Από τις σπονδές στους αρχαίους θεούς μέχρι τα πιθάρια όπου ενταφιάζονταν βρέφη και μικρά παιδιά, από τη Νεολιθική Εποχή ακόμα τα πήλινα αντικείμενα μας συνοδεύουν σε ολόκληρο τον κύκλο της ζωής. Ωστόσο αυτή η χειροτεχνία, σε αντίθεση με άλλες, ασκείτο διαχρονικά κυρίως από άντρες, μέχρι το πολύ πρόσφατο παρελθόν.
«Στα παραδοσιακά εργαστήρια στην Ελλάδα οι αγγειοπλάστες ήταν άντρες. Έσκαβαν και κουβαλούσαν το χώμα για να φτιάξουν τον πηλό, έσπρωχναν με το πόδι τον τροχό, περνούσαν ώρες να κουβαλάνε ξύλα και ξερόχορτα για τα πολύωρα καμινιάσματα, ήταν δύσκολη, βαριά, απαιτητική δουλειά» λέει η Μελίνα Ξενάκη στο Marie Claire και προσθέτει: «Οι γυναίκες συνήθως αναλάμβαναν το “πλούμισμα”, δηλαδή τη ζωγραφική πάνω στα κεραμικά. Μιλάμε για παραδόσεις στεγανές χωρίς πολλές δημιουργικές πρωτοβουλίες, πρωτοτυπία ή καινοτομία».
Καθώς όμως οι τεχνολογίες, τα ήθη, η ζήτηση αλλάζουν, η κεραμική υποδέχεται όλο και περισσότερες γυναίκες: «Σήμερα ως επί το πλείστον αγοράζουμε έτοιμο τον πηλό σε δεκάκιλα σακιά, πατάμε κουμπιά και βάζουμε καμίνι, ο τροχός είναι ηλεκτρικός, και ίσως δεν βασιζόμαστε στο να πουλήσουμε εκατοντάδες ή χιλιάδες αντικείμενα σε χαμηλές τιμές. Παρ’ όλα αυτά εξακολουθώ να βρίσκω την κεραμική βαριά δουλειά, με τοξικά υλικά σε σκόνες και αέρια, με πολλά βάρη, απαιτητική για το σώμα. Από τότε που ξεκίνησα τις σπουδές μου ήταν φανερά περισσότερες οι γυναίκες στα τμήματα, και στην αγορά μας συνήθως τα 2/3 είναι κεραμίστριες. Στον χώρο της καλλιτεχνικής κεραμικής στην Ελλάδα γυναίκες όπως η Ελένη Βερναδάκη και Μάρω Κερασιώτη ανανέωσαν ριζικά το πεδίο».
Η Μελίνα είναι κεραμίστρια και η ιδρύτρια του Fired Up Athens, μιας αγοράς, γιορτής και σημείου συνάντησης για δεκάδες κεραμίστες – ανεξαρτήτως φύλου. Καθώς πλησιάζει η επόμενη διοργάνωση, στις 12 και 13 Απριλίου στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης, μιλήσαμε με τη Μελίνα και με ακόμα πέντε δημιουργούς, από τους περίπου πενήντα που συμμετέχουν, για τη σχέση τους με τον πηλό, τις πηγές έμπνευσής τους αλλά και τις πολλαπλές λειτουργίες του υλικού τους.
