Κεντρική φωτογραφία: William Faithful
Η διασκεδάστρια (Block Delete), ο πολιτικάντης (Τσιμέντο Yes), η μικροαστή (Το κλαρίνο), η φιλάνθρωπος (Μις Χαμόγελο): Τέσσερις ήρωες τόσο στερεοτυπικοί, που αρκεί μία λέξη για να τους περιγράψεις, και ταυτόχρονα τόσο οικείοι, ώστε να αισθανόμαστε σαν να τους έχουμε συναντήσει κάπου, διαδέχονται ο ένας τον άλλο στην παράσταση «Stand Up Tragedy», στο Θέατρο Σταθμός. Προκαλούν το γέλιο μέσα από την καρδιά, με μια απαιτητική αλλά πειστική συνύπαρξη γκροτέσκου και ρεαλιστικού. Όμως στο τέλος ένας πέμπτος ήρωας (Γενέθλια), η αληθινή φωνή της Κάτιας Γέρου, η οποία υπογράφει τα κείμενα και όλες τις ερμηνείες των μονόπρακτων, φέρνει κι εμάς σε επαφή με τον πραγματικό μας εαυτό, λειτουργώντας λυτρωτικά σαν βαθύς αναστεναγμός.
Η ηθοποιός χορεύει, τραγουδάει, αλλάζει ρούχα, γελάει, κλαίει, μεταμορφώνεται ξανά και ξανά, για ενενήντα συνεχόμενα λεπτά, χωρίς σκηνικά ούτε τεχνολογικά εφέ, καθηλώνοντάς σε μόνο με τη δύναμη της υποκριτικής και με ένα πάθος για ζωή που συνεχίζει να εκφράζει ακόμα και όταν κατεβαίνει από το σανίδι. Ένα πάθος που δεν κατάφερε να καταπνίξει ακόμα και η πρόσφατη απώλεια του συνοδοιπόρου της στην καθημερινότητα και στην τέχνη, του εικαστικού, συγγραφέα και σκηνοθέτη Κυριάκου Κατζουράκη, αλλά διοχέτευσε και σε άλλα κανάλια.
«Η ιδέα της “Stand Up Tragedy” προέκυψε το 2019, όταν για έναν περίεργο λόγο, έχασα το κέφι μου, αισθανόμουν έναν ζόφο γύρω μου, που δεν μπορούσα να μετατρέψω σε λόγια, και έναν θυμό για πράγματα που συνέβαιναν», αφηγείται η Κάτια Γέρου στο Marie Claire. «Και νομίζω ότι όταν κάποιος θυμώνει, όχι αλογόκριτα και σαν παλαβός αλλά με επιχειρήματα, γίνεται λίγο έξυπνος, λίγο αιχμηρός. Προσπάθησα να μπω στον τρόπο σκέψης των ρόλων μου και στα επιχειρήματα που αναπτύσσουν, παίρνοντάς τους αλά μπρατσέτα τους ακολούθησα, και άρχισα σιγά σιγά να γράφω.
»Διάβαζα τα κείμενα στον Κυριάκο και σε τρία-τέσσερα φιλαράκια μου. Όταν έβλεπα ότι γελούσαν, υπογράμμιζα μια φράση για να μην τη βγάλω. Όταν έφευγε το μάτι τους, την έκοβα. Κάποια στιγμή, επειδή οι ήρωες αυτοί είναι όλοι αρνητικοί και παλαβούτσικοι, ήθελα να υπάρχει και η δική μου φωνή, ο δικός μου καημός, το δικό μου αχ, και έτσι πρόσθεσα τον πέμπτο ρόλο, αυτό τον κύριο που υποτίθεται ότι είμαι εγώ, που κάνει τα γενέθλιά του και έχει ως προμετωπίδα τη φράση: “Πεθαίνω να ζω”. Ήταν σαν να έκανα ένα εμβόλιο αισιοδοξίας στον εαυτό μου, ενθυμούμενη πώς αισθανόμουν κάποτε, ότι όλα είναι ανοιχτά μπροστά και όλα μπορούν να αλλάξουν -και υπέροχες συναντήσεις μπορούν να συμβούν και ανταλλαγές να γίνουν και αλληλεγγύη να προκύψει- και να θυμίσω και στον θεατή ό,τι κι αν συμβαίνει να υμνούμε το σύντομο χρονικό διάστημα που ταξιδεύουμε σε αυτή τη Γη».
