Γυναίκες παραπληγικές και τετραπληγικές εκπαιδεύονται σε τεχνικές τόσο αποτελεσματικές, από ανθρώπους που τις χρησιμοποιούν καθημερινά και οι ίδιοι, ώστε μαθαίνουν να ξεπερνούν τα πρακτικά εμπόδια και τις διακρίσεις και (ξανα)γίνονται ενεργά και ισότιμα μέλη της κοινωνίας. Μια μικρογραφία κοινωνίας αληθινά συμπεριληπτικής έρχεται από το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα για ανθρώπους με κινητική αναπηρία λόγω Βλάβης Νωτιαίου Μυελού (ΒΝΜ) του μη κερδοσκοπικού σωματείου Άλλη Όψη, που φέτος τον Αύγουστο διεξάγεται για 9η φορά, στον Κολινδρό Πιερίας. Μιλήσαμε με την πρόεδρο της Άλλης Όψης, Ευφροσύνη Μπαμπάτσικου, για τον πρωτοποριακό σχεδιασμό του, για τις ιδιαίτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν καθημερινά οι ανάπηρες γυναίκες και για την προσωπική διαδρομή της, μετά από ένα ατύχημα στα 30 χρόνια της που την κατέστησε παραπληγική.
Πώς προέκυψε η ιδέα του εκπαιδευτικού προγράμματος της Άλλης Όψης;
«Η ιδέα ήταν του Ανέστη Διβάνογλου, ιδρυτικού μέλος και τέως προέδρου της Άλλης Όψης όταν, γύρω στο 2005, στο πλαίσιο των μεταπτυχιακών σπουδών του, βρέθηκε στη Σουηδία και παρακολούθησε, συγκυριακά, κάποια αντίστοιχα εκπαιδευτικά προγράμματα. Με την ιδιότητα του φυσικοθεραπευτή ήξερε πολύ καλά ότι μέχρι τότε στην Ελλάδα η αποκατάσταση των ατόμων με βλάβη νωτιαίου μυελού ήταν ιατροκεντρική, στόχευε αποκλειστικά στη βελτίωση της κινητικής κατάστασής τους. Έτσι, όταν κάποιος με βλάβη νωτιαίου μυελού έφευγε από το νοσοκομείο ή το κέντρο αποκατάστασης και επέστρεφε στο σπίτι, αντιμετώπιζε πάρα πολλές δυσκολίες στην καθημερινότητα του, με συνέπεια να μην μπορεί πολλές φορές να αυτοεξυπηρετηθεί. Αυτή η συνθήκη περιθωριοποιούσε τα άτομα με αναπηρία, τα οποία ήταν συνήθως εξαρτημένα από μέλη του οικογενειακού τους περιβάλλοντος. Ουσιαστικά λοιπόν δεν μπορούσαν να είναι ενεργά μέλη σε μια κοινωνία, καθώς και η κοινωνική και η προσωπική τους ζωή ήταν περιορισμένες ενώ η επαγγελματική ζωή πολύ συχνά ανύπαρκτη.
»Έτσι ο Ανέστης ήρθε σε επαφή με τη σουηδική οργάνωση RG, η οποία μάς μετέφερε τεχνογνωσία και υποστήριξη. Από το 2007, που ιδρύθηκε το σωματείο Άλλη Όψη, έχουν πραγματοποιηθεί μέχρι στιγμής οκτώ εκπαιδευτικά προγράμματα.
«Όταν κάποιος με βλάβη νωτιαίου μυελού έφευγε από το νοσοκομείο ή το κέντρο αποκατάστασης και επέστρεφε στο σπίτι, αντιμετώπιζε πάρα πολλές δυσκολίες στην καθημερινότητα του, με συνέπεια να μην μπορεί πολλές φορές να αυτοεξυπηρετηθεί. Αυτή η συνθήκη περιθωριοποιούσε τα άτομα με αναπηρία, τα οποία ήταν συνήθως εξαρτημένα από μέλη του οικογενειακού τους περιβάλλοντος».