«Στα παραδοσιακά εργαστήρια στην Ελλάδα οι αγγειοπλάστες ήταν άντρες. Έσκαβαν και κουβαλούσαν το χώμα για να φτιάξουν τον πηλό, έσπρωχναν με το πόδι τον τροχό, περνούσαν ώρες να κουβαλάνε ξύλα και ξερόχορτα για τα πολύωρα καμινιάσματα, ήταν δύσκολη, βαριά, απαιτητική δουλειά. Οι γυναίκες συνήθως αναλάμβαναν το “πλούμισμα”, δηλαδή τη ζωγραφική πάνω στα κεραμικά», Μελίνα Ξενάκη, κεραμίστρια και ιδρύτρια του Fired Up Athens
Μελίνα Ξενάκη: «Από μικρή αισθανόμουν απέραντο θαυμασμό για τους θησαυρούς στα μουσεία»
Όταν η Μελίνα (www.melinaxenaki.com) επέστρεψε στην Ελλάδα, μετά από δώδεκα χρόνια σπουδών και επαγγελματικής ζωής ως κεραμίστρια στη Βρετανία, διαπίστωσε ότι δεν υπήρχε τρόπος για τους εδώ δημιουργούς να πουλήσουν τα έργα τους ανεξάρτητα, «δηλαδή χωρίς τη διαμεσολάβηση μιας γκαλερί ή ενός μαγαζιού, σε μια έκθεση αποκλειστικά για κεραμικά. Για μένα, όσο ζούσα στην Αγγλία, τέτοιες αγορές ήταν ένας πολύ σημαντικός τρόπος να εκθέσω και να πουλήσω έργα, να γνωρίσω συλλέκτες και να δημιουργήσω επαφές με εξαιρετικά ταλαντούχους επαγγελματίες, κάτι που μου έμαθε πάρα πολλά για την τέχνη. Κάθε έκθεση στην οποία δεσμευόμουν να πάρω μέρος ήταν μια διορία για να φτιάξω νέα πράγματα, να γίνω καλύτερη, να πιέσω τον εαυτό μου και να εξελίξω την πρακτική μου. Όταν έστηνα τον χώρο μου και τα έβλεπα όλα μαζί, όταν συζητούσα για τα έργα με τον κόσμο που ήθελε να μάθει περισσότερα, αξιολογούσα εκ νέου τη δουλειά μου και οραματιζόμουν τη συνέχεια».
Την ιδέα μιας αγοράς αποκλειστικά για κεραμικά έκανε πράξη τον Δεκέμβριο του 2022, με το πρώτο Fired Up Athens Ceramic Fair. Στην έκτη διοργάνωση έχει γίνει πλέον θεσμός για τους λάτρεις της κεραμικής τέχνης, έχει δώσει χώρο για να εξελιχθούν νέοι καλλιτέχνες και έχει καταφέρει να δημιουργήσει κανάλια επικοινωνίας μεταξύ τους, γεννώντας νέες ιδέες και σχέδια για δράσεις. «Θα ήταν πολύ συναρπαστικό να οργανώσουμε κάποια στιγμή ένα φεστιβάλ, με την αγορά μας φυσικά, με ομιλίες, επιδείξεις τεχνικών, εκθέσεις, εργαστήρια για το κοινό, να τιμήσουμε παραδοσιακούς αγγειοπλάστες, να αναδείξουμε τη μοντέρνα αλλά και παραδοσιακή κεραμική της χώρας μας».
Στο εργαστήρι της η Μελίνα λατρεύει να δουλεύει με την τεχνική χτισίματος ενός κεραμικού με «μακαρόνια», «λουρίδες πηλού, που βάζουμε τη μία πάνω στην άλλη. Μου δίνει ελευθερία το να επεμβαίνω αργά στις καμπύλες της φόρμας, νιώθω ότι είναι πιο άμεση και απολαυστική διαδικασία.
»Από μικρή αισθανόμουν απέραντο θαυμασμό για τους θησαυρούς στα μουσεία του κόσμου: για τις περίτεχνες λάκες, τα σκαλισμένα μάρμαρα, τα χρωματιστά υφαντά με τα υπέροχα μοτίβα, τα ψηφιδωτά, τα ξύλινα σεντούκια με σκαλισμένες παραστάσεις ζώων και φυτών –δηλαδή τα αντικείμενα που δημιουργούσαν οι άνθρωποι για να διακοσμήσουν τους ίδιους και το περιβάλλον τους–, τη δεξιοτεχνία των ανθρώπων και την υπομονή τους να δαμάσουν τα υλικά, την αγάπη τους για την ομορφιά. Αυτά με εμπνέουν. Μπορεί να αγαπήσω ένα μικρό στοιχείο σε ένα μαρμάρινο κουτί της ρωμαϊκής εποχής. Θα το μεταφράσω με πηλό, θα το παντρέψω με τα υαλώματά μου, θα του δώσω ανάγλυφες λεπτομέρειες, θα φέρω ζώα και φυτά, αυτά που λείπουν από τη ζωή μου στην πόλη, και έτσι θα γεννηθεί ένα κομμάτι».
