Ακόμα και αν δεν έχουμε επαφή με την εικαστική σκηνή, σίγουρα θα θυμόμαστε το περιστατικό λογοκρισίας του έργου της «Ροζ Σημαία» το 2023, όταν είχε αποσυρθεί από έκθεση στο Ελληνικό Προξενείο στη Νέα Υόρκη μετά τη διαμαρτυρία του βουλευτή της «Νίκης» Δημήτρη Νάτσιου στη Βουλή και την παρέμβαση του υπουργού Εξωτερικών Γιώργου Γεραπετρίτη.
Όμως η Γεωργία Λαλέ είναι πολύ περισσότερα από ένα όνομα που έγινε προσωρινά viral λόγω της ειδησεογραφίας. Η δημιουργός, που μεγάλωσε στην Αθήνα αλλά πλέον ζει και δημιουργεί στη Νέα Υόρκη, απόφοιτος της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών (2013) και του School of Visual Arts της Νέας Υόρκης (2016), υπότροφος του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή και του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών (ΙΚΥ), έχει ταξιδέψει με το έργο της σε φεστιβάλ και εκθέσεις σε όλο τον κόσμο, όπως στην 15η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας (2016) με την περφόρμανς της για το προσφυγικό #OrangeVest, και έχει συμβάλει στον ακαδημαϊκό διάλογο με τη συμμετοχή της σε σημαντικά συνέδρια (Κεντρική Βιβλιοθήκη της Νέας Υόρκης, MoMA Archives κ.λπ.).
Σε λίγες μέρες έρχεται στην Αθήνα, στο πλαίσιο του φεστιβάλ WOW-Women of the World Athens 2025 στο ΚΠΙΣΝ (04-07/04), με μια ατομική έκθεση («Λόλα Μίλα!») και μια περφόρμανς («Γενέθλια») όπου συνεχίζει να ασχολείται με την ενδοοικογενειακή βία και τις γυναικοκτονίες.
«Στο WOW Festival θα παρουσιαστεί, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, μια νέα σειρά έργων τα οποία είναι εμπνευσμένα από το “Αλφαβητάριον” του 1955, εικονογραφημένο από τον Κώστα Γραμματόπουλο. Οι κεντρικοί χαρακτήρες του βιβλίου είναι η Άννα και η αδερφή της, Λόλα. Η έκθεση ονομάζεται “Λόλα Μίλα!” γιατί ακούγεται σαν τα “μήλα” [τη λέξη του Αλφαβηταρίου] αλλά γράφεται με γιώτα, είναι το ρήμα με το οποίο θέλουμε να ενθαρρύνουμε όσες γυναίκες βιώνουν έμφυλη βία να μιλήσουν γι’ αυτήν, που είναι πάρα πολύ δύσκολο» λέει η Γεωργία στο Marie Claire και προσθέτει:
«Τα έργα είναι φτιαγμένα από σεντόνια που μου έχουν παραχωρήσει γυναίκες και θηλυκότητες που ζουν στην Ελλάδα, με την προϋπόθεση να τα έχουν χρησιμοποιήσει για να κοιμηθούν πάνω σε αυτά και να ονειρευτούν έναν κόσμο δικαιοσύνης, έναν κόσμο στον οποίο θα νιώθουν ασφαλείς να διεκδικήσουν τις ζωές που επιθυμούν για τον εαυτό τους. Μάζεψα αυτά τα σεντόνια σε περφόρμανς που έκανα πέρυσι και τα έφερα στο στούντιό μου στη Νέα Υόρκη».
