Τις τελευταίες μέρες με αφορμή την άνοδο των Ταλιμπάν στην εξουσία του Αφγανιστάν έχει γίνει viral μια παλαιότερη φωτογραφική σύνθεση καθώς αποτυπώνει την εξέλιξη της γυναίκας σε κάποια ισλαμικά κράτη που κυβερνούνται από εξτρεμιστές. Απεικονίζει αυτό ακριβώς που λέει και το όνομά της («Μητέρα, κόρη, κούκλα»): μια μαμά αγκαλιά με την κόρη της και την κούκλα του κοριτσιού, να εξαφανίζονται σταδιακά από το πλάνο καθώς καλύπτονται όλο και περισσότερο από την ισλαμική μαντήλα.
Αυτό το έργο ανήκει στη «Σειρά των Χιτζάμπ» («The Hijab Series», 2010), ένα εικαστικό σχόλιο για τη γυναίκα της Μέσης Ανατολής. Δημιουργός του είναι η Boushra Almutawakel: η Πρώτη Γυναίκα Φωτογράφος της Υεμένης, όπως είναι ο επίσημος τίτλος της από το 1999. Στον φακό ποζάρει μάλιστα η ίδια, μαζί με την κόρη της.
«Να δώσω φωνή σε άλλες γυναίκες που έχουν στερηθεί τη δική τους»
Η Boushra Almutawakel γεννήθηκε το 1969 στην Υεμένη αλλά ταξίδεψε για σπουδές Διεθνών Επιχειρήσεων στις ΗΠΑ. Φοιτήτρια ακόμα, ανακάλυψε τη φωτογραφία και άρχισε να ασχολείται επαγγελματικά με το φωτορεπορτάζ. Με την επιστροφή στην πατρίδα της, το 1994, εργάστηκε ως freelancer φωτογράφος. Δύο χρόνια αργότερα, συνίδρυσε την καλλιτεχνική ομάδα Al-Halaqa, με σκοπό τη διοργάνωση εκθέσεων και την επαφή με δημιουργούς από όλο τον κόσμο.
Αφού άρχισε συνεργασίες, μεταξύ άλλων, με τα Ηνωμένα Έθνη, τις πρεσβείες της Ολλανδίας και της Γαλλίας, κατέκτησε τον τίτλο της πρώτης γυναίκας φωτογράφου στη χώρα της και διακρίθηκε ανάμεσα σε άλλες πρωτοπόρους της Υεμένης. Το 2001 ταξίδεψε ξανά στην Αμερική, αυτή τη φορά με υποτροφία για σπουδές στη Φωτογραφία της Διαφήμισης, και συνεργάστηκε με την Πρεσβεία της Υεμένης στην Ουάσινγκτον ως σύμβουλος πολιτιστικών θεμάτων (2002-2003). Γυρίζοντας στην Υεμένη, το 2005, ανέλαβε μια θέση στο Υπουργείο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, εστιάζοντας στα γυναικεία θέματα. Σήμερα μοιράζει το χρόνο της μεταξύ Υεμένης και Γαλλίας όπου ζει με τον σύζυγο και τις τέσσερις κόρες τους.
Σε συνέντευξη που έδωσε πριν από τρία χρόνια στη womeninislamjournal.com, είπε πως κίνητρο για τη δουλειά της είναι «να αφήσω το αποτύπωμά μου με απλό τρόπο αλλά και να δώσω φωνή σε άλλες γυναίκες που έχουν στερηθεί τη δική τους». Η έμπνευση του έργου «Μητέρα, κόρη, κούκλα», ειδικότερα, ήρθε όταν είδε κοριτσάκια επτά, οκτώ ετών καλυμμένα από την κορυφή μέχρι τα νύχια με ισλαμικές μαντήλες, πιστά αντίγραφα της μαμάς τους. Θέλησε λοιπόν «να εκφράσω και να σχολιάσω τη σταδιακή άνοδο του εξτρεμισμού στην Υεμένη από τα μέσα της δεκαετίας του ‘90 και το πώς αυτή επηρεάζει τις γυναίκες και τα κορίτσια. Η Υεμένη, μια ούτως ή άλλως συντηρητική χώρα, γίνεται όλο και πιο συντηρητική, πράγμα που βρίσκω ιδιαίτερα ανησυχητικό. Το βλέπουμε στις μαντήλες των γυναικών. Αυτή η υπερ-κάλυψη [του σώματός τους] αποτελεί σύμπτωμα εξτρεμισμού».