Ο ήρωάς σας στα Γενέθλια λέει ότι στις μέρες που έχει μπροστά του θα προσπαθήσει να χωρέσει όλα όσα δεν έκανε, τι ωραία φράση αυτή.
«“Θα παραχώνω στις μέρες μου όλα όσα δεν πρόλαβα και θα χοροπηδάω πάνω στα υλικά με τρόπο μοβόρικο και αναστενάρικο για να κατεβαίνει η στάθμη και να χωράνε κι άλλα”. Είναι λίγο υστερικό βέβαια, και μόνο που το είπα, αλλά δεν πειράζει. “Δεν θέλω να είμαι πλαδαρός, θέλω να είμαι τούρμπος, να έχω νόημα”».
«”Θα παραχώνω στις μέρες μου όλα όσα δεν πρόλαβα και θα χοροπηδάω πάνω στα υλικά με τρόπο μοβόρικο και αναστενάρικο για να κατεβαίνει η στάθμη και να χωράνε κι άλλα”. Είναι λίγο υστερικό βέβαια, και μόνο που το είπα, αλλά δεν πειράζει. “Δεν θέλω να είμαι πλαδαρός, θέλω να είμαι τούρμπος, να έχω νόημα”».
Τι θέλετε να χωρέσετε στη ζωή που είναι μπροστά σας;
«Το πρώτο που θέλω είναι να βρουν ένα μόνιμο σπίτι τα έργα του Κυριάκου [Κατζουράκη], ο οποίος ευτύχησε να έχει έναν συλλέκτη, τον Γιώργο Αγγελόπουλο, με τη γενναιοδωρία να προσφέρει τη συλλογή του σε περίπτωση που βρεθεί ο χώρος. Αυτό με κινητοποιεί, με κρατάει συνδεδεμένη με τη ζωή. Δεν είμαι αγνώμων, έχω και άλλα πράγματα που με κρατάνε -οι φίλοι, η παρουσία τους, η προστασία τους, η εργασία μου- αλλά τι ωραίο που θα είναι να βλέπουν την τέχνη του οι επόμενες γενιές!
»Ο Κυριάκος έλεγε, δεν βάζω ούτε μία πινελιά αν δεν νιώθω ότι αυτή μπορεί να αλλάξει τον κόσμο. Πιστεύω ότι η διαρκής επαφή με την τέχνη -να διαβάζεις βιβλία, να ακούς μουσικές, να πηγαίνεις σινεμά, σε εκθέσεις- σε συνδυασμό με μια παιδεία της προκοπής μπορεί να βοηθήσει. Οι άνθρωποι δεν αλλάζουμε εντελώς, μέσα μας έχουμε ένα θηρίο, το θέμα είναι πώς αυτό θα το στείλουμε στο διάολο και θα αναδυθεί η άλλη πλευρά μας, ο ωραίος μας εαυτός, ο γλυκός μας εαυτός.
«Οι άνθρωποι δεν αλλάζουμε εντελώς, μέσα μας έχουμε ένα θηρίο, το θέμα είναι πώς αυτό θα το στείλουμε στο διάολο και θα αναδυθεί η άλλη πλευρά μας, ο ωραίος μας εαυτός, ο γλυκός μας εαυτός».
»Στην παράσταση, η αντιπαθητική ηρωίδα μου σχολιάζει με πολύ κυνισμό μια φράση του Κάρελ Κόσικ, ενός Τσέχου φιλοσόφου, που λέει “κουλτούρα σημαίνει κατοικώ ποιητικά τη Γη”. Μπορείς να βάλεις χίλιες σκέψεις μέσα σε αυτήν. Για παράδειγμα, υπάρχουν άνθρωποι που κάνουν απίστευτα πράγματα σε συλλογικότητες, προσφέροντας εργατοώρες στον εθελοντισμό, γνωρίζω πολλούς τέτοιους και τους βγάζω το καπέλο. Αλλά η μεγάλη μάζα δεν νομίζω ότι συμμετέχει σε αυτού του είδους τις προσπάθειες, γιατί τότε η ζωή θα ήταν αλλιώς. Και το παράξενο είναι ότι ενώ ποτέ πριν δεν είχαμε τόση πληροφόρηση στα χέρια μας, τα αντανακλαστικά μας σήμερα είναι πιο αμβλυμένα, όχι οξυμένα. Σαν να έχουμε παραιτηθεί.
