«Τι σου άρεσε περισσότερο από το φετινό Φεστιβάλ Ολυμπίας;» ρωτάω τον 9χρονο γιο μου, ενώ επιστρέφουμε στην Αθήνα από τον Πύργο Ηλείας. «Τα Daily News» μου απαντά χωρίς δισταγμό, δικαιώνοντας την επιμονή του Μανώλη Μελισσουργού, καλλιτεχνικού διευθυντή της 24ης Ευρωπαϊκής Συνάντησης Νεανικής Οπτικοακουστικής Δημιουργίας Camera Zizanio, λίγες μέρες νωρίτερα, να παρακολουθήσουμε ένα τουλάχιστον από αυτά τα ημερήσια «δελτία ειδήσεων» των εφήβων δημοσιογράφων που κάθε βράδυ, σε όλη τη διάρκεια της εβδομάδας του Φεστιβάλ Ολυμπίας, προβάλλονται στον ιστορικό κινηματογράφο «Απόλλων».
Μη φανταστείτε βέβαια παρουσιαστές με γραβάτα και σακάκια να εκφωνούν τα νέα της ημέρας. Πιο πολύ σατιρικό βίντεο του Luben θυμίζουν τα Daily News, αλλά ακόμα και όταν τα συγκρίνεις με διαδικτυακό περιεχόμενο που δημιουργείται από επαγγελματίες, δεν υστερούν σε φρεσκάδα, φαντασία και πρωτοτυπία.
Δεν αντιμετωπίζουν όμως όλα τα θέματά τους χιουμοριστικά. Προσεγγίζουν το καθένα με μοναδικό τρόπο, με ωριμότητα και ευαισθησία. «Προχτές γύρισαν μια ταινία για την Παλαιστίνη, όπου ένα καρπούζι συμβόλιζε τα χαλάσματα της πόλης» λέει ο Μανώλης Μελισσουργός. «Στην προβολή της επικράτησε απόλυτη σιωπή και αμέσως μετά ακολούθησε χειροκρότημα. Όλα αυτά μάς γεμίζουν με χαρά και δύναμη, δείχνουν ότι υπάρχει ελπίδα, ότι οι νέες γενιές έρχονται δυναμικά να φτιάξουμε όλοι έναν καλύτερο κόσμο, γιατί δεν έχουμε άλλη επιλογή».
Πώς φτάσαμε όμως μέχρι τα Daily News, την ταινία για την Παλαιστίνη και την Camera Zizanio;
Ήταν το 2001 όταν ο Δημήτρης Σπύρου, βραβευμένος σκηνοθέτης («Ο Ψύλλος», 1990), ιδρυτής και πρώην καλλιτεχνικός διευθυντής του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για Παιδιά και Νέους, διαπίστωσε ότι ένα σχολείο στην Κοζάνη είχε προσπαθήσει να γυρίσει ένα ντοκιμαντέρ για το προϊόν κρόκος. Ήταν μια σημαντική καταγραφή –έλεγε το 2023 στο Marie Claire, στη διάρκεια της τελευταίας χρονιάς της θητείας του στο Φεστιβάλ Ολυμπίας– που τον ώθησε μαζί με τον Νίκο Θεοδοσίου να οργανώσουν την πρώτη ευρωπαϊκή συνάντηση νεανικής οπτικοακουστικής δημιουργίας όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά στον κόσμο, που ονόμασαν Camera Zizanio (ο Νίκος Θεοδοσίου έγινε ο πρώτος καλλιτεχνικός διευθυντής της).
«Τα παιδιά γύρισαν μια ταινία για την Παλαιστίνη, όπου ένα καρπούζι συμβόλιζε τα χαλάσματα της πόλης. Στην προβολή της επικράτησε απόλυτη σιωπή και αμέσως μετά ακολούθησε χειροκρότημα. Όλα αυτά δείχνουν ότι οι νέες γενιές έρχονται δυναμικά να φτιάξουμε όλοι έναν καλύτερο κόσμο, γιατί δεν έχουμε άλλη επιλογή».
Η ανταπόκριση που είχαν, από δεκάδες σχολεία από όλη την Ευρώπη που υπέβαλαν τις κινηματογραφικές προτάσεις τους, ήταν εκρηκτική. Η μακροημέρευση της Camera Zizanio ήταν ήδη προδιαγεγραμμένη.
Το 2024 η διοργάνωση κατακλύστηκε με πάνω από 500 προτάσεις συμμετοχών, ταινιών φτιαγμένων από παιδιά για παιδιά (και για κάθε ηλικία) από όλη την Ελλάδα και τον κόσμο, από τις οποίες επιλέχθηκαν να προβληθούν 175 από 55 διαφορετικές χώρες, κάποιες πιο άρτιες κινηματογραφικά, άλλες πιο χειροποίητες ώστε «να εμπνεύσουμε και άλλα σχολεία και παιδιά να κάνουν τις δικές τους ταινίες, είτε με κάποιον δάσκαλο είτε με τους γονείς τους είτε σε ομάδες είτε μόνα τους. Δηλαδή τα κριτήρια επιλογής μιας ταινίας μας δεν είναι πολύ αυστηρά, το πρόγραμμά μας δεν είναι πολύ “καλογυαλισμένο”, μας ενδιαφέρει να δώσουμε ένα βήμα έκφρασης σε όσο περισσότερους νέους και παιδιά γίνεται» όπως εξηγεί ο κ. Μελισσουργός.
Το αποτέλεσμα; Το πρόγραμμα προβολών της 24ης Camera Zizanio, που ολοκληρώθηκε στις 7 Δεκεμβρίου 2024, είχε εκπληκτική ποικιλομορφία: σε ηλικίες (με δημιουργούς ταινιών από 4 έως 20 ετών), σε χώρες παραγωγής (από την Κύπρο και την Αλβανία μέχρι το Πράσινο Ακρωτήρι και την Κίνα), σε ομάδες δημιουργών (από σχολεία και ομίλους κινηματογράφου μέχρι τμήματα νοσοκομείων όπου νοσηλεύονται παιδιά με χρόνιες και σοβαρές ασθένειες). Και φυσικά σε θεματικές, όπου ο κ. Μελισσουργός επιχείρησε να διακρίνει δύο βασικούς άξονες: «Η μία θεματική είναι περιβαλλοντική, θέματα όπως η κλιματική αλλαγή, η ρύπανση, η αποψίλωση δασών». Η άλλη περιλαμβάνει όλα εκείνα τα θέματα που ίσως θεωρούμε δύσκολα για παιδιά και εφήβους, όπως «η κακοποίηση, οι γυναικοκτονίες, η ψυχική υγεία – το αποδίδω και στην πανδημία, πάνω από τα παιδιά υπάρχει ένα μαύρο σύννεφο που θέλουν να εκφράσουν μέσα από την τέχνη».
Η καλειδοσκοπική εμπειρία του Camera Zizanio αντικατοπτρίζεται και στα βραβεία της 24ης διοργάνωσης. Για να αναφέρουμε μερικές μόνο από τις δεκάδες ελληνικές διακρίσεις: η ταινία για τις γυναικοκτονίες «Άλλη Μία» του Καλλιτεχνικού Σχολείου Αμπελοκήπων Θεσσαλονίκης (Βραβείο Εγγραμματισμού στα Μέσα της Εκπαιδευτικής Ραδιοτηλεόρασης του Υπουργείου Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού & 1ο Βραβείο στη Γ’ Κατηγορία, 17 έως 20 ετών), η «Μεταξύ Αχαρνών και Πατησίων, κτήρια, άνθρωποι και ιστορίες», μια ταινία του 8ο Γυμνασίου Αθήνας με αφηγήσεις ανθρώπων που ήρθαν από πολύ μακριά (Βραβείο Συνηγόρου του Πολίτη για τα Δικαιώματα του Παιδιού & 1ο βραβείο στη Β’ Κατηγορία, 13 έως 16 ετών), και ο συγκινητικός κινηματογραφικός αποχαιρετισμός στο δημοτικό από τα «εκτάκια» του 3ου Δημοτικού Σχολείου Πλωμαρίου, με τίτλο «Αντίο για πάντα» (1ο βραβείο στην Α’ Κατηγορία, έως 12 ετών).
«Ο William δεν είχε τι να κάνει μέσα στην καραντίνα. Διάβασε υλικό, είδε tutorials, βίντεο στο YouTube κ.λπ., και έφτιαξε ταινίες με Lego, τόσο καλοφτιαγμένες και άρτιες, που η εταιρεία είδε τις αναρτήσεις του και τον προσέγγισε».
