Η Κλειώ πέρασε διαδοχικές δοκιμασίες μέχρι να γίνει η αληθινή ηρωίδα ενός βιβλίου. Στα δεκαέξι χρόνια της, αφού έπεσε ξαφνικά σε κώμα και μεταφέρθηκε εσπευσμένα στο νοσοκομείο, διαπιστώθηκε ότι ο αιματοκρίτης της είχε φτάσει στο έξι και τελικά διαγνώστηκε με ένα αυτοάνοσο απειλητικό για τη ζωή της (ιδιοπαθής θρομβοτική θρομβοπενική πορφύρα). Δύο χρόνια αργότερα έχασε τη μητέρα της από καρκίνο του μαστού και των ωοθηκών που δεν είχε εντοπιστεί έγκαιρα.
Μετά την προσωπική της περιπέτεια υγείας και το θάνατο της μητέρας της, η Κλειώ έκλεισε τα μάτια και βούτηξε ξανά στη ζωή, σε μια καθημερινότητα με υψηλές ταχύτητες, γεμάτη τέχνη, δημιουργία, αγάπη. Συνέχισε να κοιτάζει μπροστά. Ερωτεύτηκε, παντρεύτηκε και απέκτησε την κόρη της.
Ωστόσο, η σκιά της ασθένειας που της είχε στερήσει το πιο αγαπημένο της πρόσωπο δεν σταμάτησε να την ακολουθεί. Όταν η κόρη της Κλειούς ήταν μόλις 1½ ετών, ο γιατρός εντόπισε τέσσερις εστίες στο δικό της στήθος. Εκείνη δεν δίστασε καθόλου να υποβληθεί σε διπλή μαστεκτομή, για να ακολουθήσει λίγα χρόνια αργότερα, για προληπτικούς λόγους, η υστερεκτομή. Ο πόνος ήταν αφόρητος, σωματικά και ψυχικά.
Η Κλειώ γνώρισε την Κατερίνα Μαγγανά, ψυχολόγο-ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεύτρια, σε μια ακόμη δύσκολη περίοδo, του χωρισμού από τον άντρα της. Η ιδέα του βιβλίου «Ένα Φύλλο Που Πέφτει. Μια ιστορία για τον πόνο και το πείσμα της ζωής» (εκδ. Αρμός) γεννήθηκε σε ένα τηλεφώνημά τους, στη διάρκεια του οποίου η Κατερίνα ευχαρίστησε την Κλειώ για μια βοήθεια που της είχε προσφέρει: «Είπα στην Κλειώ, βρε παιδί μου, όλο χάρες κάνεις εσύ, να κάνω κάτι κι εγώ για σένα», αφηγείται σήμερα η συγγραφέας στο Marie Claire. «Και μου απάντησε: “Θέλω να γράψεις την ιστορία μου”. Με ήξερε βέβαια και από το πρώτο βιβλίο μου, το “Όταν η ψυχή διαταράσσει το σώμα” [εκδ. Αρμός, μια ιστορική αναδρομή της ψυχοσωματικής ανθρώπινης περιπέτειας από τις ρίζες της ζωής, την αρχαιότητα ώς τη σύγχρονη πρακτική]».
«Είπα στην Κλειώ, βρε παιδί μου, όλο χάρες κάνεις εσύ, να κάνω κάτι κι εγώ για σένα», αφηγείται σήμερα η συγγραφέας στο Marie Claire. «Και μου απάντησε: “Θέλω να γράψεις την ιστορία μου”»
Αφού η Κατερίνα πήρε το πράσινο φως από τον εκδότη του Αρμού, Γιώργο Χατζηιακώβου, άρχισε τις συναντήσεις με την Κλειώ για να καταγράψει την ιστορία της – μέσω του Skype, καθώς στο μεταξύ είχε έρθει η πρώτη καραντίνα. «Ούτε ο εκδότης μου ούτε εγώ ξέραμε τι ακριβώς θα έγραφα. Ήταν ένας αυτοσχεδιασμός που πήγε καλά: υπήρχαν άλλωστε τα εργαλεία και οι βάσεις».
«Όταν αποφάσισα να πω την ιστορία μου στην Κατερίνα, το κίνητρό μου ήταν ο μαστός, η υστερεκτομή, μα πάνω απ’ όλα η πρόληψη», είπε η Κλειώ, μέσω μιας επιστολής που διάβασε η Μαρία Καβογιάννη σε διαδικτυακή παρουσίαση του βιβλίου, επιτρέποντας στην αληθινή ηρωίδα να διατηρήσει την ανωνυμία της (για τον ίδιο λόγο έχει αλλαχθεί και το όνομά της στο παρόν άρθρο και στο βιβλίο). «Πρόληψη, θέλω να βγω να το φωνάξω δυνατά: Μην ξεχνάτε! Αυτό με ακολουθεί από την αρρώστια της μαμάς μου, που δεν πρόλαβε και την έχασα».
