Και ξαφνικά ο Κήπος του Θεάτρου Χυτήριο θα γεμίσει με φαντάσματα της Άπω Ανατολής – από εκείνες τις απόκοσμες φιγούρες με το κατάλευκο δέρμα, πιο χλωμό κι απ’ το θάνατο, και τα σμιχτά, κατακόκκινα χείλη στο χρώμα του αίματος. Οι «Ιστορίες Φαντασμάτων από την Ιαπωνία» της Θεατρικής Ομάδας Κωφών «Τρελά Χρώματα», βασισμένες στο ομώνυμο έργο του Λευκάδιου Χερν, μετά την περσινή επιτυχία τους επιστρέφουν για δεύτερη χρονιά, αρχής γενομένης στις 15/7, για έξι μόνο παραστάσεις.
Ακούοντες και μη ηθοποιοί επιστρατεύουν τη γλώσσα του σώματος, τη νοηματική, καθώς και άλλα εκφραστικά μέσα όπως η παντομίμα, το παραδοσιακό ιαπωνικό θέατρο Νο και Καμπούκι, και, με ταυτόχρονη φωνητική ερμηνεία, μας μεταφέρουν σε έναν κόσμο όπου κυριαρχεί το υπερφυσικό στοιχείο. Η σκηνοθέτιδα και μια από τις ερμηνεύτριες, Έλλη Μερκούρη, που συνεργάζεται με τα «Τρελά Χρώματα» εδώ και μία δεκαετία, μίλησε στο marieclaire.gr για τη δύναμη του μύθου, τη σπουδαιότητα της συμπερίληψης και τους νέους θεατρικούς κώδικες που γεννιούνται μέσα από τη γλωσσική ποικιλομορφία.
Ένας υποτιμημένος συγγραφέας ελληνικής καταγωγής
Πώς ήρθατε σε επαφή με τις «Ιστορίες Φαντασμάτων από την Ιαπωνία» και αποφασίσατε να τις μεταφέρετε στο θέατρο;
«Η παράσταση αφηγείται παλαιούς μύθους από τον κόσμο των νεκρών, αναδεικνύοντας το υπερφυσικό στοιχείο με τα δαιμόνια και τα πνεύματα της Άπω Ανατολής. Η επιλογή έγινε λόγω της ιδιαιτερότητας του ιαπωνικού πολιτισμού και της επιθυμίας να αναδείξουμε τον Λευκάδιο Χερν, έναν συγγραφέα που, αν και Έλληνας κατά το ήμισυ, δεν έχει αναγνωριστεί, ίσως, όπως θα του άξιζε στη χώρα μας».
«Ο Λευκάδιος Χερν, αν και Έλληνας κατά το ήμισυ, δεν έχει αναγνωριστεί, ίσως, όπως θα του άξιζε στη χώρα μας».
Τι μπορούν να διδάξουν οι μύθοι της Άπω Ανατολής στο ελληνικό κοινό; Μοιράζονται κοινά με αφηγήσεις της ελληνικής μυθολογίας και παράδοσης;
«Οι ιδεολογικές και οι κοινωνιολογικές συγκρούσεις που διαφαίνονται μέσα από τις ιστορίες και την παράσταση εγείρουν ερωτήματα στους θεατές για την ύπαρξη του ανθρώπου και την πίστη του και θέτουν στο επίκεντρο το ζήτημα του θανάτου. Όλα αυτά αναδεικνύονται και από τη δική μας παράδοση, είτε από την αρχαία τραγωδία είτε από τη μυθολογία είτε από τη δημοτική ποίηση».
Γιατί όλοι οι πολιτισμοί, σε όλες τις εποχές της ιστορίας, έχουν ανάγκη το υπερφυσικό στοιχείο;
«Το υπερφυσικό στοιχείο είναι ασύλληπτα γοητευτικό, γιατί δε χρήζει καμίας λογικής επεξήγησης. Είναι ικανό να βοηθήσει τον θεατή να πιστέψει το παραμύθι και, με έναν μοναδικό τρόπο που προσφέρει η τέχνη του θεάτρου, να το ζήσει. Κι αυτό είναι ίσως από τα πιο ενδιαφέροντα πράγματα που μπορεί να συμβούν».
