Ο ήρωάς μας μεγαλώνει σε ένα ορεινό χωριό της Ηπείρου. Ονειρεύεται και ανακαλύπτει τον κόσμο σχεδόν όπως κάθε παιδί, μα ένα «λάθος» που κουβαλάει τον στιγματίζει, τον απομονώνει και την ίδια στιγμή τον πεισμώνει. Με όχημα τη μοναδική του ματιά για τα πράγματα, το χιούμορ αλλά και την αγάπη των ανθρώπων του, αντιμετωπίζει καταστάσεις που μοιάζουν να συνθέτουν το ψηφιδωτό ενός παράξενου, μαγικού κόσμου. Το παιδί ενηλικιώνεται, αλλά πόσα «λάθη» χωράνε σε ένα κόσμο γεμάτο «σωστούς» ανθρώπους; Θα καταφέρει άραγε να κατακτήσει την πιο ψηλή κορφή της φαντασίας του; Θα μπορέσει να είναι ποτέ σαν όλους τους άλλους;
Στο «Χρονικό ενός δυσλεκτικού» ο Γιάννης Πάσχος δεν ασχολείται με τη δυσλεξία ως επιστήμονας αλλά ως άνθρωπος που αγωνίστηκε μια ολόκληρη ζωή για να μπορέσει να υπάρχει σε έναν κόσμο αφιλόξενο για νευροδιαφορετικούς. Ο Ντίνος Ψυχογιός οραματίστηκε τη βραβευμένη νουβέλα του ως μονόλογο, τον οποίο δεν θα μπορούσε παρά να εμπιστευτεί στον φίλο και παλιό συμμαθητή του στη Δραματική Σχολή Βεάκη, Δημήτρη Μαμιό.
Οι παραστάσεις, που μόλις άρχισαν στο Θέατρο 104, έγιναν αφορμή για μια συζήτηση με τον σκηνοθέτη που ξεκίνησε την καλλιτεχνική διαδρομή του ως ηθοποιός, συνέχισε τις σπουδές του στη Βρετανία (Theatre Writing, Directing and Performance στο University of York με υποτροφία του Ιδρύματος Ωνάση), έκανε το σκηνοθετικό ντεμπούτο του το 2021 με την παράσταση «Knock» (Θέατρο Φούρνος) και τώρα καταπιάνεται με ένα θέμα τόσο κοινό στην καθημερινότητα και ταυτόχρονα με τόσο λίγες αναφορές στην τέχνη μέχρι σήμερα.
Γιατί επιλέξατε η δεύτερη σκηνοθετική δουλειά σας να είναι «Το χρονικό ενός δυσλεκτικού»; Τι σας γοήτευσε ιδιαίτερα στο βιβλίο;
«Η επιλογή έγινε κάπως οργανικά. Μου είπε μια φίλη για αυτό το βιβλίο, το διάβασα και άρχισα να το φαντάζομαι σαν θεατρικό. Είναι ένα εξαιρετικό βιβλίο και η ζωντάνια των περιγραφών του μας βοήθησε πολύ να το διασκευάσουμε για το θέατρο».
Ποιες ήταν οι ιδιαίτερες σκηνοθετικές προκλήσεις του ανεβάσματος ενός μονολόγου; Πέρα από τη συνεργασία σας με έναν καλό ερμηνευτή, ποια στοιχεία θεωρείτε θεμελιώδη σε έναν θεατρικό μονόλογο ώστε να κρίνετε το αποτέλεσμα επιτυχημένο;
«Είχαμε δύο βασικές δυσκολίες: Η πρώτη είχε να κάνει με την προσαρμογή του λογοτεχνικού κειμένου (που δεν γράφτηκε για να παιχτεί σε θεατρικό). Η δεύτερη είχε να κάνει με το γεγονός ότι οι μονόλογοι είναι πιο δύσκολο να αποτυπώσουν δράσεις και συγκρούσεις, συστατικά ιδιαιτέρως σημαντικά για την θεατρική πράξη. Σε έναν μονόλογο είναι βασικό να μη γίνει αισθητή η έλλειψη της ποικιλίας χαρακτήρων, να μπορούν οι θεατές να αρκεστούν στα συναισθήματα και την εκφραστικότητα μόνο ενός. Είναι εύκολο ένας μονόλογος να κουράσει, να μοιάζει άκυρος και να μην μπορεί κάποιος να συνδεθεί με τον ήρωα».
