Μια εμπειρία κακοποίησης μπορεί να επιδράσει με διαφορετικούς τρόπους σε κάθε γυναίκα. Αλλά η καλλιτέχνιδα και καθηγήτρια Φυσικής Αγωγής Ασπασία Θεοφίλου κατάφερε εντέλει να μετουσιώσει τη δική της σε κινητήριο δύναμη για τη δημιουργία του Κινήματος για την Πρόληψη & την Καταπολέμηση της Έμφυλης Βίας Strong Me.
Λίγο πριν από τη μεγάλη συναυλία «Stop Misogyny in (t)rap: A Call by Sadahzinia», στις 8 Σεπτεμβρίου στην Τεχνόπολη, όπου δεκάδες Ελληνίδες τραγουδίστριες, τραγουδοποιοί και άλλες καλλιτέχνιδες και καλλιτέχνες συσπειρώνονται κατά του μισογυνισμού στη μουσική, τα έσοδα της οποίας θα διατεθούν στο Strong Me, μιλήσαμε μαζί της για την τέχνη ως φορέα ατομικής και συλλογικής αλλαγής, τις όχι πάντα ξεκάθαρες μορφές που μπορεί να λάβει η έμφυλη κακοποίηση, αλλά και για την καμπάνια Stop Period Shaming, που μας παρακινεί να απελευθερώσουμε, επιτέλους, την έμμηνο ρύση από τα ταμπού και τα στερεότυπα.
Πώς μπορεί η μουσική να συμβάλει στον αγώνα κατά της έμφυλης βίας – δεδομένου μάλιστα ότι συγκεκριμένα δείγματα και πρόσωπα της ιδιαίτερα δημοφιλούς στη νέα γενιά τραπ έχουν συνδεθεί με τον μισογυνισμό;
«H τέχνη έχει τρομακτική δύναμη. Είναι ένας ατόφιος, σαρωτικός τρόπος έκφρασης, που η ιστορία έχει αποδείξει ότι δίνει το στίγμα των κοινωνικοπολιτικών ζυμώσεων. Η τέχνη είναι μια επαναστατική πράξη και μπορεί να μεταφέρει άμεσα μηνύματα στον γενικό πληθυσμό, να δημιουργήσει κινήματα, να αφυπνίσει συνειδήσεις. Δεν είναι τυχαίο που σε περιόδους αναταραχών οι καλλιτέχνες πάντα διώκονται και θεωρούνται αναρχικά και επικίνδυνα στοιχεία. Δεν είναι τυχαίο ότι ο πολιτισμός, όπως και η παιδεία, βάλλονται στη χώρα μας σε βαθμό κακουργήματος ενώ επιλέγουμε να προβάλλουμε και να χειροκροτούμε ό,τι δεν διαταράσσει τις ισορροπίες. “Η τέχνη δεν είναι αυτό που βλέπεις, αλλά αυτό που κάνεις τους άλλους να δουν” (Εντγκάρ Ντεγκά).
«Δεν είναι τυχαίο που σε περιόδους αναταραχών οι καλλιτέχνες πάντα διώκονται και θεωρούνται αναρχικά και επικίνδυνα στοιχεία. Δεν είναι τυχαίο ότι ο πολιτισμός, όπως και η παιδεία, βάλλονται στη χώρα μας σε βαθμό κακουργήματος ενώ επιλέγουμε να προβάλλουμε και να χειροκροτούμε ό,τι δεν διαταράσσει τις ισορροπίες».