Το ευρωπαϊκό και διεθνές διαγωνιστικό τμήμα ήταν επίσης γεμάτο διαμαντάκια, όπως η τουρκική ταινία «Γάλα με μέλι» του Ulas Cetin Koreken (ευρωπαϊκό τμήμα, 1ο Βραβείο στη Β’ Κατηγορία, 13 έως 16 ετών), ένα δωρικής απλότητας αλλά βαθιά συναισθηματικό σχόλιο για τις γονεϊκές συγκρούσεις και το πώς τις βιώνει ένα παιδί, η ισπανική «Εμείς, οι γυναίκες» των Nacho V. Carrion, Isabel Vega Zarzuela (ευρωπαϊκό τμήμα, 1ο βραβείο στη Γ’ Κατηγορία, 17 έως 20 ετών), η ιστορία μιας γυναίκας παγιδευμένης στην πατριαρχία, ή η καναδική «Το έγκλημα δεν παλιώνει ποτέ» του William Manning (διεθνές τμήμα, Βραβείο στη Γ’ Κατηγορία, 17 έως 20 ετών), μια σάτιρα στα φιλμ νουάρ με stop motion από Lego, χαρακτηριστικό παράδειγμα του πώς η σύγχρονη τεχνολογία δίνει τη δυνατότητα στον κάθενα να γίνει ο δημιουργός ενός μικρού αριστουργήματος, ακόμα και μέσα από το παιδικό του δωμάτιο.
«Ο William δεν είχε τι να κάνει μέσα στην καραντίνα» λέει ο κ. Μελισσουργός για το making of. «Διάβασε υλικό, είδε tutorials, βίντεο στο YouTube κ.λπ., και έφτιαξε ταινίες με Lego, τόσο καλοφτιαγμένες και άρτιες, που η Lego είδε τις αναρτήσεις του και τον προσέγγισε». Έτσι, στα 16 χρόνια του πέτυχε ένα άπιαστο όνειρο για πολλούς μεγαλύτερους, πιο έμπειρους δημιουργούς: εξασφάλισε χρηματοδότηση από την εμβληματική εταιρεία παιχνιδιών.
Χώρες όπως ο Καναδάς είναι πιο οργανωμένες από τη δική μας, όπως πρόσθεσε ο καλλιτεχνικός διευθυντής. Όμως η Camera Zizanio επιδιώκει να προσφέρει όσο το δυνατόν περισσότερες ευκαιρίες και στα παιδιά εδώ να αποκτήσουν μια ολοκληρωμένη κινηματογραφική παιδεία, όχι μόνο με τις προβολές των ταινιών αλλά με πλήθος δράσεων.
Ειδικά τα παιδιά από τον Πύργο και την Ηλεία, και από τη δευτεροβάθμια και από την πρωτοβάθμια εκπαίδευση, συμμετέχουν στις κριτικές επιτροπές της Camera Zizanio και στα εργαστήρια κινηματογράφου, θεάτρου και μουσικής του Φεστιβάλ Ολυμπίας. Ακόμα και αν αυτά τα εργαστήρια δεν οδηγήσουν στη δημιουργία μιας ολοκληρωμένης ταινίας, τους επιτρέπουν να εκφραστούν, να επικοινωνήσουν, να εμπνευστούν και ίσως να γίνουν μέρος της επόμενης γενιάς καλλιτεχνών. Τα βοηθούν, επιπλέον, να αναπτύξουν άμυνες απέναντι στα fake news, όπως επισημαίνει ο κ. Μελισσουργός: «Το να δίνουμε στους νέους το βήμα να εκφράζονται μέσα από την τέχνη του σινεμά έχει και κοινωνικοπολιτικές προεκτάσεις, γιατί όταν μπορείς να δημιουργήσεις μια δική σου ταινία καταλαβαίνεις πιο εύκολα το ψέμα της κατασκευής της εικόνας, από το οποίο βαλλόμεθα από παντού».
«Το να δίνουμε στους νέους το βήμα να εκφράζονται μέσα από την τέχνη του σινεμά έχει και κοινωνικοπολιτικές προεκτάσεις, γιατί όταν μπορείς να δημιουργήσεις μια δική σου ταινία καταλαβαίνεις πιο εύκολα το ψέμα της κατασκευής της εικόνας».
Η κορωνίδα των εργαστηρίων είναι το Mythos Project, «το μεγαλύτερο και παλαιότερο πολυεθνικό εργαστήρι τέτοιας έκτασης, φέτος συμμετείχαν 80 άτομα από το εξωτερικό και 20 από τον Πύργο. Συνεργαζόμαστε όλοι μαζί και είναι μια υπέροχη εμπειρία για τα παιδιά, εντατικής δουλειάς, που τους προσφέρει πλήθος δεξιοτήτων, και συμπερίληψης, πώς να μπαίνουν σε μια ομάδα, πώς να χτίζουν μια ομάδα με παιδιά που δεν έχουν ξανασυναντήσει, πράγματα που θα συναντήσουν και στη μετέπειτα επαγγελματική πορεία τους».
Η παρουσία των παιδιών σε κάθε δράση είναι ορατή σε όλη τη διάρκεια του φεστιβάλ, σε κάθε γωνιά της πόλης. Στα καφέ, στα εστιατόρια, στα σχολεία, στους δρόμους, στο συνεδριακό κέντρο όπου φιλοξενείται προσωρινά το φεστιβάλ (ενώ περιμένει την κατασκευή της μόνιμης έδρας του), τραβούν με κάμερες, παίζουν, γελούν, γίνονται έστω και για λίγο ηθοποιοί ή καταγράφουν την καθημερινή ζωή μέσα από τη δική τους ματιά.
Μεταδίδουν τον ενθουσιασμό και την ενέργειά τους και στους μεγάλους. Το βράδυ, ενώ κατευθυνόμαστε στον «Απόλλων» για τις προβολές των ταινιών που προέκυψαν από το φετινό Mythos Project, με θεματική τη «Διεκδίκηση», συναντάμε τον καλλιτεχνικό διευθυντή να έχει επιδοθεί σε αγώνα δρόμου να μεταφέρει το υλικό στον κινηματογράφο και να φροντίσει με τους συνεργάτες του να είναι όλα έτοιμα στην ώρα τους. Και τα προηγούμενα βράδια είχε αναλάβει κάποιος ρόλο δρομέα, όπως μάς λέει, για να παραδώσει στον «Απόλλων» τα φρεσκογυρισμένα και φρεσκομονταρισμένα δελτία ειδήσεων των Daily News.
Στα καφέ, στα εστιατόρια, στα σχολεία, στους δρόμους, στο συνεδριακό κέντρο όπου φιλοξενείται προσωρινά το φεστιβάλ, τα παιδιά τραβούν με κάμερες, παίζουν, γελούν, γίνονται έστω και για λίγο ηθοποιοί ή καταγράφουν την καθημερινή ζωή μέσα από τη δική τους ματιά.
Αξίζει τον κόπο. Λίγο αργότερα παρακολουθούμε, με το πιο ενθουσιώδες κοινό, συγκινητικές, πρωτότυπες και αστείες ταινίες, όπως δεκάδες διαφορετικούς τρόπους να ζητήσεις ένα κορίτσι σε ραντεβού (spoiler alert, και να φας χυλόπιτα), τις αγωνιώδεις προσπάθειες μιας εφήβου να γίνει αρκετά «όμορφη» για να βγει έξω, αλλά και τη διασκεδαστική Βαβυλώνα μιας ομάδας παιδιών που καθένα μιλάει διαφορετική μητρική γλώσσα.
Δείτε μια από τις ταινίες που προέκυψαν από το εργαστήρι «Mythos Project»:
Ενώ κάποιες ελληνικές ταινίες της Camera Zizanio αξιώνονται να ταξιδέψουν σε κινηματογραφικά φεστιβάλ του εξωτερικού, οι άνθρωποί της προετοιμάζουν το έδαφος ώστε ακόμα περισσότερα παιδιά να έρθουν σε επαφή με την έβδομη τέχνη, ως θεατές και ως δημιουργοί.
