Όσες μεγαλώσαμε στη δεκαετία του ‘80, με τα κλασικά παραμύθια και τις πριγκίπισσες της Disney, δεν μπορούσαμε φυσικά να φανταστούμε ότι μια μέρα τα δικά μας παιδιά θα κρατούσαν στα χέρια τους μια αληθινή επανάσταση: Τα βιβλία «Ιστορίες της Καληνύχτας για Επαναστάτριες» ήρθαν να βάλουν στη βραδινή ρουτίνα ανάγνωσης τις βιογραφίες των σπουδαιότερων γυναικών στην ιστορία της ανθρωπότητας, από την Κλεοπάτρα μέχρι την Κοκό Σανέλ, την Αμέλια Έρχαρτ και την προσφυγοπούλα κολυμβήτρια που έφτασε μέχρι τους Ολυμπιακούς Αγώνες, Γιούσρα Μαρντίνι.
Ήταν τόσο έτοιμο, και διψασμένο, το αναγνωστικό κοινό για αυτή την αλλαγή, που όταν οι εμπνεύστριες της ιδέας, Elena Favilli και Francesca Cavallo, την παρουσίασαν στην πλατφόρμα crowdfunding Kickstarter, σημείωσαν το ρεκόρ της υψηλότερης χρηματοδότησης παιδικού βιβλίου, συγκεντρώνοντας 675.000 δολάρια (από 40.000, που ήταν ο αρχικός στόχος τους). Έτσι ξεκίνησε το χρονικό ενός προαναγγελθέντος παγκόσμιου μπεστ σέλερ, που πλέον μετρά το πέμπτο βιβλίο μεταφρασμένο στα ελληνικά (κυκλοφορούν από τις Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ, και τα τρία τελευταία είναι γραμμένα αποκλειστικά από την Elena Favilli). Σε κάθε νέα έκδοση, τα εύληπτα και ταυτόχρονα γοητευτικά κείμενα, που απευθύνονται σε παιδιά από πέντε ετών, πλαισιώνονται από εικονογραφήσεις κορυφαίων illustrators.
Σε λίγες μέρες η Elena Favilli έρχεται στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, όπου θα λάβει μέρος στο WOW – Women of the World, το πρώτο φεστιβάλ για γυναίκες, θηλυκότητες και non-binary άτομα στην Ελλάδα. Θα την απολαύσουμε σε μια συζήτηση με τη Στέλλα Κάσδαγλη και, στη συνέχεια, θα υπογράψει βιβλία για τις αναγνώστριές της. Δεν θα μπορούσε να υπάρξει καλύτερη αφορμή για μια συνέντευξη μαζί της.
Στην επαρχία της Τοσκάνης, όπου γεννηθήκατε και μεγαλώσατε, αντιμετωπίσατε ποτέ έμφυλες διακρίσεις και/ή στερεότυπα;
«Ναι, δυστυχώς η Ιταλία είναι αρκετά συντηρητική σε θέματα έμφυλης ισότητας και όταν ήμουν παιδί ήταν ακόμα περισσότερο. Για παράδειγμα, θυμάμαι ξεκάθαρα να μου λένε, πολλές φορές, ότι κάποια από τα πράγματα που μου άρεσαν, όπως το ποδόσφαιρο ή το σκέιτμπορντ, “δεν ήταν για κορίτσια”. Σε γενικές γραμμές, τα αγόρια είχαν μεγαλύτερη ελευθερία να κάνουν πράγματα και να εκφράζονται. Από τα κορίτσια περίμενε κάποιος να χαμογελούν πάντα και να συμπεριφέρονται “καλά”».
Όταν ήσασταν μικρή, θυμάστε κάποιο γυναικείο χαρακτήρα, πραγματικό ή φανταστικό, που σας έδωσε δύναμη να γίνετε αυτή που είστε σήμερα;
«Πολλοί από τους χαρακτήρες με τους οποίους μεγάλωσα ήταν αγόρια γιατί, όπως ξέρουμε, δυστυχώς η μεγάλη πλειονότητα των κεντρικών χαρακτήρων στα βιβλία είναι γένους αρσενικού. Σε καμία περίπτωση δεν ταυτίστηκα με “θλιμμένες δεσποινίδες” – πάντα επέλεγα χαρακτήρες όπως ο Γκιούλιβερ ή ο Ρομπέν των Δασών».