»Η μουσική είναι παντού και αποτελεί το πιο άμεσο είδος τέχνης. Ζούμε μαζί της όλη μέρα, στο αυτοκίνητο, στη δουλειά, στη χαρά, στη λύπη, στη διασκέδαση. Πόσες φορές έχουμε τσακώσει τους εαυτούς μας να σιγοψιθυρίζουμε στίχους τραγουδιών που δεν έχουμε επιλέξει συνειδητά να ακούσουμε; Ο λόγος που χρησιμοποιούμε διαμορφώνει συνειδήσεις, κανονικοποιεί συμπεριφορές μη αποδεκτές και μας εκπαιδεύει με έναν αδιόρατο τρόπο. Αυτό ακριβώς συμβαίνει και με την τραπ. Σε μια εποχή που η έμφυλη βία είναι ανεξέλεγκτη και τα θέματα της ισότητας των φύλων είναι πολύ ψηλά στην ατζέντα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, απροκάλυπτα η τραπ περνάει χυδαία, σεξιστικά και μισογυνιστικά μηνύματα. Είναι ξεκάθαρη η αντικειμενοποίηση του γυναικείου φύλου και η κουλτούρα βιασμού.
»Η συναυλία στην Τεχνόπολη είναι ένα ηχηρό μήνυμα, τόσο από γυναίκες όσο και από άνδρες καλλιτέχνες που στηρίζουν δημόσια την πρωτοβουλία της Shadahzinia και τον αγώνα όλων των γυναικών απέναντι στον μισογυνισμό. Είναι μόνο η αρχή. Έχουμε φωνή και δεν θα σωπάσουμε ξανά. Οι φωνές και η τέχνη μας είναι το όπλο μας απέναντι στην ανισότητα και την ασχήμια».
Θα θέλατε να μοιραστείτε ένα κομμάτι από τη δική σας ιστορία, που σας ώθησε να δημιουργήσετε τη Strong Me: προσωπικές εμπειρίες που μπορούν να αφυπνίσουν και να ενδυναμώσουν και άλλες γυναίκες σε κακοποιητικές σχέσεις και καταστάσεις καταρχήν να τις αναγνωρίσουν και να δραπετεύσουν;
«Τρία χρόνια μετά τη δημιουργία του Strong Me, έχοντας παλέψει με τους προσωπικούς μου δαίμονες και τα σκοτάδια μου και εξακολουθώντας να προσπαθώ να αγαπήσω και να συγχωρήσω τον εαυτό μου για τον τρόπο που επέτρεψα να μου συμπεριφέρονται, με αποκορύφωμα την κακοποίησή μου, θα σας πω ότι “κουράστηκα να μην μπορώ να αναπνεύσω”, “κουράστηκα να κάθονται στο στήθος μου πέντε ελέφαντες και να μην αντέχω το βάρος”, “κουράστηκα να νιώθω αποτυχημένη και αβοήθητη”, “κουράστηκα να ανησυχώ και να φοβάμαι”. Υπάρχει λόγος που χρησιμοποιώ τις συγκεκριμένες λέξεις. Εκείνες που θα τις διαβάσουν θα καταλάβουν και θα ταυτιστούν και ίσως αισθανθούν πως δεν είναι μόνες ούτε είναι τρελές ούτε έκαναν κάτι λάθος.
»Παρατηρώντας την πορεία του Strong Me και ίσως τη δική μου θα συνειδητοποιήσουν ότι υπάρχει φως στο τέλος του τούνελ. Δεν είναι εύκολο, αλλά δεν υπάρχει τίποτα δυσκολότερο από το να ζεις καθημερινά με τον φόβο και τη βία. Αφού μπορούν και αντέχουν αυτήν τη ζωή θα αντέξουν και τις δυσκολίες προς την ελευθερία και την ευτυχία. Τόσο εμείς, στο Strong me, όσο και άλλες, εξαιρετικές γυναικείες οργανώσεις με ανθρώπους ταγμένους σε αυτό που κάνουν, θα κάνουμε ό,τι μπορούμε για να διευκολύνουμε τη διαδρομή τους.
«Παρατηρώντας την πορεία του Strong Me και ίσως τη δική μου θα συνειδητοποιήσουν ότι υπάρχει φως στο τέλος του τούνελ. Δεν είναι εύκολο, αλλά δεν υπάρχει τίποτα δυσκολότερο από το να ζεις καθημερινά με τον φόβο και τη βία».