Κατερίνα Λατούφη: «Οι τελευταίες συλλογές κεραμικών μου αντικατοπτρίζουν την τοπογραφία της Τήνου»
Η Κατερίνα (www.katerinalatoufi.com), αφού εργάστηκε ως αρχιτέκτονας σε Λονδίνο και Αθήνα, άνοιξε το δικό της studio όπου ασχολείται με τα interiors, τον σχεδιασμό επίπλων και την κεραμική. Πλέον μοιράζει τον χρόνο της ανάμεσα στην πρωτεύουσα («τον τόπο όπου μεγάλωσα») και την Τήνο («τον τόπο που με γοήτευσε στην πορεία»).
«Εμπνέομαι από τον τόπο μου και την παράδοσή του. Επισκέπτομαι αρχαιολογικούς χώρους και μουσεία όπου παρατηρώ τις φόρμες και τα διακοσμητικά στοιχεία των πρωτόγονων και αρχαϊκών κεραμικών. Με ενδιαφέρει η εξέλιξη του σχεδιασμού τους σε κεραμικά σύγχρονης αισθητικής. Έχοντας πρόσφατα μετακομίσει στην Τήνο, οι τελευταίες συλλογές κεραμικών μου αντικατοπτρίζουν την τοπογραφία της, αναδεικνύοντας στοιχεία της τοπικής παράδοσης, λαϊκής τέχνης και αρχιτεκτονικής. Οι πετρόχτιστες πεζούλες που υφαίνουν από άκρη σε άκρη το νησί, η ανεμοδαρμένη φύση, οι περίτεχνοι περιστερώνες, τα σύμβολα λατρείας στα λαξευμένα μάρμαρα και το φως που σιγοκαίει στα αμέτρητα ξωκλήσια της είναι μερικές από τις αναφορές των κεραμικών συλλογών μου στο τοπίο της».
Η αρχιτεκτονική και η κεραμική είναι εικαστικές τέχνες που «έχουν εξελιχθεί παράλληλα ως προς τη διακόσμηση της επιφάνειας», εξηγεί. «Κοινά γεωμετρικά μοτίβα πλέξης σε υφαντά/τοιχογραφίες και ακολούθως σε καλάθια που έπλεξε ο πρωτόγονος άνθρωπος αποτυπώνονται τυχαία πάνω στον πηλό και εξελίσσονται στα πρώτα γεωμετρικά σχέδια που συναντάμε στα αρχαϊκά αγγεία».
«Επισκέπτομαι αρχαιολογικούς χώρους και μουσεία όπου παρατηρώ τις φόρμες και τα διακοσμητικά στοιχεία των πρωτόγονων και αρχαϊκών κεραμικών. Με ενδιαφέρει η εξέλιξη του σχεδιασμού τους σε κεραμικά σύγχρονης αισθητικής», Κατερίνα Λατούφη, κεραμίστρια
Και η ίδια ακολουθεί κοινή διαδρομή και στο αρχιτεκτονικό έργο και στο κεραμικό αντικείμενο: «Αυτό που αλλάζει είναι η κλίμακα στην οποία αποδίδω μια ιδέα. Προσεγγίζω την κεραμική ως αρχιτέκτονας/designer: Οι σειρές των κεραμικών μου εξελίσσονται γύρω από μια αρχική έμπνευση/concept, που με καθοδηγεί στην επιλογή του υλικού, την τεχνική, τις φόρμες και το τελικό φινίρισμα».
