Η Κυριακή είναι η μόνη ημέρα που δεν εργάζονται σκληρά. Η μόνη ευκαιρία της εβδομάδας να εξασφαλίσουν λίγο προσωπικό χρόνο, να συναντηθούν, να μοιραστούν τις αγωνίες και τις χαρές τους. Και να προετοιμαστούν για έναν διαγωνισμό ομορφιάς.
Το μικρού μήκους ντοκιμαντέρ «Every Sunday» της Καίτης Παπαδήμα (2021, 23’) μάς προσκαλεί σε έναν κόσμο τόσο κοντινό και ταυτόχρονα τόσο άγνωστο: τις παρέες που δημιουργούν οι Φιλιππινέζες οικιακές εργάτριες – εν προκειμένω, στην Κύπρο.
Η Κυπρία δημιουργός κατάφερε να κερδίσει την εμπιστοσύνη τους και να μας φέρει σε μια πρώτη επαφή με τις πολλαπλές, άγνωστες πτυχές της προσωπικότητας αυτών των γυναικών που τείνουμε κάποιες φορές να βλέπουμε σαν εργαλεία καθαρισμού. Ενώ δοκιμάζουν σέξι ρούχα, βάφονται και φτιάχνουν τα μαλλιά τους. Ενώ μιλούν για αγαπημένους που έχουν αφήσει εδώ και χρόνια πίσω στην πατρίδα λόγω ανέχειας –ακόμα και συζύγους και μικρά παιδιά– αλλά και για τις δυσκολίες της δουλειάς τους όπου, ας πούμε, οι υπερωρίες είναι πιο δεδομένες από την τήρηση ενός τυπικού ωραρίου εργασίας.
Και ενώ διαμαρτύρονται σιωπηρά. Γιατί στη διάρκεια του ντοκιμαντέρ έρχεται στην επιφάνεια η δράση ενός κατά συρροή δολοφόνου, με θύματα αλλοδαπές εργάτριες και τις μικρές τους κόρες, και η κοινότητα συγκεντρώνεται για να αντιδράσει στο έγκλημα αλλά και να αποτίσει ύστατο φόρο τιμής στα θύματα.
Λίγο πριν από την προβολή του ντοκιμαντέρ στο διαγωνιστικό τμήμα ντοκιμαντέρ μικρού μήκους του 8ου Διεθνούς Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Καστελλόριζου Beyond Borders (20-27/08) μιλήσαμε με την Καίτη Παπαδήμα για το ασυνήθιστο όσο και ενδιαφέρον έργο της.
Πώς προέκυψε η ιδέα του «Every Sunday»; Τι σας γοήτευσε σε αυτή την ιστορία τόσο ώστε να αποφασίσετε να την αφηγηθείτε με ένα ντοκιμαντέρ;
«Πριν αρκετά χρόνια είχα βρεθεί σε ένα εκκλησάκι, την Αγία Θέκλα στη Λεμεσό, όπου μαζεύονταν πολλές οικιακές εργάτριες διαφόρων εθνικοτήτων για να προσευχηθούν. Από εκεί ξεκίνησε το ενδιαφέρον μου για τις οικιακές εργάτριες στη Κύπρο, και κατέληξα να κάνω το διπλωματικό μου ντοκιμαντέρ πάνω σ ’αυτό το εκκλησάκι.
»Με τα χρόνια το ενδιαφέρον μου μεγάλωσε βλέποντας ότι, παρόλο που οι κοινότητες μεγάλωναν, οι συνθήκες δεν βελτιώνονταν, και οι ρατσιστικές συμπεριφορές συνεχίζονταν.
»Συγκεκριμένα, η ιδέα για το “Εvery Sunday” προέκυψε από μια συζήτηση με την αδερφή μου, που μου ανέφερε την περίπτωση μιας οικιακής εργάτριας η οποία συνάντησε την αντίδραση των εργοδοτών της γιατί θέλησε να συμμετάσχει σε καλλιστεία. Αμέσως μου κέντρισε το ενδιαφέρον το παράδοξο της υπόθεσης, που θεώρησα ότι άξιζε να διερευνηθεί περαιτέρω. Ότι δηλαδή η συμμετοχή σε ένα διαγωνισμό ομορφιάς, που πλέον θεωρείται σεξιστικός θεσμός, σε αυτή τη περίπτωση ήταν μια σχεδόν επαναστατική πράξη, όπου μια αλλοδαπή εργαζόμενη γυναίκα επαναδιεκδικεί την ατομικότητά της και το σώμα της».
«Η ιδέα για το “Εvery Sunday” προέκυψε από μια συζήτηση με την αδερφή μου, που μου ανέφερε την περίπτωση μιας οικιακής εργάτριας η οποία συνάντησε την αντίδραση των εργοδοτών της γιατί θέλησε να συμμετάσχει σε καλλιστεία».