Την ημέρα της συνέντευξής μας με βιντεοκλήση, μια από τις τελευταίες ημέρες του Μαρτίου, η Γεωργία ακόμα δουλεύει αυτά τα έργα. Δηλαδή όχι απλά θα παρουσιαστούν για πρώτη φορά στο ΚΠΙΣΝ, αλλά «θα είναι ζεστά ζεστά. Δείχνουν την Άννα από διάφορες σελίδες του βιβλίου: να κάνει σκοινάκι, να κρατάει έναν ανεμόμυλο. Από κάτω υπάρχουν φράσεις που αποκαλούμε victim blaming statements, ερωτήσεις που ρίχνουν το φταίξιμο στο θύμα ενός βιασμού, μιας κακοποίησης, ακόμα και μιας γυναικοκτονίας. Είναι στα αγγλικά γιατί πρόκειται για διεθνές φαινόμενο. Όσο υπάρχει πατριαρχία θα υπάρχουν γυναικοκτονίες, θα υπάρχουν βιασμοί, θα υπάρχει το victim blaming».
Οι φράσεις που αναγράφονται στα έργα της («Γιατί έμεινες;», «Είσαι σίγουρη ότι είπες “όχι”;», «Τι φορούσες;») έρχονται σε αντίθεση με την παιδικότητα, τη χαρά, την ανεμελιά των εικόνων. «Κάθε άνθρωπος αυτό θέλει και οι γυναίκες αυτό θέλουμε: να περάσουμε τη ζωή μας ανέμελες και χαρούμενες. Αλλά δεν μπορούμε. Όταν γυρνάμε το βράδυ στο σπίτι μας πρέπει να κοιτάμε πίσω από την πλάτη μας μήπως μάς ακολουθεί κάποιος. Και όταν φτάνουμε σπίτι μας, πολλές από εμάς είμαστε πιο εκτεθειμένες εκεί».
Έναυσμα για αυτή τη σειρά έργων ήταν μια εμπειρία που έζησε η εικαστικός το καλοκαίρι του 2024 στην Ελλάδα: «Πήρα το λεωφορείο αλλά δεν ήξερα πού ακριβώς να πάω. Ρώτησα τις γυναίκες δίπλα μου, με βοηθήσανε και πιάσαμε κουβέντα. Όταν την έφερα στην Κυριακή Γρίβα [που δολοφονήθηκε έξω από το αστυνομικό τμήμα των Αγίων Αναργύρων], μου έκανε εντύπωση που μια γυναίκα είπε, καλά, κι αυτή δεν έφευγε; Γιατί καθότανε; Απάντησα, δεν είναι εύκολο να ξεφύγεις από αυτή την κατάσταση αλλά επέμενε και τότε τής είπα, είστε πολύ τυχερή αν δεν μπορείτε να καταλάβετε γιατί ήταν δύσκολο για την Κυριακή να ξεφύγει. Είστε πολύ τυχερή που δεν σας έχει συμβεί κάτι παρόμοιο».
«Το καλοκαίρι του 2024 στην Ελλάδα πήρα το λεωφορείο αλλά δεν ήξερα πού ακριβώς να πάω. Ρώτησα τις γυναίκες δίπλα μου, με βοηθήσανε και πιάσαμε κουβέντα. Όταν την έφερα στην Κυριακή Γρίβα [που δολοφονήθηκε έξω από το αστυνομικό τμήμα των Αγίων Αναργύρων], μου έκανε εντύπωση που μια γυναίκα είπε, καλά, κι αυτή δεν έφευγε; Γιατί καθότανε;».
Πάντα τα έργα της έχουν ως αφετηρία μια προσωπική εμπειρία. «Έχω βιώσει σεξιστικές συμπεριφορές και έμφυλη βία και σε έναν επαγγελματικό χώρο και στις προσωπικές μου σχέσεις. Έχω βρεθεί αντιμέτωπη με διλήμματα του τύπου “πρέπει να διαλέξεις ανάμεσα σε εμένα και την τέχνη σου”. Αλλά έχουμε και στην οικογένειά μας μια ιστορία γυναικοκτονίας.