«Η μαστεκτομή είναι πάρα πολύ σημαντική για μια γυναίκα, αναδιατάσσει ψυχοσωματικές ισορροπίες», σχολιάζει σήμερα η Κατερίνα Μαγγανά και προσθέτει: «Το στήθος συμβολίζει ολόκληρη την ιστορία του γυναικείου φύλου, ως μητέρας, ερωμένης, κοριτσιού που μεγαλώνει – οι συμβολισμοί είναι πάρα πολλοί. Ο ακρωτηριασμός του είναι σκληρός και σε ψυχικό και σε πρακτικό επίπεδο. Το ίδιο ισχύει και για την υστερεκτομή, ο εσωτερικός πόνος της οποίας ήταν, τουλάχιστον για την Κλειώ, σαν να της έδειχνε την κενή θέση που υπήρχε μέσα της όλα αυτά τα χρόνια. Η διαφορά ανάμεσα στους δύο ακρωτηριασμούς είναι ότι ο ένας είναι προφανής και ο άλλος μη ορατός. Αν όμως μπορώ να μιλήσω εκ μέρους της Κλειούς, ο πιο επώδυνος ψυχικά ήταν αυτός του στήθους, γιατί τη συνέδεε με τη μητέρα της και επειδή όταν τον έκανε το παιδί της ήταν πολύ μικρό ακόμα».
«Το στήθος συμβολίζει ολόκληρη την ιστορία του γυναικείου φύλου, ως μητέρας, ερωμένης, κοριτσιού που μεγαλώνει – οι συμβολισμοί είναι πάρα πολλοί. Ο ακρωτηριασμός του είναι σκληρός και σε ψυχικό και σε πρακτικό επίπεδο».
Ρωτάω τη συγγραφέα: Τα τελευταία χρόνια βλέπουμε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης γυναίκες να φωτογραφίζονται γυμνόστηθες μετά από μαστεκτομή, κάποιες μάλιστα χωρίς να έχουν προχωρήσει σε ανάπλαση στήθους. Έχουν διευρυνθεί οι απεικονίσεις του γυναικείου σώματος;
«Έχω δει κι εγώ φωτογραφίες γυναικών μετά τη μαστεκτομή στα social media, είναι συγκλονιστικές. Θυμάμαι μάλιστα μια ασπρόμαυρη, με μια μεγάλη χαρακιά σαν δήλωση: “Είμαστε εδώ, το τραύμα μου κι εγώ. Έχω μια πληγή σε εμβληματικό σημείο αλλά το σώμα μου δεν είναι μόνο το στήθος μου, ούτε εγώ είμαι μόνο το στήθος μου. Είμαι πολύπλοκη, είμαστε πολύπλοκοι, όλοι μας”.
»Το γεγονός ότι έχουν εμφανιστεί και εναλλακτικές απεικονίσεις έχουν να κάνουν με την ψυχική διαδρομή και τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία και το πόσο μπορεί να εξελιχθεί ως προσωπικότητα πέρα από στερεότυπα του τύπου “ερωμένη”, “μανούλα”».
Ποιο κοινό είχατε στο μυαλό σας ενώ γράφατε το βιβλίο;
«Καταρχάς, την Κλειώ: Μερικές φορές σκεφτόμουν με δέος την τελική της απάντηση, όταν θα έβλεπε ολοκληρωμένο το βιβλίο, αν θα δημοσιευόταν ή όχι – αν μου έλεγε ότι δεν αντέχει να το δει δημοσιευμένο, δεν θα το προχωρούσα. Αλλά μέσα στην Κλειώ είναι πάρα πολλές γυναίκες και πάρα πολλοί άνθρωποι».
Στη διαδικτυακή παρουσίαση του βιβλίου διάβασε αποσπάσματα και ο ηθοποιός Νίκος Κουρής, ο οποίος είπε ότι η ιστορία τον άγγιξε και για έναν πολύ προσωπικό λόγο: επειδή και η μητέρα του και η αδερφή του έχουν νοσήσει με γυναικολογικούς καρκίνους, τους οποίους ευτυχώς εντόπισαν έγκαιρα.
