Αν ως κοινωνία είχαμε ανακαλύψει το time travel, ξέρω πού θα πήγαινα. Στο καλοκαίρι του 2020, μόλις τέσσερα χρόνια πριν, όταν η Δανάη του παρελθόντος έγραφε στο site του Marie Claire ένα άρθρο με τίτλο «Πώς γίνεται να μην αγαπήσεις το σώμα σου αυτό το καλοκαίρι;» και υπότιτλο «Ζούμε ίσως την πιο body positive χρονιά μέχρι στιγμής».
Θα έβγαινα από την time travel κάψουλά μου (αναμαλλιασμένη αλλά με άψογο δέρμα, γιατί ύστερα από τέσσερα χρόνια και άπειρα TikTok έχω πια ξεκλειδώσει τα μυστικά του skincare) και θα ψιθύριζα στον αθώο, αφοπλιστικά αφελή εαυτό μου, μια λέξη μόνο: Ozempic.
Από τότε που βγήκε το Ozempic, έχασε το body positivity το δίκιο του. Και ως κοινωνία, στον τομέα της αποδοχής της διαφορετικότητας (τουλάχιστον σε ό,τι αφορά το τι δείχνει η ζυγαριά και ο καθρέφτης), έχουμε κάνει τρομακτικά βήματα πίσω. Νομίζετε πως υπερβάλλω; Μάλλον δεν ακολουθείτε αρκετές plus size και body positive influencers στα social media για να τις δείτε μία-μία να συρρικνώνονται χάρη στο «ιατρικό θαύμα» της σεμαγλουτίδης και ξαφνικά ν’ αρχίζουν να επαναλαμβάνουν όλες τα ίδια εμπνευσμένα τσιτάτα για τη σημασία της υγιεινής διατροφής και για το πόσο πραγματικά αγαπάνε τον εαυτό τους τώρα που είναι 10, 20, 50 κιλά πιο αδύνατες. (Δηλαδή πριν… μας έλεγαν ψέματα; Δεν είναι όλα τα σώματα όμορφα και άξια αγάπης;).
Από τότε που άρχισαν οι πρώτοι celebrities να χρησιμοποιούν το Ozempic, ένα φάρμακο φτιαγμένο για διαβητικούς παρεμπιπτόντως, σαν το προσωπικό τους Weight Watchers, και να τρυπιούνται κάθε μέρα απλά για να χωρέσουν σε ένα φόρεμα δύο νούμερα μικρότερο για κάποιο gala, είναι λες και άνοιξαν οι πύλες της κολάσεως και ξεχύθηκε όλη η χοντροφοβία, όλες οι ανασφάλειες που εδώ και δεκαετίες παλεύαμε να τιθασεύσουμε.
Tα plus size μοντέλα έπαψαν να φιγουράρουν στις πασαρέλες και στις διαφημιστικές καμπάνιες των διάφορων οίκων μόδας (μια λαμπερή εξαίρεση η Νicola Coughlan χάρη στην πρόσφατη επιτυχία του Bridgerton, αλλά κι εκείνη φαίνεται να χάνει βάρος τελευταία). Και οι plus size influencers που ανέφερα παραπάνω πλέον κλείνουν deals και συνεργασίες με τις φαρμακευτικές εταιρείες που προωθούν τα GLP-1 σκευάσματά τους για ευρεία χρήση, και χάνουν βάρος μπροστά στα μάτια μας. Εξαλλη είμαι.
Δηλαδή, εντάξει, καταλαβαίνω: το να υπάρχεις σε ένα μεγαλύτερο σώμα είναι εξουθενωτικό. Είναι συχνά πιο εύκολο να προσπαθήσεις να συρρικνώσεις τον εαυτό σου από το να προσπαθήσεις να αλλάξεις την κοινωνία και να απαιτήσεις να σου φέρονται με σεβασμό σαν ανθρώπινο ον αντί να σε κρίνουν για το νούμερο της ζυγαριάς σου. Καταλαβαίνω. Αλήθεια. Αλλά αυτό δεν με κάνει λιγότερο έξαλλη. Δεν ξέρω για σας, αλλά εγώ δεν επιβίωσα τα skinny 90s και 00s με την κουλτούρα του «heroin chic» και μια ναρκισσιστική μητέρα να μετράει τις μπουκιές μου και όλα τα media να προσπαθούν να με πείσουν πως η Britney Spears είναι αηδιαστικά υπέρβαρη, για να ξαναζήσω την ίδια παράνοια στα 40 μου, πάνω που άρχισα να κάνω ειρήνη με το σώμα μου και τη μητέρα μου και τη διατροφική διαταραχή μου (μας). Και ούτε θα έπρεπε.