»Σχετικά με τις προσωπικές μου εμπειρίες, αν εξαιρέσω την κακοποίηση μου στον καλλιτεχνικό χώρο (δεν θα ήθελα να αναφερθώ αναλυτικά σε αυτό), η σεξουαλική παρενόχληση άλλοτε ήταν απροκάλυπτη, αναγκάζοντας με αποχωρήσω από σχήμα, άλλοτε κεκαλυμμένη και ύπουλη, ώστε να μην μπορώ να το αποδείξω, επίδειξη δύναμης και εξουσίας. Είχα “εκπαιδευτεί” καλά όμως: “Σε αυτό που επέλεξες να κάνεις θα τα υποστείς αυτά, έτσι είναι ο καλλιτεχνικός χώρος” , “έτσι είναι οι άνδρες”, “ωραίο κορίτσι είσαι και αυτός άνδρας είναι και έχει μάτια. Τι να κάνει;”. Την ίδια στιγμή προσπαθούσα να διαχειριστώ το στίγμα “της ελαφριάς, της τραγουδιάρας”. Προσβλητικά αστεία σε παρέες με τα οποία γελούσαν και οι γυναίκες, χειρονομίες από περαστικούς στον δρόμο και πολλά απλά, καθημερινά που όλες οι γυναίκες προσπερνάμε γιατί εκπαιδευόμαστε πως “έτσι είναι οι άνδρες”.
»Καμία υποτιμητική συμπεριφορά δεν είναι αποδεκτή. Το πιο σημαντικό μήνυμα, ιδιαίτερα για τα νέα παιδιά, αγόρια και κορίτσια, είναι ότι ο έρωτας και η αγάπη δεν έχουν πόνο, δεν έχουν βία, δεν έχουν υποτίμηση και στέρηση της ελευθερίας».
«Καμία υποτιμητική συμπεριφορά δεν είναι αποδεκτή. Το πιο σημαντικό μήνυμα, ιδιαίτερα για τα νέα παιδιά, αγόρια και κορίτσια, είναι ότι ο έρωτας και η αγάπη δεν έχουν πόνο, δεν έχουν βία, δεν έχουν υποτίμηση και στέρηση της ελευθερίας».
Από την εμπειρία σας, τόσο την προσωπική όσο και από τις δράσεις της Strong Me, ποια είναι τα μεγαλύτερα εμπόδια, όχι μόνο ψυχικά αλλά και πρακτικά, που αντιμετωπίζει μια γυναίκα που αγωνίζεται να δραπετεύσει από μια κακοποιητική σχέση;
«Οι κακοποιητικές σχέσεις έχουν μεγάλη πολυπλοκότητα. Παρόλο που το προφίλ των κακοποιητών παρουσιάζει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, κάθε περίπτωση είναι διαφορετική.
»Είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι οι κακοποιητικές σχέσεις δεν χτίζονται από τη μια στιγμή στην άλλη. Συμβαίνουν μεταξύ ανθρώπων που έχουν ερωτευτεί, έχουν επιλέξει ο ένας τον άλλον, και πολύ σπάνια ξεκινούν με ξυλοδαρμούς και σωματική βία. Συνηθίζω να παρομοιάζω αυτές τις σχέσεις με ένα χρόνιο νόσημα που στην αρχή αντιλαμβάνεσαι πως “κάτι δεν πάει καλά” αλλά περνάνε χρόνια για να δεις τη φθορά στον οργανισμό. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αναπτύσσονται σύνδρομα και εξαρτήσεις μεταξύ θυτών-θυμάτων, που καθιστά την απομάκρυνση δύσκολη, ενώ με την πάροδο του χρόνου τα θύματα έρχονται αντιμέτωπα και με μεγάλο φόβο για τη ζωή και την ασφάλεια τη δική τους και των παιδιών τους.
«Παρομοιάζω αυτές τις σχέσεις με ένα χρόνιο νόσημα που στην αρχή αντιλαμβάνεσαι πως “κάτι δεν πάει καλά” αλλά περνάνε χρόνια για να δεις τη φθορά στον οργανισμό. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αναπτύσσονται σύνδρομα και εξαρτήσεις μεταξύ θυτών-θυμάτων».