»Είναι σαν να σκάνε πολλά θέματα μαζί και να νιώθεις μικρός μπροστά σε αυτά. Σαν να έχουμε χάσει τον νεανικό ενθουσιασμό μας – ο οποίος μπορεί να υπάρχει σε όλες τις ηλικίες, έχω συναντήσει ενενηντάρηδες με νεανικό ενθουσιασμό. Σήμερα ένας νέος άνθρωπος, όταν η αγορά εργασίας είναι δύσκολη και τα μεροκάματα μικρά, δεν μπορεί να ονειρευτεί, να ερωτευτεί και να κάνει οικογένεια, ή να κάνει μια τρέλα, να παρατήσει μια δουλειά και να πάει κάπου αλλού, όπου τον τραβάει η ψυχή του. Γιατί, σου λέει, με τι εχέγγυα θα πάω; Δεν θα έχω να πληρώσω το νοίκι μου. Η εποχή δεν σε σπρώχνει στη μεγάλη περιπέτεια της ζωής, σε κρατάει πίσω. Είμαστε φοβισμένοι».
Εσείς δεν φοβηθήκατε ποτέ την αβεβαιότητα του θεάτρου;
«Κάποιες φορές πεθύμησα να εγκαταλείψω το επάγγελμά μου, ιδιαίτερα τα πρώτα χρόνια, γιατί μού φαινόταν πάρα πολύ δύσκολο να είσαι σε υπερένταση πέντε ώρες στην πρόβα και τρεις ώρες στην παράσταση. Και όταν είσαι νέος και δεν έχεις ακόμα τα εργαλεία σου και δεν ξέρεις πώς ακριβώς γίνεται, το έβρισκα πολύ οδυνηρό και κάποιες φορές πεθύμησα να το εγκαταλείψω. Και μια φορά, τα πρώτα χρόνια στο Θέατρο Τέχνης, είχα πει ψέματα, ότι έχω ένα πρόβλημα υγείας, και πήγα και δούλεψα σε ένα φαστφουντάδικο να δω πώς είναι χωρίς το θέατρο, μπας και βρω την ησυχία μου! Αλλά μετά ξαναγύρισα. Για να αποδίδουμε όμως και δικαιοσύνη: Έζησα σε εποχές όπου οι πρόβες πληρώνονταν, με βασικό μισθό μεν αλλά με αυτόν πήγαινες σινεμά, έκανες δύο εβδομάδες διακοπές, αγόραζες βιβλία, πλήρωνες και το νοίκι σου».
Βγαίνεις από το «Stand Up Tragedy» και νιώθεις να σου έχει φύγει ένα βάρος. Γιατί το γέλιο έχει τόση δύναμη;
«Είναι απελευθερωτικό με την έννοια ότι αν κοροϊδέψεις τους μπαμπούλες, παύουν να μας τρομάζουν. Η κωμωδία είναι σπουδαίο είδος. Θυμίσου τον Φελίνι που έβαλε να κάνουν οι πάπες ντεφιλέ μόδας και να κυκλοφορούν σε μια πασαρέλα, απορώ πώς βρήκε το κουράγιο να το κάνει, εδώ θα τον είχαν ρίξει στην πυρά. Για διακωμώδηση δεν είναι η πίστη, αλλά η θρησκεία που έχει σχέση με τα χρήματα και τα μεγαλεία. Η κωμωδία έχει μια αλητεία, απλώς πρέπει να έχει και μια αθωότητα, εκεί είναι το θέμα, να μη γίνεται εκχυδαϊσμός. Μόνο έτσι ξηλώνεις το πλεκτό και δείχνεις πώς έχει γίνει η πλέξη αυτού του παρανοϊκού πάτσγουορκ που λέγεται, ας πούμε, φτηνό θέαμα».
