«Η νιότη όλων είναι ένα όνειρο, μια μορφή χημικής τρέλας» σύμφωνα με τον Φράνσις Σκοτ Φιτζέρλαντ, και ποιος μπορεί να ανταγωνιστεί ένα όνειρο; Ίσως όχι ο Ντίλι, ο ήρωας στο έργο του Χάρολντ Πίτερ «Άλλες εποχές» –αυτή την περίοδο στο Θέατρο της Οδού Κυκλάδων σε σκηνοθεσία Άρη Τρουπάκη– ο οποίος καλείται να διεκδικήσει τη σύζυγό του, Κέιτ, από την παλιά φίλη της, Άννα, όταν εκείνη μπαίνει ξαφνικά στην απομονωμένη ζωή του ζευγαριού πλάι στη θάλασσα.
Η Άννα αναζωπυρώνει αναμνήσεις από τη νιότη των δύο γυναικών, 20 χρόνια πριν από τη δεκαετία του ’70 στην οποία γράφτηκε το έργο, από το Λονδίνο των 50s, όπου «υπάρχει μεγάλη κινητικότητα και στον πολιτισμό και στη νυχτερινή ζωή, τα κορίτσια αφουγκράζονται τη ζωή, διαβάζουν τα πολιτιστικά στις κυριακάτικες εφημερίδες και μετά βουτάνε τα λεωφορεία και πάνε σε μπαρ, συναυλίες, θέατρα, στέκια καλλιτεχνών» σύμφωνα με τη Δέσποινα Κούρτη, η οποία υποδύεται την Άννα. Με την παλιά φίλη της συντρόφου του ο Ντίλι αναπτύσσει μια σχέση «σαφώς ανταγωνιστική» αφού η Άννα αντιπροσωπεύει το παρελθόν της Κέιτ και τον πυρετό της νιότης, ασκώντας έτσι ένα είδος εξουσίας σε μια φιλία «πολύ στενή, μέχρι παρεξήγησης – άλλωστε ο Πίντερ δεν θέλει να εξηγεί αλλά πετάει συνέχεια δολώματα και σε βάζει να φαντάζεσαι, να κάνεις τα δικά σου σενάρια, κι αυτό είναι πολύ ωραίο και επαναστατικό για το θέατρο της εποχής του».
Και αυτό το έργο του Πίντερ, που έγινε γνωστό στη χώρα μας με τον τίτλο «Παλιοί καιροί», χαρακτηρίζεται από τον ελλειπτικό λόγο που η Δέσποινα αποκαλεί «βαθιά ποιητικό – διαλέγει το απόσταγμα από την ιστορία που φτιάχνει. Αυτό για εμάς είναι πάρα πολύ ενδιαφέρον, πολύ γαργαλιστικό αλλά και τρομακτικό ώρες ώρες. Δηλαδή, αρχίσαμε να διαβάζουμε και να λέμε, τι γίνεται, καταλαβαίνεις; Όχι, δεν καταλαβαίνω. Δεν πειράζει, πάμε! Σαν ένα δημιουργικό παιχνίδι και για τους ηθοποιούς και για τον σκηνοθέτη».
Όταν συναντάμε τους ήρωες στις «Άλλες εποχές» έχουν περάσει τα σαράντα. Η ηλικία τους έχει σημασία στην εξέλιξη του έργου, καθώς τότε «κοιτάς προς τα πίσω και αναγνωρίζεις μεγάλες αλλαγές στον εαυτό σου. Η νιότη εμφανίζεται μπροστά σου και γελάει και σου βγάζει και λίγο τη γλώσσα και είναι και λίγο σαρκαστική γιατί είναι νιότη, αυτό το υπέροχο, άφοβο, εκρηκτικό πράγμα. Είναι η στιγμή που λες, είμαι και δεν είμαι ο ίδιος άνθρωπος. Αυτή η συνύπαρξη, αντίθετων πραγμάτων, επίσης βρίσκεται στον πυρήνα της δημιουργίας του Πίντερ. Σαν να σου λέει, αυτό μπορεί να είναι αλήθεια, μπορεί και ψέμα, δεν έχει τόση σημασία. Θυμάμαι την Ερατώ Πίσση, που παίζει την Κέιτ, στις πρώτες αναγνώσεις είχε πει το εξής, που είναι πάρα πολύ ωραίο: “Μια ανάμνηση ενός πολύ μακρινού παρελθόντος και μια φαντασίωση για εμένα είναι σαν το ίδιο πράγμα”. Είναι πολύ ωραίο που ο Πίντερ σε μετακινεί από την απόλυτη κυριαρχία της αλήθειας ή του ψέματος και τα βάζει να αγκαλιάζονται μεταξύ τους».
Η ηλικία των ηρώων, μετά τα σαράντα, έχει σημασία στην εξέλιξη του έργου, καθώς τότε «κοιτάς προς τα πίσω και αναγνωρίζεις μεγάλες αλλαγές στον εαυτό σου. Η νιότη εμφανίζεται μπροστά σου και γελάει και σου βγάζει και λίγο τη γλώσσα και είναι και λίγο σαρκαστική γιατί είναι νιότη, αυτό το υπέροχο, άφοβο, εκρηκτικό πράγμα».