»Το σωματείο μας λειτουργεί με ιδία κονδύλια και ενίοτε με ιδιωτικές χρηματοδοτήσεις, οι οποίες διοχετεύονται εξ ολοκλήρου στην υλοποίηση των εκπαιδευτικών προγραμμάτων, καθώς όλοι όσοι ασχολούμαστε με την Άλλη Όψη είμαστε άμισθοι εθελοντές. Βασιζόμαστε στην προσφορά. Δίνουμε όλη την αγάπη και το μεράκι μας σε αυτό που κάνουμε γιατί ξέρουμε πολύ καλά ότι δουλεύει.
»Φέτος τον Αύγουστο η Άλλη Όψη πρόκειται να υλοποιήσει το 9ο Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα Άλλη Όψη, που αποτελεί μέρος του έργου “Εκπαίδευση ομοτίμων σε γυναίκες με Βλάβη Νωτιαίου Μυελού – SUPPORT”, το οποίο υλοποιείται στο πλαίσιο του προγράμματος BUILD, με φορέα υλοποίησης την Εταιρεία Έρευνας και Εκπαίδευσης Κλινικών Δεξιοτήτων και εταίρο την Άλλη Όψη. Το BUILD συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή ‘Ένωση, μέσω του προγράμματος Citizens, Equality, Rights and Values (CERV), το Ίδρυμα Μποδοσάκη και το Κέντρο Στήριξης ΜΚΟ.
»Σε αυτό θα συμμετάσχουν ενήλικες γυναίκες με παραπληγία ή τετραπληγία που χρησιμοποιούν χειροκίνητο αμαξίδιο, με ΒΝΜ. Στοχεύει στην εκπαίδευσή τους σε δεξιότητες της καθημερινής ζωής ώστε να αποκτήσουν τον μέγιστο δυνατό βαθμό αυτονομίας, καθώς και στην ενημέρωση και ενδυνάμωσή τους ώστε να αντιμετωπίσουν και να καταπολεμήσουν τις συνέπειες της διπλής διάκρισης που βιώνουν, λόγω της αναπηρίας αλλά και του φύλου τους.
»Η εκπαίδευση παρέχεται αποκλειστικά από ομότιμες-ους εκπαιδεύτριες-ές. Ομότιμες-οι θα μετέχουν και στην πλειοψηφία των ενημερωτικών και ενδυναμωτικών δράσεων. Μάλιστα θα έχουμε τη χαρά σε όλη τη διάρκεια του προγράμματος να συμμετέχουν και έμπειρες/οι εκπαιδεύτριες/τές από την Σουηδία».
Γιατί και οι εκπαιδευτές του προγράμματος είναι άτομα με αναπηρία;
«Όλη η ουσία του είναι ότι βασιζόμαστε στην ομότιμη υποστήριξη (peer support). Αυτό σημαίνει ότι ένας συμμετέχων με παραπληγία θα εκπαιδευτεί από έναν εκπαιδευτή επίσης με παραπληγία, ενώ ένας συμμετέχων με τετραπληγία από έναν εκπαιδευτή με τετραπληγία. Οι ανάγκες της κάθε βλάβης είναι διαφορετικές, οπότε έτσι ο εκπαιδευτής και ο συμμετέχων μπορούν να ταυτιστούν στο μέγιστο.
»Όσο βρίσκεσαι στο κέντρο αποκατάστασης δοκιμάζεις επαγγελματικό εξοπλισμό, όπως ηλεκτρικά κρεβάτια και άλλα βοηθήματα, σε χώρους με καλή πρόσβαση, ευρύχωρα και προσαρμοσμένα μπάνια, κουζίνες κτλ. Βγαίνοντας όμως από εκεί και πηγαίνοντας στο σπίτι σου διαπιστώνεις ότι τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά. Συναντάς εισόδους με σκαλοπάτια, στενά ασανσέρ όπου δεν χωρά αμαξίδιο, μπανιέρες, νιπτήρες με έπιπλο που δεν μπορείς να χρησιμοποιήσεις, κουζίνες με ψηλό πάγκο, στενούς χώρους. Διαπιστώνεις ξαφνικά ότι έχεις ένα κρεβάτι, έναν καναπέ, μια κουζίνα, ένα μπάνιο που στην καινούρια συνθήκη της ζωής σου αποτελούν εμπόδια στη διέλευση του αμαξιδίου σου ή, απλά, δεν μπορείς πλέον να χρησιμοποιήσεις.
