Στο βίντεο κλιπ του εμβληματικού τραγουδιού των Depeche Mode «Enjoy the silence» (1990) o Dave Gahan στέφεται βασιλιάς του κόσμου και από ένα θρόνο που κουβαλάει μόνος στις εσχατιές του ατενίζει το κενό, καθώς το δικό του βασίλειο, της αγάπης, είναι αόρατο. Είναι αυτή που τον κάνει να αισθάνεται ότι όλα όσα χρειάζεται βρίσκονται στην αγκαλιά του και ότι μπορεί, επιτέλους, να αφεθεί στη σιωπή, αφού οι λέξεις μόνο κακό μπορούν να κάνουν.
Σε πολλούς από εμάς η σιωπή φαντάζει αμήχανη, έως και απειλητική. Αλλά ίσως αρκεί κάτι πολύ απλό, όπως ένας περίπατος στη φύση, για να συμφιλιωθούμε μαζί της, ακόμα και να αρχίζουμε να την επιζητάμε. Για να απελευθερωθούμε από την ανάγκη του θορύβου που φαίνεται να συνοδεύει κάθε δευτερόλεπτο της ζωής μας. Σε μια τέτοια, ξεχωριστή εμπειρία μάς προσκαλούν δύο γυναίκες, η Φιλιώ Κατσαρού, σύμβουλος ψυχικής υγείας, και η Μαρία Μουζούρη, ιδιοκτήτρια του Ξενώνα Δημοσθένη: σε ένα διήμερο σιωπηλών περιπάτων στο Όρος Πάικο στην κεντρική Μακεδονία, στις 8 και στις 9 Ιουλίου, που περιγράφεται ως «μια διερεύνηση της σχέσης μας με τη σιωπή. Μια ενσυνείδητη εμπειρία στη φύση».
«H ιδέα ενός σιωπηλού περιπάτου προέκυψε από τη ζωή μου στο αστικό περιβάλλον της Αθήνας» εξηγεί η Μαρία Μουζούρη. «Με κάθε ευκαιρία οι ορειβατικοί και πεζοπορικοί σύλλογοι οργάνωναν πολυμελείς ομάδες για εκδρομές στη φύση, συνήθως τα Σαββατοκύριακα. Μέσω της κίνησης και της επαφής με τη φύση όλοι και όλες χαλάρωναν και κατά κανόνα έδειχναν μια ανάγκη για λεκτική επικοινωνία. Χαρακτήρες πότε ταιριαστοί και πότε αταίριαστοι, στην προσπάθεια για επικοινωνία ή απλά για εκτόνωση, δημιουργούσαν μια πολύβουη ομάδα. Κάποιες φορές ο ήχος των ανθρώπων μέσα στη φύση ήταν τα γέλια, τα τραγούδια, η ομιλία, αρκετά συχνά και οι καβγάδες. Κατά έναν τρόπο θέλοντας, καθώς έφευγαν μακριά από το αστικό περιβάλλον, να συνδεθούν με τη φύση, φαινόταν να έπαιρναν μαζί τους την ένταση και το θόρυβο της πόλης, ίσως ακόμα και να κατάφερναν να αναπαράγουν αυτές τις συνθήκες με την ίδια ένταση.
«Κάποιες φορές ο ήχος των ανθρώπων μέσα στη φύση ήταν τα γέλια, τα τραγούδια, η ομιλία, αρκετά συχνά και οι καβγάδες. Κατά έναν τρόπο θέλοντας, καθώς έφευγαν μακριά από το αστικό περιβάλλον, να συνδεθούν με τη φύση, φαινόταν να έπαιρναν μαζί τους την ένταση και το θόρυβο της πόλης».
»Γεννήθηκε τότε η επιθυμία μιας σιωπηλής περιπατητικής εμπειρίας, στην οποία θα αφουγκραζόμαστε τους ήχους της φύσης με σεβασμό σε ένα περιβάλλοντα χώρο στον οποίο θα είμαστε απλά φιλοξενούμενοι. Δημιουργήθηκε η ανάγκη να εστιάσουμε στον ήχο της σιωπής, με την ελπίδα να εξορκιστεί η επαναλαμβανόμενη συνθήκη του πολύβουου αστικού περιβάλλοντος και της ηχορύπανσης. Γεννήθηκε το ερώτημα: Μήπως τελικά μέσω μιας τέτοιας εμπειρίας η φόρτιση της ενέργειάς μας από το φυσικό περιβάλλον θα ήταν ευκολότερη και με μεγαλύτερη διάρκεια; Μήπως οι αναπνοές μας θα ήταν πιο βαθιές, πιο πλούσιες, πιο πλήρεις;
»Η σιωπή όταν δεν την έχουμε συνηθίσει μπορεί να είναι εκκωφαντική.