»Η αδερφή του παππού μου από την πλευρά του μπαμπά μου, Μαρία Λαλέ, δολοφονήθηκε από τον άντρα της στον Λαγκαδά περίπου το 1930, γιατί αρνήθηκε να τραγουδήσει σε έναν γάμο. Είχε πένθος γιατί είχε πεθάνει ένας αδερφός της από φυματίωση, ήτανε και λεχώνα. Όταν γυρίσανε από τον γάμο ο άντρας της τη χτύπησε τόσο βάναυσα, που κατέληξε. Αυτός ο άνθρωπος δεν δικάστηκε ποτέ».
Δεν υπήρξε καν άτυπη απονομή δικαιοσύνης – για παράδειγμα να τεθεί ο δράστης στο περιθώριο. Απεναντίας, η αντίδραση της τοπικής κοινωνίας ήταν να συγκαλύψει το έγκλημα, «να μην πάει φυλακή, να μη μαθευτεί, για να μη μείνει το παιδί ορφανό, το οποίο παιδί αργότερα αυτός έδωσε για υιοθεσία. Βρήκε μια άλλη γυναίκα, να κάνει τα ίδια, και συνέχισε τη ζωή του».
Γιατί χρησιμοποιείς μεταχειρισμένα σεντόνια ως βασικό υλικό;
«Γενικά με ενδιαφέρει να χρησιμοποιώ υλικά που δεν είναι παραδοσιακά “καλλιτεχνικά”. Στην περφόρμανς #OrangeVest είχα χρησιμοποιήσει σωσίβια. Σε μια σειρά έργων για το σύστημα υγείας στην Αμερική, νοσοκομειακές ρόμπες. Η ιδέα του σεντονιού μού ήρθε μετά τη γυναικοκτονία της Καρολάιν, η οποία δολοφονήθηκε πάνω στο κρεβάτι της. Σκεφτόμουν ότι εκείνο το κρεβάτι κατέληξε να είναι ο τάφος της. Δυστυχώς οι περισσότερες γυναικοκτονίες γίνονται μέσα στο σπίτι και στο υπνοδωμάτιο. Το σεντόνι έρχεται σε επαφή με το δέρμα μας, ποτίζει με τον ιδρώτα μας, με τα δάκρυά μας, με τα όνειρά μας και, στις περιπτώσεις των γυναικοκτονιών, με το αίμα μας».
Προσωπικά το σεντόνι μού θυμίζει και εκείνο το παλιό έθιμο, όπου μετά την πρώτη νύχτα του γάμου έβγαζαν έξω το λερωμένο με αίμα σεντόνι που πιστοποιούσε το ξεπαρθένεμα της νύφης. Το είχες κατά νου όταν άρχισες να δουλεύεις με σεντόνια;
«Αυτό το έθιμο ήταν μέρος της έρευνάς μου. Να φανταστείς ότι δεν είναι και τόσο μακρινό. Δηλαδή όταν παντρεύτηκε η προγιαγιά μου, η γιαγιά της μαμάς μου, περιμένανε να βγάλει το σεντόνι.
»Αυτό πρέπει να έγινε το 1920. Στην Πελοπόννησο, στην Καλαμάτα. Μάλιστα επειδή ο γαμπρός είχε πιει λίγο παραπάνω τον πήρε ο ύπνος τον άνθρωπο, δεν είχε όρεξη να κάνει άλλα πράγματα. Και ανησύχησαν στον γάμο. Ο αδερφός της πήγε να δει τι γίνεται, γιατί δεν βγαίνει έξω το σεντόνι, και εκείνη είπε ότι ο γαμπρός αποκοιμήθηκε. Και ο αδερφός της τής είπε, μην ανησυχείς, θα ενημερώσω εγώ το πανηγύρι ότι δεν τρέχει κάτι».
«Η αδερφή του παππού μου από την πλευρά του μπαμπά μου, Μαρία Λαλέ, δολοφονήθηκε από τον άντρα της στον Λαγκαδά περίπου το 1930, γιατί αρνήθηκε να τραγουδήσει σε έναν γάμο. Είχε πένθος γιατί είχε πεθάνει ένας αδερφός της από φυματίωση».
Σήμερα, ωστόσο, που ζητάς από γυναίκες και θηλυκότητες να διαθέσουν για το έργο σου δικά τους σεντόνια, κατά κάποιον τρόπο τα νοηματοδοτείς εκ νέου. Θυμάσαι κάποια ιστορία που συνδέεται με σεντόνια που σου έχουν δωρίσει;
«Πολλές μανάδες μού έχουν χαρίσει σεντόνια των παιδιών τους. Ή έχουν έρθει τα ίδια τα παιδάκια στις περφόρμανς και μου τα έχουν χαρίσει. Μια φορά μού έστειλαν σεντόνια από τη Βόρεια Ελλάδα. Το ένα ήταν από έναν γάμο που κατέληξε βίαιος και τα άλλα σεντόνια από την αδερφή της ίδιας γυναίκας, η οποία είχε δολοφονηθεί εν ψυχρώ από τον άντρα της – τα είχε ράψει για τα παιδάκια της.
»Επίσης έχει πολύ ενδιαφέρον όταν φτιάχνουμε τα έργα και μετά έρχεται ο κόσμος και μου λέει, “α, έβαλες αυτό το σεντόνι, είναι το σεντόνι μου” και αμέσως δημιουργείται αυτή η αίσθηση της συνεργασίας, της ομαδικότητας, γιατί φτιάξαμε όλοι μαζί το έργο. Πιστεύω ότι αυτό ισχύει στην τέχνη: τα έργα δεν τα φτιάχνει μόνος του ο καλλιτέχνης, όλη μαζί η κοινωνία τα φτιάχνει, ο καλλιτέχνης είναι το μέσο».
Αν μάλιστα θέλουμε κι εμείς να της δωρίσουμε σεντόνια, τώρα είναι η ευκαιρία: Η εικαστικός μας προσκαλεί στα γενέθλιά της, που γιορτάζει μέσα από την ομώνυμη περφόρμανς («Γενέθλια»), το Σάββατο 5 Απριλίου στο ΚΠΙΣΝ, όπου μικροί και μεγάλοι θα λάβουν μέρος σε μια σειρά από ομαδικά παιχνίδια.
Πώς ενσωματώνεις τις παραστάσεις στα σεντόνια;
«Είναι ραμμένες. Πέρα από λεπτομέρειες του προσώπου και του φορέματος, που έχω ζωγραφίσει με μαύρο μελάνι, όλα τα άλλα είναι φτιαγμένα από σεντόνια, ακόμα και τα γράμματα, όπου έχω αφήσει τις κλωστές γιατί μοιάζουν με τρίχες, είναι ας πούμε τα μαλλιά της κοπέλας».
Κάθε ένα έργο έχει πίσω του πολυήμερη χειρωνακτική εργασία: της παίρνει περίπου δύο μήνες να το ολοκληρώσει. Ιδιαίτερη σημασία έχει ωστόσο αυτό που θα τοποθετηθεί στην Υποδοχή του ΚΠΙΣΝ: «Η Άννα κρατάει ένα χαρτί που στην πολύ γνωστή εικόνα γράφει “άριστα δέκα”, αλλά εδώ λέει στα αγγλικά “20 γυναικοκτονίες το 2024”. Την πλαισιώνουν είκοσι μήλα. Μέσα στο καθένα υπάρχει το όνομα της γυναίκας [που έπεσε θύμα], η ηλικία της, η τοποθεσία και η ημερομηνία θανάτου της».
Καθώς το αρχείο των δηλωμένων γυναικοκτονίων στην Ελλάδα με βάση το femicide.gr φτάνει μέχρι το 2019, η Γεωργία έχει ξεκινήσει ένα πρότζεκτ για να το επεκτείνει χρονικά προς τα πίσω: Μας καλεί να μοιραστούμε την ιστορία ενός θύματος γυναικοκτονίας στην Ελλάδα πριν από το 2019, συμπληρώνοντας την αντίστοιχη φόρμα που θα βρούμε στην προσωπική της ιστοσελίδα. Τα δεδομένα που θα συγκεντρωθούν θα χρησιμοποιηθούν σε ένα νέο έργο της, «πάλι από σεντόνια, με τον χάρτη της Ελλάδας, πάνω στον οποίο θα σημειώσω όσα ονόματα γυναικών μαζευτούν» ως φόρος τιμής στις αδικοχαμένες ζωές των φίλων και συγγενών μας.
Για την ίδια η καλλιτεχνική δημιουργία δεν είναι μόνο μέσο προσωπικής έκφρασης αλλά και διεκδίκησης αλλαγών και στο νομικό πλαίσιο και στις κοινωνικές δομές, ώστε καταρχήν να προλαμβάνονται τα εγκλήματα αφού «βλέπουμε, ειδικά στις γυναικοκτονίες που έγιναν το 2024, ότι στις περισσότερες περιπτώσεις οι γυναίκες είχαν κάνει μηνύσεις, είχαν πάρει ασφαλιστικά μέτρα, είχαν κάνει όλα αυτά τα βήματα που τους είχαν πει ότι πρέπει να κάνουν, παρ’ όλα αυτά συνέχιζαν να είναι εκτεθειμένες, με πιο ακραίο το περιστατικό της Κυριακής Γρίβα, που πήγε στο αστυνομικό τμήμα και η ίδια η αστυνομία αρνήθηκε να την προστατεύσει». Θα ήθελε, επίσης, οι επιζήσασες της έμφυλης βίας να βρίσκουν την απαραίτητη υποστήριξη, «γιατί όταν σου συμβαίνει νιώθεις απίστευτη μοναξιά και ενοχή και αισθάνεσαι ότι δεν υπάρχει διέξοδος».
«Βλέπουμε, ειδικά στις γυναικοκτονίες που έγιναν το 2024, ότι στις περισσότερες περιπτώσεις οι γυναίκες είχαν κάνει μηνύσεις, είχαν πάρει ασφαλιστικά μέτρα, είχαν κάνει όλα αυτά τα βήματα που τους είχαν πει ότι πρέπει να κάνουν, παρ’ όλα αυτά συνέχιζαν να είναι εκτεθειμένες, με πιο ακραίο το περιστατικό της Κυριακής Γρίβα, που πήγε στο αστυνομικό τμήμα και η ίδια η αστυνομία αρνήθηκε να την προστατεύσει».
Η λογοκρισία της «Ροζ Σημαίας» της στο Ελληνικό Προξενείο είχε και μια θετική συνέπεια, να γίνει το έργο της γνωστό σε ένα ευρύτερο κοινό και να αγγίξει περισσότερες γυναίκες: «Θέλανε να κατεβάσουν το έργο για να μην το δούνε τα εκατό άτομα που θα πηγαίνανε στο προξενείο να κάνουν τα χαρτιά τους και κατάφεραν το αντίθετο, να το δει όλος ο κόσμος. Και το έργο αυτό συγκίνησε: Δέχτηκα πάρα πολλά μηνύματα και τηλέφωνα από γυναίκες που είναι μέσα σε βίαιες σχέσεις, που μου έλεγαν, Γεωργία, από εδώ και μπρος κάθε φορά που στεναχωριέμαι θα μου έρχεται το έργο σου στο μυαλό και θα με κάνει να νιώθω ότι δεν είμαι μόνη, ότι δεν είμαι μόνο εγώ που υποφέρω».
Φυσικά, επρόκειτο για μια δύσκολη περίοδο για την εικαστικό. Πιστεύει, μάλιστα, ότι εκείνο το περιστατικό λογοκρισίας άνοιξε τον δρόμο για τον πρόσφατο βανδαλισμό των έργων του Χριστόφορου Κατσαδιώτη, από έναν άλλο βουλευτή της «Νίκης», στην περιοδική έκθεση «Η Σαγήνη του Αλλόκοτου» στην Εθνική Πινακοθήκη, που η Γεωργία χαρακτηρίζει «τρομοκρατική επίθεση απέναντι στη δημοκρατία. Οι τρομοκράτες μπαίνουν στα μουσεία και τα σπάνε. Αύριο, μεθαύριο μπορεί να τους προσβάλει ένα αρχαίο στο Μουσείο της Ακρόπολης. Για να το κάνουν αυτό, πήρανε θάρρος από το κατέβασμα του δικού μου έργου».
Να θυμίσουμε εδώ ότι η «Ροζ Σημαία» της, που στον σχεδιασμό θύμιζε την ελληνική σημαία, ήταν επίσης φτιαγμένη από σεντόνια – εν προκειμένω, κακοποιημένων γυναικών. «Όταν κατέβηκε το έργο μου, πρώτα απ’ όλα ήταν πολύ σοκαριστικό. Μπορείς να φανταστείς ένας καλλιτέχνης να ανοίγει μια έκθεση την Παρασκευή και μέχρι τη Δευτέρα το έργο του να έχει κατεβεί; Το θεώρησα πάρα πολύ μεγάλη προσβολή για τις γυναίκες που έχουν πεθάνει. Τότε είπανε διάφοροι ότι η ελληνική σημαία επιτρέπεται να βάφεται κόκκινη μόνο από το αίμα των ηρώων. Τα θύματα των γυναικοκτονιών είναι ηρωίδες του ελληνικού έθνους και κάθε έθνους, που πεθαίνουν πάνω στο ερώτημα “ελευθερία ή θάνατος”».
Η Συραγώ Τσιάρα, διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης, μίλησε για «απειλές» ακόμα και κατά της ζωής τους την περίοδο του βανδαλισμού. Εξίσου τρομακτική είναι η εμπειρία που είχε ζήσει η Γεωργία το 2023: «Δέχτηκα πάρα πολλές απειλές βιασμού, εμπρησμού, ακρωτηριασμού. Κάποιος μού έγραψε, εύχομαι ο άντρας που αγαπάς να σε σκοτώσει. Είχαν βγει βουλευτές από τους Σπαρτιάτες και με κατηγορούσαν. Τους έγινε παρατήρηση και είπαν, εντάξει μωρέ, μια κουβέντα είπαμε. Αν όμως κάποιος με σκότωνε, δεν θα έπαιρναν ευθύνες αυτοί που μου άνοιξαν πόλεμο».
Όπως σχολιάζω, σε μια τέτοια περίπτωση θα ήταν ηθικοί αυτουργοί. «Βέβαια. Αλλά εμένα όλη αυτή η αντίδραση, και η αγάπη του κόσμου, μου έδειξε ότι είμαι στη σωστή κατεύθυνση. Δηλαδή, με κάθε ανάσα μου θα παλεύω για τη δικαιοσύνη στον κόσμο – για το προσφυγικό, το σύστημα υγείας, τις γυναίκες. Ο παππούς μου πολέμησε τους Γερμανούς. Ο πατέρας μου ήταν στο Πολυτεχνείο. Και τώρα εμένα θα με τρομάξουν αυτοί οι δυο-τρεις; Είναι ο αγώνας της γενιάς μου. Ο αγώνας της γενιάς μας. Εμείς θα πρέπει να λογοδοτήσουμε, αύριο μεθαύριο, στις επόμενες».
«Δέχτηκα πάρα πολλές απειλές βιασμού, εμπρησμού, ακρωτηριασμού. Κάποιος μού έγραψε, εύχομαι ο άντρας που αγαπάς να σε σκοτώσει. Είχαν βγει βουλευτές από τους Σπαρτιάτες και με κατηγορούσαν. Τους έγινε παρατήρηση και είπαν, εντάξει μωρέ, μια κουβέντα είπαμε. Αν όμως κάποιος με σκότωνε, δεν θα έπαιρναν ευθύνες αυτοί που μου άνοιξαν πόλεμο».