Η έμπνευση του έργου «Μητέρα, κόρη, κούκλα», ειδικότερα, ήρθε όταν είδε κοριτσάκια επτά, οκτώ ετών καλυμμένα από την κορυφή μέχρι τα νύχια με ισλαμικές μαντήλες, πιστά αντίγραφα της μαμάς τους.
«Οι γυναίκες σαν προσωπική περιουσία»
Η μαντήλα ανέκαθεν υπήρχε στην Υεμένη, αλλά στο παρελθόν οι γυναίκες τη φορούσαν σε περισσότερα χρώματα και δεν ήταν τόσο καλυπτική. Όμως καθώς περνούσαν τα χρόνια η Almutawakel παρατήρησε ότι το μαύρο άρχισε να επικρατεί, ενώ το ύφασμα σκέπαζε όλο και μεγαλύτερο μέρος του γυναικείου σώματος με αποτέλεσμα τελικά να αφήσει ακάλυπτη μόνο την περιοχή των ματιών. «Δεν έχει να κάνει με τη θρησκεία, παρόλο που γίνεται στο όνομα του Ισλάμ και της σεμνότητας. Νιώθω ότι πυροδοτείται από τη διαστρεβλωμένη αντίληψη του Ισλάμ και έναν ισχυρό φόβο απέναντι στις γυναίκες – την επιθυμία αυτές να εξαφανιστούν από όλους τους τομείς της δημόσιας ζωής» επισήμανε η φωτογράφος.
«Γυναίκες και κορίτσια που στερούνται το παιχνίδι, την εκπαίδευση, την παιδική ηλικία και που παντρεύονται σε μικρή ηλικία, βιάζονται και μένουν έγκυες».
Η ίδια συμπλήρωσε τα εξής: «Οι εξτρεμιστές απειλούνται τόσο από τις γυναίκες, ώστε τις αντιμετωπίζουν σαν προσωπική περιουσία, την οποία κατέχουν, ελέγχουν και θα ήθελαν να κρύψουν εντελώς. Οι εικόνες της μαντήλας συμβολίζουν κάτι ζοφερό: Γυναίκες και κορίτσια που δεν έχουν δικαιώματα. Γυναίκες και κορίτσια που στερούνται το παιχνίδι, την εκπαίδευση, την παιδικότητά τους, που παντρεύονται σε μικρή ηλικία, βιάζονται και μένουν έγκυες. Παιδιά που αποκτούν τα δικά τους παιδιά, κορίτσια που χάνουν τη ζωή τους στη γέννα ή που κινδυνεύουν από πολλές ιατρικές επιπλοκές καθώς βρίσκονται στο έλεος του συζύγου τους. Γυναίκες που αν πάρουν διαζύγιο, δεν έχουν κανένα δικαίωμα στα παιδιά τους και αναγκάζονται να επιστρέψουν στο πατρικό τους χωρίς κανένα περιουσιακό στοιχείο. Γυναίκες και κορίτσια που αντιμετωπίζονται σαν να μην υπάρχουν, εκτός αν πρόκειται να υπηρετήσουν τον σύζυγο, τα πεθερικά και τα παιδιά τους – που αντιμετωπίζονται σαν να είναι ένα τίποτα».
Δες το εμβληματικό έργο της Boushra Almutawakel:
