Ακόμα και όταν προϋπάρχουν οι υποψίες, όπως συνέβη στην υπόθεση της Πάτρας, η επιβεβαίωση ότι ένα παιδί δολοφονήθηκε από τη μητέρα του φαίνεται να διαφεύγει της λογικής μας. Ωστόσο οι δολοφονίες παιδιών είναι πιο συνηθισμένες από όσο μπορούμε – και θα θέλαμε – να φανταστούμε, μάλιστα σε ηλικίες κάτω του ενός έτους τα ποσοστά τους ισούνται με τα ποσοστά δολοφονίας ενηλίκων. Και πολλά από αυτά τα εγκλήματα ανήκουν στην κατηγορία της παιδοκτονίας, όπως ονομάζεται η δολοφονία ενός παιδιού από τη μητέρα ή τον πατέρα του.
Πού οφείλεται η πιο απεχθής πράξη
Τα κίνητρα μιας παιδοκτονίας, σύμφωνα με άρθρο της Linda Cylc, ψυχολόγου του Πανεπιστημίου Βιλανόβα, με τίτλο «Classifications and Descriptions of Parents Who Commit Filicide», χωρίζονται σε πέντε κατηγορίες:
«Αλτρουιστική παιδοκτονία» (48,9%): Ο γονιός-δράστης οπλίζεται από «αγάπη» και επιδιώκει να «ανακουφίσει» το παιδί από ένα πραγματικό ή φανταστικό πρόβλημα υγείας, ή να μην το αφήσει μόνο του μετά την αυτοκτονία του στην οποία σκοπεύει να προχωρήσει.
«Οξεία ψυχωτική παιδοκτονία» (21,4%): Ο γονιός δολοφονεί το παιδί υπό την επήρεια σοβαρής ψυχικής ασθένειας ή ψυχωτικού επεισοδίου.
«Παιδοκτονία ανεπιθύμητου παιδιού» (13,7%): Η μητέρα, συνήθως, δολοφονεί το παιδί, μέσα από πράξεις βίας ή παραμέλησης, επειδή, για παράδειγμα, έχει γεννηθεί εκτός γάμου ή ο πατέρας του δεν το αναγνωρίζει.
«Τυχαία παιδοκτονία» (12,2%): Συνέπεια παιδικής κακοποίησης ή παραμέλησης, συμβαίνει συνήθως στο πλαίσιο έντονου στρες και ελλιπούς υποστήριξης του γονιού.
«Παιδοκτονία εκδίκησης συντρόφου» (3,8%): Ο γονιός δολοφονεί το παιδί θέλοντας να εκδικηθεί τον ή τη σύντροφό του – επειδή, για παράδειγμα, τον/την εγκατέλειψε ή τον/την απάτησε.
Η πλέον κοινή μορφή παιδοκτονίας είναι η δολοφονία νεογνού, η οποία διαφέρει από άλλες υποθέσεις από πολλές απόψεις. Το τυπικό προφίλ του δράση είναι μητέρα νεαρής ηλικίας, σπανίως παντρεμένη, χαμηλού μορφωτικού επιπέδου, χωρίς ιστορικό εγκληματικής συμπεριφοράς. Οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας υποθέτουν ότι αυτές οι γυναίκες ωθούνται στη δολοφονία του νεογέννητου μωρού τους ως επί το πλείστον από τις ενοχές και την ντροπή που μπορεί να συνοδεύει την τεκνοποίηση εκτός γάμου.
Η δεύτερη πιο συνηθισμένη μορφή παιδοκτονίας είναι η τυχαία παιδοκτονία. Ο γονιός δεν έχει εξαρχής την πρόθεση της δολοφονίας του παιδιού: Μπορεί, παραδείγματος χάρη, να το σκοτώσει σε μια έκρηξη θυμού.
Η τρίτη πιο συνηθισμένη μορφή παιδοκτονίας έχει ως δράστες ψυχικά ασθενείς γονείς.
