Στις αρχές του 2000 μια νεαρή κοπέλα από την Βέροια εξαφανίζεται μυστηριωδώς. Ο σύντροφός της, δηλώνοντας συντετριμμένος πως δε γνωρίζει τίποτα, την αναζητεί. Η υπόθεση απασχολεί έντονα την ελληνική κοινή γνώμη και δεν αργεί να αποκαλυφθεί πως ο θύτης δεν είναι άλλος από τον ίδιο τον άνθρωπο που την ψάχνει, ο οποίος αφού τη σκότωσε, την εξαφάνισε με τη βοήθεια του ξαδέρφου του.
Αυτή η πραγματική ιστορία, ενός από τα πιο γνωστά εγκλήματα της ελληνικής κοινωνίας, ενέπνευσε τον Γιώργο Χριστοδούλου για τη συγγραφή και το ανέβασμα του θεατρικού έργου «Ο Συνεργός», το οποίο όμως δεν επικεντρώνεται στον θύτη ούτε στο θύμα.
Ο Αποστόλης ζει ήρεμα τη ζωή του μαζί με τη γυναίκα του στο χωριό, όταν ένα βράδυ ο αγαπημένος του ξάδερφος θα του ομολογήσει πως σκότωσε την κοπέλα του και θα του ζητήσει να τον βοηθήσει να κρύψει το πτώμα. Οικογένεια, φιλία, αγάπη, έρωτας, έννοιες που σε μια στιγμή διαστρεβλώνονται, σε ένα γαϊτανάκι καταστροφής, ψεμάτων και ενοχών πίσω από τις κλειστές πόρτες της ελληνικής επαρχίας, με ήρωες ανθρώπους της διπλανής πόρτας. Σε μια εποχή που τα όρια του καλού και του κακού διερευνώνται εκ νέου, ο Γιώργος Χριστοδούλου, στην τρίτη του προσωπική σκηνοθεσία, μαζί με τους ηθοποιούς της παράστασης, προσπαθούν να κατανοήσουν το πώς ένας άνθρωπος, μια ολόκληρη κοινωνία, γίνεται από τη μια στιγμή στην άλλη συνεργός.
Με αφορμή την επιστροφή του «Συνεργού» στο Επί Κολωνώ, μετά την εξαιρετικά θερμή περσινή υποδοχή του από κοινό και κριτικούς, η Μαρία Προϊστάκη, που υποδύεται τη σύντροφο του συνεργού, μίλησε για τα στόματα που παραμένουν μέχρι σήμερα κλειστά, την έμφυλη βία, αλλά και την εμπειρία της ανατροφής των παιδιών της με τον Γιώργο Χριστοδούλου.
Πώς θα μας συστήνατε την ηρωίδα σας στον «Συνεργό»; Ποιες είναι οι μεγαλύτερες ερμηνευτικές προκλήσεις του ρόλου σας;
«Η Τασούλα έχει μεγαλώσει στην ελληνική επαρχία. Δεν σπούδασε και δεν έφυγε ποτέ από εκεί, παρότι ήταν καλή μαθήτρια. Η ζωή της είναι στο σπίτι με το σύζυγο της, τον Αποστόλη. Είναι πολύ αντιφατική ως άνθρωπος. Από τη μία είναι έξυπνη, συγκροτημένη, δυναμική, απ’ την άλλη έχει συμμορφωθεί πλήρως στο πατριαρχικό πρότυπο της γυναίκας. Αυτή η αντίθεσή της ήταν και η μεγαλύτερη πρόκληση για μένα. Το να βρω την ισορροπία ανάμεσα στα υλικά. Βέβαια ακριβώς γι’ αυτόν το λόγο μού ήταν εξαρχής και εντελώς πιστευτή ως χαρακτήρας. Γιατί δεν είναι καθόλου αναμενόμενη. Όπως κανείς μας».
Πού τελειώνουν τα αληθινά γεγονότα στον «Συνεργό» και αρχίζει η μυθοπλασία; Το based on a true story δίνει σε ένα έργο, κατά κάποιον τρόπο, επιπρόσθετη αξία;
«Υπήρξε η γυναικοκτονία από τον ζηλόφθονα σύντροφο, υπήρξε και ο ξάδερφος που μέσα σ’ ένα βράδυ αποφάσισε να γίνει συνεργός και να θάψει μαζί με τον δολοφόνο το πτώμα της κοπέλας. |εκείνο το βράδυ ενέπνευσε το Γιώργο Χριστοδούλου να γράψει ένα ολόκληρο έργο. Από εκεί και πέρα ξεκινάει η μυθοπλασία για το πώς, τα γιατί και το μετά.