Με αφορμή ένα εργαστήριο κεραμικής που παρέδωσε πρόσφατα σε δημοτικό σχολείο της Τήνου, τη ρωτάω πώς μπορεί να επιδράσει ο πηλός σε μικρούς και μεγάλους: «Χάρη στην πλαστικότητά του, απελευθερώνει τη φαντασία των παιδιών, καθώς μετατρέπουν τη λάσπη σε κεραμικό αντικείμενο. Δουλεύοντας με τα χέρια, καλλιεργούν τη λεπτή κινητικότητα, τις ικανότητες συγκέντρωσης και επίλυσης προβλημάτων. Πάρα πολλές έρευνες δείχνουν τα θετικά αποτελέσματα της χειροτεχνίας σε μαθησιακές δυσκολίες. Επίσης όταν βλέπουν το τελικό αποτέλεσμα αναπτύσσεται η αυτοεκτίμηση και η αυτοπεποίθησή τους. Με τον ίδιο τρόπο οι χειροτεχνίες λειτουργούν ψυχοθεραπευτικά και για τους μεγάλους».
Julie Elise Gaunt: «Ο πηλός έχει έναν ρυθμό που σε γειώνει, άμεσα συνδεδεμένο με τους κύκλους της φύσης»
Η Julie (www.themindfulpotter.com) γεννήθηκε στη Γαλλία και έζησε μια νομαδική παιδική ηλικία, μοιρασμένη ανάμεσα στην Μποτσουάνα, το Μαρόκο και τη Μέση Ανατολή, με «διαλείμματα» στη Βρετανία. Μετά από σπουδές Κοινωνικής Ανθρωπολογίας ήρθε στην Ελλάδα, όπου εργάστηκε για δώδεκα χρόνια με πρόσφυγες – ανάμεσά σε αυτούς, και ασυνόδευτα παιδιά.
«Η δουλειά μου με κοινότητες προσφύγων υπήρξε ένα από τα μεγαλύτερα προνόμια στη ζωή μου. Πρόκειται για μια βαθιά ικανοποιητική εργασία. Αλλά είναι επίσης χαοτικό και απρόβλεπτο το να έρχεσαι σε επαφή με ανθρώπους σε κατάσταση επείγοντος και κρίσης. Απαιτεί να είσαι διαρκώς σε εγρήγορση, έτοιμος να ανταποκριθείς άμεσα σε μια κατάσταση που εξελίσσεται, για να διασφαλίσεις την προστασία των δικαιωμάτων εκείνων που έχουν εκτοπιστεί βίαια. Δεν ξέρεις ποτέ τι ακριβώς να περιμένεις. Είναι μια εξαντλητική εμπειρία, γεμάτη στρες.
»Ο πηλός, από την άλλη, έχει έναν ρυθμό που σε γειώνει, άμεσα συνδεδεμένο με τους κύκλους της φύσης. Από τη στιγμή που έρχεσαι σε επαφή μαζί του και συντονίζεσαι με τον ρυθμό του εργάζεσαι σε αρμονία. Είναι μια ευαίσθητη ισορροπία, ανάμεσα στη δράση και την αδράνεια, όπου πρέπει να ξέρεις πότε ακριβώς θα ρίξεις τον πηλό στον τροχό και πότε θα σταματήσεις, να τον αφήσεις να στεγνώσει λίγο, προτού προχωρήσεις στο επόμενο στάδιο. Δεν μπορείς να βιάζεσαι. Δεν μπορείς να είσαι ανυπόμονος. Όλα αυτά μόνο στην αποτυχία θα σε οδηγήσουν.