»Οι αρχές, όπως αποδεικνύεται από τα περιστατικά και τις γυναικοκτονίες, δεν έχουν τους μηχανισμούς να προστατέψουν τις γυναίκες, αν και τους τελευταίους μήνες έχουμε δει κάποια βελτίωση στην αστυνομική ανταπόκριση. Οι δυσκολίες είναι αρκετές, ξεκινώντας από τη στέγαση, ιδιαίτερα όταν υπάρχουν παιδιά. Το οικονομικό κομμάτι είναι καθοριστικός παράγοντας, καθώς μια γυναίκα πρέπει να ανταπεξέλθει σε δικαστικά έξοδα και νομική εκπροσώπηση, εξεύρεση κατοικίας, κάλυψη βασικών αναγκών, δικών της και των παιδιών. Η εργασία ακόμα και όταν υπάρχει είναι μια πολύ δύσκολη συνθήκη, καθώς δεν υπάρχουν κρατικές υπηρεσίες και δομές για την απασχόληση των παιδιών τα Σαββατοκύριακα, στις γιορτές, στις διακοπές. Αυτή είναι μια μεγάλη δυσκολία ακόμα και για οικογένειες, ας σκεφτούμε λοιπόν τι σημαίνει για μια γυναίκα που προσπαθεί να μάθει να ζει από την αρχή, να επουλώσει το τραύμα της, να χτίσει μια ζωή από το μηδέν, πολλές φορές έχοντας φύγει μόνο με τα ρούχα που φορούσε και ούσα ανασφάλιστη».
Από τα στοιχεία που έχετε από την τηλεφωνική γραμμή SOS και γενικά από τις στατιστικές, υπάρχουν τελικά γυναίκες πιο ευάλωτες στην έμφυλη βία, π.χ. με συγκεκριμένα ηλικιακά ή κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά;
«H έμφυλη βία δεν κάνει διακρίσεις. Είναι παντού και είναι σιωπηλή. Καθημερινά μπορεί να χαιρετάμε θύτες και θύματα στον δρόμο, στο οικείο, φιλικό περιβάλλον μας, ανθρώπους που συναναστρεφόμαστε. Δεν διακρίνει μορφωτικό επίπεδο, οικονομική επιφάνεια, καταγωγή, χρώμα δέρματος, ηλικία.
«Σίγουρα υπάρχει ευαλωτότητα σε γυναίκες πρόσφυγες και σε γυναίκες με αναπηρία. Εκεί, ο βαθμός δυσκολίας είναι μεγαλύτερος, αρχικά εξαιτίας περιορισμένης προσβασιμότητας σε ενημερωτικό υλικό, λόγω γλώσσας ή δυσκολίας μετακίνησης. Στις κωφές γυναίκες, επίσης, ανασταλτικός παράγοντας είναι η έλλειψη διερμηνέων στη νοηματική γλώσσα».
Γιατί αποφασίσατε να ξεκινήσετε την καμπάνια Stop Period Shaming; Ποια είναι τα μεγαλύτερα ταμπού και οι προκαταλήψεις που επιβιώνουν μέχρι σήμερα για την έμμηνο ρύση;
«Όσο και αν φαίνεται παράξενο το 2024 υπάρχουν πολλά ταμπού αλλά αυτό που με προβλημάτισε είναι πως εκπαιδευτικοί και σε σημαντικά μεγαλύτερο ποσοστό προπονητές/τριες μάς μεταφέρουν ότι πολλά κορίτσια δεν είναι ενημερωμένα για την περίοδο από το οικογενειακό περιβάλλον. Και για να προλάβω την εύλογη απορία θα αναφέρω ότι δεν μιλάμε μόνο για τα αστικά κέντρα αλλά για όλη την ελληνική περιφέρεια. Μας έχουν μεταφερθεί δύο περιστατικά όπου προπονητές (άνδρες) ανέλαβαν τον ρόλο των γονέων για κορίτσια που αδιαθέτησαν στον αθλητικό χώρο.
