Φανταστείτε ένας κλήρος στην εφηβική ηλικία σας να αποφασίζει τη διαδρομή της ζωής σας: αν θα την αφιερώσετε εξ ολοκλήρου στη μητρότητα ή στην καριέρα σας. Η συγγραφέας Sophie Mackintosh ανέπτυξε αυτό το παράξενο σενάριο στον δυστοπικό κόσμο του μυθιστορήματός της «Ο Μπλε Κλήρος» (εκδ. Κλειδάριθμος). Μια δυνατή λογοτεχνική αλληγορία για τα στερεότυπα, τις κοινωνικές προσδοκίες, την κριτική που υφιστάμεθα για τις προσωπικές επιλογές μας, το μυστήριο της εγκυμοσύνης.
Ο λευκός κλήρος υπαγορεύει οικογένεια και παιδιά· ο μπλε, καριέρα και ελευθερία. Έτσι, απαλλάσσεσαι από το βάρος της επιλογής μια για πάντα: αφού πάρεις τον κλήρο, δεν υπάρχει επιστροφή. Αλλά όταν η κεντρική ηρωίδα του βιβλίου, Κάλα, τραβάει τον μπλε κλήρο, αρχίζει να αμφισβητεί το πεπρωμένο της, αναγκάζεται να εγκαταλείψει τα πάντα και να φύγει κυνηγημένη.
H Sophie Mackintosh στα 33 χρόνια της έχει διαγράψει μια πολλά υποσχόμενη διαδρομή. Το πρώτο της μυθιστόρημα, «The Water Cure», συμπεριλήφθηκε στη μακρά λίστα για το βραβείο Man Booker Prize 2018 και τιμήθηκε με το βραβείο Betty Trask (2019). To 2020 επιλέχθηκε από τη βρετανική «Vogue» ως «ένα από τα πρόσωπα που θα καθορίσουν τη νέα δεκαετία». Έχει συγκριθεί με τη Margaret Atwood (την οποία γνωρίσαμε ευρέως μέσα από την τηλεοπτική σειρά «The Handmaid’s Tale», βασισμένη στο μυθιστόρημά της «Η ιστορία της θεραπαινίδας»). Για όλους τους παραπάνω λόγους, και κυρίως επειδή ο «Μπλε Κλήρος» σε ιντριγκάρει να βυθιστείς με τις ώρες στις σελίδες του, μιλήσαμε με τη Βρετανίδα συγγραφέα με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου στα ελληνικά.
Πώς προέκυψε η ιδέα του «Μπλε Κλήρου»;
«Εκείνη την περίοδο σκεφτόμουν πολύ την εγκυμοσύνη και τα παιδιά. Η αλήθεια είναι ότι αρχικά είχα οραματιστεί το βιβλίο σαν μια ταινία τρόμου, με εγκυμονούσες-κανιβάλους. Όμως όσο το μυθιστόρημα προχωρούσε, βρήκα πιο τρομακτικές τις ιδέες του απροσδόκητου μητρικού ενστίκτου και του να σου απαγορεύεται η επιλογή της μητρότητας. Έτσι άλλαξα πορεία».
Αν ζούσατε στον κόσμο του βιβλίου σας, θα επιλέγατε τον λευκό ή τον μπλε κλήρο;
«Είναι δύσκολο να απαντήσω! Νομίζω τον λευκό, γιατί μια μέρα θα ήθελα να κάνω οικογένεια. Αλλά αυτή τη στιγμή, που είμαι χωρίς σχέση και παιδιά, μου είναι πιο οικείος ο μπλε κλήρος και μάλιστα το απολαμβάνω!».
Γιατί όλοι οι ανδρικοί χαρακτήρες στον «Μπλε κλήρο» παρουσιάζονται ως επικίνδυνοι και κακόβουλοι ή τουλάχιστον ως αδιάφοροι στις ανάγκες των γυναικών;
«Δεν νομίζω ότι είναι έτσι, ή τουλάχιστον δεν ήταν αυτή η πρόθεσή μου. Απλά, είναι απαλλαγμένοι από αυτή την παράξενη κριτική που υφίστανται οι γυναίκες και νιώθουν πιο ελεύθεροι».
Όλες μας έχουμε δεχτεί κάποια στιγμή κριτική για τις επιλογές της ζωής μας. Για ποια δική σας απόφαση έχετε αντιμετωπίσει τις ισχυρότερες αντιδράσεις από τον περίγυρό σας;
«Μάλλον για την απόφαση να χωρίσω από τον πρώην σύντροφό μου. Είναι δύσκολο εκεί που σχεδιάζεις τη διαρρύθμιση του χώρου της γαμήλιας δεξίωσής σου και που εξετάσεις ποιες επιλογές έχεις σε αίθουσες, ξαφνικά, στα τριάντα χρόνια σου, να αρχίσεις τη ζωή σου ξανά απ’ την αρχή. Όλοι έχουν μια άποψη για τέτοια πράγματα, αλλά τελικά εμείς είμαστε που γνωρίζουμε, βαθιά μέσα μας, ποιες αποφάσεις είναι σωστές».
«Τις ισχυρότερες αντιδράσεις από τον περίγυρό μου τις έχω αντιμετωπίσει για την απόφαση να χωρίσω από τον πρώην σύντροφό μου. Είναι δύσκολο, εκεί που σχεδιάζεις τη διαρρύθμιση του χώρου της γαμήλιας δεξίωσής σου, ξαφνικά, στα τριάντα χρόνια σου, να αρχίσεις τη ζωή σου ξανά απ’ την αρχή».
