Η συνωμοσία τεσσάρων ατόμων να λάβουν την άδεια για να εξερευνήσουν το υπέδαφος του Παρισιού και να βρουν πετρέλαιο οδηγούν τους καλλιτέχνες του δρόμου να συσπειρωθούν και να σταθούν ενάντια σε υψηλά πρόσωπα της κοινωνίας. Η «Τρελή του Σαγιό» του Jean Giraudoux μετά από μια επιτυχημένη σεζόν έρχεται στο Θέατρο Άβατον για δύο ακόμα παραστάσεις, 29 και 30 Απριλίου, από τη Θεατρική Ομάδα Κωφών «Τρελά Χρώματα», με την ταυτόχρονη συμμετοχή κωφών και ομιλούντων ηθοποιών.
Στην παράσταση, ο κόσμος του περιθωρίου αναπαρίσταται με την εικαστική απεικόνιση ενός σκοτεινού τσίρκου με τους ρόλους σε ανάλογη ερμηνεία. Αποτελεί ένα καλλιτεχνικό έργο που απευθύνεται τόσο σε κωφούς όσο και σε ακούοντες θεατές, ενώ συνοδεύεται από ελληνικούς υπέρτιτλους για κωφούς και βαρήκοους. Η σκηνοθέτιδα και ηθοποιός Έλλη Μερκούρη μίλησε στο Marie Claire για την αισιοδοξία του έργου, τις προκλήσεις μιας παράστασης που ανεβαίνει και από κωφούς και απευθύνεται και σε αυτούς, αλλά και τα ζητούμενα προσβασιμότητας και συμπερίληψης στις παραστατικές τέχνες.
Γιατί επιλέξατε να ανεβάσετε το έργο «Η Τρελή του Σαγιό»; Με ποιους τρόπους μπορεί να συνδεθεί με το σήμερα;
«Η δράση του συγκεκριμένου έργου μπορεί να τοποθετείται στο Παρίσι και αρκετά χρόνια πριν, ωστόσο αποτελεί ένα έργο επίκαιρο και βαθιά πολιτικοκοινωνικό. Δυστυχώς, υπάρχουν γνώριμες έννοιες και ζητήματα που αφορούν και απευθύνονται στον σύγχρονο άνθρωπο, όπως η εξουσία, η απληστία, η αδικία και όλα εκείνα τα γρανάζια ενός παράλογου συστήματος, το οποίο τροφοδοτεί, ενδυναμώνει και επιβάλλει ένα κόσμο απογυμνωμένο από κάθε σύστημα αξιών. Στην παράσταση, επιτέλους, πραγματοποιείται εκείνη η ανέφικτη περίσταση όπου το καλό θριαμβεύει. Μια σύγχρονη ιλαροτραγωδία που μας αφορά όλους και μεταδίδει ένα αισιόδοξο μήνυμα ελπίδας και αγάπης».
«Δυστυχώς, υπάρχουν γνώριμες έννοιες και ζητήματα όπως η εξουσία, η απληστία, η αδικία και όλα εκείνα τα γρανάζια ενός παράλογου συστήματος, το οποίο τροφοδοτεί, ενδυναμώνει και επιβάλλει ένα κόσμο απογυμνωμένο από κάθε σύστημα αξιών».
Ποιες ήταν οι μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίσατε στη μεταφορά του κειμένου σε μια παράσταση που απευθύνεται σε κωφούς και ακούοντες;
«Η παράσταση πραγματοποιείται με την ταυτόχρονη συμμετοχή κωφών και ομιλούντων ηθοποιών, με τη χρήση του σωματικού θεάτρου, της ελληνικής νοηματικής γλώσσας και της φωνητικής ερμηνείας, αναδεικνύοντας με αυτό τον τρόπο την ομορφιά της γαλλικής κουλτούρας. Κάθε φορά η απόδοση του κειμένου στη νοηματική γλώσσα αποτελεί ένα μεγάλο στοίχημα για εμάς. Ωστόσο, σε κάθε παράσταση με απασχολεί ο συνδυασμός της δραματουργίας του έργου σε σχέση με τη σκηνική δράση. Παράλληλα, το γεγονός ότι η κάθε παράσταση συνοδεύεται από ελληνικούς υπέρτιτλους για κωφούς και βαρήκοους με οδηγεί στο να εφευρίσκω καινούργιους τρόπους και νέα εργαλεία αξιοποίησης όλων των παραπάνω παραμέτρων. Έτσι, η σκηνική δράση πραγματοποιείται με τη χρήση συγκεκριμένων θεατρικών τεχνικών και μορφών τέχνης (παντομίμα, visual vernacular, κινησιολογία μαριονέτας, ταχυδακτυλουργικά) σε συνδυασμό με έντονη σωματικότητα, αναδεικνύοντας το ποιητικά και λυρικά στοιχεία του Ζιρωντού. Ταυτόχρονα, η επιλογή της ζωντανής μουσικής και η απόδοση των τραγουδιών στην νοηματική γλώσσα, σε συνδυασμό με τα φωνητικά των κωφών και ομιλούντων καλλιτεχνών, αποτέλεσαν αληθινά μεγάλη πρόκληση».