Ήταν εύκολο να κερδίσετε την εμπιστοσύνη των Φιλιππινέζων ώστε να δεχτούν να τις κινηματογραφήσετε και να μιλήσουν για τη ζωή τους;
«Από τη δική μου εμπειρία θα έλεγα ότι οι Φιλιππινέζοι είναι πολύ ανοιχτόκαρδοι και θερμοί άνθρωποι, οπότε η πρώτη επαφή ήταν αρκετά εύκολη και αβίαστη. Όμως για να πας πιο βαθιά σαφώς χρειάζονται πολλή εμπιστοσύνη και σεβασμός, κάτι που δεν συμβαίνει αυτόματα. Περάσαμε πολύ χρόνο με τις συμμετέχουσες, με και χωρίς κάμερες, σε σημείο που δημιουργήθηκαν δυνατές σχέσεις μεταξύ μας. Επίσης για το μεγαλύτερο μέρος των γυρισμάτων ήμασταν μόνο δυο γυναίκες -η συμπαραγωγός Σοφία Αναστασίου και εγώ- κι αυτό θεωρώ πως βοήθησε πολύ τη διαδικασία».
Στους τίτλους τέλους μνημονεύετε ένα πλήθος από γυναίκες – και μικρά κορίτσια. Θεωρούνται θύματα του ίδιου, κατά συρροή δολοφόνου; Υπήρξαν εξελίξεις σε αυτή την υπόθεση μετά την κυκλοφορία του ντοκιμαντέρ σας;
«Είναι αποδεδειγμένα θύματα του ίδιου κατά συρροή δολοφόνου, για τους οποίους φόνους καταδικάστηκε σε 7 φορές ισόβια (η μεγαλύτερη ποινή στην ιστορία της Κύπρου) το 2019.
»Τον Μάιο 2020 ο τέως γενικός εισαγγελέας της Δημοκρατίας αποφάσισε να δώσει οδηγίες για καταχώριση ποινικών υποθέσεων εναντίον 15 προσώπων –αστυνομικών και αξιωματικών της Αστυνομίας– για το αδίκημα της Παραμέλησης Υπηρεσιακού Καθήκοντος. Όμως οι νυν γενικός εισαγγελέας και βοηθός γενικός εισαγγελέας αποφάσισαν να μην προχωρήσουν με ποινική δίωξη αλλά με πειθαρχική, η οποία ακόμη εκκρεμεί».
«Μου έκανε εντύπωση το μεγάλο ποσοστό των οικιακών εργατριών που είναι μορφωμένες σε επίπεδο πανεπιστημίου».
Πώς άλλαξε η δική σας εικόνα για τις Φιλιππινέζες εργάτριες από την επαφή μαζί τους; Είχατε μέχρι τότε κάποιο στερεότυπο που καταρρίφθηκε με τη δημιουργία της ταινίας;
«Είναι η φύση του είδους του ντοκιμαντέρ τέτοια, που είναι σημαντικό να ξεκινάς μια ταινία με ανοιχτό μυαλό και χωρίς στερεότυπα. Αλλά επειδή αποτελούν κι αυτά μέρος της ανθρώπινης φύσης σε ένα βαθμό, θα έλεγα πως μου έκανε εντύπωση το μεγάλο ποσοστό των οικιακών εργατριών που είναι μορφωμένες σε επίπεδο πανεπιστημίου.
»Μετά την ταινία έχω ακόμα περισσότερο θαυμασμό και σεβασμό γι’ αυτές τις γυναίκες, για την αντοχή τους, τη δύναμή τους και τη θετικότητά τους παρά τις τόσες δυσκολίες».
Κρατήσατε επαφή με τις ηρωίδες σας; Γνωρίζετε κάποια που κατάφερε να βγει από τη δύσκολη ζωή της οικιακής εργάτριας και επέστρεψε στις Φιλιππίνες και στους αγαπημένους της;
«Ναι, κρατώ επαφή με τις περισσότερες, έστω διαδικτυακά. Υπάρχουν κάποιες γυναίκες που επέστρεψαν στις Φιλιππίνες, ενώ μια από τις ηρωίδες βρίσκεται πλέον στον Καναδά, όπου τα πράγματα είναι πολύ καλύτερα για οικιακές εργάτριες, από άποψη μισθού και συνθηκών. Η πλειοψηφία όμως παραμένει εδώ, αφού είναι πολύ σύνηθες να περνούν δεκαετίες στο εξωτερικό προτού επιστρέψουν».
«Κάποιες γυναίκες επέστρεψαν στις Φιλιππίνες, ενώ μια από τις ηρωίδες βρίσκεται πλέον στον Καναδά, όπου τα πράγματα είναι πολύ καλύτερα για οικιακές εργάτριες, από άποψη μισθού και συνθηκών».
Ως γυναίκα κινηματογραφίστρια έχετε αντιμετωπίσει επιπρόσθετες δυσκολίες στη διάρκεια της δημιουργικής διαδρομής σας; Έχετε νιώσει ποτέ, για παράδειγμα, διακρίσεις για το φύλο σας;
«Θα έλεγα πως ναι, αν και σε μικρό βαθμό και σίγουρα όχι από όλους. Νομίζω έχει να κάνει περισσότερο με μια γενική επιφύλαξη που ένιωσα σε κάποιες περιπτώσεις, ειδικά σε πιο νεαρή ηλικία».
Δείτε το τρέιλερ του «Every Sunday»:
Info
Περισσότερες πληροφορίες για το 8ο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Καστελλόριζου Beyond Borders (20-27/08) θα βρείτε εδώ.
Δείτε το τρέιλερ του Φεστιβάλ Beyond Borders:
