Ο Λευκάδιος Χερν έζησε μια σχετικά σύντομη αλλά πολυτάραχη ζωή. Γεννήθηκε το 1850 στη Λευκάδα, από έναν Ιρλανδό στρατιωτικό και μια Ελληνίδα ευγενή, αλλά σε ηλικία μόλις δύο ετών μετανάστευσε με τη μητέρα του στην Ιρλανδία, όπου βρέθηκε υπό τη φροντίδα και την κηδεμονία της αδερφής της γιαγιάς του. Μετά από χρόνια καθολικής εκπαίδευσης στη Γαλλία και την Αγγλία και ένα ατύχημα που του στέρησε την όραση από το αριστερό μάτι του, ταξίδεψε στα 19 του στη Νέα Υόρκη, όπου όπως θα έγραφε αργότερα ο ίδιος, «πετάχτηκα για να αρχίσω τη ζωή μου άφραγκος στο πεζοδρόμιο μιας αμερικανικής πόλης».
Στις ΗΠΑ, αφού ξεκίνησε δουλειά ως πολλά υποσχόμενος δημοσιογράφος και συγγραφέας, όχι μόνο προκάλεσε τα ήθη αλλά και παραβίασε τη νομοθεσία της εποχής επιλέγοντας, το 1874, να παντρευτεί μια Αφροαμερικανίδα. Μετά το διαζύγιό τους η συνεργασία του με σημαντικά έντυπα της εποχής τον οδήγησε ως ανταποκριτή στην Ιαπωνία, όπου παρόλο που η δημοσιογραφική αποστολή του τελείωσε σύντομα, παντρεύτηκε τη Σέτσου Κοϊζούμι, τη δεύτερη γυναίκα του. Στην Ιαπωνία έζησε, μέχρι τον θάνατό του σε ηλικία 54 ετών από καρδιακή ανακοπή, την πιο δημιουργική περίοδό του.
Οι εμπειρίες του τον τροφοδότησαν με άφθονο συγγραφικό υλικό, στο οποίο ανήκει και το έργο «Καϊντάν», μια συλλογή ιστοριών και παραμυθιών για την ιαπωνική παράδοση και τους θρύλους της Άπω Ανατολής. Από αυτό προέρχεται η παράξενη ιστορία «Η Πράσινη Ιτιά – Αογιάγκι», που ευτύχησε να βρεθεί στα χέρια των Δημήτρη Δεγαΐτη και Άνδρη Θεοδότου, οι οποίοι έχουν το άγγιγμα του Μίδα στις παιδικές παραστάσεις που ανεβάζουν – όπως «Η Συμμορία του Μεσονυχτίου» του Ντέιβιντ Ουάλιαμς και «Το Φάντασμα του Κάντερβιλ» του Όσκαρ Ουάιλντ, τις οποίες, μέσα στα τελευταία δύο χρόνια, παρακολούθησαν συνολικά πάνω από 100.000 παιδιά και γονείς. Ζευγάρι και στην προσωπική και στην καλλιτεχνική ζωή, συνεχίζουν φέτος στην Παιδική Σκηνή του Θεάτρου Βεάκη σε παραγωγή Γεράσιμου Σκαφίδα.
Η Αογιάγκι της «Πράσινης Ιτιάς» είναι η όμορφη κόρη ενός ζευγαριού ηλικιωμένων που ζει σε μια καλύβα στην κορυφή ενός λόφου κατάφυτου με ιτιές. Μια μέρα η οικογένεια δέχεται απροειδοποίητα την επίσκεψη ενός νεαρού πολεμιστή, του Τομόταμοα, που αναζητά καταφύγιο από μια τρομερή χιονοθύελλα και, όπως μπορεί κάποιος να υποψιαστεί, οι νέοι ερωτεύονται. Αλλά η ευτυχία τους δεν κρατάει πολύ, καθώς η Αογιάγκι εξαφανίζεται ξαφνικά και ο Τομόταμοα καλείται να χρησιμοποιήσει την ευφυΐα και τα ποιήματά του για να την εντοπίσει.
Καθώς η παράσταση ήδη συστήνεται με ενθουσιασμό από στόμα σε στόμα, μιλήσαμε με τους δύο δημιουργούς για το έργο του Λευκάδιου Χερν και γενικά το παιδικό θέατρο.
Γιατί αποφασίσατε να ανεβάσετε στη θεατρική σκηνή την «Πράσινη Ιτιά»; Ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση της θεατρικής μεταφοράς ενός κειμένου που μετρά περίπου ενάμιση αιώνα ζωής;
Άνδρη Θεοδότου: «Θέλαμε πολύ να συστήσουμε στο κοινό αυτόν τον πολύ σπουδαίο συγγραφέα και ποιητή, τον Λευκάδιο Χερν ή αλλιώς Γιακούμο Κοϊζούμι. Σχεδόν ξεχασμένος στη χώρα μας, σήμερα θεωρείται ο εθνικός ποιητής της Ιαπωνίας. Σκεφτήκαμε πως είναι μια καλή ευκαιρία να τον “ξυπνήσουμε” και να προσπαθήσουμε να ζωντανέψουμε κάποια από τις ιστορίες του στο θεατρικό κοινό. Όσο για την πρόκληση που αναφέρετε, για όλους εμάς, που αποτελούμε την ομάδα των συντελεστών, η θεματική έχει πρωτεύοντα ρόλο στις επιλογές μας, οπότε η άνευ ορίων αγάπη και η καταστροφή του περιβάλλοντος που πραγματεύεται το έργο είναι πάντα επίκαιρα».
«Θέλαμε πολύ να συστήσουμε στο κοινό αυτόν τον πολύ σπουδαίο συγγραφέα και ποιητή, τον Λευκάδιο Χερν ή αλλιώς Γιακούμο Κοϊζούμι. Σχεδόν ξεχασμένος στη χώρα μας, σήμερα θεωρείται ο εθνικός ποιητής της Ιαπωνίας».
Δημήτρης Δεγαΐτης: «Το χαρακτηριστικό παράδοξο, ο λυρισμός, η ποιητικότητα του Χερν είναι τα δυνατά στοιχεία της γραφής του. Αυτό δεν μπορείς να το παρακάμψεις με κανένα τρόπο και αποτελεί από μόνο του πρόκληση. Αργότερα ήρθε και κούμπωσε το γεγονός ότι γιορτάζουμε 120 χρόνια ελληνοϊαπωνικής φιλίας».
Πώς συνδέεται η ιστορία της «Πράσινης Ιτιάς» με τον σεβασμό και την αγάπη προς τη φύση;
Α.Θ.: «Δεν θα ήθελα να κάνω spoiler, αλλά θα σας πω πως μέσα στην ιστορία αναφέρεται η καταστροφή ενός λόφου άμεσα συνδεδεμένου με την ιστορία της πρωταγωνίστριας. Ας αναφέρουμε πως Αογιάγκι στα ιαπωνικά σημαίνει Πράσινη Ιτιά. Ο χαρακτηριστικός τρόπος ζωής των Ιαπώνων υπήρξε εδώ και αιώνες συνυφασμένος με αρχαίους μύθους και πνεύματα προστάτες του φυσικού κόσμου. Τα τελευταία χρόνια λοιπόν, που η καταστροφή του περιβάλλοντος και η κλιματική αλλαγή έχουν εισβάλει με βίαιο τρόπο στη ζωή μας, αυτή η ιστορία είναι από μόνη της μια “προειδοποίηση” γιατί πρέπει να αγαπάμε και να φροντίζουμε τη φύση».
Υπάρχουν στοιχεία στο έργο του Λευκάδιου Χερν που παραπέμπουν στην ελληνική καταγωγή του;
Α.Θ.: «Ο Χερν διάβασε ελληνική λογοτεχνία και υπήρξε μέγας λάτρης της ελληνικής μυθολογίας όπως και της λαογραφίας γενικά. Σημείο αναφοράς του αποτελούσαν τα κοινά στοιχεία ανάμεσα στην ελληνική και την ιαπωνική λαογραφία και η αγάπη που τρέφουν οι δυο λαοί για την ποίηση και την μουσική, αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητας και της φιλοσοφίας τους. Μέσα λοιπόν από το έργο του είχε σκοπό να τους φέρει κοντά και, προσπαθώντας να αναδείξει αυτές τις ομοιότητες, να τονίσει όλα όσα μάς ενώνουν με τους Ιάπωνες. Τα κατάφερε υπέροχα».
«Ο Χερν διάβασε ελληνική λογοτεχνία και υπήρξε μέγας λάτρης της ελληνικής μυθολογίας όπως και της λαογραφίας γενικά. Σημείο αναφοράς του αποτελούσαν τα κοινά στοιχεία ανάμεσα στην ελληνική και την ιαπωνική λαογραφία και η αγάπη που τρέφουν οι δυο λαοί για την ποίηση και την μουσική».
Μετά την επιτυχία των παραστάσεων «Η Συμμορία του Μεσονυχτίου» του Ντέιβιντ Ουάλιαμς και «Το Φάντασμα του Κάντερβιλ», θα ήθελα να σας ρωτήσω ποια είναι κατά τη γνώμη σας τα στοιχεία ενός παιδικού θεατρικού έργου που συνδυάζει εμπορικότητα και καλλιτεχνική αξία.
Δ.Δ.: «Θα σας πω μόνο ένα όνειρο που είχαμε πάντα με την Άνδρη όταν αρχίσαμε να ασχολούμαστε με το παιδικό θέατρο. Σκεφτόμασταν πως θέλαμε να συστήνουμε καινούργιους συγγραφείς, νέες τάσεις στην τέχνη, θεματικές που μπορεί να αποτελούν ταμπού, χωρίς απαραίτητα να έχουμε στο μυαλό μας την εμπορική επιτυχία. Για παράδειγμα τη “Συμμορία του μεσονυχτίου” την είχαμε προτείνει πριν από πέντε χρόνια πριν σε άλλον παραγωγό που την απέρριψε, γιατί θεώρησε ότι η θεματική της ήταν πολύ προχωρημένη για τα ελληνικά δεδομένα και πως ο Ντέιβιντ Ουάλιαμς ήταν παντελώς άγνωστος στην Ελλάδα. Όταν μας δόθηκε η ευκαιρία να την ανεβάσουμε είπαμε, όλη η ομάδα, πάμε να το κάνουμε, γιατί κάτι μπορεί να αλλάξει. Να συμπληρώσω πως έχουμε σημαντικούς καλλιτέχνες συναδέλφους που ασχολούνται με το παιδικό θέατρο και κάποιοι από αυτούς σκέφτονται με τον ίδιο τρόπο».
Ποια είναι η μεγαλύτερη ευθύνη ενός θεατρικού δημιουργού που απευθύνεται σε ανήλικο κοινό; Και τι απολαμβάνετε περισσότερο στην επαφή σας με τα παιδιά ως θεατές;
Δ.Δ.: «Διαμορφώνεις το ενήλικο κοινό του αύριο. Η πρώτη σκέψη είναι να μην πέσεις στην παγίδα να γίνεις διδακτικός. Θέλουμε στις παραστάσεις μας να προβάλουμε θέματα που αφορούν τα παιδιά, τα προβληματίζουν, τα κάνουν χαρούμενα, τα κάνουν να σκέφτονται. Η νέα γενιά είναι εύστροφη, πολύ μπροστά. Ακολουθούμε τις τάσεις, προσπαθούμε να τα αφουγκραστούμε. Το θέατρο για παιδιά είναι δύσκολη πίστα, το λέμε και το πιστεύουμε. Έχεις ευθύνη απέναντι στα παιδιά, στην κοινωνία, στον εαυτό σου. Διαμορφώνεις θεατρικό κοινό, αυριανούς θεατές, αυριανούς ενεργούς πολίτες. Αυτό που απολαμβάνουμε περισσότερο στην επαφή μας με τα παιδιά είναι η προσμονή της έναρξης, η χαρά τους που βρίσκονται σε ένα ζωντανό οργανισμό όπως η αίθουσα ενός θεάτρου».
