Διάσπαρτα μάλλινα χαλιά στο δάπεδο, ένα πικάπ και βινύλια με funky εξώφυλλα, το απαραίτητο μπαρ με τα ποτά και τα κρυστάλλινα σερβίτσια, μια πολυθρόνα με fluffy επένδυση, ένα πλήθος από κούκλες βιτρίνας ντυμένες με λαμπερά φορέματα (κάποια από αυτά ακόμα σε εξέλιξη), ένας μπαρόκ πίνακας.
Το σκηνικό της παράστασης «Τα πικρά δάκρυα της Πέτρα Φον Καντ» μάς υποδέχεται στον grandiose κόσμο των 70s μέσα στον οποίο γράφτηκε και εκτυλίσσεται το διαχρονικό έργο του Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ, προτού ακόμα χτυπήσει το τρίτο θεατρικό κουδούνι του Μικρού Άνεσις. Σαν μια ζωντανή κούκλα και η Βίκυ Βολιώτη περιμένει καθισμένη στην πολυθρόνα όλους τους θεατές να βρουν τη θέση τους, καθιστώντας εξαρχής ξεκάθαρο ότι τα όρια ανάμεσα στο κοινό και τους ηθοποιούς, την αρχή και το τέλος της παράστασης, δεν είναι αυστηρά προδιαγεγραμμένα.
Σαν μια ζωντανή κούκλα και η Βίκυ Βολιώτη περιμένει καθισμένη στην πολυθρόνα όλους τους θεατές να βρουν τη θέση τους, καθιστώντας εξαρχής ξεκάθαρο ότι τα όρια ανάμεσα στο κοινό και τους ηθοποιούς, την αρχή και το τέλος της παράστασης, δεν είναι αυστηρά προδιαγεγραμμένα.
Ενώ έχει ήδη πάρει το υπεροπτικό βλέμμα της Πέτρα Φον Καντ, μιας σχεδιάστριας μόδας στο απόγειο της επαγγελματικής επιτυχίας της η οποία βλέπει τον κόσμο σαν κυρίαρχός του, νιώθω κάπως σαν προνόμιο τη γνωριμία μου, λίγες μέρες νωρίτερα, με την ηθοποιό πίσω από τον ρόλο, μια γυναίκα που καταφέρνει να ακούσει και να απαντήσει με ενδιαφέρον και προσοχή στις ερωτήσεις μου ενώ ταυτόχρονα δεν χάνει από τα μάτια της την εννιάχρονη κόρη της, Άννα, η οποία παίζει στο διπλανό πάρκο. Μια γυναίκα η οποία, προκειμένου να μην αφήσει μια σχολική αργία να επηρεάσει τη συνέπειά της στο ραντεβού μας, έχει επιδοθεί ξανά σε αυτή την άσκηση ισορροπίας, την τόσο γνώριμη σε πολλές από εμάς, ανάμεσα στις επαγγελματικές υποχρεώσεις και τη μητρότητα.
«Δεν έχουν αλλάξει οι ρυθμοί δουλειάς μου μετά την Άννα, δεν θα μπορούσα να ζήσω χωρίς τη δουλειά μου και νομίζω ότι ούτε αυτή θα ήθελε να είναι στεναχωρημένη η μαμά της. Βέβαια πάντα προτεραιότητα έχει η Άννα» μου λέει σε ένα σημείο, προτού αρχίσει να με ξεναγεί στο σύμπαν του Φασμπίντερ και της ηρωίδας που υποδύεται.
«Η Πέτρα Φον Καντ βγαίνει από έναν γάμο, ο οποίος διαλύθηκε εξαιτίας της μεγάλης επιτυχίας της ως σχεδιάστριας ρούχων, επιτυχία την οποία δεν μπόρεσε να διαχειριστεί ο σύζυγός της και άρχισε να γίνεται εξαιρετικά βίαιος, και ξεκινάει μια πολύ μεγάλη διαδρομή, από την απόλυτη δύναμη και εξουσία μιας γυναίκας ανεξάρτητης, που έχει πλήρη επίγνωση των ικανοτήτων της, μέχρι την απόλυτη πτώση και ήττα εξαιτίας ενός έρωτα πρωτοφανέρωτου για εκείνη, διότι είναι ένας έρωτας για μια άλλη γυναίκα» λέει η ηθοποιός.