Δεν είναι απαραίτητο ωστόσο να έχουμε ζήσει, είτε προσωπικά είτε μέσα από αγαπημένα πρόσωπα, εμπειρίες παρόμοιες με της Κλειούς για να μας αγγίξει το «Ένα φύλλο που πέφτει». Καθώς ερχόμαστε σε επαφή με την ιστορία της όπως την αφηγείται η ίδια, με ζωντάνια και ειλικρίνεια, και με τους σχολιασμούς της Κατερίνας Μαγγανά, που συνδυάζουν επιστημονική διεισδυτικότητα και ανθρώπινη ευαισθησία, ανακαλύπτουμε, μέσα από τις ερμηνείες που δίνουμε εμείς, τα εργαλεία για να αντιμετωπίσουμε οποιαδήποτε δοκιμασία, αλλά και να υποστηρίξουμε κάποιον που διανύει μια δύσκολη περίοδο. Μια λυτρωτική και εμπνευστική αφήγηση, από την πρώτη μέχρι την τελευταία σελίδα.
«Πιστεύω βαθιά ότι ο πόνος είναι μια μοναχική διαδρομή», αφηγείται η Κλειώ σε ένα σημείο του βιβλίου. «Εννοώ και τον ψυχικό πόνο. Δυστυχώς υπάρχουν άνθρωποι που τους είναι πολύ δύσκολο να το μοιραστούν αυτό το πράγμα. Μάλλον ανήκω σε αυτή την κατηγορία των ανθρώπων. Θα ήθελα να με καταλαβαίνει ο άλλος… πώς να σ’ το πω; Πώς είναι η μάνα που καταλαβαίνει το παιδί της χωρίς να χρειαστεί να κάνει κάτι το παιδί;
»-Πώς δεν χρειάζεται;
-Χωρίς να ζητήσει να της πεις, λεκτικά εννοώ να πεις… Και σου λέει μόνη της: “Έλα εδώ”, σε παίρνει αγκαλιά και εκεί μπορείς να λυθείς… Κάπως. Δεν μπορώ να μπω στη διαδικασία να πω ότι δεν είμαι καλά, ότι πονάω. Μένω σιωπηλή».
Κυρία Μαγγανά, πώς μαθαίνουμε να ζητάμε από τους άλλους μια αγκαλιά, όταν δεν έχουμε πια κοντά τη μητέρα μας;
«Αν όλα έχουν πάει καλά στην παιδική ηλικία μας, αναζητάμε και συναντιόμαστε με ανθρώπους που, ναι, μπορούν, όπως η μητέρα των παιδικών μας χρόνων, να μας δουν και να πουν: “Έλα εδώ, μωρέ, θέλεις να σε κάνω μια αγκαλίτσα;”. Εμείς μπορεί να μη θέλουμε εκείνη τη στιγμή και να πούμε: “Άσε με τώρα λίγο μόνη μου” και αργότερα να τη ζητήσουμε. Αλλά όταν αυτό δεν μας έχει εντυπωθεί στην παιδική ηλικία ως μια αυτονόητη πράξη αγάπης και ενσυναίσθησης, δεν το κάνουμε εύκολα στην ενήλικη ζωή. Μπορούμε να το μάθουμε μέσα από μια θεραπεία, μια νέα ψυχοεκπαίδευση, για να μην το αναζητάμε σε λάθος μέρος».
«Αν όλα έχουν πάει καλά στην παιδική ηλικία μας, αναζητάμε και συναντιόμαστε με ανθρώπους που, ναι, μπορούν, όπως η μητέρα των παιδικών μας χρόνων, να μας δουν και να πουν: “Έλα εδώ, μωρέ, θέλεις να σε κάνω μια αγκαλίτσα”».
Η συγγραφέας βρήκε τον τίτλο του βιβλίου της σε ένα απόσπασμα όπου η Κλειώ αφηγείται: «Ένα καλοκαίρι μετά τις νοσηλείες, μετά την αρρώστια, πήγαινα για μπάνιο με την αδελφή μου και το γαμπρό μου στη Ραμνούντα. Καθόμουν στο πίσω κάθισμα, χάζευα τη διαδρομή. Και καθώς χάζευα έξω είδα ένα φύλλο να πέφτει. Μου άρεσε τόσο πολύ η κίνηση του φύλλου. Συγκινήθηκα. Με το γεγονός ότι εγώ ήμουν εκεί, στο πίσω κάθισμα του αυτοκινήτου, τα είχα καταφέρει και μπορούσα να πάω για μπάνιο. Τόσο σπουδαίο…, ήταν τόσο σπουδαίο να μπορώ να βλέπω την κίνηση ενός φύλλου που πέφτει».
«Αυτή η σκηνή του τίτλου είναι μια αναπαράσταση της χαρμολύπης που συνθέτει την ανθρώπινη ύπαρξη, αλλά και της φθοράς, που δεν είναι απαραίτητα κάτι που πρέπει να μας κάνει να μαραζώσουμε», σχολιάζει η συγγραφέας. «Δείχνει ότι το ψυχικό βίωμα της Κλειούς συνδέεται με κάτι πολύ σπουδαίο και καλό. Από την αρχή ήμουν απολύτως σίγουρη ότι ο τίτλος θα ήταν αυτός, δεν αμφιταλαντεύτηκα ούτε λεπτό».