»Κανένας δεν πρόκειται να σε προετοιμάσει για όλα αυτά και πολλά ακόμα. Η πληροφορία, η τεχνική, η ασφάλεια για το ίδιο το σώμα σου, το να φτάσεις στο σημείο να νιώθεις ένα με το αναπηρικό σου κάθισμα γιατί αποτελεί για σένα εργαλείο αυτονομίας –και όχι μέσο καθήλωσης όπως είναι στερεοτυπικά το αμαξίδιο στο συλλογικό ασυνείδητο, όλη αυτή η γνώση δεν μεταφέρεται παρά μόνο από ομότιμους εκπαιδευτές, γιατί έχουν παρόμοια βιώματα και ξέρουν τι αντιμετωπίζεις, πώς μπορείς να το αντιμετωπίσεις και τον τρόπο να σου το δείξουν.
«Η πληροφορία, η τεχνική, η ασφάλεια για το ίδιο το σώμα σου, το να φτάσεις στο σημείο να νιώθεις ένα με το αναπηρικό σου κάθισμα γιατί αποτελεί για σένα εργαλείο αυτονομίας –και όχι μέσο καθήλωσης όπως είναι στερεοτυπικά το αμαξίδιο στο συλλογικό ασυνείδητο, όλη αυτή η γνώση δεν μεταφέρεται παρά μόνο από ομότιμους εκπαιδευτές, γιατί έχουν παρόμοια βιώματα».
»Έτσι, στη διάρκεια του εκπαιδευτικού προγράμματος συμμετέχοντες και εκπαιδευτές μοιράζονται τα ίδια δωμάτια. Οι εκπαιδευόμενοι παρατηρούν τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν και αυτοεξυπηρετούνται άλλοι με αντίστοιχη αναπηρία. Με την οικειότητα που αναπτύσσεται, συνήθως πολύ γρήγορα, επικοινωνούν με τους εκπαιδευτές και σε προσωπικό επίπεδο, μοιράζονται τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν και τις απορίες τους. Αν, για παράδειγμα, πριν κοιμηθείς το βράδυ πρέπει να φροντίσεις την προσωπική σου υγιεινή, να ξεντυθείς, να μεταφερθείς από το αμαξίδιο στο κρεβάτι και να ξαπλώσεις είναι πολύτιμο “μάθημα” το να βλέπεις να το κάνει κάποιος με παρόμοια αναπηρία.
»Οι συμμετέχοντες βρίσκονται σε ένα συνεχόμενο κύκλο εντατικού προγράμματος και εκπαίδευσης, όπου καταφέρνουν να φτάσουν όσο πιο κοντά γίνεται στον τελικό τους στόχο, τον μέγιστο βαθμό αυτονομίας, ενώ παράλληλα ανακαλύπτουν τα όριά τους».
«Αν, για παράδειγμα, πριν κοιμηθείς το βράδυ πρέπει να φροντίσεις την προσωπική σου υγιεινή, να ξεντυθείς, να μεταφερθείς από το αμαξίδιο στο κρεβάτι και να ξαπλώσεις είναι πολύτιμο “μάθημα” το να βλέπεις να το κάνει κάποιος με παρόμοια αναπηρία».
Οι εκπαιδευτές από τη Σουηδία έχουν εξοικείωση με τις ελληνικές υποδομές για άτομα με αναπηρία – ή, πιο σωστά, με την απουσία τους;
«Κάθε εκπαιδεύτρια και εκπαιδευτής που έρχεται από το εξωτερικό, πόσο μάλλον από τη Σουηδία, μια σκανδιναβική χώρα με εξαιρετικές υποδομές πρόσβασης, δεν γνωρίζει ότι απουσιάζουν πολύ βασικά πράγματα. Παρόμοια είναι η συνθήκη ενός ατόμου με αναπηρικό αμαξίδιο που ταξιδεύει σε ένα μέρος για το οποίο συνήθως δεν γνωρίζει ποιες συνθήκες προσπελασιμότητας θα αντιμετωπίσει. Αλλά η εκπαίδευση που παρέχουμε στοχεύει πρωτίστως στη μέγιστη δυνατή κατανόηση των τεχνικών, ώστε να μπορεί ο καθένας να τις προσαρμόζει ανάλογα με τις εκάστοτε συνθήκες.