Αλλά και τα φύλα των ηρώων έχουν σημασία: «Νομίζω ότι αν ο Ντίλι ήταν γυναίκα και οι Κέιτ και Άννα άντρες οι ιστορίες θα ήταν διαφορετικές, τουλάχιστον για την εποχή που μιλάμε. Η Άννα λέει μια ατάκα αναπολώντας το παρελθόν, “μα, το να είσαι φτωχός και νέος και κορίτσι στο Λονδίνο τότε…”. Ανεξάρτητα όμως από την εποχή, το 2024 αυτό το έργο μου δημιουργεί φοβερή τρυφερότητα προς το ανδρικό φύλο, γιατί είναι τόσο συγκινητικός ο αγώνας του Ντίλι για την Κέιτ, στην αναμέτρησή του με το παρελθόν και με την Άννα. Η Κέιτ είναι απόμακρη και ο Ντίλι αισθάνεται σαν να μην μπορεί να την πιάσει από πουθενά, σαν να μην είναι τίποτα από όσα κάνει αρκετό.
»Και στις γυναίκες και στους άντρες υπάρχει μια αγωνία προσφοράς, ξεσκίζονται και τρέχουν σαν τρελοί, αλλά οι γυναίκες έχουμε μεγαλύτερη επαφή με την πραγματικότητα ενώ οι άντρες κυνηγούν πολύ περισσότερα. Είναι μια αδικία απέναντι στις γυναίκες το ότι οι άντρες εξακολουθούν να αμείβονται καλύτερα και να θεωρούνται αυτοί που θα υποστηρίξουν την οικογένεια, την ίδια στιγμή όμως η πατριαρχία αποδίδει στους άντρες έναν βαρύ ρόλο».
Παρόλο που το κείμενο του Πίντερ δεν επεκτείνεται στο παρελθόν του ζευγαριού, υποβόσκει ό,τι έχει προηγηθεί. «Από μία λέξη ανάμεσα στους Κέιτ και Ντίλι ξετυλίγεται ολόκληρο κουβάρι, μέχρι που τα πράγματα γίνονται πραγματικά επικίνδυνα. Όπως και στη ζωή, στις στενές οικογενειακές και συζυγικές σχέσεις, όπου μία λέξη μπορεί να ξετυλίξει κάτι που σέρνουμε».
«Από μία λέξη ξετυλίγεται ολόκληρο κουβάρι, μέχρι που τα πράγματα γίνονται πραγματικά επικίνδυνα, όπως και στη ζωή, στις στενές οικογενειακές και συζυγικές σχέσεις, όπου μία λέξη μπορεί να ξετυλίξει κάτι που σέρνουμε».
Πέρα από τις προκλήσεις του έργου οι δημιουργοί της παράστασης αντιμετωπίζουν και την ιδιαίτερη συνθήκη της εποχής του χρόνου στην οποία ανεβαίνει, στη διάρκεια του Μαΐου, σε έναν ενδιάμεσο χώρο, σε μια σχετικά νέα παράταση της χειμερινής θεατρικής σεζόν πριν από τις παραστάσεις του καλοκαιριού. Πάντως η Δέσποινα εμφανίζεται αισιόδοξη: «Δεν ξέρω αν αυτή η περίοδος είναι στη συνείδηση των ανθρώπων μια σημαντική φέτα της θεατρικής παραγωγής ή ένα πέρασμα, αλλά το γεγονός ότι ο κόσμος αγκάλιασε το θέατρο πολύ γρήγορα μετά τον κόβιντ, ότι με το που χαλάρωσαν οι περιορισμοί επέστρεψε πολύ δυναμικά με μάσκες κ.λπ., με κάνει αισιόδοξη».
Είναι μια από τις παραστάσεις όπου δεν συμπράττει καλλιτεχνικά με τον σύντροφό της, Αργύρη Ξάφη, αλλά δεν αποτελεί εξαίρεση. Ανέκαθεν την ιντρίγκαραν οι συνεργασίες με διαφορετικούς ανθρώπους. «Όταν γνωριστήκαμε με τον Αργύρη στο θέατρο ήδη δούλευε ο καθένας μας αλλού. Μετά αποφασίσαμε να κάνουμε μια ομάδα γιατί έτσι είχαμε μάθει σε όλη μας τη ζωή, να είμαστε σε ομάδες, πάντα όμως κάνουμε παράλληλα και άλλα πράγματα, και για λόγους οικονομικούς και πρακτικούς και για λόγους καλλιτεχνικούς, γιατί υπάρχουν και πολλοί άλλοι με τους οποίους μάς ενδιαφέρει να συνεργαζόμαστε – ας πούμε, με τον Άρη Τρουπάκη έχω δουλέψει και ξαναδουλέψει. Η δουλειά μας έχει στενή σχέση με την έρευνα και την περιέργεια και σε κανέναν από τους δυο μας δεν αρέσει τα πράγματα να είναι στατικά». Φυσικά, πάντα απολαμβάνει να επιστρέφει σε συνεργασίες με τον Αργύρη, με τον οποίο έχουν τον δικό τους κώδικα επικοινωνίας, «τον θαυμάζω και τον αγαπάω πάρα πολύ, δεν είμαι αντικειμενική αλλά πιστεύω ότι είναι πολύ σημαντικός καλλιτέχνης, έξυπνος και ωραίος άνθρωπος, με πολύ μεγάλη καρδιά».