«Η κωμωδία έχει μια αλητεία, απλώς πρέπει να έχει και μια αθωότητα, εκεί είναι το θέμα, να μη γίνεται εκχυδαϊσμός. Μόνο έτσι ξηλώνεις το πλεκτό και δείχνεις πώς έχει γίνει η πλέξη αυτού του παρανοϊκού πάτσγουορκ που λέγεται, ας πούμε, φτηνό θέαμα».
Όταν γνωρίσατε τον Κυριάκο, πότε καταλάβατε ότι ήταν ο άντρας με τον οποίο θα περνούσατε τη ζωή σας;
«Το κατάλαβα σχεδόν αμέσως. Ήταν τριάντα πέντε ευτυχισμένα χρόνια. Μου λένε οι φίλοι μου, πρέπει να κρατήσεις αυτό γιατί δεν εξυπακούεται. Το καταλαβαίνω και είμαι ευγνώμων, απλώς μετά η απώλεια δεν χωράει σε λόγια.
»Από την αρχή τον θαύμαζα απεριόριστα, γιατί ήταν ένας συνδυασμός καλλιτέχνη και ανθρώπου που νομίζω ότι δεν μπορείς να συναντήσεις εύκολα – να έχει τη σπουδαία του τέχνη, μια απίστευτη ταπεινότητα, εργατικότητα και γενναιοδωρία, να είναι ακτιβιστής, μαχητικός, να έχει χιούμορ, καλοσύνη και ψυχή μικρού παιδιού. Όταν εγκαινιάστηκε μια έκθεση έργων του στον Άλιμο (την οποία πρέπει να δει πολύς κόσμος, συνεχίζεται μέχρι τέλη Δεκεμβρίου), αναζητούσα κάποιο κουσούρι του να αναφέρω στην ομιλία μου για να ελαφρύνω την ατμόσφαιρα, αλλά δεν μπόρεσα να βρω κανένα».
«Όταν εγκαινιάστηκε μια έκθεση έργων του στον Άλιμο (την οποία πρέπει να δει πολύς κόσμος, συνεχίζεται μέχρι τέλη Δεκεμβρίου), αναζητούσα κάποιο κουσούρι του να αναφέρω στην ομιλία μου για να ελαφρύνω την ατμόσφαιρα, αλλά δεν μπόρεσα να βρω κανένα».
»Όταν τον έβλεπα να βγαίνει έξω από τη ζωγραφική -υπήρξε σπουδαίος σε αυτήν-, να κάνει σινεμά και, επειδή τα χρήματα ήταν πάντα πολύ λίγα, να μαθαίνει να μοντάρει μόνος του, να κάνει την ηχητική και μουσική επιμέλεια μόνος του, να γράφει το σενάριο, να σκηνοθετεί για το σινεμά, να σκηνοθετεί για το θέατρο, να κάνει σκηνογραφία στο θέατρο, να διδάσκει, να γράφει κείμενα, βιβλία, να καλπάζει σε εκατό διαφορετικά πράγματα, πήρα κι εγώ αέρα, που στα νιάτα μου ήμουν μάλλον ένας φοβισμένος άνθρωπος, και άρχισα δειλά δειλά να γράφουμε μαζί τα σενάρια, να γράφω ένα βιβλίο για το θέατρο, να κάνω το ένα, να κάνω το άλλο. Γιατί πιστεύω ότι θα κάνεις δύο βήματα μόνο όταν έχεις είδωλα, όταν θαυμάζεις ανθρώπους, είτε βρίσκονται κοντά είτε μακριά σου, είτε είναι στη ζωή είτε δεν ζουν πια».