«Σε έναν μονόλογο είναι βασικό να μη γίνει αισθητή η έλλειψη της ποικιλίας χαρακτήρων, να μπορούν οι θεατές να αρκεστούν στα συναισθήματα και την εκφραστικότητα μόνο ενός. Είναι εύκολο ένας μονόλογος να κουράσει, να μοιάζει άκυρος και να μην μπορεί κάποιος να συνδεθεί με τον ήρωα».
Με αφορμή την αληθινή ιστορία του συγγραφέα του βιβλίου: Στην αντιμετώπιση των ανθρώπων με μαθησιακές δυσκολίες από την ελληνική κοινωνία έχουμε φτάσει, πιστεύετε, στο επιθυμητό σημείο; Ή έχουμε δρόμο ακόμα μπροστά μας;
«Νομίζω πως έχουμε δρόμο ακόμα. Έχουμε γενικότερα δρόμο στο να μάθουμε να είμαστε δίκαιοι και συμπεριληπτικοί απέναντι σε ανθρώπους που διαφέρουν από αυτό που έχουμε συνηθίσει. Για εμάς οι μαθησιακές δυσκολίες και ειδικότερα η δυσλεξία ήταν ένα όχημα για να μιλήσουμε για τους ανθρώπους που η κοινωνία περιθωριοποιεί και καταδικάζει σε μοναξιά επειδή απλώς είναι αυτοί που είναι. Οι μαθησιακές δυσκολίες είναι κάτι που μπορεί να αντιμετωπίζεται όλο και καλύτερα, με σχέδιο και επιστημονική προσέγγιση, έχουμε τα εργαλεία να το κάνουμε· να δημιουργήσουμε ένα πιο δίκαιο εκπαιδευτικό σύστημα που δεν ορίζει την αριστεία και την επιτυχία με κριτήρια που αποκλείουν κάποια παιδιά κατευθείαν. Αυτό που μας λείπει είναι η θέληση».
Πέρα από τα επιστημονικά συγγράμματα για τη δυσλεξία, στη διάρκεια της προσωπικής έρευνάς σας για την παράσταση ανακαλύψατε και άλλες καλλιτεχνικές αναφορές, εκτός από το βιβλίο του Πάσχου, στη συγκεκριμένη μαθησιακή δυσκολία, έστω και από άλλους χώρους όπως ο κινηματογράφος ή τα εικαστικά; Ποιον ρόλο μπορεί να παίξει η τέχνη στην άρση των στερεοτύπων για μια μαθησιακή δυσκολία όπως αυτή;
«Είχα στο μυαλό μου κάποιες ιστορίες που έχουν προηγηθεί και ασχολούνται με παρόμοιες περιπτώσεις ανθρώπων όπως οι “Φόρεστ Γκαμπ”, “Ποιος σκότωσε το σκύλο τα μεσάνυχτα” κ.λπ. Αλλά λόγω προσωπικής ενασχόλησης με το ζήτημα ένιωθα για χρόνια πως είχα τις γνώσεις και τις αναφορές που χρειαζόμουν, οπότε βουτήξαμε κατευθείαν στη συγκεκριμένη ιστορία. Την αναλύσαμε, τη διαβάσαμε ξανά και ξανά και αναζητήσαμε το τι σημαίνει για εμάς. Η τέχνη από τη μια έχει τη δυνατότητα να αποτελέσει καταφύγιο για κάθε άνθρωπο που η πραγματικότητα τον δυσκολεύει και από την άλλη μπορεί να ευαισθητοποιήσει τον κόσμο με τον τρόπο που θα παρουσιάσει μια ιστορία σαν αυτή. Φυσικά δεν μπορεί ούτε και πρέπει να αντικαταστήσει την επιστήμη ή την παιδαγωγική μέθοδο, αλλά μπορεί να συμπορεύεται και να συμπληρώνει».
Πώς εισπράττει το κοινό την παράσταση «Το χρονικό ενός δυσλεκτικού», δεδομένου μάλιστα του ασυνήθιστου θέματος που πραγματεύεται; Υπάρχει κάποια αντίδραση, κάποιο σχόλιο θεατή που σας έχει εντυπωσιάσει ιδιαίτερα;
«Μέχρι τώρα η ανταπόκριση του κοινού υπήρξε εξαιρετικά θετική. Ο κόσμος ψυχαγωγείται, και αυτή είναι η βασική δουλειά του θεάτρου. Τώρα αν στην πορεία καταφέρουμε και να τον ευαισθητοποιήσουμε κάπως θα είναι μεγάλο κέρδος αλλά δεν είναι δουλειά μας να διδάξουμε ή να προσδιορίσουμε με ακρίβεια πώς πρέπει να είναι τα πράγματα. Το πιο ωραίο για εμένα είναι πως πολλοί από το κοινό γελάνε με την καρδιά τους στην παράσταση και στο τέλος βγαίνουν από την αίθουσα με δάκρυα συγκίνησης».