Πιστεύεις ότι έχει ενταθεί η λογοκρισία στην τέχνη ή απλά αναδεικνύονται περισσότερο αυτά τα φαινόμενα μέσα από τα social media;
«Ανέκαθεν υπήρχε λογοκρισία στην τέχνη, απλά λόγω του Ίντερνετ υπάρχει μεγαλύτερη προβολή, το οποίο είναι θετικό. Γιατί και οι γυναικοκτονίες υπήρχαν από πάντα αλλά τώρα, λόγω του Ίντερνετ, τις μαθαίνουμε, όπως μαθαίνουμε και ποιες είναι οι κακοποιητικές συμπεριφορές. Γιατί αυτά δεν μας τα μαθαίνουν στο σχολείο. Η Παιδεία είναι το άλλο θέμα που δείχνει η σειρά έργων που εκθέτω στο WOW. Tι μας μαθαίνουν στα σχολεία; Τι μας μαθαίνουν τα βιβλία; Μας προετοιμάζουν για αυτά που θα συναντήσουμε μεγαλώνοντας; Η Λόλα στο βιβλίο είναι ένας ανεξάρτητος, δυναμικός χαρακτήρας, που σαν κοριτσάκι είναι εντάξει, αλλά μόλις μεγαλώσει λίγο θα προσπαθήσουν να την καταπιέσουν, να την προσβάλουν, να τη χειριστούν. Να τη “βάλουν στη θέση της”».
Ακόμα και στις ΗΠΑ, όπου ζεις πλέον, έχει ανοίξει ένα νέο μέτωπο κατά των γυναικείων δικαιωμάτων. Πώς νιώθεις μετά την ανατροπή της απόφασης Roe V. Wade για τις αμβλώσεις και την επανεκλογή Trump;
«Στη Νέα Υόρκη δεν το βιώνουμε τόσο έντονα. Οι διαφορετικές πολιτείες της Αμερικής είναι στην ουσία σαν την Ευρωπαϊκή Ένωση, δηλαδή κάθε πολιτεία έχει μεγάλη ανεξαρτησία. Στη Νέα Υόρκη κάθε άνθρωπος μπορεί να ζήσει όπως θέλει, εγώ μόνο εκεί νιώθω πραγματικά ότι μπορώ να είμαι 100% ο εαυτός μου. Δεν το έχω βιώσει πουθενά αλλού. Αλλά σε κρατικό επίπεδο τα πράγματα είναι πάρα πολύ δύσκολα. Αν μια πολιτεία απαγορεύσει τις αμβλώσεις και μια γυναίκα πεθάνει από επιπλοκές κύησης, αυτό δεν είναι γυναικοκτονία; Και εκεί ποιος είναι ο δολοφόνος, δεν είναι το κράτος;
«Στη Νέα Υόρκη κάθε άνθρωπος μπορεί να ζήσει όπως θέλει, εγώ μόνο εκεί νιώθω πραγματικά ότι μπορώ να είμαι 100% ο εαυτός μου. Δεν το έχω βιώσει πουθενά αλλού. Αλλά σε κρατικό επίπεδο τα πράγματα είναι πάρα πολύ δύσκολα. Αν μια πολιτεία απαγορεύσει τις αμβλώσεις και μια γυναίκα πεθάνει από επιπλοκές κύησης, αυτό δεν είναι γυναικοκτονία;»
»Στην Αμερική δεν υπάρχει επίσημη καταγραφή γυναικοκτονιών γιατί δεν αναγνωρίζεται ο όρος, αλλά οι οργανισμοί υπολογίζουν ότι είναι περίπου πέντε την ημέρα – ας μην ξεχνάμε ότι μιλάμε για ένα τεράστιο κράτος, πιο μεγάλο από ολόκληρη την Ευρώπη. Η δημοκρατία είναι μια συνεχής μάχη. Τη στιγμή που την παίρνουμε σαν δεδομένη βρισκόμαστε στον μεγαλύτερο κίνδυνο και νομίζω ότι αυτό συνέβη: θεωρούσαμε κάποια πράγματα δεδομένα και τώρα προσπαθούν να πάρουν τα δικαιώματα από τους ανθρώπους που έχουν παλέψει τόσο πολύ για να τα κατακτήσουν.