Νέοι θεατρικοί κώδικες
Πώς ήρθατε για πρώτη φορά σε επαφή με τα «Τρελά Χρώματα» και άρχισε η συνεργασία σας με την ομάδα;
«Η ομάδα δημιουργήθηκε το 2009 και αποτελείται από κωφά και βαρήκοα άτομα. Ξεκίνησα τη συνεργασία μαζί τους το 2011, τυχαία θα έλεγα. Πριν από αυτό, δεν είχα γνωρίσει κανένα κωφό ή βαρήκοο άτομο. Μερικά πράγματα στη ζωή απλώς συμβαίνουν και βρίσκεσαι ξαφνικά μπροστά σ’ ένα σταυροδρόμι. Τότε, καλείσαι να επιλέξεις δρόμο. Αυτός που ακολούθησα ήταν σίγουρα δύσκολος, μα ταυτόχρονα τόσο γοητευτικός, που δεν μπορείς να μη μαγευτείς».
Ποια είναι η μεγαλύτερη πρόκληση της σκηνοθεσίας μιας παράστασης όπου ακούοντες συνεργάζονται με μη ακούοντες;
«Όταν ανέλαβα την ομάδα ένα από τα ζητήματα που με απασχόλησαν ήταν αυτό της επικοινωνίας. Πώς θα μπορούσαν να συνδιαλέγονται κωφοί και ομιλούντες ηθοποιοί επί σκηνής; Με ποιον τρόπο θα ήταν δυνατόν να πραγματοποιηθεί η θεατρική πράξη αναδεικνύοντας νέους κώδικες στην θεατρική φόρμα, αξιοποιώντας τη νοηματική γλώσσα παράλληλα με τη φωνητική ερμηνεία; Η πορεία δείχνει όμως ότι ακόμη και ανάμεσα σε ανθρώπους που μιλούν μια διαφορετική γλώσσα μπορεί να υπάρξει βαθιά επικοινωνία».
«Ένα άτομο με κώφωση ή βαρηκοΐα μπορεί να έχει έλλειψη στην ακοή αλλά λειτουργεί κυρίως μέσω της εστίασης της προσοχής στην όραση. Επιπλέον, μπορεί να αισθάνεται τη δόνηση μέσω του εδάφους ή την αλλαγή του αέρα με τρόπο πολύ διαφορετικό από εμάς τους ακούοντες».
Τι μπορεί να προσθέσει η νοηματική γλώσσα σε μια θεατρική παράσταση – πέρα φυσικά από τη δυνατότητα να γίνουν μέτοχοί της και οι μη ακούοντες;
«Στη συγκεκριμένη παράσταση χρησιμοποιούμε την καθομιλουμένη και την ελληνική νοηματική γλώσσα σε συνδυασμό με συμβολικές χειρονομίες (mudras) των ασιατικών παραδόσεων. Επομένως, δημιουργείται μια μείξη και ποικιλομορφία γλωσσικών στοιχείων η οποία έχει αρκετό σκηνικό ενδιαφέρον.
»Η νοηματική γλώσσα είναι μια εκφραστική γλώσσα, την ομορφιά της οποίας μπορεί να ανακαλύψει κάποιος όταν αποδίδεται από κωφούς καλλιτέχνες. Αλλά όταν εμπλέκεται με στοιχεία όπως η σωματικότητα και η τελετουργία είναι δυνατόν να αναδειχθούν νέοι κώδικες στη θεατρική φόρμα που μπορούν να εμπνεύσουν και να αφυπνίσουν συναισθήματα. Είναι κάποιες φορές που η σιωπή είναι καταιγιστική και τα χέρια μοιάζουν μαγικά όταν κινούνται, εκφράζονται, και μιλούν μέσα από την ψυχή. Εκείνες τις φορές υπάρχει μια βαθιά συγκίνηση που σε κατακλύζει».