Όταν λοιπόν η Πέτρα ερωτεύεται την Κάριν, ένα νέο, φιλόδοξο μοντέλο που έρχεται να εργαστεί για εκείνη και εξελίσσεται σε ερωμένη και συμβία της, ο Φασμπίντερ ξετυλίγει το νήμα μιας αρχετυπικής ερωτικής σχέσης, όπου τα φύλα παύουν να έχουν σημασία αλλά «είναι πολύ εύκολη η εναλλαγή των ρόλων από τον θύτη στο θύμα, γιατί η Πέτρα δεν είναι μόνο μια γυναίκα που πέφτει θύμα ενός έρωτα αλλά και εξουσιάζει το άλλο πρόσωπο. Ο ρόλος της Πέτρα Φον Καντ είναι από αυτούς που ονειρεύονται οι ηθοποιοί να παίξουν κάποια στιγμή, επειδή ακριβώς έχει όλες αυτές τις εναλλαγές και τον πλούτο και το βάθος».
«Η Πέτρα Φον Καντ ξεκινάει μια πολύ μεγάλη διαδρομή, από την απόλυτη δύναμη και εξουσία μιας γυναίκας ανεξάρτητης, που έχει πλήρη επίγνωση των ικανοτήτων της, μέχρι την απόλυτη πτώση και ήττα εξαιτίας ενός έρωτα πρωτοφανέρωτου».
Η ανισορροπία δυνάμεων δεν ταλαιπωρεί μόνο τον γάμο της Πέτρα Φον Καντ και, κατόπιν, το παθιασμένο ειδύλλιό της, αλλά και πολλές σύγχρονες σχέσεις στις οποίες, όπως σχολιάζει η Βίκυ, μπαίνουμε έχοντας μεγαλώσει «με πολλά στερεότυπα και παρωπίδες για το ποιος πρέπει να έχει τον πιο ενεργό ρόλο, για παράδειγμα στο να φέρνει τα λεφτά στο σπίτι – ακόμα και σήμερα οι άντρες έχουν να παλέψουν με αυτό, γιατί φαντάζομαι ότι είναι αρκετά επίπονο και για εκείνους να φέρουν μονίμως την ευθύνη να είναι “επιτυχημένοι” ή “η κολώνα του σπιτιού”.
»Ακόμα και σήμερα επίσης μεγαλώνουμε τα αγόρια με την πεποίθηση ότι πρέπει να είναι αυτοί οι δυνατοί, να αντέχουν, να τα καταφέρνουν, ενώ οι γυναίκες έχουν το δικαίωμα να είναι πιο ευαίσθητες, πιο ευάλωτες, ενώ ακόμα και σήμερα έρχονται δεύτερες. Υπάρχει μια πρόοδος, όμως έχουμε δρόμο να διανύσουμε και δεν είναι μόνο ζήτημα φύλου αλλά και προσωπικών φιλοδοξιών και ματαιοδοξίας. Κανένας, είτε άντρας είτε γυναίκα, δεν είναι εύκολο να διαχειριστεί την επιτυχία του άλλου και τη δική του αποτυχία, κακά τα ψέματα. Τις περισσότερες φορές δυστυχώς ετεροπροσδιοριζόμαστε, από το πώς είναι ο άλλος, τι έχει κι εμείς δεν έχουμε».
Την Πέτρα την προσδιορίζει πλέον η γυναίκα-αντικείμενο πόθου της σε μια σχέση όπου η σχεδιάστρια μόδας «διακατέχεται από το σύνδρομο του Πυγμαλίωνα, να δημιουργήσει έναν άνθρωπο, από ένα ακατέργαστο διαμάντι να φτιάξει ένα κόσμημα, πάλι προκειμένου να επιβεβαιώσει τη δύναμή της» αλλά όταν ερωτεύεσαι χάνεις τον έλεγχο και καταλήγει, είτε το θέλει είτε όχι, να παραδώσει τα ηνία στην ερωμένη της.