Τελικά μετακομίσατε μόνιμα από την Ιταλία στις ΗΠΑ. Τι σας οδήγησε εκεί;
«Αρχικά πήγα στο Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ να σπουδάσω με υποτροφία, στα 23 χρόνια μου. Επιστρέφοντας στην Ιταλία, συνειδητοποίησα ότι οι ευκαιρίες ήταν πολύ περιορισμένες και ένιωσα την ανάγκη να γυρίσω στην Καλιφόρνια, για να πραγματοποιήσω το όνειρό μου να δημιουργήσω τη δική μου εταιρεία media. Αυτό και έκανα, λοιπόν… Γύρισα στο Σαν Φρανσίσκο και συγκέντρωσα 650 χιλιάδες δολάρια από 500 startups και άλλους επενδυτές που πίστεψαν σε εμένα και στο όραμά μου».
Γιατί αποφασίσατε να μετατρέψετε βιογραφίες γυναικών σε ιστορίες για καληνύχτα;
«Όλοι γνωρίζουμε τα παραμύθια και θυμόμαστε να μας τα αφηγούνται πριν κοιμηθούμε. Η ανατροπή του κλασικού παραμυθιού ήταν ένας τέλειος τρόπος να φέρουμε μια επανάσταση στην αφήγηση, που ξεκίνησε με τις Ιστορίες της Καληνύχτας για Επαναστάτριες».
«Όλοι γνωρίζουμε τα παραμύθια και θυμόμαστε να μας τα αφηγούνται πριν κοιμηθούμε. Η ανατροπή του κλασικού παραμυθιού ήταν ένας τέλειος τρόπος να φέρουμε μια επανάσταση στην αφήγηση, που ξεκίνησε με τις Ιστορίες της Καληνύχτας για Επαναστάτριες».
Γιατί αναζητήσατε χρηματοδότηση μέσω του crowdfunding αντί να απευθυνθείτε σε εκδοτικό οίκο;
«Γιατί δεν ήθελα να εκδώσω απλά ένα βιβλίο αλλά να χτίσω ένα νέο τύπο εταιρείας ψυχαγωγίας συγκεντρώνοντας τους απαραίτητους πόρους. Τα χρήματα του Kickstarster μού επέτρεψαν να εκδώσω τα δύο πρώτα βιβλία της σειράς, να δημιουργήσω το ομώνυμο podcast, να σχηματίσω μια ομάδα και να αρχίσω την εκτύπωση και τη διανομή στη Βόρεια Αμερική, καθώς και να εξασφαλίσω τα δικαιώματα σε ακόμα 85 χώρες. Σήμερα η αρχική ομάδα των δέκα ατόμων έχει εξελιχθεί σε μια εταιρεία τριάντα εργαζομένων, με γραφεία σε Νέα Υόρκη, Σαν Φρανσίσκο και Λος Άντζελες. Έχουμε χτίσει ένα ισχυρό οικοσύστημα αφηγήσεων που περιλαμβάνει έντυπες εκδόσεις, ακουστικό υλικό, εκδηλώσεις και άλλα μέσα ψυχαγωγίας. Ανέκαθεν θεωρούσα το πρώτο βιβλίο ως το θεμέλιο λίθο της πολύ μεγαλύτερης επιχείρησης media στην οποία έχουμε εξελιχθεί σήμερα».
Πώς επιλέγετε τις γυναίκες που παρουσιάζετε στα βιβλία σας; Ποια είναι τα κοινά χαρακτηριστικά τους;
«Στις Επαναστάτριες έχουμε μια εκπληκτική ομάδα δημιουργών και επιμελητών, που ετοιμάζουν τις λίστες και τις θεματικές των επόμενων βιβλίων. Για παράδειγμα, αυτή τη χρονιά έχουμε τις Rebel Girls Rock, Animal Allies και Rebel Girls Celebrate Pride [σε ελεύθερη μετάφραση: Επαναστάτριες που Ροκάρουν, Επαναστάτριες Σύμμαχοι των Ζώων και Επαναστάτριες που γιορτάζουν την Υπερηφάνεια]. Από εκεί και πέρα, διεξάγουμε έρευνα για να δημιουργήσουμε την πιο δυνατή λίστα των υποψήφιων προσώπων, μαζί με χιλιάδες ακόμα που έχουν προταθεί από τους αναγνώστες, τους συνεργάτες και την κοινότητά μας. Το δύσκολο είναι να την περιορίσουμε στην τελική του βιβλίου. Πάντα υπάρχουν γυναίκες που ευχόμαστε να είχαμε συμπεριλάβει, αλλά δεν έφτασαν να τυπωθούν, γιατί υπάρχουν πολλές ακόμα ιστορίες να ειπωθούν!