Πώς ήρθατε για πρώτη φορά σε επαφή με τα «Τρελά Χρώματα» και άρχισε η συνεργασία σας με την ομάδα;
«Η ομάδα δημιουργήθηκε το 2009 και αποτελείται από κωφά και βαρήκοα άτομα. Ξεκίνησα τη συνεργασία μαζί τους το 2011, τυχαία θα έλεγα. Πριν από αυτό, δεν είχα γνωρίσει κανένα κωφό ή βαρήκοο άτομο. Μερικά πράγματα στη ζωή απλώς συμβαίνουν και βρίσκεσαι ξαφνικά μπροστά σ’ ένα σταυροδρόμι. Τότε, καλείσαι να επιλέξεις δρόμο. Αυτός που ακολούθησα ήταν σίγουρα δύσκολος, μα ταυτόχρονα τόσο γοητευτικός, που δεν μπορείς να μη μαγευτείς».
Τι μπορεί να προσθέσει η νοηματική γλώσσα σε μια θεατρική παράσταση – πέρα φυσικά από τη δυνατότητα να γίνουν μέτοχοί της και οι μη ακούοντες;
«Η νοηματική γλώσσα είναι μια εκφραστική γλώσσα, την ομορφιά της οποίας μπορεί να ανακαλύψει κάποιος όταν αποδίδεται από κωφούς καλλιτέχνες. Αλλά όταν εμπλέκεται με στοιχεία όπως η σωματικότητα και η τελετουργία είναι δυνατόν να αναδειχθούν νέοι κώδικες στη θεατρική φόρμα που μπορούν να εμπνεύσουν και να αφυπνίσουν συναισθήματα. Είναι κάποιες φορές που η σιωπή είναι καταιγιστική και τα χέρια μοιάζουν μαγικά όταν κινούνται, εκφράζονται, και μιλούν μέσα από την ψυχή. Εκείνες τις φορές υπάρχει μια βαθιά συγκίνηση που σε κατακλύζει».
«Όταν η νοηματική γλώσσα εμπλέκεται με στοιχεία όπως η σωματικότητα και η τελετουργία είναι δυνατόν να αναδειχθούν νέοι κώδικες στη θεατρική φόρμα»
Με ποιες αισθήσεις/ικανότητες αντισταθμίζει κάποιος την απουσία ακοής;
«Ένα άτομο με κώφωση ή βαρηκοΐα μπορεί να έχει έλλειψη στην ακοή αλλά λειτουργεί κυρίως μέσω της εστίασης της προσοχής στην όραση. Επιπλέον, μπορεί να αισθάνεται τη δόνηση μέσω του εδάφους ή την αλλαγή του αέρα με τρόπο πολύ διαφορετικό από εμάς τους ακούοντες. Είναι παράδοξο όμως το γεγονός ότι πολλοί άνθρωποι αναφέρουν τη λέξη κωφάλαλος αντί για κωφός. Κωφάλαλος σημαίνει να μη χρησιμοποιείς καθόλου το λόγο. Ωστόσο οι περισσότεροι κωφοί τον χρησιμοποιούν: βγάζουν ήχους, κραυγές, γελούν ή κλαίνε. Έχουν τη δική τους γλώσσα, μέσω της οποίας εκφράζονται και επικοινωνούν».
Το παιδικό θέατρο επίσης καταλαμβάνει μεγάλο μέρος της καλλιτεχνικής διαδρομής σας. Ποια είναι η ιδιαίτερη γοητεία του;
«Ως ηθοποιοί επιδιώκουμε να αισθανόμαστε σαν έφηβοι, σαν παιδιά που διψούν για να μάθουν. Η παιδικότητα και η ανησυχία να ανακαλύψουμε νέους θησαυρούς είναι αυτά που κρατούν ζωντανή την τέχνη μας, αλλά και τη χαρά να μπορούμε να λέμε “πάω να παίξω” και όχι “πάω στη δουλειά”. Μέσα σε αυτή την συνθήκη, μπορείτε να φανταστείτε τι συμβαίνει όταν το θεατρικό κείμενο είναι παιδικό; Αλωνίζουμε τη σκηνή μέσα από την τρέλα των παιδιών. Στους θεατές μπορεί να έχουμε παιδιά με αναπηρία ή μη, με τα οποία μπορούμε να επικοινωνούμε και να συνομιλούμε μέσω της διάδρασης. Σκέτη μαγεία!».
