«Περνάει κλιμακτήριο»: Αυτή η φράση προφέρεται ψιθυριστά, με ένα μείγμα οίκτου και φόβου, για μια γυναίκα άνω των 50 ετών που έχει μια φαινομενικά ανεξήγητη έκρηξη θυμού (αν η θυμωμένη γυναίκα είναι νεότερη, αντικαθίσταται από το σχόλιο «περιμένει περίοδο»). Μέχρι σήμερα η κοινωνία άλλοτε τρομάζει στο άκουσμα και μόνο της λέξης «εμμηνόπαυση», άλλοτε εθελοτυφλεί, ποτέ όμως δεν την κοιτάει κατάματα, λες και πρόκειται για ανίατη ασθένεια ή, ακόμα χειρότερα, για πρόδρομο του θανάτου και όχι για μια φυσιολογική μεταβατική περίοδο, σαν την εφηβεία, αφετηρία για το δεύτερο μισό της ζωής μας. Έτσι όλες μας, κάπου μετά τα 45, αρχίζουμε να υπομένουμε σιωπηλά τα συμπτώματά της, διστάζοντας να τα μοιραστούμε όχι μόνο με φίλες, αλλά ακόμα και με τον/τη γυναικολόγο μας.
Επιτέλους, η Jen Gunter, ή αλλιώς «η πιο γνωστή -και ειλικρινής- γυναικολόγος στον κόσμο» σύμφωνα με τον Guardian, μέσα από το βιβλίο της «Η Βίβλος της Εμμηνόπαυσης» (εκδ. Μεταίχμιο) μάς προσκαλεί σε μια ξενάγηση στα μυστήριά της. Στα αγγλικά ονομάστηκε «Το Μανιφέστο της Εμμηνόπαυσης» (The Menopause Manifesto) γιατί είναι πολύ περισσότερα από έναν ιατρικό οδηγό: ένα φεμινιστικό έργο γραμμένο με χιούμορ, τόλμη, απλότητα, μεθοδικότητα, ώστε να ενημερώσει τις γυναίκες και να τις εμψυχώσει. Να τις καθοδηγήσει να αναγνωρίσουν και να αντιμετωπίσουν τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης, να απελευθερωθούν από μισογυνικά στερεότυπα και, τελικά, να αγαπήσουν τον μετεμμηνοπαυσιακό εαυτό τους.
Ο «προορισμός» με τις χειρότερες κριτικές
«Αν η εμμηνόπαυση ήταν στο Tripadvisor, θα είχε μόνο ένα αστεράκι: “Αυτό το μέρος έχει πρόβλημα με τη ρύθμιση της θερμοκρασίας. Πότε σκας από τη ζέστη και πότε έχεις κρυάδες. Αψηφά τους νόμους της θερμοδυναμικής. Δεν το συνιστώ καθόλου”», γράφει η γυναικολόγος στην εναρκτήρια παράγραφο του βιβλίου, προσθέτοντας παρακάτω: «Και αυτό δεν είναι άξιο απορίας. Οι περισσότερες γυναίκες δεν ξέρουν τι να περιμένουν, όταν δεν περιμένουν πια περίοδο. Και είναι πολύ δυσάρεστο και αποδυναμωτικό να μη γνωρίζεις τι συμβαίνει στο σώμα σου και γιατί. Η εμμηνόπαυση βιώνεται σήμερα σαν μια εκδρομή με κανό χωρίς ταξιδιωτικό οδηγό. Δεν ξέρεις ποιος ακριβώς είναι ο προορισμός, μόνο ότι είναι απαίσιος».
50-52 έτη είναι η μέση ηλικία έναρξης της εμμηνόπαυσης.
«Στις Δυτικές κοινωνίες, η όποια αναφορά στην εμμηνόπαυση έχει αρνητική χροιά», επιβεβαιώνει η συγγραφέας. «Αυτό απορρέει από τη βλαβερή πεποίθηση ότι οι γυναίκες χάνουν σε αξία όταν δεν έχουν πια την ικανότητα αναπαραγωγής, καθώς και από την ψευδή υπόθεση ότι η εμμηνόπαυση είναι βιολογικό ελάττωμα, επειδή δεν υπάρχει κάτι ανάλογο στους άνδρες, που παράγουν σπέρμα ακόμα και στα γεράματα». Η μόνη διαφορά όμως ανάμεσα στα φύλα είναι ότι με την εμμηνόπαυση, η οποία έρχεται μετά την τελευταία έμμηνο ρύση, μια γυναίκα χάνει οριστικά την αναπαραγωγική ικανότητά της, ενώ η γονιμότητα ενός άνδρα φθίνει σταδιακά μέχρι το τέλος της ζωής του. Και, βέβαια, η αναπαραγωγική ικανότητα δεν είναι η μοναδική που δίνει αξία σε μια γυναίκα – εκτός αν είσαι ηρωίδα στην «Ιστορία της Θεραπαινίδας» της Μάργκαρετ Άτγουντ.