»Γενικά η φιλοσοφία των εκπαιδευτικών προγραμμάτων μας είναι να πηγαίνουμε σε χώρους δύσκολους και αφιλόξενους για χρήστες αμαξιδίου γιατί εκεί, σε πραγματικές συνθήκες, γίνεται η πιο ουσιαστική εκπαίδευση. Το να διδάξουμε π.χ. τεχνικές χειρισμού αμαξιδίου σε ένα πλήρως προσβάσιμο περιβάλλον δεν θα έχει το ίδιο αποτέλεσμα με το να βγούμε στο δρόμο και να δούμε αυτό που θα αντιμετωπίσουμε την επόμενη μέρα έξω από το σπίτι μας. Αν το καταφέρουμε αυτό, τότε δεν υπάρχει αποκλεισμός πουθενά. Άμα έχεις καταφέρει να περάσεις δύσκολες “πίστες” το εύκολο μετά είναι απλά ρουτίνα. Οπότε όλοι οι ομότιμοι εκπαιδευτές, και από τη Σουηδία και οι Έλληνες, λειτουργούμε με τον ίδιο τρόπο».
Ποιες ιδιαίτερες προκλήσεις ενέχει η εκπαίδευση στην αυτονομία ενηλίκων ατόμων με επίκτητη αναπηρία;
«Η βασικότερη είναι η άρνηση. Καλώς η κακώς, όταν πρόκειται για επίκτητη αναπηρία λόγω βλάβης στον νωτιαίο μυελό οι γιατροί, η οικογένεια, οι θεραπευτές κτλ. δεν αποκαλύπτουν στον άμεσα ενδιαφερόμενο ότι μπορεί να είναι μόνιμη και μη αναστρέψιμη. Αυτό φυσικά γίνεται με αγνά κίνητρα, στο πλαίσιο μιας προσπάθειας να μην πληγωθεί, με συνέπεια όμως να του συντηρούν την ελπίδα ότι η κατάσταση μπορεί να αναστραφεί ή έστω να βελτιωθεί.
»Έτσι κάποιος, όταν αποκτά ξαφνικά βλάβη στον νωτιαίο μυελό, δεν είναι εύκολο να καταλάβει τι ακριβώς έχει συμβεί στο σώμα του και τι συνιστά πραγματικά αποκατάσταση στην περίπτωσή του. Μπορεί να αντιλαμβάνεται ότι αποκατάσταση είναι η επαναφορά στην προηγούμενη κατάσταση, δηλαδή ότι θα ξαναπερπατήσει. Όμως αποκατάσταση δεν σημαίνει απαραίτητα αυτό. Σημαίνει να μπορώ ξανά να είμαι λειτουργικός και ενεργός στους ρόλους μου, ως γονέας, ως σύντροφος, ως πολίτης, ως εργαζόμενος, σε ό,τι θέλω να κάνω στη ζωή μου. Εάν λοιπόν απλά περιμένουμε μέχρι να ξαναπερπατήσουμε, αν ξαναπερπατήσουμε, αυτοπεριοριζόμαστε σε μια κατάσταση αναμονής, η ζωή μας σταματά στη στιγμή απόκτησης της αναπηρίας και χάνουμε πολύτιμο χρόνο.
«Καλώς η κακώς, όταν πρόκειται για επίκτητη αναπηρία λόγω βλάβης στον νωτιαίο μυελό οι γιατροί, η οικογένεια, οι θεραπευτές κτλ. δεν αποκαλύπτουν στον άμεσα ενδιαφερόμενο ότι μπορεί να είναι μόνιμη και μη αναστρέψιμη. Αυτό φυσικά γίνεται με αγνά κίνητρα, στο πλαίσιο μιας προσπάθειας να μην πληγωθεί, με συνέπεια όμως να του συντηρούν την ελπίδα ότι η κατάσταση μπορεί να αναστραφεί ή έστω να βελτιωθεί».
