζώτου, ενδυματολόγο, Βασίλη Ζούλια, Fashion designer».
Ποια είναι η δική σας σχέση με τη μόδα; Έχετε ένα σταθερό προσωπικό στυλ ή σας αρέσει να παίζετε με τις τάσεις;
«Παθιασμένη για χρόνια με τη μόδα, η ταινία που θα προβάλουμε για πρώτη φορά στην Ελλάδα, στην Τελετή Έναρξης στις 14/3, “The Genius of Gianni Versace Alive”, ήταν το ερέθισμα να σκεφτώ τη σχέση μου μαζί της σήμερα. Μου αρέσει να είμαι περικυκλωμένη από γεωμετρίες, χρώματα, φόρμες, τα οποία όλα μεταφράζονται σε τέχνη. Αυτό είναι η μόδα για μένα.
»Φυσικά, παραμένω στην αναζήτηση για το τέλειο τζιν».
Δείτε το συναρπαστικό teaser του 4ου Athens Fashion Film Festival:
Info