12 μήνες αμηνόρροιας πρέπει να συμπληρωθούν για να θεωρηθεί ότι μια γυναίκα έχει μπει επίσημα στη μετεμμηνόπαυση, με ορόσημο εμμηνόπαυσης την τελευταία έμμηνο ρύση.
Η εμμηνόπαυση αποτελεί, εν ολίγοις, μετάβαση από μία φάση της ωοθηκικής λειτουργίας σε άλλη – είναι ουσιαστικά το αντίθετο της ενήβωσης. Όμως η περίοδος που προηγείται, η λεγόμενη προεμμηνόπαυση, συνήθως αρχίζει χρόνια προτού σβήσουμε 50 κεράκια γενεθλίων, με συμπτώματα όπως ανώμαλη αιμορραγία (βαριά εμμηνόρροια ή/και ακανόνιστη περίοδος, εκροή αίματος μεταξύ περιόδων). Ακόμα πιο επώδυνα, ενδεχομένως, είναι τα κλισέ που συνοδεύουν τα συμπτώματα καθώς, σύμφωνα με την Gunter, «όταν ξέρεις ότι μπαίνεις στην εμμηνόπαυση πιθανό να νιώσεις πως έρχονται τα γεράματα – και ποια γυναίκα θέλει να είναι 48, με μόνες προοπτικές για το μέλλον τα στερεότυπα;», από τη γεμάτη απωθημένα μάνα για τις ματαιώσεις της κοινωνικής καταξίωσης έως τη μοναχική γυναίκα με τη συλλογή από γάτες;
Μιλήσαμε με τη συγγραφέα για να μας πει περισσότερα:
Τι σας ώθησε να γράψετε αυτό το βιβλίο; Γιατί χρησιμοποιήσατε τη λέξη «μανιφέστο» στον τίτλο;
«Συνειδητοποίησα ότι κανένας δεν μιλούσε δημοσίως για την εμμηνόπαυση σε ρεαλιστική βάση και ο κόσμος χρειαζόταν να ενημερωθεί για την υγεία του. Επέλεξα τη λέξη “μανιφέστο” γιατί αναφέρεται σε μια δημόσια δήλωση. Η δική μου δημόσια δήλωση είναι ότι πρέπει να δώσουμε ένα τέλος στην ντροπή και την παραπληροφόρηση που συνοδεύουν την εμμηνόπαυση».
Ποιος είναι ο πλέον κοινός μύθος της εμμηνόπαυσης που σας μεταφέρουν οι ασθενείς σας; Και τι τους απαντάτε;
«Ο μεγαλύτερος μύθος είναι ότι πρόκειται για μια καταδίκη και για το τέλος της ζωής».
Ποια συμβουλή δίνετε στις γυναίκες που φοβούνται την εμμηνόπαυση ή ήδη υποφέρουν από τα συμπτώματά τους; Πώς τις βοηθάτε, καταρχήν, να ανακουφιστούν από το στρες;
«Τους λέω ότι πολλά συμπτώματα είναι διαχειρίσιμα, αρκεί να έχουν καλή ιατρική φροντίδα. Επιπλέον, η εμμηνόπαυση υπάρχει στις γυναίκες από την αρχή της ανθρώπινης εξέλιξης. Κυριολεκτικά καθοδήγησε την εξέλιξη και αν δεν υπήρχε, δεν θα ήμασταν σήμερα εδώ. Οι γυναίκες στην εμμηνόπαυση έκαναν σπουδαία πράγματα στη διάρκεια της ιστορίας».
Εσείς έχετε νιώσει ποτέ να υφίστασθε οποιαδήποτε διάκριση μετά την εμμηνόπαυση; Πώς αντιδράσατε;
«Όταν έβγαινα ραντεβού υπήρχαν πολλοί άντρες στην ηλικία μου, στις αρχές των πενήντα χρόνων, που αναζητούσαν γυναίκες είκοσι χρόνια νεότερές τους. Το βρήκα ενδιαφέρον. Είναι μια μορφή ηλιακής διάκρισης, σίγουρα, αν και πολλοί υποθέτω ότι απλά ήθελαν να αποκτήσουν παιδιά».