»Μια ακόμη δυσκολία που καλούμαστε συχνά να διαχειριστούμε είναι να πείσουμε κάποιον εν δυνάμει συμμετέχοντα να απαγκιστρωθεί από το οικογενειακό περιβάλλον και την ασφάλεια που του προσφέρει, να πάρει ξανά τη ζωή του στα χέρια του και να έρθει σε ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα, ώστε να αποκτήσει το μέγιστο δυνατό βαθμό αυτονομίας σύμφωνα πάντα με τη βλάβη του. Όταν κάποιος αποφασίσει να συμμετέχει έχει ήδη κάνει το 50% της δουλειάς».
Ποιες ιδιαίτερες δυσκολίες αντιμετωπίζουν οι γυναίκες με αναπηρία; Υπάρχει κάποια πρόοδος, θεωρείτε, στην άρση των στερεοτύπων και των διακρίσεων σε βάρος τους;
«Τα στατιστικά στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης δείχνουν ότι οι πολίτες της εξακολουθούν να πιστεύουν ότι υφίστανται διακρίσεις με βάση το φύλο και την αναπηρία. Σύμφωνα με έρευνα του Ευρωβαρόμετρου, 53% των Ελλήνων πιστεύουν ότι υπάρχουν διακρίσεις ενάντια στους συμπολίτες τους με αναπηρία (μεγαλύτερο από τον μέσο όρο της Ε.Ε.) ενώ το 34% πιστεύει ότι υφίστανται διακρίσεις λόγω φύλου. Οπότε εύκολα καταλαβαίνει κάποιος ότι ο συνδυασμός του γυναικείου φύλου και της αναπηρίας οδηγεί σε διακρίσεις, προκαταλήψεις και περιθωριοποίηση, όπως αναγνωρίζεται από την Επιτροπή Εξάλειψης Διακρίσεων κατά Γυναικών των Ηνωμένων Εθνών.
»Παρόλο που, θεωρητικά τουλάχιστον, η πατριαρχία πνέει τα λοίσθια στον δυτικό κόσμο, μέχρι και σήμερα οι γυναίκες έρχονται αντιμέτωπες με κοινωνικά στερεότυπα και διακρίσεις σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής τους. Οι ανάπηρες γυναίκες, επιπρόσθετα, αντιμετωπίζουν τα αντίστοιχα στερεότυπα και διακρίσεις, που δυσχεραίνουν ακόμη περισσότερο τη θέση τους. Παραβλέπονται συστηματικά και υποεκπροσωπούνται σε αναπτυξιακές πολιτικές, προγράμματα, πρωτοβουλίες, νομοθεσία, καθώς και ανθρωπιστικές προσπάθειες. Η διάκριση, η μεροληψία και η περιθωριοποίηση επιδεινώνονται περαιτέρω για τις ηλικιωμένες ανάπηρες. Για τις γυναίκες με επίκτητη αναπηρία, ειδικότερα, μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις είναι η επανένταξη στην κοινότητα και η εύρεση τρόπων συμμετοχής σε ρόλους που είχαν προηγουμένως, συμπεριλαμβανομένης της αμειβόμενης εργασίας, της εκπαίδευσης και της κοινωνικής ζωής.
»Παρόλο που, θεωρητικά τουλάχιστον, η πατριαρχία πνέει τα λοίσθια στον δυτικό κόσμο, μέχρι και σήμερα οι γυναίκες έρχονται αντιμέτωπες με κοινωνικά στερεότυπα και διακρίσεις σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής τους. Οι ανάπηρες γυναίκες, επιπρόσθετα, αντιμετωπίζουν τα αντίστοιχα στερεότυπα και διακρίσεις, που δυσχεραίνουν ακόμη περισσότερο τη θέση τους».