»Το based on a true story έχει κάτι ελκυστικό. Όλα είναι based on a true story, ακόμα και τα προϊόντα καθαρής φαντασίας. Στο συλλογικό υποσυνείδητο υπάρχουν όλα. Παρ’ όλα αυτά νιώθουμε μια έλξη να δούμε πώς μπορεί να συνέβη κάτι που ακούσαμε ή διαβάσαμε σ’ ένα τίτλο και δυσκολευόμαστε να συλλάβουμε. Έχουμε την πίστη ότι ίσως απαντηθούν τα ερωτήματά μας».
«Όλα είναι based on a true story, ακόμα και τα προϊόντα καθαρής φαντασίας. Στο συλλογικό υποσυνείδητο υπάρχουν όλα. Παρ’ όλα αυτά νιώθουμε μια έλξη να δούμε πώς μπορεί να συνέβη κάτι που ακούσαμε ή διαβάσαμε σ’ ένα τίτλο και δυσκολευόμαστε να συλλάβουμε».
Κάποιος που σιωπά μπροστά σε ένα έγκλημα είναι συνεργός ή δειλός; Μπορούμε όλοι να βρούμε τα αποθέματα θάρρους ή ό,τι άλλο απαιτείται για να μιλήσουμε, ειδικά σε μια κλειστή επαρχιακή κοινωνία;
«Ο χαρακτήρας που υποδύομαι εγώ είναι ακριβώς αυτή η περίπτωση. Δεν εγκλημάτησε η ίδια αλλά σιωπά, γίνεται λοιπόν συνεργός εκ των υστέρων. Σπάνια βλέπουμε γύρω μας ανθρώπους να στέκουν στο ύψος των περιστάσεων και να κάνουν το “σωστό”. Και τότε χαρακτηρίζονται ήρωες ή ψυχροί εκτελεστές. Συνήθως οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν τη ζωή με μικρότητα και αδυναμία. Λυγίζουν μπροστά σ’ αυτό που απαιτεί η ζωή από εκείνους. Η Τασούλα δεν αποτελεί εξαίρεση. Τα πράγματα όμως και οι εποχές αλλάζουν, από όσους περνόυν αυτή τη γραμμή και γίνονται η εξαίρεση».
Από το 2000, που συνέβη το αληθινό έγκλημα που ενέπνευσε την παράσταση, μέχρι σήμερα, ποια θεωρείτε τη μεγαλύτερη πρόοδο στο ζήτημα των γυναικοκτονιών; Ποια στασιμότητα, ίσως και πισωγύρισμα, σας θυμώνει και σας στεναχωρεί περισσότερο;
«Το 2000 δεν υφίστατο ο όρος “γυναικοκτονία΄”. Αυτό που συνέβη ήταν ένα έγκλημα πάθους, “τη σκότωσε γιατί την αγαπούσε” κι άλλα τέτοια ανατριχιαστικά. Αυτή τη στιγμή συζητάμε και διεκδικούμε τη χρήση του όρου και ως εκ τούτου την αναγνώριση της έμφυλης φύσης του εγκλήματος, της σύνδεσής του με τα πατριαρχικά πρότυπα και την ανάληψη κατάλληλων μέτρων για την αποτροπή τέτοιων εγκλημάτων στο μέλλον. Αυτό είναι μια πρόοδος.
»Με θυμώνει και με φοβίζει η αντίσταση ακόμα πολλών ανδρών και κάποιων γυναικών στη χρήση του όρου γυναικοκτονία με ό, τι αυτό συνεπάγεται. Ακόμα και το auto correct του word μου δεν αναγνωρίζει τη λέξη αυτή τη στιγμή! Την υπογραμμίζει ως λάθος.
«Με θυμώνει και με φοβίζει η αντίσταση ακόμα πολλών ανδρών και κάποιων γυναικών στη χρήση του όρου γυναικοκτονία με ό, τι αυτό συνεπάγεται. Ακόμα και το auto correct του word μου δεν αναγνωρίζει τη λέξη αυτή τη στιγμή! Την υπογραμμίζει ως λάθος».
»Με θυμώνει η αντιμετώπιση του ζητήματος από τις αρχές. Δεν ξέρω πόσες ακόμα γυναίκες πρέπει να δολοφονηθούν για να αλλάξει κάτι στη νομοθεσία και στους τρόπους προστασίας των υποψήφιων θυμάτων. Δεν ξέρω αν πρόκειται για πισωγύρισμα αλλά είμαστε σίγουρα πολύ πίσω σε σχέση με το τι απαιτεί η πραγματικότητα αυτή τη στιγμή».
Ποιον ρόλο μπορεί να παίξει το θέατρο γενικά στην αντιμετώπιση της έμφυλης βίας;
«Μπορεί σίγουρα να δώσει ορατότητα στο θέμα. Να στρέψει τον προβολέα προς τα εκεί. Να πει με έναν τρόπο ότι υπάρχει κάτι που οφείλουμε να δούμε ως κοινωνία.