Στο κείμενο του Φασμπίντερ αναγνωρίζουμε πολλά διαχρονικά μοτίβα στις σχέσεις, ενδεχομένως και στις δικές μας, όπως ότι η Πέτρα βγαίνει από τον γάμο της «θυμωμένη με αυτό το μοντέλο του, που πρεσβεύει η πατριαρχική κοινωνία, και μπαίνει στην επόμενη σχέση χωρίς επίγνωση των λαθών της προηγούμενης. Έχει να κάνει με τον άνθρωπο το πώς θα διαχειριστούμε έναν χωρισμό. Κάποιοι αποποιούνται κάθε ευθύνης του τέλους μιας σχέσης –το οποίο είναι πάρα πολύ βολικό, έχει πόνο το να αποδεχτείς ότι έχεις κάνει κι εσύ λάθος– αλλά το να μπαίνουν στην επόμενη χωρίς να έχουν κάνει απολογισμό μοιραία δημιουργεί κι εκεί προβλήματα».
«Κάποιοι αποποιούνται κάθε ευθύνης του τέλους μιας σχέσης –το οποίο είναι πάρα πολύ βολικό, έχει πόνο το να αποδεχτείς ότι έχεις κάνει κι εσύ λάθος– αλλά το να μπαίνουν στην επόμενη χωρίς να έχουν κάνει απολογισμό μοιραία δημιουργεί κι εκεί προβλήματα».
Τα κοστούμια διαδραματίζουν ακόμα σπουδαιότερο ρόλο σε αυτή την παράσταση, όχι μόνο λόγω της επαγγελματικής ιδιότητας της κεντρικής ηρωίδας, που κινείται σε έναν χώρο τον οποίο χρησιμοποιεί και ως σπίτι και ως ατελιέ σύμφωνα με το σκηνοθετικό όραμα της Έφης Ρευματά, αλλά και επειδή φέρουν την υπογραφή της Λουκίας, η οποία «μας έκανε τη μεγάλη τιμή να αποδεχθεί την πρόταση να σχεδιάσει τα κοστούμια και έτσι έχω την τύχη να φοράω κάποια κομψοτεχνήματα, ειλικρινά δεν έχω φορέσει πιο ωραία ρούχα στο θέατρο. Πέρα από την υψηλή αισθητική τους, αλλάζουν και τον τρόπο με τον οποίο παίζεις. Σου δείχνουν έναν τρόπο να κάθεσαι, να στέκεσαι, να μιλάς, να υπάρχεις. Στο θέατρο έχει πάντα ενδιαφέρον να βλέπεις την αλληλεπίδραση των διαφορετικών τεχνών».
Σου έχει τύχει ποτέ ένα ακατάλληλο κοστούμι να μη σου επιτρέψει να αποδώσεις ερμηνευτικά στον μέγιστο βαθμό;
«Πρώτον έχω παίξει με ρούχα τόσο βαριά, που αυτό δημιουργεί πάρα πολλά προβλήματα στην κίνηση. Ή έχω φορέσει ρούχα τα οποία ήταν πάρα πολύ ωραία άλλα έπρεπε να έχουν ειδικό χειρισμό πάνω στη σκήνη – όταν έχεις μια τεράστια ουρά πρέπει να μπορείς να τη χρησιμοποιήσεις στην κίνησή σου. Φυσικά έχουν υπάρξει και στιγμές που καταλαβαίνεις ότι ένα ρούχο δεν σε κολακεύει κι αυτό μπορεί να σου προκαλέσει μια σκηνική αμηχανία. Το ρούχο μπορεί σαφέστατα να επηρεάσει προς όλες στις κατευθύνσεις το παίξιμο ενός ηθοποιού όπως και η μουσική, το σκηνικό, τα φώτα, όλα παίζουν τον ρόλο τους».