»Ζούμε σε έναν κόσμο διαρκούς κατανάλωσης. Βομβαρδιζόμαστε ασταμάτητα από “περιεχόμενο” που έχει σχεδιαστεί έτσι ώστε να συντομεύσει τη διάρκεια προσοχής μας, σε οθόνες που αλλάζουν τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε και επεξεργαζόμαστε τον κόσμο γύρω μας. Ο τροχός μάς αναγκάζει να κατεβάσουμε ρυθμούς στο μυαλό και στα χέρια μας, να δώσουμε προσοχή και απλά να ζήσουμε τη στιγμή. Όταν βάζουμε τα χέρια μας στον πηλό δημιουργούμε εκ νέου έναν ισχυρό δεσμό με τη δημιουργικότητά μας».
Η Louise θεωρεί ότι η δημιουργική διαδικασία στον τροχό «έχει μια ροή, μια ήσυχη συνέργεια ανάμεσα στα χέρια σου και το υλικό που περιστρέφεται, η οποία επιτρέπει να ξεκουραστεί το μυαλό σου και να ξεκινήσει οποιαδήποτε θεραπεία έχεις ανάγκη. Τουλάχιστον αυτό συμβαίνει με εμένα». Για την ίδια, μάλιστα, είναι και εργαλείο γυναικείας ενδυνάμωσης: «Μέσα από την κεραμική η καλλιέργεια της επαφής μας με τη γη αλλά και με τον εαυτό μας, ως γυναίκες-δημιουργοί, μας ενδυναμώνει βαθιά. Το βλέπω καθημερινά στο εργαστήρι μου: έρχονται γυναίκες να τη δοκιμάσουν, συχνά για πρώτη φορά, και όταν καταφέρνουν να δημιουργήσουν το πρώτο τους αντικείμενο στον τροχό αισθάνονται ευφορία – δεν μπορούν να πιστέψουν ότι έφτιαξαν κάτι από το τίποτα».
Όπου κι αν βρεθεί στον κόσμο, εμπνέεται περισσότερο από τους ανθρώπους παρά από παραδόσεις: «Γι’ αυτό επιλέγω να φτιάχνω τα λεγόμενα λειτουργικά κεραμικά, σχεδιασμένα ώστε να χρησιμοποιηθούν και να αγαπηθούν. Η χαρά της κεραμικής είναι ότι είναι μια απτή τέχνη. Ως κεραμίστες παίρνουμε ταπεινά, καθημερινά αντικείμενα και τα εξυψώνουμε: ραφινάρουμε τις φόρμες και επιλέγουμε τα υλικά κατασκευής και επίστρωσης προσεκτικά μέχρι να δημιουργήσουμε όμορφα δοχεία. Αυτά τα αντικείμενα όμως δεν είναι τίποτα αν παραμείνουν σε αχρηστία.
«Φτιάχνω τα λεγόμενα λειτουργικά κεραμικά, σχεδιασμένα ώστε να χρησιμοποιηθούν και να αγαπηθούν. Η χαρά της κεραμικής είναι ότι είναι μια απτή τέχνη. Ως κεραμίστες παίρνουμε ταπεινά, καθημερινά αντικείμενα και τα εξυψώνουμε», Julie Elise Gaunt, κεραμίστρια
»Όπου κι αν βρίσκομαι στον κόσμο, μου αρέσει να παρατηρώ πώς χρησιμοποιούν οι άνθρωποι τα κεραμικά στην καθημερινή ζωή τους και πώς αυτά γίνονται ένα σχεδόν αόρατο κομμάτι του πολιτισμικού υφαντού ενός τόπου. Κάθε φορά που συναντάω κεραμίστες σε διαφορετικά μέρη του κόσμου, δεν είναι μόνο οι διαφορές στις τεχνικές, τα υλικά, τις διαδικασίες που με συναρπάζουν αλλά και το πώς προσεγγίζουν, στα αντικείμενα που δημιουργούν, την ανάγκη να βρουν την αρμονία ανάμεσα στη μορφή και τη λειτουργικότητα. Στην τελική, τουλάχιστον για μένα, το “τέλειο” δοχείο είναι αυτό που θέλεις να αγγίξεις, που απλά αισθάνεσαι “σωστό” όταν το κρατάς. Μπορεί να μην είναι το καλύτερο ή το πιο όμορφο ή το τελειότερο, αλλά είναι δικό σου».