«Ένα καλοκαίρι μετά τις νοσηλείες, μετά την αρρώστια, πήγαινα για μπάνιο με την αδελφή μου και το γαμπρό μου στη Ραμνούντα. Καθόμουν στο πίσω κάθισμα, χάζευα τη διαδρομή. Και καθώς χάζευα έξω είδα ένα φύλλο να πέφτει. Μου άρεσε τόσο πολύ η κίνηση του φύλλου».
Την ίδια, ατόφια ευγνωμοσύνη για τη ζωή εκφράζει η Κλειώ και μέσω της επιστολής της που διαβάστηκε στη διαδικτυακή παρουσίαση του βιβλίου: «Είμαι ένας τυχερός άνθρωπος, γιατί σήμερα το πρωί άνοιξα τα μάτια μου, σηκώθηκα από το κρεβάτι και ξεκίνησα τη μέρα μου». Κάπως έτσι, η πολυφορεμένη προτροπή «ζήσε το τώρα» πλημμυρίζει με νόημα και δύναμη και μας κινητοποιεί, όσο ποτέ στο παρελθόν, να απολαύσουμε στο μέγιστο ακόμα και τις πιο ταπεινές, φαινομενικά, στιγμές.
Info
Το βιβλίο «Ένα φύλλο που πέφτει» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αρμός. Επίσης από τον Ιανουάριο του 2023 η Κατερίνα Μαγγανά παραδίδει σειρά σεμιναρίων στο Ίδρυμα Θεοχαράκη με θέμα «Από πού έρχεται η βία;».
Για τη συγγραφέα
Η Αικατερίνη Μαγγανά είναι ψυχολόγος MSc-ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεύτρια και εργάζεται ιδιωτικά. Είναι διδάσκουσα αναλύτρια στο Ελληνικό Εκπαιδευτικό Ινστιτούτο Αναλυτικής Θεραπείας Ομάδας και Οικογένειας.
-Σπούδασε στο ΕΚΠΑ και στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Έχει ολοκληρώσει τον διετή κύκλο των εκπαιδευτικών σεμιναρίων «Εισαγωγή στην Ψυχοσωματική», της Ελληνικής Ψυχοσωματικής Εταιρείας – IPSO P. MARTY (2012-2014).
-Ως εισηγήτρια διαλέξεων και σεμιναρίων ψυχαναλυτικού περιεχομένου συνεργάζεται από το 2020 με το Ίδρυμα Θεοχαράκη. Από το 2018 κάνει σεμινάρια σχετικά με το άγχος και τις εξαρτήσεις στο Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη στο πλαίσιο των εκπαιδευτικών προγραμμάτων του για για τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση
Παλαιότερες συνεργασίες: Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης (2008- 2015), Ελληνικός Κόσμος (2009).
-Έχει παρουσιάσει επιστημονικές εργασίες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, καθώς και στο Κλινικό Σεμινάριο του Τμήματος Ψυχιατρικής Εφήβων & Νέων του ΓΝΑ Γ. Γεννηματάς.
-Επιστημονικά της άρθρα έχουν δημοσιευθεί στα Τετράδια Ψυχιατρικής και στο ψυχαναλυτικό περιοδικό «Οιδίπους». Από το 2003 ως το 2017 συνεργάστηκε με το περιοδικό «Αρμονία», μηνιαίο ένθετο της εφημερίδας «Έθνος του Σαββάτου», με άρθρα για θέματα ψυχολογίας.
-Το 2013 έλαβε το βραβείο κοινού για το θεατρικό έργο της «Έφη. Από το Ευτυχία» (καλύτερο νεοελληνικό έργο, θεατρικά βραβεία περιοδικού «Αθηνόραμα»).
-Έχει συνεργαστεί επί σειρά ετών με τη δημόσια τηλεόραση στην έρευνα και στα κείμενα ντοκιμαντέρ πολιτισμικού περιεχομένου.
Βιβλιογραφία: «Ένα φύλλο που πέφτει. Μια ιστορία για τον πόνο και το πείσμα της ζωής» (εκδ. Αρμός, 2021), «Όταν η ψυχή διαταράσσει το σώμα» (εκδ. Αρμός, 2018), «Έφη. Από το Ευτυχία» (εκδ. Αρμός, 2018), «Maqams of blood and maqams of milk», του εικαστικού Γιώργου Λάππα (συμμετοχή με κείμενα συνεντεύξεων, εκδ. Futura 2003), «Δημιουργώντας το αύριο» (εκδ. Παπαϊωάννου, 2002).