«Και ξαφνικά καθώς πλησίαζα τα τριάντα ήθελα πραγματικά να κάνω ένα παιδί», έχετε πει σε συνέντευξή σας. Συνέβη κάτι συγκεκριμένο τότε; Έχετε ακόμα αυτή την επιθυμία; Θα σκεφτόσασταν την υιοθεσία ή να γίνετε μονογονέας αν δεν είχατε άλλη επιλογή μητρότητας;
«Δεν ξέρω τι ακριβώς συνέβη, ίσως ήταν κάποιο είδος βιολογικής ανάγκης, και μου φάνηκε περίεργο (δίνοντάς μου πολλή έμπνευση για το μυθιστόρημα). Επιπλέον, τότε είχα κάπως μεγαλύτερη σταθερότητα στη ζωή μου και έβλεπα τους γύρω μου να κάνουν παιδιά, έτσι ίσως απλά να μου φάνηκε πιο κοντινή αυτή η προοπτική από ποτέ. Ναι, θα σκεφτόμουν όλες τις διαθέσιμες επιλογές».
Στο μυθιστόρημά σας αναφέρεστε εκτεταμένα στη μεταμόρφωση ενός σώματος από την εγκυμοσύνη. Ποια συναισθήματα προκαλεί σε εσάς μια τέτοια προοπτική – για παράδειγμα, φόβο, δέος ή επιθυμία;
«Νομίζω και φόβο και δέος! Είμαι πολύ τυχερή που σε όλη μου τη ζωή έχω υπάρξει υγιής και που το σώμα μου δεν έχει αλλάξει ιδιαίτερα. Έτσι η ιδέα να αλλάξει τόσο δραστικά και με αρκετά παράξενους τρόπους μού φαίνεται κάπως τρομακτική, αλλά και εκπληκτική – η ιδέα ότι μπορεί να μεγαλώσει ένας ολόκληρος άνθρωπος μέσα σου μού προκαλεί δέος και σεβασμό».
Πιστεύετε στην ελεύθερη βούληση; Ποια είναι τα μεγαλύτερα εμπόδια που πρέπει να ξεπεράσουμε για να κατανοήσουμε, και να ικανοποιήσουμε, τις ανάγκες και τις επιθυμίες μας;
«Ναι, πιστεύω σε αυτήν. Νομίζω ότι το μεγαλύτερο εμπόδιό μας είναι ο εαυτός μας, όπως συμβαίνει και στον “Μπλε Κλήρο” – η Κάλα συμπεριφέρεται συχνά με τρόπους που δεν είναι απόλυτα λογικοί, αλλά πιστεύω ότι όταν μιλάμε για τις ανάγκες και τις επιθυμίες μας τα συναισθήματά μας είναι πολύ ισχυρά».
Η διαδρομή της ζωής μας καθορίζεται κυρίως από την τύχη ή τις προσωπικές επιλογές μας;
«Είναι δύσκολο να απαντήσεις, γιατί υπάρχουν πάρα πολλά πράγματα που επηρεάζουν αυτό που γινόμαστε, ιδιαίτερα σε μια εποχή τέτοιας κοινωνικής ανισότητας. Προσωπικά, νομίζω ότι χρωστάω τη ζωή μου και στη δουλειά και στην τύχη, στο γεγονός ότι βρέθηκα στο σωστό μέρος τη σωστή στιγμή για το μυθιστόρημά μου και ότι γεννήθηκα σε ένα σχετικά προνομιούχο περιβάλλον. Στον κόσμο του μυθιστορήματος το τυχαίο έχει πολύ μεγαλύτερη δύναμη».
«Υπάρχουν πάρα πολλά πράγματα που επηρεάζουν αυτό που γινόμαστε, ιδιαίτερα σε μια εποχή τέτοιας κοινωνικής ανισότητας. Προσωπικά, νομίζω ότι χρωστάω τη ζωή μου και στη δουλειά και στην τύχη να γεννηθώ σε ένα σχετικά προνομιούχο περιβάλλον».
Ο νόμος του Τέξας που απαγορεύει τις εκτρώσεις προκάλεσε πρόσφατα συζητήσεις. Μήπως ζούμε ήδη σε ένα είδος δυστοπικού κόσμου;
«Όταν περνούν τέτοια νομοσχέδια, αυτή την αίσθηση έχω. Πιστεύω ότι οι γυναίκες θα έπρεπε να έχουμε απόλυτη αυτονομία σώματος. Η ιδέα ότι κάποιος άλλος μπορεί να ελέγξει ένα γεγονός τόσο καθοριστικό για τη ζωή σου όσο μια εγκυμοσύνη είναι αληθινά φρικτή. Κι όμως, είναι κάτι που συμβαίνει καθημερινά σε όλο τον κόσμο».
Τι μπορείτε να μας πείτε για το επόμενο μυθιστόρημά σας, για το οποίο έχετε αποκαλύψει ότι ανήκει στην κατηγορία της ιστορικής μυθοπλασίας;
«Εκτυλίσσεται γύρω από ένα αληθινό γεγονός στη μεταπολεμική Γαλλία, όπου μια ολόκληρη πόλη δηλητηριάστηκε μυστηριωδώς μέσα σε ένα καλοκαίρι, και γύρω από την εμμονική σχέση που αναπτύσσει μια κάτοικός της με ένα πλούσιο ζευγάρι που μόλις μετακόμισε εκεί. Το απολαμβάνω ιδιαίτερα να δουλεύω με ένα κάπως διαφορετικό είδος!».