»Το ελπιδοφόρο είναι ότι ακόμη και στην Ελλάδα η Παιδεία βελτιώνεται με την πάροδο των χρόνων, τα παιδιά ενημερώνονται από μικρά περί αναπηρίας και διαφορετικότητας και γίνονται κινήσεις υπέρ της συμπερίληψης, της προσβασιμότητας και των ίσων ευκαιριών. Αν και έχουμε δρόμο ακόμη, επιτέλους απομακρυνόμαστε από την εποχή που κλείδωναν τους ανθρώπους με αναπηρία σε σπίτια και ιδρύματα και βαδίζουμε προς εκείνη που τους συναντάς να απολαμβάνουν τη ζωή τους».
Νομίζω ότι ένα στερεότυπο θέλει τα άτομα με αναπηρία να περνούν όλη τη ζωή τους σε μια προσπάθεια αυτοεξυπηρέτησης και αποκατάστασης, όχι, για παράδειγμα, να απολαμβάνουν τη θάλασσα και τη φύση και να κοινωνικοποιούνται όπως όλοι. Θα ήθελα λοιπόν να μοιραστείτε μαζί μας κάποιες εμπειρίες από τα εκπαιδευτικά προγράμματα της Άλλης Όψης που το ανατρέπουν.
«Όταν βλέπεις κάποιον εκπαιδευτή με τη ίδια ή και μεγαλύτερη αναπηρία από εσένα να είναι πλήρως αυτόνομος, να οδηγεί, να εργάζεται, να ταξιδεύει, να κάνει τα χόμπι του, να αθλείται, να φλερτάρει, να σχετίζεται, να έχει οικογένεια, να είναι σύντροφος και γονέας, και τόσα άλλα, τότε αυτό από μόνο του σού ανοίγει τους ορίζοντες. Μαθαίνεις τεχνικές και τρόπους διαχείρισης διάφορων θεμάτων που σχετίζονται με τη βλάβη, μοιράζεσαι αγωνίες κι εμπειρίες, κάνεις φίλους καρδιάς, κινητοποιείσαι και έτσι γίνεσαι πλέον εσύ ο ίδιος το νέο, υγιές πρότυπο.
»Οι περισσότεροι συμμετέχοντες έρχονται πλήρως εξαρτώμενοι από φροντιστές, από μια ζωή ελάχιστα κοινωνική, που περνούν απομονωμένοι στα σπίτια τους. Αποκτούν καινούριους φίλους και, παρά τη σωματική κούραση στο τέλος των προγραμμάτων, φεύγουν με απίστευτα βελτιωμένη αυτονομία και ψυχολογία, με υψηλή αυτοπεποίθηση, χαρούμενοι, με ένα τεράστιο χαμόγελο στα χείλη, αισιόδοξοι και με μεγάλη λαχτάρα για ζωή. Μάλιστα πολλοί εκδηλώνουν την επιθυμία να συμμετάσχουν και σε επόμενα προγράμματα ώστε να γίνουν και οι ίδιοι εκπαιδευτές της Άλλης Όψης. Κι έτσι η οικογένειά μας μεγαλώνει!
»Φυσικά δεν πρέπει να ξεχνάμε και το προσωπικό που πλαισιώνει και υποστηρίζει τα εκπαιδευτικά προγράμματα, από εθελοντές χωρίς αναπηρία που έχουν την επιθυμία να προσφέρουν. Οι άνθρωποι αυτοί έχουν την ευκαιρία να εξοικειωθούν με την αναπηρία, να μάθουν, να βιώσουν και να εναρμονιστούν, κι έτσι όλοι μαζί σχηματίζουν μια ποικιλόμορφη μικρο-κοινωνία, σαν καλειδοσκόπιο. Είναι κάτι που δεν περιγράφεται με λόγια. Αλλάζει ζωές, κι αυτό τα λέει όλα».
«Όταν βλέπεις κάποιον εκπαιδευτή με τη ίδια ή και μεγαλύτερη αναπηρία από εσένα να είναι πλήρως αυτόνομος, να οδηγεί, να εργάζεται, να ταξιδεύει, να κάνει τα χόμπι του, να αθλείται, να φλερτάρει, να σχετίζεται, να έχει οικογένεια, να είναι σύντροφος και γονέας, και τόσα άλλα, τότε αυτό από μόνο του σού ανοίγει τους ορίζοντες».