»Επίσης μπορεί να στρέψει τον προβολέα πάνω μας. Όλοι στην ίδια πατριαρχική κοινωνία έχουμε μεγαλώσει και όλοι έχουμε να κάνουμε μια δουλειά μέσα μας σε σχέση με αυτό. Η έμφυλη βία είναι μια πληγή με βαθιές και πολύπλοκες ρίζες και σίγουρα δεν έχουμε δει ολόκληρο τον ελέφαντα στο δωμάτιο.
»Το θέατρο, όπως και η τέχνη γενικότερα, έχει τη μαγική ιδιότητα να μπορεί να βρίσκει ένα δρόμο μέσα μας εκεί όπου όλοι οι άλλοι αποτυγχάνουν».
Αρχίσατε να σκέφτεστε να αφοσιωθείτε στο θέατρο την περίοδο που σπουδάζατε Νομική. Το αποφασίσατε όταν ταξιδέψατε και ζήσατε για ένα διάστημα στη Φιλανδία. Τι σας οδήγησε σε αυτή την απόφαση, στην εμπειρία σας εκεί;
«Όταν σπούδαζα Νομική στην Αθήνα ήμουν πολύ φοβισμένη γιατί είχα αρχίσει να συνειδητοποιώ ότι αυτή η επιστήμη δεν είναι για μένα και ότι θέλω να κάνω θέατρο. Σκέφτηκα ότι χρειάζεται να φύγω μακριά από την οικογένεια μου, την πόλη μου και ό,τι με έχει καθορίσει ως άνθρωπο ώστε να μπορέσω να δω καθαρά ποια είμαι και τι θέλω. Πηγαίνοντας λοιπόν στη Φιλανδία ως φοιτήτρια Erasmus στη Νομική του Ελσίνκι, όλα ξεκαθάρισαν μέσα μου. Μέσα σ’ ένα μήνα είχα βρει θεατρική ομάδα και έκανα θέατρο στα αγγλικά και επιστρέφοντας έδωσα εξετάσεις για δραματική σχολή».
Ως μητέρα δύο μικρών παιδιών, πιστεύετε ότι όσοι ανατρέφουμε τη νέα γενιά έχουμε τη δύναμη να την προστατεύσουμε από το να βρεθεί μελλοντικά στους ρόλους του θύτη, του θύματος ή του συνεργού σε υποθέσεις έμφυλης βίας;
«Η γενιά μας διαφέρει από τις προηγούμενες. Πλέον έχουμε πρόσβαση σε μεγάλο όγκο πληροφοριών σε σχέση με τη γονεϊκότητα. Δεν μπορούμε να πούμε “δεν ξέραμε”. Έχουμε τη δυνατότητα να προστατεύσουμε τα παιδιά μας από πολλές παθογένειες και σίγουρα έχουμε την υποχρέωση να τους παραδώσουμε έναν κόσμο υγιέστερο απ’ αυτόν στον οποίο ενηλικιωθήκαμε εμείς. Έχει αξία λοιπόν να αγωνιστούμε για να έρθουν αυτές οι αλλαγές που αφορούν στην πάταξη της πατριαρχίας, στα ίσα δικαιώματα, στην αποδοχή της διαφορετικότητας και στην καταπίεση των ανθρώπων ώστε να χωρέσουν σώνει και ντε σε προκαθορισμένα κουτάκια».
«Έχουμε τη δυνατότητα να προστατεύσουμε τα παιδιά μας από πολλές παθογένειες και σίγουρα έχουμε την υποχρέωση να τους παραδώσουμε έναν κόσμο υγιέστερο απ’ αυτόν στον οποίο ενηλικιωθήκαμε εμείς».
«Η πατρότητα με αλλάζει μέρα με τη μέρα ως άνθρωπο» έχει πει σε παλαιότερη συνέντευξη στο Marie Claire o Γιώργος Χριστοδούλου. Εσάς πώς σάς αλλάζει η μητρότητα; Και πώς σάς αλλάζει η μακροχρόνια, καθημερινή συνύπαρξη με έναν άνθρωπο αφοσιωμένο στην τέχνη όσο κι εσείς;
«Η μητρότητα με έχει ισορροπήσει. Έχουν μπει όλα στη σωστή θέση. Η δουλειά μου, η τέχνη, οι ανθρώπινες σχέσεις μου. Όλα τα απολαμβάνω πιο πολύ και όλα μου φαίνονται πιο εύκολα από πριν όταν τα συγκρίνω με τη γονεϊκότητα. Το να είμαι μαμά είναι ό,τι πιο δύσκολο έχω κληθεί να κάνω. Μπροστά του όλα μοιάζουν παιχνιδάκι. Με τη γονεϊκότητα μπορεί να συγκριθεί μόνο η μακροχρόνια συνύπαρξη με έναν άνθρωπο. Είναι κι αυτή μια μεγάλη πρόκληση και θέλει πολύ συνειδητή προσπάθεια για να μη γίνει ακούσια και χαμένη στην καθημερινότητα».