Το πρόβλημα με την κουλτούρα του Ozempic
Ξέρω τι θα μου πείτε. Η παχυσαρκία είναι επικίνδυνη και οδηγεί σε πολλές παθήσεις και ακόμα και σε πρόωρη θνησιμότητα, θα έπρεπε να γιορτάζω ή έστω να υποστηρίζω το γεγονός ότι το κοινωνικό εκκρεμές τείνει ξανά προς ένα πιο «φυσιολογικό» βάρος και, τέλος πάντων, δικό τους το σώμα και τα κιλά, δικαίωμά τους να τα χάσουν. Δεν διαφωνώ – κυρίως με το τελευταίο επιχείρημα.
Όμως τι σημαίνει «φυσιολογικό» και ποιος είναι ο κριτής του, όταν λίγο πολύ όλοι πλέον παραδεχόμαστε ότι ο δείκτης μάζας σώματος είναι μια μονάδα μέτρησης εντελώς παρωχημένη (και αρκετά ρατσιστική) που αρχικά δημιουργήθηκε με βάση το αντρικό σώμα; Τι σημαίνει «φυσιολογικό» και ποιος είναι ο κριτής του όταν κάθε φορά που πάμε στον γιατρό είτε πάμε για σπασμένο χέρι ή πρησμένο δόντι η απάντηση είναι «να χάσεις βάρος»; Τι σημαίνει «φυσιολογικό» όταν αυτοί οι ίδιοι οι γιατροί συνταγογραφούν το Οzempic σαν να είναι ασπιρίνη σε ασθενείς που δεν είναι παχύσαρκοι ή διαβητικοί απλά επειδή θέλουν να «χάσουν κιλά για την παραλία»; (Δυστυχώς δεν το βγάζω απ’ το μυαλό μου, είναι πραγματικό περιστατικό με έναν παθολόγο στο Αγρίνιο που συνελήφθη πέρυσι για τέτοια κατάχρηση συνταγογράφησης.)
Το πρόβλημα με την κουλτούρα του Ozempic είναι πολυδιάστατο. Αφενός είναι πρακτικό: πρόκειται για ένα φάρμακο που σώζει ζωές αν είσαι διαβητικός, και πλέον οι ίδιοι οι διαβητικοί που το χρειάζονται δυσκολεύονται να το πάρουν στα χέρια τους γιατί είναι σε έλλειψη παγκοσμίως, λόγω της πρόσφατης κατάχρησης. Στην Ελλάδα μόνο, η χρήση του διπλασιάστηκε μέσα σε ένα χρόνο, και έρευνες δείχνουν ότι πλέον κόσμος ταξιδεύει κι από το εξωτερικό για να το αγοράσει εδώ χωρίς συνταγή, καθώς η τιμή του είναι φθηνότερη απ’ ό,τι σε άλλες χώρες.