Το πένθος μπορεί να γίνει δημιουργία;
«Το έχουμε δει να συμβαίνει, δηλαδή είδαμε τη Μάγδα Φύσσα να ηγείται του αγώνα εναντίον της Χρυσής Αυγής, είδαμε τον Κώστα Γιαννόπουλο να σώζει χιλιάδες παιδιά με το Χαμόγελο του Παιδιού. Δεν πρέπει να υπάρχει χειρότερη απώλεια στον κόσμο από το γονιό που χάνει το παιδί του. Είναι άνθρωποι με τους οποίους μπορείς να ταυτιστείς, αλλά αυτό που έκαναν είναι ηρωικό. Πώς δεν κλείστηκαν μέσα σε ένα δωμάτιο να μαραζώσουν; Θα μου πεις, καίγεται μια χώρα και μετά οι άνθρωποι τη χτίζουν από την αρχή. Κι αυτό είναι ηρωικό, για να μη λέμε μόνο τα κακά – αυτό που είπα πριν, ότι έχουμε ένα θηρίο μέσα μας. Έχουμε και ένα τσαγανό μέσα μας, μακάρι όλοι να μπορούμε να το ψαρέψουμε από τα βάθη όπου είναι χωμένο, να βγει στην επιφάνεια και να αξίζει τον κόπο που τρώμε το ψωμί μας κάθε μέρα,. Να μην είναι επιβίωση για την επιβίωση, να είναι κατοικώ ποιητικά τη γη».
Για το θηρίο μέσα μας είχατε μιλήσει και στην παράσταση της Μήδειας. Γιατί το βγάζουν κάποιοι άνθρωποι;
«Στη Μήδεια, τουλάχιστον, ίσως βγαίνει από ένα είδος σούπερ εγωισμού. Είναι πληγωμένη, είναι εξευτελισμένη, έχει τα δίκια της, αλλά κάποια στιγμή αποφασίζει: δεν θα γελάνε οι εχθροί μαζί μου, θα τους κάνω χειρότερα από ό,τι μού έκαναν.
»Αυτού του είδους την εκδικητικότητα τη βλέπουμε στους παρανοϊκούς ηγέτες που κυβερνούν αυτή τη στιγμή σε διάφορα σημεία του πλανήτη. Δεν θα μου τη βγεις εσύ εμένα, αυτός ο αγωγός είναι δικός μου, αυτό το κομμάτι γης είναι δικό μου, θα κάνω τα πάντα για να σου το πάρω, θα σου πάρω τη χάντρα από το μάτι, θα σε συντρίψω, και λέγε λέγε λέγε, ποτίζεται με μίσος και ένας κόσμος από κάτω και γίνονται τα τέρατα.
«Αυτού του είδους την εκδικητικότητα τη βλέπουμε στους παρανοϊκούς ηγέτες που κυβερνούν αυτή τη στιγμή σε διάφορα σημεία του πλανήτη. Δεν θα μου τη βγεις εσύ εμένα, αυτός ο αγωγός είναι δικός μου, αυτό το κομμάτι γης είναι δικό μου, θα κάνω τα πάντα για να σου το πάρω, θα σου πάρω τη χάντρα από το μάτι, θα σε συντρίψω»
»Υπήρχε ένας ψυχαναλυτής, αδελφικός φίλος του Κυριάκου, που κάποια στιγμή, αν δεν χώνευε κάποιον, του έλεγε, ατραγικοποίητος άνθρωπος, μαέστρο μου. Δεν καταλαβαίνω ακριβώς τι εννοούσε, αλλά με μία έννοια καταλαβαίνω πάρα πολύ καλά. Δεν έχεις αίσθηση, παιδί μου, αν είσαι ατραγικοποίητος άνθρωπος, του πεπερασμένου της ζωής, ας πούμε, τι υπέροχα πράγματα μπορεί να χωρέσει αντί για τα φρικουλιάρικα που μπορείς να βάλεις εσύ μέσα, σαν αυτά που συμβαίνουν γύρω γύρω.
»Μπορούμε να μιλάμε ένα 24ωρο για το τι βγάζει το θηρίο και άκρη να μη βρίσκουμε. Όταν είσαι νέος, έχει να κάνει και με τα καλά ή κακά συναπαντήματα. Αν δεν έχεις τον εξοπλισμό να κρίνεις εκείνη τη στιγμή, μπορείς να πας για παρεάκι και μετά να γίνεις ένας ναζί. Δηλαδή είναι τρομακτικό να το σκέφτεται κανείς αυτό, δεν γεννιέται κανείς ναζί. Στο βιβλίο που έχω γράψει για την τέχνη του ηθοποιού [«Αλλάζοντας τους παλμούς της καρδιάς», εκδ. Καλειδοσκόπιο] λέω, φαντάσου θερμοκοιτίδες, όπου είναι τα μωρά λουκουμαδάκια, να γράφουν από κάτω: Κωστάκης, δύο ημερών, κλέφτης. Βασούλα, πέντε ημερών, τζάνκι. Μήδεια, τριών μηνών, παιδοκτόνος. Γεννιέσαι και είσαι ένα χάρμα οφθαλμών, ένα άγραφο χαρτί. Γιατί γράφονται τα κακά πράγματα σε αυτό το χαρτί; Κι εκεί νιώθεις και ένα βαθύ οίκτο για τα κακά συναπαντήματα των ανθρώπων, που τους τερατοποιούν».