«Το πιο ωραίο για εμένα είναι πως πολλοί από το κοινό γελάνε με την καρδιά τους στην παράσταση και στο τέλος βγαίνουν από την αίθουσα με δάκρυα συγκίνησης».
Από την προσωπική εμπειρία σας από την ειδική αγωγή στη Αγγλία, υπάρχουν κάποια στοιχεία του βρετανικού εκπαιδευτικού συστήματος στην αντιμετώπιση των παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες που θα θέλατε να δείτε και στην Ελλάδα;
«Όπως στην Αγγλία έτσι κι εδώ είναι σημαντική η πρόσβαση των οικογενειών σε έγκαιρες διαγνώσεις ώστε η στήριξη των παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες να αρχίζει από τα πρώτα κιόλας σχολικά χρόνια».
Στις σπουδές σκηνοθεσίας στη Βρετανία, ειδικότερα, θα μπορούσατε να ξεχωρίσετε μια εμπειρία που θεωρείτε ιδιαίτερα πολύτιμη για την καλλιτεχνική εξέλιξή σας στη χώρα μας;
«Το community theatre. Εργάστηκα, έχοντας βασικό ρόλο, σε ένα τεράστιο project στην πόλη του Γιορκ όταν έκανα μεταπτυχιακό. Αυτό αφορούσε τη συμμετοχή της κοινότητας μιας πόλης, με κάθε είδους καταβολές και ηλικίες, σε ένα μεγαλειώδες επετειακό θεατρικό δρώμενο. Ένιωσα πως επέστρεψα στις ρίζες της ύπαρξης του θεάτρου, που για εμένα είναι οι κοινότητες. Η σύσφιγξη των ανθρωπίνων σχέσεων. Ένα τελετουργικό που βιώνει μια ομάδα ανθρώπων ταυτόχρονα και συνυπάρχει παρακολουθώντας το και μιλώντας για αυτό. Κοινότητα δεν είναι μόνο οι θεατές λοιπόν είναι και οι δημιουργοί σε έναν βαθμό».
Μετά το «Χρονικό ενός δυσλεκτικού» ποια είναι τα επόμενα καλλιτεχνικά σχέδιά σας;
«Δεν είναι πολύ συγκεκριμένα. Μου αρέσει η διδασκαλία και την εξασκώ ανελλιπώς τα τελευταία χρόνια. Είναι αρκετά δύσκολο να κάνεις αυτό ακριβώς που θες ως σκηνοθέτης στην Ελλάδα. Ο ανταγωνισμός είναι μεγάλος και οι ευκαιρίες λίγες. Τα καλλιτεχνικά σχέδια τα αφήνω να έρχονται λίγο πιο οργανικά. Με μια συνάντηση με τον σωστό άνθρωπο, την ανάγνωση του σωστού κειμένου. Έτσι με απλές αφετηρίες χτίζονται οι πιο όμορφες εμπειρίες».
Δείτε το τρέιλερ της παράστασης:
Info
«Το χρονικό ενός δυσλεκτικού» στο Θέατρο 104-Black Box, Ευμολπιδών 41, Γκάζι, κάθε Σάββατο στις 21:00 και Κυριακή στις 18:15, διάρκεια: 80′, εισιτήρια: www.more.com
Συντελεστές
«Το χρονικό ενός δυσλεκτικού» του Γιάννη Πάσχου με τον Δημήτρη Μαμιό. Σκηνοθεσία: Ντίνος Ψυχογιός. Δραματουργική επεξεργασία: Ελένη Σπετσιώτη. Μουσική: Γιώργος Χριστιανάκης. Σκηνογραφία – Ενδυματολογία: Νίκη Ψυχογιού. Φωτισμοί: Μαριέττα Παυλάκη. Βοηθός Σκηνοθέτη: Σοφία Χατζηευθυμιάδη. Βοηθός Σκηνογράφου: Ζωή Κελέση. Φωτογραφίες – Τρέιλερ: Σπύρος Κούρκουλας. Συμπαραγωγή: Ο2Ο ΑΜΚΕ.
Το βιβλίο «Το χρονικό ενός δυσλεκτικού» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Περισπωμένη.