12% των γυναικών 45-64 ετών παρουσιάζει διαταραχές της ερωτικής επιθυμίας, ενώ σε μεγαλύτερες ηλικίες το ποσοστό ανεβαίνει στο 19,4%.
Από την εμπειρία σας, πώς αντιμετωπίζουν οι άντρες τις γυναίκες σε εμμηνόπαυση;
«Ένας αδύναμος άντρας αστειεύεται μ’ αυτήν. Ένας καλός άντρας τη βλέπει σαν μια βιολογική αλλαγή που δεν καθορίζει καμία γυναίκα».
Σήμερα, που ακόμα και στον προσανατολισμένο στη νεότητα χώρο της σόουμπιζ βλέπουμε πρότυπα όμορφων, ταλαντούχων, δραστήριων γυναικών άνω των 40 ετών, από την Jennifer Aniston μέχρι τη Meryl Streep, ποια είναι η μεγαλύτερη πρόοδος, κατά τη γνώμη σας, στον τρόπο που αντιμετωπίζονται, από την κοινωνία και τα media, οι μεγαλύτερες ηλικιακά γυναίκες;
«Δεν είμαι σίγουρη κατά πόσον έχουμε κάνει μεγάλη πρόοδο σε αυτό τον τομέα. Τα media, ειδικότερα, συνεχίζουν να εκθειάζουν τις γυναίκες που δείχνουν νεότερες ή εστιάζουν περισσότερο σε αυτές».
Ποιο ρόλο θα μπορούσε να παίξει η ιατρική, ιδιαίτερα η γυναικολογία, στην αλλαγή των στερεοτύπων φύλου;
«Νομίζω ότι η γυναικολογία και, γενικά, η ιατρική μπορούν να αλλάξουν την αφήγηση αρνούμενες να είναι μέρος ενός σεξιστικού συστήματος και παρέχοντας στον κόσμο αληθινές πληροφορίες για το σώμα του».
40-60% των γυναικών αναφέρουν δυσκολίες στον ύπνο, με συχνότερη ενόχληση το ξύπνημα στη διάρκεια της νύχτας, δυσκολία δηλαδή στον συνεχόμενο ύπνο.
Δεν έχετε διστάσει να ασκήσετε κριτική στην Goop και σε άλλες πλατφόρμες ευεξίας, όπως αποκαλούνται. Γιατί οι αμφιλεγόμενες θεραπείες προσελκύουν τόσο πολλές γυναίκες;
«Αυτές οι θεραπείες είναι ελκυστικές γιατί δίνουν ψεύτικες υποσχέσεις. Αν δεν σε ενδιαφέρει να πεις την αλήθεια, μπορείς να πεις οτιδήποτε. Και όλοι επιθυμούν να νιώσουν σύντομα καλύτερα και ευκολότερα, ακόμα και οι γιατροί! Επομένως, αντιλαμβάνομαι το δέλεαρ. Αλλά τα γιατροσόφια είναι αρχαία και οι τακτικές δεν έχουν αλλάξει πολύ από το μακρινό παρελθόν. Οι ψευδείς ισχυρισμοί, όπως αυτοί στις πλατφόρμες ευεξίας, απαιτούν υποστηρικτικά στοιχεία, τα οποία όμως πάντα απουσιάζουν».
Ανέκαθεν υπήρχε παραπληροφόρηση στην ιατρική. Σήμερα πώς έχει διαμορφωθεί η κατάσταση από παράγοντες όπως τα social media;
«Πιστεύω ότι τα social media την επιδεινώνουν. Οι ανοησίες που κυκλοφορούν στο Instagram και το TikTok σε αφήνουν άναυδο».
Στο παρελθόν η πλειονότητα των ιατρικών μελετών διεξαγόταν σε άντρες. Πώς έχει επηρεάσει αυτό τη γυναικολογία και την αντιμετώπιση του γυναικείου σώματος; Έχει αλλάξει σήμερα η κατάσταση;
«Σε αυτή την περίπτωση βλέπουμε σημαντικές αλλαγές. Πλέον στις περισσότερες μεγάλες μελέτες στις ΗΠΑ υπάρχει ισότιμη εκπροσώπηση των φύλων, αν και αυτές που αφορούν τη γυναικολογία συνεχίζουν να υποχρηματοδοτούνται σε μεγάλο βαθμό».
Διαβάστε περισσότερα για την εμμηνόπαυση, τα συμπτώματά της, το σεξ μετά τα πενήντα, αλλά και τη θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης, στο Marie Claire Μαΐου που κυκλοφορεί στα περίπτερα.