»Το κοινό χαρακτηριστικό τους: είναι όλες τους Επαναστάτριες και φορείς αλλαγής. Έχουν κάνει όλες κάτι για να ξεπεράσουν εμπόδια ή να επηρεάσουν την κοινότητά τους, ένα σκοπό ή τον κόσμο ή έχουν φέρει κάποια αλλαγή στον τομέα τους, δίνοντας έμπνευση και δύναμη σε κορίτσια από όλο τον κόσμο».
«Οι Επαναστάτριες είναι αφιερωμένες στην ανατροφή, παγκοσμίως, μιας νέας γενιάς κοριτσιών με αυτοπεποίθηση, που είναι ο ασφαλέστερος δείκτης πρόγνωσης της επιτυχίας στο μέλλον».
Ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα μικρά κορίτσια σήμερα, στην προσπάθεια να εκπληρώσουν τα όνειρά τους;
«Εξαρτάται, σε μεγάλο βαθμό, από τη χώρα όπου ζουν. Αλλά πιστεύω ότι η ρίζα των έμφυλων διακρίσεων είναι κοινή παντού: η διατήρηση του status quo και η στέρηση της εξουσίας από τις γυναίκες. Οι Επαναστάτριες είναι αφιερωμένες στην ανατροφή, παγκοσμίως, μιας νέας γενιάς κοριτσιών με αυτοπεποίθηση, που είναι ο ασφαλέστερος δείκτης πρόγνωσης της επιτυχίας στο μέλλον. Το χάσμα εμφανίζεται στα έξι, όταν τα κορίτσια αρχίζουν να πιστεύουν ότι είναι λιγότερο έξυπνα και ικανά από τα αγόρια. Μεταξύ 8 και 14 ετών, η αυτοπεποίθηση των κοριτσιών πέφτει κατά 30%. Ξέρουμε ότι τα ίδια τα κορίτσια θέλουν να το αλλάξουν αυτό: οκτώ στα δέκα λένε ότι θα ήθελαν να έχουν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση. Οι Επαναστάτριες θέλουμε κάθε κορίτσι να διαβάσει τα βιβλία μας ή να ακούσει τις ιστορίες μας, να βρει δεκάδες πρότυπα και, μέσα από αυτά, να ενδυναμωθεί, να αναπτύξει και να αγκαλιάσει την αυτοπεποίθησή του».
Προσωπικά, ως μητέρα ενός μικρού αγοριού, παρατηρώ ότι οι επιλογές, οι προσδοκίες, τα όνειρά του επίσης επηρεάζονται από τα έμφυλα στερεότυπα. Έχετε σκεφτεί να γράψετε και ένα βιβλίο για αγόρια Επαναστάτες που διαπρέπουν σε παραδοσιακά γυναικοκρατούμενους τομείς, όπως ο χορός;
«Στις Επαναστάτριες εστιάζουμε στην αυτοπεποίθηση των κοριτσιών, θέλουμε να τους δώσουμε έμπνευση να γίνουν η καλύτερη, πιο αυθεντική εκδοχή του εαυτού τους. Υπάρχουν και άλλα παραδείγματα στερεοτύπων που πρέπει να αντιμετωπιστούν, όπως αυτό που αναφέρατε. Πιστεύω ότι αν συμβάλουμε στη δημιουργία ενός πιο ισότιμου κόσμου για τα φύλα, αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα να περιοριστούν όλα τα έμφυλα στερεότυπα. Πολλοί γονείς με ρωτούν πώς μπορούν να μεγαλώσουν αγόρια φεμινιστές, έτσι πρόσφατα δημοσίευσα μια λίστα προτάσεων στο ιστολόγιό μας, Rebel Girls, σύμφωνα με την εμπειρία μου από συζητήσεις με οικογένειες σε όλο τον κόσμο».
«Οι παραγωγοί περιεχομένου έχουν αρχίσει, επιτέλους, να αγκαλιάζουν τη διαφορετικότητα και να αφηγούνται περισσότερες ιστορίες συμπερίληψης στα παιδιά. Αρκεί να σκεφτούμε ταινίες όπως οι “Encanto” και “Βαϊάνα”».