Μια μέρα η Ιώ Βουλγαράκη, βγαίνοντας από τη φοιτητική εστία της στη Μόσχα όπου σπούδαζε, είδε γραμμένο στο πεζοδρόμιο το «πυρ», που στα ρωσικά σημαίνει «γλέντι». Εκείνη η αδέσποτη, όμορφη και πολυσήμαντη ανάλογα με τη γλώσσα λέξη, έδωσε την έμπνευση και για το όνομα της Ομάδας Πυρ που σύστησαν με τη Δέσποινα και τον Αργύρη το 2013 και για την πρώτη παράσταση που ανέβασαν όλοι μαζί, το «Γλέντι στον καιρό της πανούκλας» του Πούσκιν. Η δημιουργία της ομάδας ήταν μια υπόσχεση «λίγο ρομαντική και αγαπησιάρικη» που είχε δώσει η Ιώ με τη Δέσποινα και τον Αργύρη προτού φύγει από την Ελλάδα για σπουδές. Πλέον έχει προστεθεί και τέταρτο μέλος, ο Δημήτρης Γεωργιάδης.
«Η ομάδα ξεκίνησε από την προσωπική ανάγκη να ανήκω κάπου, να συντονίζομαι με άλλους σε μια πορεία που ξεπερνά ένα συγκεκριμένο πρότζεκτ, μια συγκεκριμένη παράσταση. Από πολλά πράγματα στη ζωή μού λείπει η αίσθηση ότι είμαστε σε μια πορεία, ότι δεν είμαστε ευκαιριακοί και αρπακολατζήδες, ότι δεν προσπαθούμε κάθε στιγμή να βρούμε μια λύση για να τα βολέψουμε, να βολευτούμε και να κερδίσουμε κάτι άμεσα. Αυτό το άμεσο κέρδος είναι καταρχήν καταπιεστικό, παραπλανητικό και, τελικά, δεν ωφελεί. Το μόνο που κάνει είναι να εντείνει τον μεταξύ μας ανταγωνισμό».
«Από πολλά πράγματα στη ζωή μού λείπει η αίσθηση ότι είμαστε σε μια πορεία, ότι δεν είμαστε ευκαιριακοί και αρπακολατζήδες, ότι δεν προσπαθούμε κάθε στιγμή να βρούμε μια λύση για να τα βολέψουμε, να βολευτούμε και να κερδίσουμε κάτι άμεσα».
Ίσως η αβεβαιότητα που επικρατεί από πολλές απόψεις για το μέλλον να μην ευνοεί τα οράματα.
«Ό,τι συμβαίνει γύρω με επηρεάζει πάρα πολύ και με στεναχωρεί, αλλά όταν λειτουργούμε φοβικά τροφοδοτούμε αυτό το σύστημα, είναι παγίδα και φαύλος κύκλος. Παίζεται από τον κόσμο ένας ρυθμός κι εσύ χορεύεις σε αυτόν. Οδηγείσαι σε έναν φοβερό ατομισμό, στο να ιδιωτεύεις μανιακά για να μπορέσεις να επιβιώσεις και να αντιμετωπίσεις την αγωνία σου, κλείνεις τις πόρτες και ανταγωνίζεσαι τον διπλανό σου. Μοναξιά και ανταγωνισμός. Για εμένα δεν είναι εκεί η λύση, δεν έχει τίποτα φωτεινό για το μέλλον. Το αντίδοτο στην αβεβαιότητα είναι να ονειρεύεσαι και να δουλεύεις μαζί. Όπου έχουν γίνει μεγάλα πράγματα υπήρξε με τον ένα ή τον άλλο τρόπο δημιουργική συνεργασία, μόνο αυτό με κάνει αισιόδοξη».
Δείτε το τρέιλερ της παράστασης:
Info
Θέατρο της Οδού Κυκλάδων, Κυκλάδων 11 & Κεφαλληνίας, Κυψέλη, τηλ. 2108217877, κάθε Τετάρτη & Κυριακή στις 20:00, Πέμπτη-Παρασκευή-Σάββατο στις 21:00. Εισιτήρια: www.more.com
Ταυτότητα της παράστασης
«Άλλες εποχές» του Χάρολντ Πίντερ. Μετάφραση: Έλσα Ανδριανού. Σκηνοθεσία: Άρης Τρουπάκης. Σκηνικά, κοστούμια: Θοδωρής Χρυσικός. Φωτισμοί: Δημήτρης Λογοθέτης. Βοηθός Σκηνοθέτη: Γιώργος Κοσσυβάκης. Παίζουν: Ντίλι: Δημήτρης Αλεξανδρής, Άννα: Δέσποινα Κούρτη, Κέιτ: Ερατώ Πίσση.