»Αλλά προσπαθώ να είμαι ρεαλιστικά αισιόδοξη. Μόνο μπροστά μπορούμε να πάμε. Με το Ίντερνετ αναπτύσσεται η ενσυναίσθηση, στην ουσία γινόμαστε όλοι ένα κράτος κι αυτό τρομάζει όσους θέλουν να ελέγχουν τον κόσμο, γι’ αυτό προσπαθούν να γυρίσουν πίσω, στα παραδοσιακά και τα πατροπαράδοτα, τα οποία βέβαια ένα πράγμα σημαίνουν: καταπίεση – των γυναικών, των μεταναστών, απέναντι σε οποιονδήποτε και οτιδήποτε θεωρούν διαφορετικό. Αυτό που πιστεύω ότι δεν έχουμε συνειδητοποιήσει ακόμα είναι ότι όλοι είμαστε μια κυψέλη, μια οντότητα που αποτελείται από μονάδες. Όταν γίνεται γενοκτονία στην Παλαιστίνη, γίνεται παντού. Όταν σκοτώνεται μία γυναίκα, σκοτωνόμαστε όλοι. Όταν πνίγεται ένας μετανάστης, πνιγόμαστε κι εμείς. Πιστεύω ότι όταν το συνειδητοποιήσουμε αυτό, δεν ξέρω πώς να το περιγράψω ακριβώς, θα γίνει μια έκρηξη στην εξέλιξη της ανθρωπότητας».
Info
Έκθεση της Γεωργίας Λαλέ «Λόλα Μίλα!», στο πλαίσιο του φεστιβάλ WOW-Women of the World Athens 2025. 04/04 – 25/04, Υποδοχή ΚΠΙΣΝ. 04/04 – 13/04, Υποδοχή ΕΒΕ. Ώρες λειτουργίας: 09.00-00.00. Είσοδος ελεύθερη.
Περφόρμανς «Γενέθλια», Σάββατο 5 Απριλίου, 13.30 – 15.30, Χώρος Δημόσιων Υπολογιστών, ΕΒΕ. Η καλλιτέχνις καλεί γυναίκες και θηλυκότητες να δωρίσουν σεντόνια πάνω στα οποία έχουν ξαποστάσει και ονειρευτεί έναν κόσμο ασφαλή. Πρέπει να είναι πλυμένα, μπορούν να είναι οποιουδήποτε χρώματος, μεγέθους και σχεδίου, και θα χρησιμοποιηθούν κατά τη διάρκεια της παράστασης. Συλλογή σεντονιών γίνεται έως τις 2/4.
Για το WOW-Women of the World Athens 2025
Tο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) σε συνεργασία με το WOW Foundation και το British Council παρουσιάζει για τρίτη χρονιά το φεστιβάλ WOW – Women of the World, τη μεγαλύτερη διοργάνωση στον κόσμο για γυναίκες, θηλυκότητες και non-binary άτομα. Ομιλίες, συζητήσεις, προβολές, συναυλίες, προγράμματα για σχολεία, εκθέσεις και βέβαια το πολύχρωμο market περιμένουν το κοινό από τις 4 έως τις 7 Απριλίου 2025 στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ). Περισσότερες πληροφορίες: www.snfcc.org
Φωτογραφίες πορτρέτου: Elisabeth Smolarz