Το 2024 διοργανώθηκε η 2η Διεθνή Συνάντηση για την Κινηματογραφική Εκπαίδευση, ανάμεσα σε επαγγελματίες του χώρου που αντάλλαξαν τεχνογνωσία, ιδέες και δικτυώθηκαν. Στο μεταξύ, η Camera Zizanio ετοιμάζει να βάλει τις ταινίες της μέσα σε σχολικές αίθουσες της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης όλης της χώρας: «Θα εισάγουμε θεματικά πακέτα ταινιών, συνολικής διάρκειας 45 λεπτών, που ονομάζουμε “Ανοίγουμε τον διάλογο στην τάξη”. Ο δάσκαλος θα μπορεί να διαλέξει όσες ταινίες θέλει από αυτές, για να μιλήσει, χωρίς τη δική μας διαμεσολάβηση, για θέματα της καθημερινότητας και της τέχνης, όπως το bullying, η κακοποίηση, η κλιματική αλλαγή, η λογοτεχνία, το θέατρο».
«Θα εισάγουμε θεματικά πακέτα ταινιών, συνολικής διάρκειας 45 λεπτών, που ονομάζουμε “Ανοίγουμε τον διάλογο στην τάξη”. Ο δάσκαλος θα μπορεί να διαλέξει όσες ταινίες θέλει από αυτές, για να μιλήσει, χωρίς τη δική μας διαμεσολάβηση, για θέματα της καθημερινότητας και της τέχνης».
Με αυτό τον τρόπο, τα παιδιά θα έρθουν σε επαφή με ζητήματα που τα απασχολούν μέσα από έργα συνομηλίκων τους, που μιλούν τη δική τους γλώσσα. Αν κρίνουμε τουλάχιστον από την επίδραση που είχαν τα Daily News στον 9χρονο γιο μου, τα μαθήματα της Camera Zizanio θα είναι τα πιο πετυχημένα.
Για το Φεστιβάλ Ολυμπίας
Το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για Παιδιά και Νέους, με έδρα την Ηλεία, ιδρύθηκε το 1997 και από τότε λειτουργεί ως πλατφόρμα προώθησης του κινηματογράφου που στοχεύει στα παιδιά και τους εφήβους, αλλά και της παιδικής και εφηβικής δημιουργικότητας, προσφέροντας ένα δυναμικό πεδίο έκφρασης αλλά και απόκτησης γνώσης. Κάθε χρόνο φιλοξενεί ταινίες από όλο τον κόσμο, οι οποίες αποτυπώνουν τις ανησυχίες, τα όνειρα και τις προκλήσεις των παιδιών και των εφήβων. Από μικρού μήκους animation μέχρι ταινίες μυθοπλασίας και ντοκιμαντέρ, το πρόγραμμα αγκαλιάζει διαφορετικά κινηματογραφικά είδη, δίνοντας έμφαση σε υψηλής αξίας κινηματογραφικές ταινίες.
Δίπλα σ’ αυτές, η Ευρωπαϊκή Συνάντηση Νεανικής Οπτικοακουστικής Δημιουργίας Camera Zizanio δίνει το έδαφος για τη συνάντηση των ίδιων των παιδιών που έχουν ήδη δουλέψει για να φτιάξουν τις δικές τους ταινίες. Παράλληλα, το φεστιβάλ προσφέρει στα παιδιά, ιδιαίτερα της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας, τη δυνατότητα να συμμετάσχουν σε εργαστήρια κινηματογράφου, να δημιουργήσουν τις δικές τους ταινίες και να αποκτήσουν μια βιωματική σχέση με την τέχνη του κινηματογράφου που ξεπερνά τη συνηθισμένη τους σχέση με τα οπτικοακουστικά μέσα.
Το Φεστιβάλ Ολυμπίας δεν είναι απλώς μια διοργάνωση. Είναι ένας ζωντανός οργανισμός που αναδεικνύει τη δύναμη του κινηματογράφου ως εκπαιδευτικού εργαλείου και φορέα κοινωνικής αλλαγής, καλλιεργώντας τις επόμενες γενιές δημιουργών, σινεφίλ και σκεπτόμενων πολιτών.
Info
Στις 25 και 26 Ιανουαρίου θα προβληθεί στην Αθήνα, στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος, μια επιλογή από τις βραβευμένες ταινίες του διαγωνιστικού προγράμματος του Φεστιβάλ Ολυμπίας. Περισσότερες πληροφορίες για τις προβολές στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος και συνολικά για το Φεστιβάλ Ολυμπίας: olympiafestival.gr. Περισσότερες ταινίες της Camera Zizanio, στο κανάλι της στο YouTube.