»Συχνά την αποφεύγουμε.
»Μέσω της σιωπής όμως μπορεί να δημιουργηθεί ο χώρος και η απαιτούμενη ηρεμία που όλοι έχουμε ανάγκη για να ακούσουμε τη σκέψη μας και τις βαθύτερες επιθυμίες μας.
»Οι εσωτερικές αυτές φωνές μπορεί να κουβαλούν ένταση, φόρτιση και να είναι πολύ δυνατές ή να είναι τόσο ασθενικές και αδύναμες, ώστε να μην μπορούν καν να ακουστούν.
»Οι ήχοι του φυσικού περιβάλλοντος, το θρόισμα των φύλλων, ο ήχος του βαδίσματος πάνω στο χώμα ή στο χορτάρι, το τραγούδι των πουλιών, το κελάρυσμα των νερών, μπορούν να κατευνάσουν αυτή την ένταση όπου είναι χρήσιμο, ή να δυναμώσουν τους εσωτερικούς ήχους της σκέψης και των συναισθημάτων μας.
«Οι ήχοι του φυσικού περιβάλλοντος, το θρόισμα των φύλλων, ο ήχος τους βαδίσματος πάνω στο χώμα ή στο χορτάρι, το τραγούδι των πουλιών, το κελάρυσμα των νερών, μπορούν να κατευνάσουν αυτή την ένταση όπου είναι χρήσιμο, ή να δυναμώσουν τους εσωτερικούς ήχους της σκέψης και των συναισθημάτων μας».
»Ίσως τελικά να καταφέρουμε να γλυκάνει το μέσα μας από τη σύνδεση με την αρχέγονη ύπαρξή μας στη φύση.
»Όταν, στην καραντίνα, οι ρυθμοί έπεσαν και οι ήχοι χαμήλωσαν, η σιωπή για πολλούς έχασε την ένταση της, έγινε μέχρι και παρηγορητική ενίοτε. Ειδικά η σιωπή στη φύση. Τώρα που ήρθε η ώρα η ιδέα αυτή να γίνει κάλεσμα σε εμπειρία, η Φιλιώ Κατσαρού, με την οποία είχαν σμίξει οι δρόμοι μας στο παρελθόν, φάνηκε ταιριαστή στην υλοποίηση μιας τέτοιας δράσης».
Κυρία Κατσαρού, γιατί φοβόμαστε τη σιωπή; Μπορείτε, σε αδρές γραμμές, να μας εξηγήσετε πώς ωφελεί την ψυχική υγεία μας;
«Κάποιες/οι από μας -γιατί υπάρχουν και άτομα που την αγαπούν και την επιδιώκουν- μπορεί να τη φοβόμαστε γιατί την έχουμε βιώσει ως τιμωρία ή ως απειλή. Αυτή η σιωπή μπορεί να σήμαινε: “Σιωπώ για να απαξιώσω την ύπαρξη σου, σε αγνοώ” ή “Σιωπώ, άρα φεύγω από τη σχέση, δεν σε αγαπώ “. Συχνά αυτό το μήνυμα το πήραμε ως παιδιά και υπήρξε ίσως και τραυματικό, με αποτέλεσμα η σιωπή στο τώρα να μας ξυπνά μνήμες του παρελθόντος και γι’ αυτό να την αποφεύγουμε ή να μην αντέχουμε.
»Για άλλες/ους η σιωπή μπορεί να μας φέρνει στην αμήχανη ή και τρομαχτική θέση να αφουγκραστούμε τι νιώθουμε. Αν ασχολούμαι με κάτι, μιλάω, ακούω κάτι συνέχεια, αποφεύγω να εστιάσω στο πώς είμαι μέσα μου.
«Κάποιες/οι από μας -γιατί υπάρχουν και άτομα που την αγαπούν και την επιδιώκουν- μπορεί να τη φοβόμαστε γιατί την έχουμε βιώσει ως τιμωρία ή ως απειλή. Αυτή η σιωπή μπορεί να σήμαινε: “Σιωπώ για να απαξιώσω την ύπαρξη σου, σε αγνοώ” ή “Σιωπώ, άρα φεύγω από τη σχέση, δεν σε αγαπώ “».