Η πλέον κοινή μορφή παιδοκτονίας είναι η δολοφονία νεογνού, η οποία διαφέρει από άλλες υποθέσεις από πολλές απόψεις. Το τυπικό προφίλ του δράση είναι μητέρα νεαρής ηλικίας, σπανίως παντρεμένη, χαμηλού μορφωτικού επιπέδου, χωρίς ιστορικό εγκληματικής συμπεριφοράς.
Παιδοκτονία και ψυχική ασθένεια
Το προφίλ του δράστη στις παιδοκτονίες που συνδέονται με την ψυχική ασθένεια είναι μητέρα, συχνά παντρεμένη, με μέσο όρο ηλικίας τα 32 χρόνια. Μια μελέτη των Sophie Raymond, MD, Marie-Victoire Ducasse, MD, Marion Azoulay, MD, Ivan Gasman, MD (Wiley Online Library) κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο μέσος όρος ηλικίας των θυμάτων είναι τα 6,2 έτη και πως σε πολλές περιπτώσεις δολοφονούνται πάνω από ένα παιδιά στην ίδια οικογένεια. Η συγκεκριμένη μελέτη διαπίστωσε ότι κυριαρχούν τρεις διαγνώσεις για το δράστη: διπολικές ή καταθλιπτικές διαταραχές (41,2%), σχιζοφρένεια ή άλλες ψυχωτικές διαταραχές (41,2%) και διαταραχές προσωπικότητας (17,6%). Στις δολοφονίες βρεφών, συγκεκριμένα, καθοριστικό ρόλο μπορεί να παίζει η επιλόχειος κατάθλιψη της μητέρας, σύμφωνα με την ψυχολόγο Linda Cylc.
Στις περισσότερες περιπτώσεις παιδοκτονιών που συνδέονται με την ψυχική ασθένεια, υπάρχουν προειδοποιητικά σημάδια. Το 75% των παιδοκτόνων γονέων παρουσιάζουν ψυχιατρικά συμπτώματα πριν από τη δολοφονία του παιδιού τους, σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες, το 40% έχουν επισκεφτεί ψυχίατρο, ενώ σχεδόν οι μισές μητέρες έχουν νοσηλευτεί σε ψυχιατρική κλινική.
Μια μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο μέσος όρος ηλικίας των θυμάτων είναι τα 6,2 έτη και πως σε πολλές περιπτώσεις δολοφονούνται πάνω από ένα παιδιά στην ίδια οικογένεια.
Τι συμβαίνει με τις παιδοκτονίες από τον πατέρα
Η επιστημονική βιβλιογραφία σχετικά με τους παιδοκτόνους πατέρες είναι ακόμα πιο φτωχή, ωστόσο φαίνεται να υπάρχουν διαφορές στα χαρακτηριστικά ανάμεσα στις παιδοκτονίες που διαπράττουν τα δύο φύλα.
Οι μητέρες συνήθως δολοφονούν παιδιά μικρής ηλικίας, ενώ οι πατέρες μεγαλύτερα παιδιά. Κάποιοι ειδικοί υποθέτουν ότι οι μητέρες γίνονται πιο συχνά παιδοκτόνοι, ενώ άλλοι διαφωνούν ότι οι πιο συνηθισμένοι δράστες είναι οι πατέρες. Αυτό που δείχνουν τα έως τώρα στοιχεία, πάντως, είναι ότι περισσότερες πατρικές παρά μητρικές παιδοκτονίες συνδέονται με περιστατικά κακοποίησης ή παραμέλησης του παιδιού, ενώ οι λεγόμενες «αλτρουιστικές παιδοκτονίες» διαπράττονται από μητέρες. Επιπλέον, οι άντρες παιδοκτόνοι είναι πιθανότερο να έχουν ιστορικό κατάχρησης αλκοόλ και ναρκωτικών ουσιών αλλά και βεβαρημένο ποινικό μητρώο. Ένας ακόμα σημαντικός παράγοντας κινδύνου, στην περίπτωση μιας πατρικής παιδοκτονίας, είναι ο χωρισμός ή άλλα προβλήματα γάμου/σχέσης.