Με ποιες αισθήσεις/ικανότητες αντισταθμίζει κάποιος την απουσία ακοής;
«Ένα άτομο με κώφωση ή βαρηκοΐα μπορεί να έχει έλλειψη στην ακοή αλλά λειτουργεί κυρίως μέσω της εστίασης της προσοχής στην όραση. Επιπλέον, μπορεί να αισθάνεται τη δόνηση μέσω του εδάφους ή την αλλαγή του αέρα με τρόπο πολύ διαφορετικό από εμάς τους ακούοντες. Είναι παράδοξο όμως το γεγονός ότι πολλοί άνθρωποι αναφέρουν τη λέξη κωφάλαλος αντί για κωφός. Κωφάλαλος σημαίνει να μη χρησιμοποιείς καθόλου το λόγο. Ωστόσο οι περισσότεροι κωφοί τον χρησιμοποιούν: βγάζουν ήχους, κραυγές, γελούν ή κλαίνε. Έχουν τη δική τους γλώσσα, μέσω της οποίας εκφράζονται και επικοινωνούν».
Θέατρο και αναπηρία
Στη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας, της συνεργασίας σας με τα «Τρελά Χρώματα», έχει αλλάξει η αντιμετώπιση των ανθρώπων με αναπηρίες στο ελληνικό θέατρο;
«Δυστυχώς, στην Ελλάδα είμαστε πολύ πίσω σε αυτά τα ζητήματα, αν σκεφτεί κάποιος ότι ο νόμος περί αρτιμέλειας για συμμετοχή στις δραματικές σχολές καταργήθηκε πριν δυο χρόνια. Μέχρι στιγμής δεν έχουν δημιουργηθεί οι κατάλληλες υποδομές για να μπορέσει ένας καλλιτέχνης με αναπηρία να φοιτήσει σε μια καλλιτεχνική σχολή, ούτε θεωρώ ότι έχουμε την ανάλογη γνώση.
«Στην Ελλάδα είμαστε πολύ πίσω σε αυτά τα ζητήματα, αν σκεφτεί κάποιος ότι ο νόμος περί αρτιμέλειας για συμμετοχή στις δραματικές σχολές καταργήθηκε πριν δυο χρόνια».
»Πρέπει να αλλάξει γενικά η οπτική μας, ξεκινώντας από ολόκληρο το εκπαιδευτικό σύστημα. Υπάρχουν πολλές ελλείψεις, αλλά μια πρόταση θα ήταν να ενταχθούν στα σχολεία, ειδικά και μη, προγράμματα εκπαιδευτικού χαρακτήρα, ώστε όλα τα παιδιά να είναι σε θέση να αντιληφθούν τι σημαίνουν οι όροι αναπηρία, συμπερίληψη ή προσβασιμότητα. Παρ’ όλα αυτά, τα τελευταία χρόνια έχω αρχίσει να πιστεύω ότι κάτι πάει να αλλάξει».
Το παιδικό θέατρο επίσης καταλαμβάνει μεγάλο μέρος της καλλιτεχνικής διαδρομής σας. Ποια είναι η ιδιαίτερη γοητεία του;
«Ως ηθοποιοί επιδιώκουμε να αισθανόμαστε σαν έφηβοι, σαν παιδιά που διψούν για να μάθουν. Η παιδικότητα και η ανησυχία να ανακαλύψουμε νέους θησαυρούς είναι αυτά που κρατούν ζωντανή την τέχνη μας, αλλά και τη χαρά να μπορούμε να λέμε “πάω να παίξω” και όχι “πάω στη δουλειά”. Μέσα σε αυτή την συνθήκη, μπορείτε να φανταστείτε τι συμβαίνει όταν το θεατρικό κείμενο είναι παιδικό; Αλωνίζουμε τη σκηνή μέσα από την τρέλα των παιδιών. Στους θεατές μπορεί να έχουμε παιδιά με αναπηρία ή μη, με τα οποία μπορούμε να επικοινωνούμε και να συνομιλούμε μέσω της διάδρασης. Σκέτη μαγεία!».
Δες το trailer της παράστασης:
Info
«Ιστορίες Φαντασμάτων από την Ιαπωνία», στις 15 & 16/7, 22 & 23/7 και 29 & 30/7, Πέμπτη και Παρασκευή στις 21:00. Θέατρο Χυτήριο (Κήπος), Ιερά Οδός 44, Γκάζι. Προπώληση: www.viva.gr. Πληροφορίες – τηλέφωνο κρατήσεων: 210 3412313 (ώρες: 10.00-13.00 και 17.00-22.00), 6939381354 (SMS). Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Ars Nocturna-Gothic Books
Ακολουθήστε την Θεατρική Ομάδα Κωφών «Τρελά Χρώματα» στο Facebook