«Το θέατρο για παιδιά είναι δύσκολη πίστα, το λέμε και το πιστεύουμε. Έχεις ευθύνη απέναντι στα παιδιά, στην κοινωνία, στον εαυτό σου. Διαμορφώνεις θεατρικό κοινό, αυριανούς θεατές, αυριανούς ενεργούς πολίτες».
Εκ των υστέρων, πώς έχει επηρεάσει τη δημιουργική διαδικασία κάθε παιδικής παράστασής σας το γεγονός ότι μοιράζεστε, επιπλέον, μια μακροχρόνια σχέση αλλά και ένα ενήλικο πλέον παιδί; Ποιον ρόλο έχει παίξει αυτή η εγγύτητα αλλά και το κοινό βίωμα της ανατροφής ενός ανθρώπου;
Α.Θ.: «Περιμένουμε πάντα με χαρά την έναρξη μιας καινούργιας κοινής μας δουλειάς. Είμαστε ομάδα, οπότε έχουμε μάθει καλά ο ένας τα χούγια του άλλου. Καμιά φορά είναι εύκολο, καμιά φορά είναι και δύσκολο. Εξάλλου δεν θα ήταν γοητευτικό αν ήταν όλα ρόδινα. Αυτό αποτελεί και τη γοητεία της δημιουργίας. Τώρα όσον αφορά στο μεγάλωμα της κόρης μας, προσπαθήσαμε να της δώσουμε εφόδια να γίνει ένας ελεύθερος άνθρωπος, με σκέψη και κρίση, με αγάπη για τους συνανθρώπους της, τη φύση, τα ζώα…. Εύχομαι να βάλαμε ένα λιθαράκι ως γονείς ώστε η γενιά της και όλες οι επόμενες να κάνουν τον κόσμο μας καλύτερο».
Info
Θέατρο Βεάκη, Στουρνάρη 32, Αθήνα, κάθε Κυριακή στις 12:00 και καθημερινά οργανωμένες παραστάσεις για σχολεία στις 10:30. Προπώληση: www.more.com. Τηλέφωνο ταμείου για μεμονωμένα εισιτήρια: 210 5223522.
Συντελεστές
Διασκευή: Άνδρη Θεοδότου, Σκηνοθεσία: Δημήτρης Δεγαΐτης, Σκηνικά-Κοστούμια: Πάρις Μέξης, Μουσική: Νίκος Τσέκος, Χορογραφία: Λία Τσολάκη, Σχεδιασμός φωτισμών: Μελίνα Μάσχα, Βοηθός σκηνοθέτη: Φοίβος Σαμαρτζής, Βοηθός σκηνογράφου: Μυρτώ Κοσμοπούλου, Φωτογραφίες/Βίντεο: Πάτροκλος Σκαφίδας, Γραφιστικά: Γιάννης Στύλος, Επικοινωνία: Ευαγγελία Σκρομπόλα, Οργάνωση παραγωγής: Μαργαρίτα Κυριάκου, Διεύθυνση παραγωγής: Αναστασία Γεωργοπούλου, Οργάνωση προώθησης – Ομαδικές κρατήσεις: Εύη Κουρεμένου/ ArtCore, Παραγωγή: Γεράσιμος Σκαφίδας. Παίζουν: Δημοσθένης Φίλιππας, Χρήστος Καπενής, Αγγελική Νοέα, Γιώργος Γιαννάκης, Αλέξανδρος Τωμαδάκης, Ηρώ Χαλκίδη, Χριστιάνα Τόκα Ματέλσκα, Δημήτρης Κακαρόντζας.