Λυδία Θεοδωροπούλου: «Βασική πηγή έμπνευσής μου η φύση, τα στοιχεία και η γεωμετρία της»
Τη Λυδία (lydiaartceramics.com) τη γνώρισα προσωπικά πριν από χρόνια, όταν διέσωσε ένα αδεσποτάκι στην περιοχή μας (το οποίο τελικά υιοθετήσαμε και, χάρη σε εκείνη, έζησε μαζί μας για πολλά χρόνια ακόμα). Vegan και διασώστρια ζώων, εκφράζει έμπρακτα, και στην κεραμική, με την οποία ασχολείται από το 2011, την αγάπη της για τη φύση – αλλά και για τη Βραζιλία, πατρίδα του συντρόφου της.
«Μου αρέσει πολύ να διακοσμώ τα κεραμικά μου με την τεχνική sgraffito, εγχάρακτο σε κεραμικό, ή να πειραματίζομαι με τα υαλώματα και να έχω ως αποτέλεσμα παστέλ αποχρώσεις», Λυδία Θεοδωροπούλου, κεραμίστρια
«Κάθε vegan ο οποίος ακολουθεί τη συγκεκριμένη διατροφή και τον ευρύτερο τρόπο ζωής για ηθικούς λόγους έχει ιδιαίτερη ευαισθησία και ενσυναίσθηση. Ίσως λοιπόν αυτή η ευαισθησία να εκφράζεται και να αποτυπώνεται, με κάποιον τρόπο, στις δημιουργίες μου. Επίσης, σε αρκετές συλλογές μου το κυρίως θέμα είναι γάτες, πουλάκια ή ψαράκια. Η βασική πηγή έμπνευσής μου είναι η φύση, τα στοιχεία και η γεωμετρία της. Η τελειότητά της στα σχήματα, τα χρώματα των λουλουδιών, τον κυματισμό της θάλασσας…».
Όλα αυτά τα συνδυάζει δημιουργικά με τα φυσικά στοιχεία της Βραζιλίας, «που είναι έντονα και δυνατά. Τα τροπικά δάση, ο ορίζοντας, οι μυρωδιές, οι ήχοι είναι ένας άλλος κόσμος! Είναι μια χώρα με ιδιαίτερο χαρακτήρα και είναι αδύνατον κάποιος να μην επηρεαστεί από αυτήν. Πιστεύω λοιπόν ότι η αισθητική μου αλλά και η ίδια η ιδιοσυγκρασία μου έχουν επηρεαστεί από τα ταξίδια μου εκεί, κι αυτό εκφράζεται σίγουρα και στα κεραμικά μου».
Οι τεχνικές που χρησιμοποιεί είναι ο τροχός, το “φύλλο”, το “μακαρόνι” και το “τσιμπητό”: «Πολλές φορές τις συνδυάζω. Επίσης μου αρέσει πολύ να διακοσμώ τα κεραμικά μου με την τεχνική sgraffito, εγχάρακτο σε κεραμικό, ή να πειραματίζομαι με τα υαλώματα και να έχω ως αποτέλεσμα παστέλ αποχρώσεις».
Ιωάννα Χατζηπανηγύρη: «Αυτό που με φοβίζει κυρίως είναι η αυτολογοκρισία από τους καλλιτέχνες»
Η Ιωάννα (@ioanna_hatzipanigyri) συμμετείχε στο εργαστήριο του Δήμου Κερατσινίου και, κατόπιν, για πέντε χρόνια, στο εργαστήριο του Γιάννη Ψυχοπαίδη στην ΑΣΚΤ, αλλά ερωτεύτηκε τον πηλό σε ένα σύντομο σεμινάριο κεραμικής του 2015. Σήμερα στα έργα της συνδυάζει κεραμική και ζωγραφική.