Μια ενδιαφέρουσα θεωρία υποστηρίζει ότι η αναπηρία δεν αναφέρεται στο ίδιο το άτομο αλλά στα εμπόδια που του θέτει η κοινωνία με την έλλειψη υποδομών αλλά και τις διακρίσεις της.
«Αναφέρεστε στην θεωρία του κοινωνικού μοντέλου της αναπηρίας, σύμφωνα με την οποία η αναπηρία είναι το αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης μεταξύ των ανθρώπων που ζουν με δυσλειτουργίες και εμπόδια στο φυσικό, συμπεριφορικό, και κοινωνικό περιβάλλον. Φανταστείτε όμως μια κοινωνία με άριστη προσβασιμότητα, πλήρη συμπερίληψη όλων των μελών της και καμία διάκριση. Για ποια αναπηρία και στερεότυπα θα μιλούσαμε τότε;
»Ταξιδεύοντας στο εξωτερικό, σε πόλεις εξαιρετικά φιλικές και συμπεριληπτικές, στην ουσία “ξεχνάς” πως έχεις κάποια αναπηρία. Δεν υπάρχει κάποιο φυσικό εμπόδιο, συμπεριφορά, συνθήκη που να σε κάνει να νιώθεις αποκλεισμένος, διαφορετικός ή παρείσακτος. Μάλιστα πολλοί μάς αναφέρουν ότι εντυπωσιάζονται με το πόσα αμαξίδια βλέπουν σε άλλες χώρες. Η εξήγηση δεν είναι πως εκεί υπάρχουν περισσότεροι ανάπηροι αλλά ότι οι συνθήκες και οι υποδομές τους καθιστούν ικανούς να βγουν από τα σπίτια τους, να είναι ισότιμοι πολίτες και ενεργά μέλη της κοινωνίας.
«Ταξιδεύοντας στο εξωτερικό, σε πόλεις εξαιρετικά φιλικές και συμπεριληπτικές, “ξεχνάς” πως έχεις κάποια αναπηρία. Δεν υπάρχει κάποιο φυσικό εμπόδιο, συμπεριφορά, συνθήκη που να σε κάνει να νιώθεις αποκλεισμένος, διαφορετικός ή παρείσακτος».
»Στην Ελλάδα, οι περισσότεροι άνθρωποι με αναπηρία βιώνουν συνθήκες καραντίνας για χρόνια, αντιμετωπίζοντας πόλεις-φυλακές, χωρίς υποδομές. Τα βήματα που πρέπει να γίνουν ώστε να μπορούμε να θεωρηθούμε συμπεριληπτική κοινωνία είναι πάρα πολλά ακόμη και αφορούν όλους μας. Από τη μια πλευρά, η βελτίωση των υποδομών και του νομικού πλαισίου είναι υποχρέωση των εκάστοτε κυβερνήσεων και τοπικών αυτοδιοικήσεων απέναντι στο σύνολο των πολιτών. Παρόλο που γίνονται κάποια έργα προσβασιμότητας, τα περισσότερα είναι ακατάλληλα ή ελλιπή. Από τη άλλη, οι υφιστάμενες υποδομές συχνά βανδαλίζονται ή παραβιάζονται και καταλήγουν άχρηστες. Χρειάζεται λοιπόν περισσότερη συνείδηση και από τους πολίτες, κι εκεί ακόμη και στην Ελλάδα είναι θέμα Παιδείας. Πρέπει επίσης να γίνει πολλή δουλειά ακόμη στο εργασιακό, στις παροχές και γενικά στον τομέα της κοινωνικής πολιτικής. Εμείς θα συνεχίσουμε να υπάρχουμε όσο μπορούμε και όσο λείπουν οι υποδομές».