Ο τρόπος με τον οποίο διαπράττονται οι παιδοκτονίες επίσης διαφέρει μεταξύ των φύλων. Οι γυναίκες συνήθως χρησιμοποιούν μεθόδους που προϋποθέτουν σωματική επαφή, όπως το ταρακούνημα, ο στραγγαλισμός, το πνίξιμο – κάποιες φορές, ενώ το παιδί κοιμάται ή βρίσκεται υπό την επήρεια υπνωτικού. Οι άντρες είναι πιθανότερο να χρησιμοποιήσουν όπλα ή μαχαίρια.
Οι γυναίκες συνήθως χρησιμοποιούν μεθόδους που προϋποθέτουν σωματική επαφή, όπως το ταρακούνημα, ο στραγγαλισμός, το πνίξιμο – κάποιες φορές, ενώ το παιδί κοιμάται ή βρίσκεται υπό την επήρεια υπνωτικού. Οι άντρες είναι πιθανότερο να χρησιμοποιήσουν όπλα ή μαχαίρια.
Η ζωτική σημασία της πρόληψης
Η ψυχολόγος Linda Cylc επισημαίνει ότι είναι εξαιρετικά σημαντικό οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας να παρακολουθούν στενά τους ασθενείς που συγκεντρώνουν διάφορους παράγοντες κινδύνου και να μην υποθέτουν ότι μια μητέρα δεν θα σκότωνε ποτέ τα παιδιά της. Για παράδειγμα, στο πλαίσιο μιας συνεδρίας είναι σημαντικό να ρωτούν τον ασθενή και αν έχει αυτοκτονικές σκέψεις αλλά και αν έχει σκεφτεί ποτέ να κάνει κακό στα αγαπημένα του πρόσωπα. Ιδιαίτερα όταν μιλάμε για μια μητέρα αφού, όπως σχολιάζει η παραπάνω ειδικός: «Η σχέση μητέρας παιδιού είναι τόσο στενή, και ο κίνδυνος όταν η πρώτη είναι ψυχικά ασθενής τόσο υψηλός, ώστε όταν ένας ειδικός αντιμετωπίζει μια μητέρα πρέπει να λάβει υπόψη του και τις προσωπικές της ανάγκες και εκείνες των παιδιών της».
«Η σχέση μητέρας παιδιού είναι τόσο στενή, και ο κίνδυνος όταν η πρώτη είναι ψυχικά ασθενής τόσο υψηλός, ώστε όταν ένας ειδικός αντιμετωπίζει μια ασθενή μητέρα πρέπει να λάβει υπόψη του και τις προσωπικές της ανάγκες και εκείνες των παιδιών της».
Παρόλο που αυξάνονται διαρκώς τα επιστημονικά στοιχεία και η ενημέρωση του κοινού σχετικά με τις παιδοκτονίες, παραμένει ένα έγκλημα αδιανόητο, ακόμα και για επαγγελματίες που συνδέονται με τέτοιες υποθέσεις. Όπως καταλήγει όμως η Cylc: «Οι υποθέσεις όπου μητέρες (ή πατέρες) δολοφονούν τα παιδιά τους συνεχίζουν να σοκάρουν τις κοινότητες, ακόμα και ολόκληρες χώρες, όταν συμβαίνουν, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις όπου υπάρχουν πολλαπλά θύματα χωρίς εμφανές κίνητρο.
»Μελέτες σε πολλές και πολλούς παιδοκτόνους έχουν αποκαλύψει διάφορες κατηγορίες, μοτίβα και παράγοντες κινδύνου και, παρόλο που παραμένει εξαιρετικά δύσκολη η πρόβλεψη μιας παιδοκτονίας, μια μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση για τέτοια εγκλήματα θα βοηθήσει τόσο τους γιατρούς όσο και τις οικογένειες να αναγνωρίσουν και, μακάρι, να προβλέψουν τουλάχιστον κάποιες από αυτές τις δολοφονίες στο μέλλον».