«Δυστυχώς, στην Ελλάδα είμαστε πολύ πίσω σε αυτά τα ζητήματα, αν σκεφτεί κάποιος ότι ο νόμος περί αρτιμέλειας για συμμετοχή στις δραματικές σχολές καταργήθηκε πριν δυο χρόνια», είχατε πει στο Marie Claire σε συνέντευξή σας το καλοκαίρι του 2021. Υπήρξε κάποια πρόοδος έκτοτε, στην αντιμετώπιση των ατόμων με αναπηρία στο θέατρο;
«Δεν μπορώ παρά να ξεκινήσω πάλι με τη συγκεκριμένη λέξη… δυστυχώς δεν έχει υπάρξει ακόμη αρκετή πρόοδος σ’ αυτά τα ζητήματα. Φανταστείτε ότι η συγκεκριμένη ομάδα ιδρύθηκε το 2009 και, μέχρι αυτή τη στιγμή που μιλάμε, δεν έχει κατορθώσει να συμπεριλάβει την ακουστική περιγραφή σε παραστάσεις, που αφορά τα άτομα με οπτική αναπηρία. Το γεγονός αυτό συμβαίνει γιατί χρειάζονται άλλου είδους προϋπολογισμοί από εκείνους που δίνονται από το Υπουργείο Πολιτισμού. Σε κάθε πρόταση εξηγούμε τους λόγους και τελικά δεν εισακούονται ποτέ. Ωστόσο, εμείς από τη πλευρά μας δεν παρατάμε ούτε τις ενέργειες ούτε τις προσπάθειες. Βρισκόμαστε σε συζητήσεις με κρατικούς οργανισμούς και θέατρα. Προσδοκούμε η συμβολή της Θεατρικής Ομάδας Κωφών “Τρελά Χρώματα” να είναι ουσιαστική, ώστε να βοηθήσει για να πραγματοποιηθεί μια πραγματική συμπερίληψη και πρόσβαση στα θέατρα με συνθήκες καθολικά προσβάσιμων παραστάσεων, κάθε μήνα τουλάχιστον. Τότε θα μπορούμε να μιλάμε για πραγματική πρόοδο».
Info
«Η Τρελή του Σαγιό», για δύο ακόμα παραστάσεις, 29 και 30 Απριλίου, στο Θέατρο Άβατον, Ευπατριδών 3 – Κεραμεικός. Προπώληση εισιτηρίων: www.viva.gr Πληροφορίες-Τηλέφωνο κρατήσεων: 210-3412689, 6947344099 (SMS)
Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Ηριδανός.
Ταυτότητα παράστασης:
Συγγραφέας: Jean Giraudoux. Μετάφραση: Γιάννης Θηβαίος. Διασκευή-Σκηνοθεσία: Έλλη Μερκούρη. Σκηνικό-Κοστούμια: Γεωργία Μπούρδα. Μουσική: Νίκος Κυριαζής. Κίνηση: Μάτα Μάρρα. Απόδοση κειμένων στην Ελληνική Νοηματική Γλώσσα: Μυρτώ Γκανούρη, Όλγα Δαλέκου. Φωτισμοί: Ελίζα Αλεξανδροπούλου. Βοηθός φωτιστή: Τζάνος Μάζης. Eικαστική Σύνθεση Αφίσας: Σοφία Ζάγκα. Γραφιστικά: Μαρία Στεφανή. Φωτογραφίες promo-Βίντεο: Δάφνη Δρακούλη. Υπηρεσίες Προσβασιμότητας: Πολιτιστικός Οργανισμός Liminal. Μακιγιάζ: Στέλλα Χατζοπούλου. Ερμηνεύουν: Ρίκκου Μαρία, Στεφανή Μαρία, Μερκούρη Έλλη, Φεσάκη Τσαμπίκα. Συμμετέχει η διερμηνέας Μυρτώ Γκανούρη & ζωντανά επί σκηνής ο μουσικός Νίκος Κυριαζής.
Με την υποστήριξη του Γαλλικού Ινστιτούτου Ελλάδος. Υπό την αιγίδα του Ομίλου για την UNESCO Τεχνών, Λόγου και Επιστημών Ελλάδος. Η παράσταση πραγματοποιείται υπό την αιγίδα και με την οικονομική υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού.