Θα μπορούσατε να μας πείτε κάποια πράγματα και για τη δική σας διαδρομή, που σας οδήγησε στην Άλλη Όψη;
«Η αναπηρία μου είναι επίκτητη, ήρθε σε ηλικία 30 ετών. Μετά από έναν σοβαρό τραυματισμό στη σπονδυλική στήλη απέκτησα βλάβη στον νωτιαίο μυελό με συνέπεια την παραπληγία. Όπως μπορείτε να φανταστείτε, άλλαξε τα πάντα. Κάθε βεβαιότητα που είχα μέχρι τότε, για τη ζωή, την εξέλιξή μου, το μέλλον, το δικό μου αλλά και των αγαπημένων μου προσώπων, κατέρρευσε. Διακόπηκε βίαια η επαγγελματική και προσωπική μου ζωή, διαταράχθηκαν οι διαπροσωπικές μου σχέσεις. Και φυσικά δεν άλλαξε μόνο η δική μου ζωή. Ανατράπηκαν οι ισορροπίες και στις ζωές ανθρώπων του οικογενειακού μου περιβάλλοντος. Τα πρώτα τρία χρόνια λοιπόν ήταν πολύ δύσκολα. Βρέθηκα ξαφνικά, στα τριάντα μου, πλήρως εξαρτώμενη από γονείς και αποκλεισμένη στο σπίτι. Φανταστείτε ότι στις ελάχιστες βόλτες που είχα την ευκαιρία να κάνω στο δυστυχώς απροσπέλαστο κέντρο της Θεσσαλονίκης όπου κατοικώ δεν είχα συναντήσει ποτέ γυναίκα σε αμαξίδιο. Ένιωθα ότι βίωνα μια κατάσταση που κανένας άλλος δεν μπορούσε να συναισθανθεί, όχι επειδή δεν ήθελαν αλλά γιατί, απλά, δεν είχαν αντίστοιχα βιώματα.
«Η αναπηρία μου είναι επίκτητη, ήρθε σε ηλικία 30 ετών. Μετά από έναν σοβαρό τραυματισμό στη σπονδυλική στήλη απέκτησα βλάβη στον νωτιαίο μυελό με συνέπεια την παραπληγία. Όπως μπορείτε να φανταστείτε, άλλαξε τα πάντα. Κάθε βεβαιότητα που είχα μέχρι τότε, για τη ζωή, την εξέλιξή μου, το μέλλον, το δικό μου αλλά και των αγαπημένων μου προσώπων, κατέρρευσε».
»Το 2013 αποφάσισα να συμμετάσχω σε ένα από τα εκπαιδευτικά προγράμματα της Άλλης Όψης, στον Κολινδρό Πιερίας. Εκεί, πέρα από την εκπαίδευση που έλαβα, ένιωσα ότι βρέθηκα ξαφνικά σε ένα κύκλο ανθρώπων όπου πολλοί από αυτούς έχουν αντίστοιχα βιώματα και αντιμετωπίζουν παρόμοιες δυσκολίες με μένα, αλλά και ανθρώπους χωρίς αναπηρία, μέλη δηλαδή του υποστηρικτικού προσωπικού, για τους οποίους η αναπηρία δεν αποτελούσε εμπόδιο για τη δημιουργία διαπροσωπικών σχέσεων. Κι αυτό ήταν το μεγαλύτερο δώρο για μένα. Άλλαξε η οπτική μου, άνοιξαν νέοι ορίζοντες. Κατάφερα να αποκτήσω τη χαμένη μου αυτονομία, να ζω, να μετακινούμαι, να αυτοεξυπηρετούμαι πλήρως μόνη, και παράλληλα γνώρισα ανθρώπους με τους οποίους διατήρησα επαφή και μετά το πρόγραμμα. Σε βάθος χρόνου οι σχέσεις αυτές μετασχηματίστηκαν σε φιλίες ζωής. Το 2017 συμμετείχα ξανά σε πρόγραμμα και έκτοτε διατηρώ μια συνεχή σχέση με την Άλλη Όψη, άλλοτε ως απλό μέλος του ΔΣ, άλλοτε ως ταμίας και τα τελευταία δυο χρόνια ως πρόεδρος».
Info
Περισσότερες πληροφορίες για την Άλλη Όψη και τα εκπαιδευτικά προγράμματά της: www.alli-opsi.gr