Εκτιμά και παρακολουθεί τη μόδα, ενίοτε ενδίδει και σε ένα διαφορετικό στυλ, αλλά ειδικά τα τελευταία χρόνια, «με την Άννα, κύριος γνώμονάς μου είναι η άνεση». Κι αν αυτό ακούγεται σαν μια μικρή έστω θυσία, σκέφτομαι ότι στην πραγματικότητα η θυσία δεν υπάρχει στο λεξιλόγιο της μητρότητας, μόνο το αδιαπραγμάτευτο δόσιμο, και η Βίκυ επιβεβαιώνει ότι δεν μειώνει καθόλου την εμπειρία της μητρότητας το αν έρχεται βιολογικά ή μέσα από μια διακρατική υιοθεσία όπως στην περίπτωσή της. Τη ρωτάω, ίσως αφελώς, τι θα συμβούλευε ένα ζευγάρι που ταλαιπωρείται εδώ και χρόνια με άκαρπες θεραπείες υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.
«Το μόνο που μπορώ να πω, και βάζω το χέρι μου στη φωτιά γι’ αυτό, είναι ότι δεν υπάρχει περίπτωση να αγαπάς λιγότερο και να νιώθεις λιγότερο δικό σου ένα παιδί το οποίο δεν έχεις γεννήσει».
«Το θέμα της απόκτησης παιδιών είναι πολύ προσωπικό, πολλές συμβουλές δεν χωρούν. Σαφέστατα είμαι υπέρ της μη εμμονής απόκτησης ενός βιολογικού παιδιού. Εγώ δεν είχα ποτέ την ανάγκη να αποκτήσω ένα βιολογικό παιδί, ποτέ δεν ονειρευόμουν να κυοφορήσω, ποτέ δεν με φανταζόμουν με φουσκωμένη κοιλιά, ξέρω όμως ότι άλλες γυναίκες την έχουν. Αλλά την επιθυμία από την εμμονή διαχωρίζει μια λεπτή γραμμή και κάπου εκεί πρέπει να είμαστε λίγο ψύχραιμοι. Το μόνο που μπορώ να πω, και βάζω το χέρι μου στη φωτιά γι’ αυτό, είναι ότι δεν υπάρχει περίπτωση να αγαπάς λιγότερο και να νιώθεις λιγότερο δικό σου ένα παιδί το οποίο δεν έχεις γεννήσει.
»Η αγάπη για το παιδί δεν έχει να κάνει με το αν βγήκε από την κοιλιά σου ή όχι. Δεν έχει να κάνει με το ποιος είναι ο σεξουαλικός προσανατολισμό σου. Δεν έχει να κάνει με το αν είσαι παντρεμένος ή όχι. Το να έχει κάποιος παιδί είναι μια πολύ, πολύ φυσιολογική και ταυτόχρονα ειδική συνθήκη, δημιουργείς με έναν άνθρωπο μια σχέση που δεν έχεις με κανέναν άλλο. Πάντα λέω ότι πρέπει να βγάζουμε τις παρωπίδες και να προσπαθούμε να δούμε τον κόσμο με πιο ανοιχτά μάτια και πιο ανοιχτό μυαλό. Νομίζω ότι αυτός είναι ο μοναδικός τρόπος να βρούμε κι άλλους δρόμους, τους οποίους δεν είχαμε σκεφτεί ποτέ ότι μπορούμε να ακολουθήσουμε αλλά ίσως μάς οδηγήσουν κάπου θαυμαστά. Οπότε ένα ζευγάρι είναι κρίμα να στερηθεί αυτή την ευτυχία λόγω εμμονής να αποκτήσει βιολογικό παιδί».
«Η αγάπη για το παιδί δεν έχει να κάνει με το αν βγήκε από την κοιλιά σου ή όχι. Δεν έχει να κάνει με το ποιος είναι ο σεξουαλικός προσανατολισμό σου. Δεν έχει να κάνει με το αν είσαι παντρεμένος ή όχι».
Η Άννα κατάγεται από την Αιθιοπία, «μια χώρα που για έναν μυστηριώδη λόγο κι εγώ και ο σύζυγός μου αισθανόμαστε πάρα πολύ συγγενική, από μικρή ήθελα να την επισκεφτώ. Γενικά η Αφρική είναι μια ήπειρος που με γοητεύει από τον Βορρά ώς τον Νότο και από την Ανατολή ώς τη Δύση, έχω επισκεφτεί πολλές χώρες της, ήταν λοιπόν ούτως ή άλλως η πρώτη επιλογή. Εκείνη την περίοδο είχαν γίνει κάποιες υιοθεσίες από την Αιθιοπία, οπότε είχε ανοίξει ένας δίαυλος επικοινωνίας με την Ελλάδα και ήταν σαν να μας ήρθε δώρο, ήταν για εμάς η σωστή στιγμή».