»Η σιωπή είναι ακόμα και κοινωνικά στιγματισμένη, μπορούμε να πούμε, σε ένα σύστημα όπου η αξία δίνεται μέσα από την κίνηση, την εξωστρέφεια, την παραγωγικότητα. Αυτό, βέβαια, δεν ίσχυε πάντα. Θυμάμαι τον παππού μου να βγαίνει στο μπαλκόνι του σπιτιού στο χωριό και απλά να κάθεται, απλά να είναι. Χωρίς βιβλίο, κινητό ή κάτι άλλο. Σε κάποιους/ες από μας αυτό φαντάζει πολύ δύσκολο.
»Η σιωπή, εφόσον είναι σε μια συνθήκη ασφάλειας, σωματικής και ψυχικής, μπορεί να βοηθήσει τον οργανισμό μας να κατεβάσει ταχύτητα, να συνδεθούμε με περισσότερη παρουσία στο εδώ και τώρα, φέρνοντάς μας σε επαφή με τα συναισθήματά μας, τις ανάγκες μας. Η σιωπή μπορεί να μας βοηθήσει να παρατηρήσουμε καλύτερα και να καταλάβουμε καλύτερα το περιβάλλον μας και εμάς μέσα σε αυτό.
»Η σιωπή μπορεί να ανοίξει χώρο και να δώσει χρόνο για να μας μιλήσει το σώμα μας και εμείς να μπορέσουμε να το ακούσουμε».
«Θυμάμαι τον παππού μου να βγαίνει στο μπαλκόνι του σπιτιού στο χωριό και απλά να κάθεται, απλά να είναι. Χωρίς βιβλίο, κινητό ή κάτι άλλο. Σε κάποιους/ες από μας αυτό φαντάζει πολύ δύσκολο».
Και πώς μπορεί να συνεισφέρει ένας ειδικός ψυχικής υγείας στη διεξαγωγή ενός «Σιωπηλού περιπάτου»;
«Επειδή γνωρίζουμε τη δύναμη της σιωπής, τον κακοποιητικό τρόπο με τον οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί και την αποσύνδεση που μπορεί να φέρει η έλλειψή της κάποιες φορές, θέλαμε να δημιουργήσουμε ένα φροντιστικό πλαίσιο. Για το λόγο αυτόν πριν από την έναρξη του σιωπηλού περιπάτου θα συναντηθούμε όλες και όλοι σε ένα κύκλο, να γνωριστούμε, να προετοιμαστούμε για τη διαδικασία, αλλά και να μοιραστούμε τη σχέση μας με τη σιωπή και τις προσδοκίες μας από τη συγκεκριμένη δράση. Στο τέλος, θα συναντηθούμε πάλι σε κύκλο για να μοιραστούμε, αλλά και να επεξεργαστούμε, με μέσα τις λέξεις, τα χρώματα, τον ήχο ή την κίνηση, αυτή την εμπειρία, η οποία μπορεί να φέρει στην επιφάνεια διαφορετικά συναισθήματα για την καθεμιά/τον καθένα μας.
»Σε όλη τη διάρκεια του περιπάτου κρίναμε σκόπιμη την παρουσία μιας συμβούλου, ώστε αν κάποιος νιώσει κάτι άβολο, έντονο ή δύσκολο να μη μείνει μετέωρος και εκτεθειμένος σε αυτά τα συναισθήματα. Η συνάντηση με τον εαυτό μας κάποιες φορές δεν είναι εύκολη και χρειάζεται φροντίδα!
«Σε όλη τη διάρκεια του περιπάτου κρίναμε σκόπιμη την παρουσία μιας συμβούλου, ώστε αν κάποιος νιώσει κάτι άβολο, έντονο ή δύσκολο να μη μείνει μετέωρος και εκτεθειμένος σε αυτά τα συναισθήματα. Η συνάντηση με τον εαυτό μας κάποιες φορές δεν είναι εύκολη και χρειάζεται φροντίδα!».
»Επίσης, η διευκόλυνση του κύκλου για την επεξεργασία της εμπειρίας ευελπιστούμε πως ίσως λειτουργήσει ως επανορθωτική εμπειρία και ως ερέθισμα για μια νέα σχέση μας με τη σιωπή, και ίσως φέρει κάποιες νέες επιλογές στην καθημερινότητά μας».
Info
Δείτε λεπτομέρειες για το διήμερο (όπου μπορείτε να λάβετε μέρος και σε μεμονωμένες δράσεις του) εδώ.
