Όσες γυναίκες έχουν πατήσει σήμερα τα πενήντα, θα θυμούνται την ετυμηγορία της γιαγιάς τους: «Το σπίτι η γυναίκα το φτιάχνει, η γυναίκα το χαλάει». Κι επειδή έτσι είναι οι ετυμηγορίες, ανελαστικές και απόλυτες, η γυναίκα που δεν κατάφερνε να κρατήσει το σπίτι της, που δεν κατάφερνε να κρατήσει τον άντρα της (κοιτάξτε παγίδα!) ήταν υπόλογη. Απέναντι στην γειτονιά, στο σόι, στα παιδιά της.
Ποια τολμούσε να χωρίσει κάποτε; Καμιά. Ακόμα και αν προσπερνούσε τη χλεύη της γειτονιάς, το μαράζι του σογιού, το ανάθεμα των παιδιών της – και πάλι δεν το έκανε. Για πρακτικούς, κυρίως, λόγους. Δεν είχε εισόδημα. Έτσι ζούσε καλά ή άσχημα, ανάλογα με τον άντρα στα χέρια του οποίου έπεφτε. Αν ήταν καλός και συμπονετικός, απ’ τον πατέρα και τον αδερφό μέχρι το σύζυγο μπορεί να έτρωγε «γλυκό ψωμί». Αλλιώς είχε μερίδιο μόνο στη συμπόνια της μάνας της και στις κλωτσιές του αφέντη. Επιπλέον της αναλογούσε το βαρύ καθήκον να μην κοινολογήσει τη συμφορά της. Για να μην την πιάσει στο στόμα η γειτονιά, για να μπορέσει να παντρέψει την κόρη, για να μην την πετάξει ο αφέντης στο δρόμο, για να μη νευριάσει και την κάνει μαύρη στο ξύλο.
Μέχρι που ήρθαν παγκόσμιοι πόλεμοι, τα σπίτια άδειασαν από τους άντρες, από καλούς κι από κακούς άντρες άδειασαν, μαζί άδειασαν κι από τους γιους τους. Σήκωσαν οι γυναίκες τα μανίκια, με τον τρόπο που μόνο οι γυναίκες ξέρουν να κάνουν, πολυμήχανες πιο πολύ από τον Οδυσσέα που πήρε όλη τη δόξα (επειδή στις γυναίκες ακόμα και οι αρχαίοι μύθοι, μόνο το ρόλο της Κίρκης και της Πηνελόπης άφησαν). Κι έφτιαξαν οι γυναίκες την εποποιία, όχι μόνο του καθημερινού, κι ας ήταν μόνο η τέχνη του καθημερινού αυτή που μέχρι τότε υπηρετούσαν. Πήραν τις θέσεις των αντρών σε εργοστάσια, εφημερίδες και χωράφια. Έκαναν τον κόσμο να συνεχίσει να γυρίζει, όμοια, όπως γύριζε προτού οι άντρες, διαχειριστές των πάντων, πιάσουν τα πόστα του ηρωισμού.
Όταν οι άντρες γύρισαν, δεν ήταν εύκολο να σπρώξουν ξανά τις γυναίκες στα πίσω δωμάτια, να τις υποβιβάσουν σε άλαλα θεμέλια οικογενειακής σταθερότητας, σε σκυφτούς καρπαζοεισπράκτορες. Η έξοδός τους στην αγορά εργασίας ήταν το δικό τους όπλο που πλέον θα τα άλλαζε όλα.
Εκεί ακριβώς υπήρξε η αντιστροφή της ιστορίας
Ενώ οι γυναίκες αποδείχθηκε πως ήταν έτοιμες και ώριμες για την ελευθερία, οι άντρες αποδείχθηκαν ετεροκαθοριζόμενοι. Οι άντρες είχαν κρατήσει για τους εαυτούς τους το καλύτερο κομμάτι από τους κοινωνικούς ρόλους, το κομμάτι δηλαδή του ενήλικα που δεν ωριμάζει, κι επειδή δεν ωριμάζει κάποια άλλη φυλετική ομάδα ενηλίκων μέχρι τότε είχε αναλάβει να έχει τα πάντα στη ρέγουλα. Είχαν τη γυναίκα να τους φροντίζει, να τους γεννάει παιδιά, να τους προκαλεί πόθο κατά βούληση, ούτε πολύ μεγάλο επειδή τους μπερδεύει, ούτε πολύ μικρό γιατί δεν τους φτάνει, ούτε πολύ φανερό γιατί τους ευνουχίζει, ούτε διαρκή (σε δρόμους στενά και σταυροδρόμια) γιατί τους κάνει βιαστές.
Δεν ξέρουν πού βρίσκονται οι άντρες στη σημερινή κοινωνία λένε, έχουν χάσει λένε τον προσανατολισμό τους. Δεν έχουν άδικο, επειδή μέχρι τώρα είχαν συνηθίσει να περιφέρονται στον κόσμο χωρίς καμιά προσπάθεια βελτίωσης, κι αυτό γινόταν δεκτό σε κοινωνικό και ατομικό επίπεδο. Που σημαίνει ότι, όταν ένας άντρας κακομιλούσε σε μια γυναίκα, όταν τη χτυπούσε, όταν γυρνούσε μεθυσμένος στο σπίτι και έκανε χωρίς λόγο σαματά, η γυναίκα έπαιρνε επαρκή παραίνεση από τη γειτονιά στο να τον ανεχτεί, να δώσει τόπο στην οργή, επειδή τα κάνουν οι άντρες αυτά και μετά τους περνάνε. Αυτό συνεχιζόταν από γενιά σε γενιά. Το μάθαινε ο γιος απ’ τον πατέρα και η κόρη από τη μητέρα.
Μόλις όμως οι γυναίκες στάθηκαν οικονομικά στα πόδια τους, αποφάσισαν να μη μένουν πλέον κοντά σε άντρες που τις βρίζουν, τις μειώνουν, τις κακομεταχειρίζονται. Και φεύγουν. Μόνο που οι άντρες δεν ξέρουν πώς να το διαχειριστούν αυτό. Δεν το έχουν μάθει. Δεν ξέρουν πώς γίνεται να σε εγκαταλείπει μια γυναίκα χωρίς επαρκή αιτία, καθώς από τους πατεράδες τους διδάχθηκαν πως η ανυποληψία δεν είναι επαρκής αιτία για ένα χωρισμό. Τώρα όμως οι γυναίκες φεύγουν και οι άντρες θα πρέπει να μάθουν τον κόσμο από την αρχή. Και μάλιστα να μάθουν τον κόσμο με τον τρόπο που οι ίδιοι τον δίδαξαν στις γυναίκες. Απαιτητικό στη βάση του, γεμάτο υποχρεώσεις και συγκρίσεις.