Μια γυναίκα ηθοποιός που γίνεται μητέρα εξακολουθεί, από την εμπειρία σας, να έχει άνισες ευκαιρίες εξέλιξης σε σχέση με έναν άντρα ηθοποιό που γίνεται πατέρας; Ποια είναι τα μεγαλύτερα εμπόδια μέχρι σήμερα;
«Φυσικά. Πώς αλλιώς; Ακόμα και τώρα, που τα παιδιά μου είναι 2,5 και 4,5 ετών, στην πρόβα μου θα ερωτηθώ πού τα έχω αφήσει.
»Έχω χάσει δουλειές επειδή ήμουν έγκυος. Κάπως οι άνθρωποι αποφάσιζαν πριν από εμένα για μένα ότι όταν το παιδί θα γεννιόταν δεν θα μπορούσα να δουλέψω. Σ’ αυτή τη δουλειά ειδικά μια μητέρα μικρού παιδιού θεωρείται αφερέγγυα. Υπάρχει η αντίληψη ότι θα είναι πολύ κουρασμένη, δεν θα αποδίδει, μπορεί να παραιτηθεί κλπ. και όταν δεν τα κάνει όλα αυτά, όπως εγώ που δούλευα κανονικά λίγους μήνες μετά τη γέννηση των παιδιών μου, υπάρχει η κριτική γιατί αφήνεις το μωρό τόσο μικρό. Ό, τι και να κάνεις είναι λάθος. Τι να πω από εκεί και πέρα; Ότι ο πατέρας δεν δέχεται ποτέ ανάλογες ερωτήσεις, ενώ μπορεί κι αυτός εξίσου να ξενυχτάει και να περνάει χρόνο με το παιδί του; Ότι κανείς δεν θεωρεί αφερέγγυο έναν πατέρα μικρού παιδιού, ούτε κατά διάνοια;
«Σ’ αυτή τη δουλειά ειδικά μια μητέρα μικρού παιδιού θεωρείται αφερέγγυα. Υπάρχει η αντίληψη ότι θα είναι πολύ κουρασμένη, δεν θα αποδίδει, μπορεί να παραιτηθεί κλπ. και όταν δεν τα κάνει όλα αυτά, όπως εγώ που δούλευα κανονικά λίγους μήνες μετά τη γέννηση των παιδιών μου, υπάρχει η κριτική γιατί αφήνεις το μωρό τόσο μικρό. Ό, τι και να κάνεις είναι λάθος».
»Άνισες ευκαιρίες επαγγελματικής εξέλιξης έχουν ούτως η άλλως άντρες και γυναίκες σε όλους τους χώρους γιατί άνισα ζουν σ’ αυτόν τον πλανήτη χρόνια τώρα. Απλώς όταν μπαίνει και η ιδιότητα της μητρότητας στη μέση η ψαλίδα μεγαλώνει».
Δείτε το τρέιλερ της παράστασης:
Info
«Ο Συνεργός» του Γιώργου Χριστοδούλου, Επί Κολωνώ, Ναυπλίου 12 & Λένορμαν 94, Αθήνα, τηλ. 210 513 8067, www.epikolono.gr. Παραστάσεις: Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή στις 21.15. Τιμές εισιτηρίων: 17 ευρώ (κανονικό), 14 ευρώ (μειωμένο). Προπώληση: www.more.com
Συντελεστές
Σκηνοθεσία – Κείμενο: Γιώργος Χριστοδούλου. Συμμετοχή στα Βίντεο-Τραγούδι: Αθηνά Σακαλή. Φωτισμοί: Ναυσικά Χριστοδουλάκου. Σκηνικά – Κοστούμια: Αλέξανδρος Γαρνάβος, Τζίνα Ηλιοπούλου. Επιμέλεια Σκηνικού: Γιώργος Χριστοδούλου. Επιμέλεια μουσικής: Γιάννης Λατουσάκης. Βίντεο παράστασης: Δομνίκη Μητροπούλου, Αλέξης Ορφανίδης. Social Media: Δανάη Γκουτκίδου. Υπεύθυνοι επικοινωνίας παράστασης: Μαριάννα Παπάκη, Νώντας Δουζίνας. Διεύθυνση Παραγωγής: Μαρία Αναματερού. Βοηθός Παραγωγής: Αμαλία Θεοχαρούδη. Παραγωγή: Ομάδα Νάμα. Παίζουν οι ηθοποιοί: Χρήστος Κοντογεώργης, Φανή Παναγιωτίδου, Μαρία Προϊστάκη, Γιώργος Τριανταφυλλίδης