»Αυτό φέρνει στην επιφάνεια τη σπουδαιότητα της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης, όπου εντάσσεται και η σωματική υγιεινή των εφήβων. Κι όμως το 2024 η ελληνική οικογένεια εμφανίζεται αμήχανη και προτιμάει να μη θίγει τέτοια θέματα. Με τον τρόπο αυτό καλλιεργείται η αμηχανία στα κορίτσια, η ντροπή, η ενοχή για μια απόλυτα φυσιολογική λειτουργία, η οποία μοιραία μεταφέρεται και στις σχέσεις με τους συντρόφους τους, διαιωνίζοντας το θέμα. Επίσης είναι σημαντικό το ποσοστό των κοριτσιών που δεν έχουν πρόσβαση σε προϊόντα περιόδου και αναγκάζονται να απέχουν από το σχολείο, τις αθλητικές δραστηριότητες και την κοινωνική ζωή τους εκείνες τις ημέρες του μήνα.
»Αποφάσισα να ασχοληθώ με αυτό το project γιατί είναι ουσιαστικό και ταυτόχρονα μια μεγάλη πρόκληση. Καλούμαστε να σπάσουμε τα στερεότυπα και την αμηχανία μας και παρόλο που φαντάζεστε ότι απευθύνεται σε νεαρά κορίτσια, θα σας εκπλήξω γιατί στοχεύουμε και στα αγόρια, αλλά και στην εκπαίδευση κυρίως καθηγητών φυσικής αγωγής και μπαμπάδων. Γίνονται εξαιρετικές δράσεις στις ημερίδες. Πήρα το ρίσκο να βάλω άνδρες σε διαδικασία να αγοράσουν προϊόντα περιόδου σε επαρχιακή πόλη. Μετά την αρχική παγωμάρα ήταν συναρπαστικό να παρακολουθείς πώς μεταλλάσσεται το συναίσθημα όταν τους μοίρασα σερβιέτες μέσα στο αμφιθέατρο. Η συνέχεια θα είναι ακόμα πιο δυνατή και τα αποτελέσματα θα ανακοινωθούν».
«Πήρα το ρίσκο να βάλω άνδρες σε διαδικασία να αγοράσουν προϊόντα περιόδου σε επαρχιακή πόλη. Μετά την αρχική παγωμάρα ήταν συναρπαστικό να παρακολουθείς πώς μεταλλάσσεται το συναίσθημα όταν τους μοίρασα σερβιέτες μέσα στο αμφιθέατρο».
Μέσα από ποιες άλλες δράσεις, πέρα από τη συναυλία στην Τεχνόπολη, μπορούμε να γίνουμε μέτοχοι και υποστηρικτές στο έργο της Strong Me; Ποια είναι τα επόμενα σχέδιά σας;
«Η επόμενη δράση μας είναι η συμμετοχή μας ως ομάδα στο Race for the Cure στις 29 Σεπτεμβρίου και έπονται συνεχείς δράσεις, με αποκορύφωμα το Φεστιβάλ του Strong Me, που θα πραγματοποιηθεί για 4η χρονιά τον Μάιο του 2025. Οι εθελοντές μας είναι η δύναμή μας, καθώς στο Strong me δεν υπάρχει κανένας έμμισθος. Είναι μια προσπάθεια εθελοντική, δεν έχουμε λάβει ποτέ κρατική χρηματοδότηση. Μπείτε στο site μας γίνετε εθελοντές ή εγγραφείτε ως μέλη για να ενισχύσετε το έργο μας. Ελάτε να κάνουμε τον φόβο μας, δύναμη».
Info
«Stop Misogyny in (t)rap: A Call by Sadahzinia», Κυριακή 8 Σεπτεμβρίου – Τεχνόπολη Δήμου Αθηναίων. Οι πόρτες ανοίγουν στις 19.30 | Έναρξη Συναυλίας: 20.30. Διάθεση Εισιτηρίων: Online στη more.com και σε φυσικά σημεία: Monsterville (Αγίας Ειρήνης 13, Μοναστηράκι), Bashment Café – Bar (Πάρου 8, Ηλιούπολη).
Περισσότερες πληροφορίες για το Strong Me: strong-me.com