«Μέσα στη μέρα μού έρχονται διάφορες ιδέες, κυρίως στο μαγείρεμα, που μου αρέσει πολύ, και τις σημειώνω στο κινητό ή στο μπλοκάκι. Οπότε όταν πιάνω πηλό στα χέρια μου, πάντα έχω κάτι στο μυαλό μου», Ιωάννα Χατζηπανηγύρη, κεραμίστρια
Τον πηλό τον δουλεύει με όλες τις τεχνικές, ανάλογα με το τι θέλει να φτιάξει, εκτός από τον τροχό: «Μου αρέσει η συμμετρία αλλά όχι η απόλυτη τελειότητα που δίνει ο τροχός. Προτιμώ την ατελή συμμετρία που αφήνει να φαίνεται η χειρονομία και η μοναδικότητα του κάθε έργου. Μου αρέσουν πολύ οι λεπτομέρειες. Μου αρέσει η διακόσμηση στα αντικείμενα της καθημερινότητας, όπως τη βλέπω σε μουσεία, από προϊστορικά μέχρι λαογραφικά, και μέχρι σήμερα, στο πώς διακοσμούμε τις πόλεις μας, τα σώματά μας, τα εργαλεία μας. Προσπαθώ να φτιάχνω καθημερινά χρηστικά αντικείμενα, όμορφα διακοσμημένα, μεγάλα και μικρά, από κούπες και δαχτυλίδια μέχρι μεγάλα βάζα και άλλες κατασκευές. Μέσα στη μέρα μού έρχονται διάφορες ιδέες, κυρίως στο μαγείρεμα, που μου αρέσει πολύ, και τις σημειώνω στο κινητό ή στο μπλοκάκι. Οπότε όταν πιάνω πηλό στα χέρια μου, πάντα έχω κάτι στο μυαλό μου. Το τελικό αποτέλεσμα αποκλίνει λίγο έως πολύ, αλλά πάντα μου αρέσει περισσότερο από τη σημείωση που έχω κρατήσει, ευτυχώς – μόνο μία φορά το σχέδιο ήταν πιο ωραίο».
Αναρωτιέμαι αν έχει αντιμετωπίσει ποτέ αντιδράσεις για τις εμπνευσμένες από τη γυναικεία φύση και τη σεξουαλικότητα μορφές που ενσωματώνει συχνά στα έργα της. «Ποτέ», απαντάει. «Η κριτική είναι θεμιτή, αρκεί να μη γίνεται με βίαιο τρόπο. Αυτό που με φοβίζει κυρίως είναι η αυτολογοκρισία που μπορεί να υπάρχει από τους καλλιτέχνες, τα ιδρύματα και άλλους παράγοντες της τέχνης για την αποφυγή τέτοιων αντιδράσεων».
Στον πηλό της αρέσει πολύ το ότι χρησιμοποιείται από τη Νεολιθική Εποχή. «Το ότι σχηματίζω μια φιγούρα στα χέρια μου με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που το έκανε κάποιος πριν από 30.000 χρόνια. Όσο για το γυναικείο σώμα, η απεικόνισή του είναι κάτι επίσης πολύ παλιό. Από τα πρώτα πήλινα αντικείμενα που έχουν βρεθεί είναι οι Αφροδίτες, μικρές γυναικείες φιγούρες που είχαν και λατρευτικό χαρακτήρα, συμβόλιζαν την υγεία και τη γονιμότητα. Πιστεύω πως η απεικόνιση του σώματος και η έκφραση της σεξουαλικότητας είναι τόσο στη φύση μας, που θα έπρεπε να μιλάμε πιο πολύ γι’ αυτό. Θα ήταν πολύ καλύτερος ο κόσμος. Να μιλάμε για αυτά τα θέματα τόσο, ώστε να φτάσουμε κάποια στιγμή, μετά από πολλά χρόνια μάλλον, στο σημείο να μη χρειάζεται να τα συζητάμε πια και να μη χρειάζεται να χρησιμοποιούμε λέξεις για να τα ξεχωρίσουμε. Να είναι αυτονόητα».