Από το 2016, που κυκλοφόρησε το πρώτο σας βιβλίο, ποια είναι η πιο σπουδαία πρόοδος και ποια η μεγαλύτερη απώλεια για το φεμινισμό παγκοσμίως;
«Η κατάσταση των γυναικών στο Αφγανιστάν και το Ιράν είναι προφανώς το πρώτο πράγμα που μου έρχεται στο μυαλό όταν σκέφτομαι τις μεγαλύτερες απώλειες. Ευτυχώς, βλέπω να σημειώνεται καθημερινά και πρόοδος, ειδικά στο χώρο των media, όπου αφιερώνω τον περισσότερο χρόνο μου. Οι παραγωγοί περιεχομένου έχουν αρχίσει, επιτέλους, να αγκαλιάζουν τη διαφορετικότητα και να αφηγούνται περισσότερες ιστορίες συμπερίληψης στα παιδιά. Αρκεί να σκεφτούμε ταινίες όπως οι “Encanto” και “Βαϊάνα” ή το πρόσφατο ντοκιμαντέρ “The Elephant Whisperers”, που κέρδισε Όσκαρ. Η εκπροσώπηση αλλάζει και νιώθω πραγματικά περήφανη που οι Επαναστάτριες έχουν παίξει τόσο κεντρικό ρόλο».
Πώς μπορεί ένα βιβλίο να αλλάξει τον κόσμο;
«Οι ιστορίες που μας αφηγούνται όταν είμαστε παιδιά παίζουν καθοριστικό ρόλο στο ποιοι γινόμαστε μεγαλώνοντας. Οι χαρακτήρες που συναντάμε στα βιβλία και στις οθόνες μας -που ερωτευόμαστε, που γελάμε μαζί τους, που κλαίμε μαζί τους, που μεγαλώνουμε μαζί τους- επηρεάζουν το πώς βλέπουμε τον εαυτό μας και τους άλλους. Διαμορφώνουν, σε κάποιο βαθμό, το ποιοι είμαστε και το ποιοι θέλουμε να γίνουμε. Γι’ αυτό είναι τόσο σημαντική η εκπροσώπηση στα media. Αν τα παιδιά δεν βλέπουν άλλους ανθρώπους με κοινές ταυτότητες και κοινά χαρακτηριστικά να σκιαγραφούνται θετικά από τα media, μπορεί να βασιστούν στην υπόθεση ότι η ταυτότητά τους εκπροσωπείται αποκλειστικά από τα στερεότυπα που καταναλώνουν. Και όπως λέει η συγγραφέας Chimamanda Ngozi Adichie, “το πρόβλημα με τα στερεότυπα δεν είναι ότι είναι αναληθή, αλλά ότι είναι μη ολοκληρωμένα. Δίνουν την εντύπωση ότι μία ιστορία είναι η μοναδική που υπάρχει”».
«Όπως λέει η συγγραφέας Chimamanda Ngozi Adichie, “το πρόβλημα με τα στερεότυπα δεν είναι ότι είναι αναληθή, αλλά ότι είναι μη ολοκληρωμένα. Δίνουν την εντύπωση ότι μία ιστορία είναι η μοναδική που υπάρχει”».
Αν θα έπρεπε να επιλέξετε μία γυναίκα που σας εμπνέει περισσότερο σήμερα, ποια θα ήταν;
«Νιώθω δέος απέναντι στην Jane Goodall και στην αδιάλειπτη αφοσίωσή της προς τον πλανήτη Γη».
Τι να περιμένουμε από τη συζήτησή σας με τη Στέλλα Κάσδαγλη στο ΚΠΙΣΝ;
«Μια ζωντανή συνομιλία για το σημείο στο οποίο βρισκόμαστε σε θέματα ισότητας φύλων στην Ελλάδα, την Ιταλία και την Ευρώπη! Ελπίζω να σας δω εκεί».
Τι είναι το WOW – Women of the World
Το WOW Aθήνα, το οποίο στην Ελλάδα παρουσιάζεται σε συνεργασία με το Βρετανικό Συμβούλιο και με την υποστήριξη της Βρετανικής Πρεσβείας στην Αθήνα, περιλαμβάνει ομιλίες με καλεσμένες από την Ελλάδα και το εξωτερικό, συζητήσεις, εκθέσεις, εργαστήρια, mentoring sessions, εκπαιδευτικά προγράμματα, συναυλίες, κινηματογραφικές προβολές και πολλά άλλα, σε μία μεγάλη διοργάνωση με σκοπό να ενδυναμώσει τις γυναίκες και τις θηλυκότητες προκειμένου να αντιμετωπίσουν τα εμπόδια και τις ανισότητες που συναντούν καθημερινά και να γιορτάσει τις νίκες που έχουν σημειωθεί μέχρι σήμερα, καθώς και τα πρόσωπα και τις ιστορίες που εμπνέουν. Πολυσυλλεκτικό και διαθεματικό, το φεστιβάλ εστιάζει στην ελληνική πραγματικότητα σήμερα, αλλά, ταυτόχρονα, στρέφει το βλέμμα και στα κοινά ζητήματα και τις προκλήσεις που απασχολούν όλη την υφήλιο.