«Φαντάσου θερμοκοιτίδες, όπου είναι τα μωρά λουκουμαδάκια, να γράφουν από κάτω: Κωστάκης, δύο ημερών, κλέφτης. Βασούλα, πέντε ημερών, τζάνκι. Μήδεια, τριών μηνών, παιδοκτόνος. Γεννιέσαι και είσαι ένα χάρμα οφθαλμών, ένα άγραφο χαρτί. Γιατί γράφονται τα κακά πράγματα σε αυτό το χαρτί;
Έχετε μιλήσει και στο παρελθόν για την αγάπη σας για τα παιδιά. Τι θαυμάζετε στην παιδική ηλικία;
«Αυτό το άδολο, εκστατικό μάτι στη ζωή, που κοιτάει με τεράστια εμπιστοσύνη και ενδιαφέρον τα πάντα, από το γατάκι που περνάει μέχρι μια κυρία στο δρόμο που θα του χαμογελάσει και θα της το ανταποδώσει με ένα φαφούτικο χαμόγελο. Εγώ το έχω δει στα παιδιά και στους ηλικιωμένους που έχουν καλομεγαλώσει».
Γιατί στους ηλικιωμένους που έχουν καλομεγαλώσει;
«Ίσως γιατί αν έχουν προλάβει να ζήσουν ανθρώπινα, να κατοικήσουν ποιητικά τη γη, αυτό βοηθάει στη συμφιλίωσή τους με ένα φυσικό τέλος, και κάθονται, όχι έξω από τη ζωή, μέσα στη ζωή, και την παρακολουθούν και την αγαπούν γιατί όλα όσα έζησαν δεν είναι χαμένα, αυτό το πιστεύω, είναι η θρησκεία μου: Όσα ζήσαμε είναι τώρα, στο δέρμα μας, στην ψυχή μας, στο μυαλό μας, εντυπωμένα σαν στάμπες. Δεν πιστεύω σε αυτό που λεν, μη νοσταλγούμε το παρελθόν. Μα, από το παρελθόν φτάσαμε εδώ. Και το μέλλον μας από το παρελθόν και το παρόν μας εξαρτάται».
Δείτε το τρέιλερ της παράστασης:
Info
«Stand Up Tragedy», για όλο τον Νοέμβριο, κάθε Τετάρτη και Πέμπτη στις 20:30, στο Θέατρο Σταθμός: Βίκτωρος Ουγκώ 55, Μεταξουργείο Αθήνα (πλησίον Μετρό Μεταξουργείο), τηλ. 210 5230267, stathmostheatro.gr. Προπώληση εισιτηρίων: www.viva.gr
Συντελεστές
Κείμενα – Ερμηνεία: Κάτια Γέρου. Σκηνοθεσία: Κυριάκος Κατζουράκης. Μουσική: Λεωνίδας Μαριδάκης. Σκηνικός χώρος: Νίκος Πολίτης. Κοστούμια: Κατερίνα Σωτηρίου. Κίνηση: Μυρτώ Γράψα. Βοηθός Σκηνοθέτη: Νίκος Νίκας (Κείμενο «Μις χαμόγελο»: Ευγενία Μαραγκού). Φωτογραφία: Άννα Μαρία Μαυρογεώργη, Φοίβος Σαμαρτζής
Περισσότερα για την κοινή εργογραφία της Κάτιας Γέρου με τον Κυριάκο Κατζουράκη θα βρείτε στην ιστοσελίδα τους, simatakapnou.art