Αφετέρου, αυτή η στροφή προς την αποθέωση του αδυνατίσματος δεν συμβαίνει χωρίς επιπτώσεις. Καθώς τα πρότυπα της ομορφιάς αλλάζουν ξανά, μια ολόκληρη νέα γενιά από κορίτσια που πλέον μεγαλώνουν αγκαλιά με το ΤikTok και τα λοιπά socia media είναι ξανά επιρρεπής σε διατροφικές διαταραχές. Και πώς να μην είναι δηλαδή; Influencers ποστάρουν καθημερινά βίντεο με το τι τρώνε κάθε μέρα για να παραμείνουν skinny, χειρουργικές επεμβάσεις όπως η αφαίρεση του λιπώδους στρώματος στα μάγουλα (buccal fat removal) γίνονται της μόδας, και υπάρχει ακόμα κι ένα hashtag στο TikTok για όσους πάσχουν από διατροφικές διαταραχές και δεν σκοπεύουν να σταματήσουν. Καταλαβαίνετε γιατί είμαι έξαλλη;
Οι διατροφικές διαταραχές, ειδικά η ανορεξία, σκοτώνουν. Και το πρόβλημα είναι πως αν το σώμα σας δεν είναι αδύνατο εξαρχής, όταν αρχίζετε και χάνετε βάρος με καταιγιστικούς ρυθμούς αντί οι άνθρωποι που σας αγαπάνε ν’ αρχίσουν ν’ ανησυχούν, σας συγχαίρουν για το νέο σας λουκ. Οταν η ανορεξία μου ήταν στα χειρότερά της, όταν πλέον δεν έτρωγα καθόλου και διατηρόμουν ζωντανή με καφέδες και αλκοόλ, όλοι μου οι τότε συνάδερφοι και φίλοι με είχαν ως πηγή έμπνευσης. «Μα μπράβο, πώς τα κατάφερες;». Δεν έτρωγα γιατί είχα κατάθλιψη κι από ένα σημείο και μετά με έτρεφαν τα κομπλιμέντα, να πώς τα κατάφερα. Γιατί η κοινωνία μας είναι τόσο χοντροφοβική που πραγματικά πιστεύει πως μόνο ένα συγκεκριμένο είδος σώματος μπορεί να έχει ανορεξία κι όλοι οι υπόλοιποι «καλά κάνουν και το ράβουν», να πώς τα κατάφερα. Κόντεψα να πεθάνω κι έχασα τα περισσότερα μαλλιά μου και μου πήρε μια δεκαετία να συνέλθω και να χτίσω μια νορμάλ -όσο γίνεται- σχέση με το σώμα μου, να πώς τα κατάφερα.
Και μετά τη σεμαγλουτίδη τι;
Το Ozempic δεν είναι μαγικό χαπάκι (ένεση) που κάνει τα κιλά να κάνουν φτερά. Λειτουργεί με έναν πολύ συγκεκριμένο τρόπο, ρυθμίζοντας την έκκριση ινσουλίνης από το πάγκρεας και κάνοντας τους χρήστες να πιστεύουν πως δεν πεινάνε. Μπορεί να δημιουργήσει ένα σωρό παρενέργειες, από ναυτία και εμετούς μέχρι παγκρεατίτιδα, μέχρι αλλοιωμένη γεύση και απέχθεια για το φαγητό. Καταλαβαίνετε τι μπορεί να κάνει ένα τέτοιο φάρμακο σε κάποιον που ήδη παλεύει με μια διατροφική διαταραχή; ΚΑΤΑΛΑΒΑΙΝΕΤΕ ΤΩΡΑ ΓΙΑΤΙ ΕΙΜΑΙ ΕΞΑΛΛΗ;
Τέλος, επειδή μαγικό χαπάκι δεν υπάρχει, είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι το Ozempic και όλα τα παρόμοια φάρμακα λειτουργούν μόνο για όσο διάστημα χρησιμοποιούνται. Οι περισσότεροι διαβητικοί προφανώς και αναγκαστικά τα χρησιμοποιούν εφ’ όρου ζωής, για να ελέγχουν την ινσουλίνη τους αν δεν αλλάξει η κατάστασή τους. Οσοι όμως το ξεκινάνε για «γρήγορο αδυνάτισμα», προφανώς κάποια στιγμή αναγκάζονται να το σταματήσουν – είτε γιατί οι παρενέργειες γίνονται πλέον αφόρητες, είτε γιατί τους τελείωσαν τα χρήματα (103 ευρώ τον μήνα δεν είναι λίγα, και στο εξωτερικό κοστίζει ακόμα περισσότερο), είτε απλά γιατί θεωρούν ότι πέτυχαν τον στόχο τους. Όμως, έρευνες δείχνουν ότι μόνο το 20% των χρηστών που σταματούν το Ozempic δεν ξαναπαίρνει όλο το βάρος που έχασε. Οπως συμβαίνει και με όλες τις περιοριστικές δίαιτες (τύπου keto ή Ατκινς), τα μαγικά αποτελέσματα μετατρέπονται σε κολοκύθα τα μεσάνυχτα, μόλις σταματήσουμε να τρυπιόμαστε κάθε μέρα για να χωρέσουμε σε ένα φόρεμα δύο νούμερα μικρότερο. Δανάη του παρελθόντος, αν έφτασες ως εδώ, κουράγιο. Μόδα είναι κι αυτό, θα περάσει. Ολα τα σώματα είναι άξια αγάπης και σεβασμού ανεξαρτήτως κιλών, θα συνεχίσουμε να το φωνάζουμε στον κόσμο. Και ίσως κάποια στιγμή μάς ακούσουν.
Εικονογράφηση: Μαριάννα Βήτου.