Ένας από τους στόχους του είναι η ενδυνάμωση των μικρών κοριτσιών και η ανάπτυξη αυτοπεποίθησης, αυτοεκτίμησης αλλά και μιας ευρείας κατανόησης του κόσμου που θα τα βοηθήσει να ξεπεράσουν τα έμφυλα στερεότυπα και να γίνουν ό,τι ονειρεύονται. Σε αυτό το πλαίσιο, διοργανώνονται δύο δράσεις την Κυριακή 2 Απριλίου:
Σελίδες για επαναστάτριες: μία συζήτηση για τις ιστορίες που αλλάζουν τον κόσμο
Πού έχουν πάει όλες οι σημαντικές γυναίκες της Ιστορίας; Υπήρξαν ποτέ; Γιατί χρειάστηκαν τόσα βιβλία ώστε να μάθουμε τις ιστορίες τους; Και από πού ξεκίνησαν όλα; Την Κυριακή 2 Απριλίου στις 11.00 στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος στο ΚΠΙΣΝ, η Elena Favilli θα συνομιλήσει με τη Στέλλα Κάσδαγλη, συγγραφέα του βιβλίου «30 γυναίκες που άλλαξαν τον κόσμο» και συνιδρύτρια του μη κερδοσκοπικού οργανισμού Women On Top, για τα γυναικεία πρότυπα, την ενδυνάμωση των κοριτσιών, την έμφυλη ισότητα και το πώς τα βιβλία μπορούν στ’ αλήθεια να αλλάξουν τον κόσμο μας.
Με το πέρας της συζήτησης θα ακολουθήσει υπογραφή βιβλίων από την Elena Favilli. Θα υπάρχει ταυτόχρονη διερμηνεία προς και από την αγγλική γλώσσα καθώς και στην Ελληνική Νοηματική Γλώσσα.
Παίρνουμε τις ιστορίες στα χέρια μας: μια ανάγνωση παραμυθιών ενάντια στα έμφυλα στερεότυπα
Θα μπορούσε ποτέ κανείς να πιστέψει ότι οι αγαπημένες ηρωίδες κλασικών παραμυθιών, όπως η Σταχτοπούτα, μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά τον τρόπο που βλέπουν τα κορίτσια τον εαυτό τους;
Την Κυριακή 2 Απριλίου, από τις 13.30 έως τις 15.00, στον Πύργο Βιβλίων της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος (ΕΒΕ), η ηθοποιός Ευγενία Δημητροπούλου αφηγείται ιστορίες και η θεατροπαιδαγωγός Άρτεμις Μάνου βοηθά τα κορίτσια να σκεφτούν και να μιλήσουν σχετικά με τα μηνύματα που περνούν τα παραμύθια και τον τρόπο που επηρεάζουν την αντίληψη που έχουν τα κορίτσια για τον εαυτό τους και τα φύλα.
Οι επιλογές των βιβλίων έχουν γίνει σε συνεργασία με το ακτιβιστικό βιβλιοπωλείο Free Thinking Zone. Για παιδιά 6 έως 10 ετών.
Info
WOW Αθήνα 2023, 1-3 Απριλίου, Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ), Λεωφ. Συγγρού 364, Καλλιθέα
Σελίδες για επαναστάτριες: Μία συζήτηση για τις ιστορίες που αλλάζουν τον κόσμο. Κυριακή 02/04, 11.00, Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος, ΚΠΙΣΝ. Για κατόχους Festival Pass, με ηλεκτρονική προεγγραφή
Παίρνουμε τις ιστορίες στα χέρια μας: μια ανάγνωση παραμυθιών ενάντια στα έμφυλα στερεότυπα. Κυριακή 02/04, 13.30-15.00, Πύργος Βιβλίων ΕΒΕ. Για κατόχους Festival Pass, με σειρά προτεραιότητας
Όλα τα βιβλία της Elena Favilli κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ψυχογιός.
WOW Festival Pass 2023 – Επιλογή Τιμής (Choose-What-You-Pay). Με την Επιλογή Τιμής (Choose-What-You-Pay), αποφασίζετε εσείς την κατάλληλη τιμή του Festival Pass σας. Η προτεινόμενη τιμή είναι 30€, ενώ υπάρχει ένα εύρος επιλογών. Η ελάχιστη τιμή είναι 5€.
Αγοράστε ηλεκτρονικά το Festival Pass εδώ. Περισσότερες πληροφορίες για το ποιες εκδηλώσεις περιλαμβάνει το Festival Pass θα βρείτε εδώ.
Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα του ΚΠΙΣΝ, snfcc.org/WOW, και στις σελίδες του στα social media @SNFCC.