Παρόλο που ακόμα στη χώρα μας υπάρχουν εκατοντάδες παιδιά σε ιδρύματα, στην πραγματικότητα σε ένα μικρό ποσοστό δίνονται για υιοθεσία (πολύ περισσότερα αναζητούν ανάδοχους γονείς). Οπότε ένα ζευγάρι ίσως στραφεί στη διακρατική υιοθεσία ακόμα και αν δεν ήταν η πρώτη του επιλογή τεκνοθεσίας. Αυτή η διαδικασία, όπως εξηγεί η Βίκυ, «δεν είναι εύκολη αλλά ούτε ιδιαίτερα δύσκολη, ανάλογα με τους όρους που θέτει η χώρα στην οποία απευθύνεσαι. Κάποιες ζητούν, ουσιαστικά, να μετακομίσεις εκεί για ένα χρονικό διάστημα. Αλλά για εμένα προκειμένου να τα καταφέρεις όλα αξίζουν τον κόπο».
Info
«Τα πικρά δάκρυα της Πέτρα Φον Καντ», Τετάρτη και Πέμπτη στις 21:00, Θέατρο Μικρό Άνεσις, Λεωφόρος Κηφισιάς 14, Αθήνα, Αμπελόκηποι. Τηλέφωνο επικοινωνίας: τηλ. 210 7718943. Διάρκεια: 90 λεπτά (χωρίς διάλειμμα). Προπώληση: Ταμείο θεάτρου και στο more.gr
Συντελεστές
Μετάφραση – Διασκευή – Σκηνοθεσία: Έφη Ρευματά. Πέτρα Φον Καντ: Βίκυ Βολιώτη. Κάριν Τιμ: Κατερίνα Αγγελίτσα. Μαρλέν: Αντώνης Καρναβάς. Κοστούμια: Λουκία. Βοηθός Σκηνοθέτη: Βασιλική Ασίκογλου. Βοηθός Ενδυματολόγου: Lito Barre. Επιμέλεια Σκηνικού Χώρου: Μαργαρίτα Τζαννέτου. Μουσική Επιμέλεια: Φοίβος Σαμαρτζής. Κατασκευή LED – Υποστήριξη Φωτισμών: Αντώνης Καρανδεινός.
Βίντεο παράστασης
Σκηνοθεσία: Σίμος Σαρκετζής. Παίζουν (με σειρά εμφάνισης): Γκαμπριέλα Φον Καντ: Αγγελική Παραδεισανού. Ζιντονί Φον Γκραζεναπ: φιλική συμμετοχή η Ευδοκία Ρουμελιώτη. Στο ρόλο της Βαλερί Φον Καντ η Άντζελα Γκερέκου. Ηχολήπτης: Μαρίνα Σπαγουλάκη. Βοηθός Οπερατέρ: Ασημίνα Λυδία Διονυσόπουλου. Μακιγιάζ: Μαρία Νόρρα. Μακιγιάζ κ.Γκερέκου: Δημήτρης Δημητρούλης.
Φωτογραφίες: Θοδωρής Φράγκος. Επικοινωνία / Δημόσιες Σχέσεις: Γιώτα Δημητριάδη. Εκτέλεση Παραγωγής: Χίλντα Ηλιοπούλου – Κατερίνα Γαρδέλη. Βοηθός Παραγωγής / Social Media: Βάγια Κυροδήμου. Διεύθυνση Παραγωγής: Αντώνης Λάμπρος. Παραγωγή: Bright Productions. Ευχαριστούμε τους: Μυρσίνη Κοντού, Ξένια Κούβελα, Λεωνίδα Μπατσολάκη. Η παράσταση πραγματοποιείται υπό την αιγίδα και με την οικονομική υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού.
