Εικονογράφηση: ΜΑΡΙΑΝΝΑ ΒΗΤΟΥ
Το self-care ουδείς εμίσησε. Ας είμαστε ειλικρινείς: μετά από μία απαιτητική μέρα στο γραφείο ή στο σπίτι με τα παιδιά (ή στο γραφείο του σπιτιού με τα παιδιά δίπλα), η ιδέα μιας μάσκας προσώπου με ένα ποτήρι κρασί και ένα αφρόλουτρο ακούγεται παραμυθένια. Βοηθάει το σώμα μας να ξεκουραστεί και το μυαλό μας να χαλαρώσει. Το να αφιερώσουμε χρόνο στη φροντίδα του εαυτού μας μπορεί να μας κάνει να αισθανθούμε καλύτερα – έστω μέχρι να ορμήξουν τα παιδιά στο μπάνιο, να αρχίσουν να έρχονται επείγοντα e-mail ή όλα τα παραπάνω ταυτόχρονα.
Τα προβλήματα ξεκινάνε όταν το self-care προωθείται ως πανάκεια για πιο σοβαρά προβλήματα από μια φορτωμένη μέρα στη δουλειά. Οταν, χάρη στον καπιταλισμό και τα social media, εταιρείες και influencers αρχίζουν να ποστάρουν βίντεο με tips για το πώς να καταπολεμήσεις το burnout – και εννιά από τα δέκα τέτοια βίντεο είναι γεμάτα με τεχνικές (και προϊόντα, βεβαίως, self-care). Το burnout ή Σύνδρομο Επαγγελματικής Εξουθένωσης έχει τόση σχέση με «μια φορτωμένη μέρα στη δουλειά» όση και η κλινική κατάθλιψη με μια ταινία που σε έκανε να κλάψεις ένα βροχερό απόγευμα: απολύτως καμία.
Το burnout ή Σύνδρομο Επαγγελματικής Εξουθένωσης έχει τόση σχέση με «μια φορτωμένη μέρα στη δουλειά» όση και η κλινική κατάθλιψη με μια ταινία που σε έκανε να κλάψεις ένα βροχερό απόγευμα: απολύτως καμία.
Το Σύνδρομο Επαγγελματικής Εξουθένωσης έχει οριστεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ως πάθηση από το 2019. Πρόκειται για μια μακροχρόνια εξάντληση που συνοδεύεται από κόπωση, στρες, προβλήματα υγείας, όπως υπέρταση ή αϋπνία, και που αν δεν καταπολεμηθεί σε βάθος χρόνου, μπορεί να προκαλέσει κατάθλιψη. Πρόσφατες έρευνες της Gallup έδειξαν ότι 76% των εργαζομένων παγκοσμίως πάσχουν ή έχουν περάσει στο παρελθόν burnout – κι αν κοιτάξουμε τα νούμερα πιο προσεκτικά, το ποσοστό είναι μεγαλύτερο στις γυναίκες που εργάζονται. Για την ακρίβεια, είναι 32% πιο πιθανό για μια γυναίκα να πάθει burnout απ’ ό,τι για έναν άντρα, και μέχρι και οργανισμοί σαν τη Unicef κάνουν μελέτες ψάχνοντας το γιατί. Η απάντηση δεν είναι απλή, ούτε η ίδια σε όλες τις περιπτώσεις, αλλά μπορεί να συνοψιστεί σε μία λέξη: πατριαρχία. Στις περισσότερες χώρες του κόσμου, οι γυναίκες ακόμα πληρώνονται λιγότερο από τους άντρες συνεργάτες τους ενώ κάνουν την ίδια δουλειά και αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο bias σχετικά με την πιθανότητα εγκυμοσύνης και την άδεια μητρότητας που μπορεί να χρειαστούν. Παράλληλα, περισσότερες γυναίκες απ’ ό,τι άντρες είναι single γονείς μικρών με έναν μόνο μισθό, κάτι που αυξάνει τα επίπεδα του άγχους. Α, και η πανδημία COVID έκανε τα πράγματα ακόμα χειρότερα, με στατιστικά πολύ περισσότερες γυναίκες απ’ ό,τι άντρες να παραιτούνται από τη δουλειά ή να προσπαθούν να συνδυάσουν τη δουλειά με καθήκοντα στο σπίτι για να φροντίσουν παιδιά ή ηλικιωμένους. Αλλά ας μιλήσουμε για μάσκες ομορφιάς, pedicure και αφρόλουτρα!
Εναι 32% πιο πιθανό για μια γυναίκα να πάθει burnout απ’ ό,τι για έναν άντρα, και μέχρι και οργανισμοί σαν τη Unicef κάνουν μελέτες ψάχνοντας το γιατί. Η απάντηση δεν είναι απλή, ούτε η ίδια σε όλες τις περιπτώσεις, αλλά μπορεί να συνοψιστεί σε μία λέξη: πατριαρχία.