Χριστιάνα Παπαμάλη: «Ο πηλός κατάφερνε πάντα να μετατρέπει κάθε σκέψη ή συναίσθημα σε ύλη»
Για τη Χριστιάνα (christianapapamali.com) η τέχνη ήταν ανέκαθεν ένας τρόπος να κατανοεί το περιβάλλον της. Αφού σπούδασε στη Βρετανία για πέντε χρόνια, επέστρεψε στην Ελλάδα όπου άνοιξε το εργαστήριό της και ασχολείται με διάφορα εικαστικά μέσα, ενώ παραδίδει και μαθήματα σε παιδιά και ενήλικες.
«Ένας αρχάριος στην κεραμική μοιάζει με κάποιον που πλησιάζει με ενθουσιασμό έναν κύκλο χορού όπως το toyi-toyi, η καρμανιόλα ή ένας κλέφτικος χορός», Χριστιάνα Παπαμάλη, κεραμίστρια
«Από μικρή με γοήτευε η ικανότητα του πηλού να μεταμορφώνεται: από σωματίδια σκόνης σε λάσπη, από λάσπη σε πέτρα. Ακόμα πιο εκπληκτικό ήταν το ότι πάντα, σε όλα τα στάδια της ζωής μου, κατάφερνε να μετατρέπει κάθε σκέψη ή συναίσθημα σε ύλη. Και αυτή η ύλη, είτε ήταν παιδικές φιγούρες με τις οποίες ξετύλιγα μαγικές και ατελείωτες ιστορίες, είτε μορφές που διαπραγματεύονταν ενήλικες υπαρξιακές αγωνίες, πάντα κατόρθωνε να πάρει υπόσταση. Αυτά τα πλέον μεταμορφωμένα αντικείμενα διεκδικούν και καταλαμβάνουν τον δικό τους, πραγματικό χώρο».
Πηγή έμπνευσής της ήταν και είναι το σημείο όπου η εξωτερική πραγματικότητα συναντά τον εσωτερικό της κόσμο: «Θυμάμαι να γυρνάω στο εργαστήρι, ενθουσιασμένη από τα τοπία που, ενώ τα κοιτούσα, ζωγράφιζαν τα αφαιρετικά έργα μου. Μέσα από το φροτάζ, τα αποτυπώματα, έπαιρνα όλες τις υπέροχες φωτοσκιάσεις για να τις φέρω στο εργαστήρι και να συναντηθούν με το χρώμα. Πάντα με μαγεύουν οι αντιφάσεις και οι πόλοι και θέλω να φέρω αυτό το διπολικό στοιχείο σε ένα γλυπτό. Ο πηλός όμως, πέρα από τη γλυπτική, έχει και την εξαιρετική ικανότητα να μεταμορφώνεται σε κάτι που θέλω να χρησιμοποιήσω: σε ένα κόσμημα που μιλάει για αυτή τη συνάντηση, σε μια κούπα ζωγραφισμένη από τα τοπία γύρω μου. Αγαπώ και αυτή την πλευρά του έργου μου. Τα θεωρώ όλα συνέχεια».
Η Χριστιάνα φαντάζεται την πρώτη επαφή του καθενός μας με τον πηλό σαν έναν χορό: «Ένας αρχάριος μοιάζει με κάποιον που πλησιάζει με ενθουσιασμό έναν κύκλο χορού όπως το toyi-toyi, η καρμανιόλα ή ένας κλέφτικος χορός, όπου με μια ακατάβλητη ενέργεια, μέσω συντονισμένων, ρυθμικών κινήσεων, αντιστέκεται σε κάθε καταπίεση και εξουσία, όπου το βήμα, ο ρυθμός και το νόημα γίνονται ένα».
Info
Περισσότερα για το Fired Up Athens στη σελίδα του στο Facebook και στο Instagram.