Το πρόβλημα με τις εταιρείες, τα media και τους influencers που προτείνουν self-care λύσεις σε όλες εμάς που πάσχουμε από burnout, είναι πως μεταθέτουν την ευθύνη από το εργασιακό και συλλογικό επίπεδο στο ατομικό. Είναι «δικό μας πρόβλημα» να «διορθώσουμε» το burnout μας, κι αν οι μάσκες ομορφιάς και τα μασάζ δεν βοηθάνε, μάλλον κάτι πάει στραβά με εμάς. Μάλλον δεν αγοράσαμε τα σωστά προϊόντα, δεν παρακολουθήσαμε το σωστό βίντεο, το pedicure μας δεν ήταν αρκετά στραφταλίζον.
Ο κόσμος όπου ζούμε είναι διαμορφωμένος έτσι ώστε να τρέφει τη γυναικεία ανασφάλεια και την ανάγκη μας για τελειότητα. Τα προϊόντα που καταναλώνουμε για να νιώθουμε ή έστω να δείχνουμε πιο όμορφες, πιο νέες και πιο ξεκούραστες, κοστίζουν στη μέση γυναίκα πάνω από δύο χιλιάδες ευρώ το χρόνο. Πάνω από 200 ευρώ το μήνα. Ακόμα κι αν αυτό το νούμερο δεν έχει καμία σχέση με τη δική σου καθημερινότητα (ή με τη δική μου), είναι εύκολο να καταλάβεις γιατί η γυναικεία ανασφάλεια και ανάγκη μας γι’ αυτή την άπιαστη τελειότητα είναι εξαιρετικά επικερδής για την αγορά.
Τα προϊόντα που καταναλώνουμε για να νιώθουμε ή έστω να δείχνουμε πιο όμορφες, πιο νέες και πιο ξεκούραστες, κοστίζουν στη μέση γυναίκα πάνω από δύο χιλιάδες ευρώ το χρόνο. Πάνω από 200 ευρώ το μήνα.
Και όσο επιλέγουμε όλα αυτά τα προϊόντα και υπηρεσίες ομορφιάς για το σωστό λόγο (δηλαδή για να νιώθουμε ή να δείχνουμε πιο όμορφες, νέες και ξεκούραστες), κανένα πρόβλημα. Φεμινισμός δεν σημαίνει να μη μακιγιάρεσαι και να μη φροντίζεις τον εαυτό σου, σημαίνει να έχεις τη δυνατότητα να βάφεσαι και να φροντίζεις τον εαυτό σου όσο και όταν εσύ θέλεις, με επίγνωση του γιατί το κάνεις. Όταν όμως αρχίζουμε να πιστεύουμε πως ένα οποιοδήποτε προϊόν ή σειρά beauty rituals μπορεί να μας βοηθήσει να καταπολεμήσουμε το burnout ως διά μαγείας, τότε πέφτουμε στην παγίδα του αντι-φεμινισμού χωρίς καν να το καταλαβαίνουμε.
Το σύνδρομο burnout, όπως και κάθε άλλη σοβαρή, μακροχρόνια πάθηση, μπορεί να καταπολεμηθεί με έναν συνδυασμό πραγμάτων, όπως θεραπεία, αλλαγές στον τρόπο ζωής ή τη διατροφή, στις συνθήκες εργασίας και στον κοινωνικό κύκλο. Πάρα πολύ σημαντικό το τελευταίο, καθώς έρευνες δείχνουν πως το 46% των εργαζομένων, ειδικά όσων κάνουν τηλεργασία, νιώθει λιγότερο στρες σε καθημερινή βάση όταν έχει φιλικές σχέσεις στη δουλειά και φίλους στους οποίους μπορεί να εκμυστηρευτεί προβλήματα. Το σύνδρομο burnout δεν μπορεί να καταπολεμηθεί με μάσκες ομορφιάς και αφρόλουτρα, ούτε καν με ένα ποτήρι κρασί (πίστεψέ με, έχω προσπαθήσει). Θέλει μακρόχρονες λύσεις, πολλές από τις οποίες βασίζονται σε άλλους ανθρώπους, π.χ. στον ψυχαναλυτή μας, στον κοινωνικό μας κύκλο ή στο αφεντικό μας. Το burnout σου δεν είναι δικό σου πρόβλημα. Μην προσπαθείς να το λύσεις μόνη σου, με μόνο σύμμαχο προϊόντα ομορφιάς και βιντεάκια στο Instagram. Κρίμα είναι.
