Βερολίνο 1942. Δυο γυναίκες συναντιούνται. Μια Εβραία και μια Γερμανίδα, παντρεμένη με αξιωματικό των Ναζί. Έχει τέσσερα αγόρια. Έχει τιμηθεί από τον Φύρερ γιατί έφερε στη ζωή τέσσερις μελλοντικούς στρατιώτες. «Που θα μάθουν να σκοτώνουν χωρίς πρόβλημα, αγόρια στην ηλικία τους».
Δυο γυναίκες συναντιούνται και μια μεγάλη αγάπη γεννιέται. Σ’ ένα Βερολίνο όπου έξω έπεφταν οι βόμβες βροχή και μέσα οι άνθρωποι χόρευαν και ερωτεύονταν απελπισμένα. «Οι βόμβες βόμβες και η ρούμπα ρούμπα». Μνήμες, επιστολές, ανατροπές στη σκιά του φασισμού που εξαφανίζει ανθρώπινες ζωές, στο όνομα του «πολιτισμού».
Δυο γυναίκες συναντιούνται και μια μεγάλη αγάπη γεννιέται. Σ’ ένα Βερολίνο όπου έξω έπεφταν οι βόμβες βροχή και μέσα οι άνθρωποι χόρευαν και ερωτεύονταν απελπισμένα. «Οι βόμβες βόμβες και η ρούμπα ρούμπα».
Όλη η ζωή της Γερμανίδας Ναζί, της Λίλυ, οι 18 μήνες που έζησε με την Εβραία Φελίτσε. Και συνεχίζει να ζει μαζί της όλη την υπόλοιπη ζωή της. Με τις αναμνήσεις της, τις ενοχές της, στην αέναη προσπάθεια να κατανοήσει αυτό το τεράστιο και αναπάντητο «γιατί;». Γιατί κάποιοι αποφασίζουν για τις ζωές μας; Γιατί μάς επιβάλλουν πώς και με ποιους θα συνυπάρξουμε; Ποιος έχει ορίσει πώς θα ζουν οι γυναίκες, οι φυλές, όλοι όσοι έχουν άλλες επιλογές ζωής, οι «διαφορετικοί»; Και ποιος βάζει μέτρο σύγκρισης για διαρκή ρατσιστικό διαχωρισμό; Ποιος και γιατί αποφασίζει για το μέλλον των παιδιών, των χωρών, των πολιτισμών;
Αυτή η αληθινή ιστορία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ενέπνευσε την Ελένη Καρασαββίδου να την ερευνήσει μέσα από ένα βιβλίο της Erica Fischer, μέσα από την ταινία «Aimee and Jaguar» και στο πλαίσιο της επικίνδυνης ανόδου της ναζιστικής απειλής και των ρατσιστικών επιθέσεων παγκοσμίως. Το έργο που προέκυψε ανέβηκε στο θεατρικό σανίδι το 2020, στην παράσταση «Φελίτσε και Λίλυ: Ένας άνθρωπος ανάμεσα στους ανθρώπους», που αξιώθηκε να γνωρίσει έναν συνδυασμό εμπορικής και καλλιτεχνικής επιτυχίας, καθώς βρέθηκε υποψήφιο για το βραβείο Δραματουργίας Κάρολου Κουν ενώ ταυτόχρονα ήταν, ξανά και ξανά, sold out. «Μια παράσταση με εκπληκτική ατμόσφαιρα, λεπτή και μελετημένη σκηνοθεσία της Κατερίνας Πολυχρονοπούλου και με εξαιρετικές ερμηνείες» έγραψε, ενδεικτικά, η θεατρολόγος Μαρία Μαρή.
Το έργο που προέκυψε ανέβηκε στο θεατρικό σανίδι το 2020, στην παράσταση «Φελίτσε και Λίλυ: Ένας άνθρωπος ανάμεσα στους ανθρώπους», και βρέθηκε υποψήφιο για το βραβείο Δραματουργίας Κάρολου Κουν ενώ ταυτόχρονα ήταν, ξανά και ξανά, sold out.
Με αφορμή τη φετινή επιστροφή της παράστασης, στον Πολυχώρο Vault, κάθε Τετάρτη και Πέμπτη, μιλήσαμε με τη σκηνοθέτιδά της, Κατερίνα Πολυχρονοπούλου, για τα διαχρονικά μηνύματα της ιστορίας που αφηγείται, αλλά και τη δύναμη του θεάτρου.
Πώς προέκυψε αρχικά για εσάς το θεατρικό ανέβασμα του κειμένου της Ελένης Καρασαββίδου; Ποιες ήταν οι μεγαλύτερες σκηνοθετικές προκλήσεις του;
«Συζητώντας ένα βράδυ με τον αγαπητό μου φίλο Τάσο Μπλάτζιο, σε μια περίοδο που έψαχνα το επόμενο έργο που θα με αφορούσε και θα με συγκλόνιζε, μου έδωσε να διαβάσω το κείμενο της Ελένης Καρασαββίδου. Αυτό ήταν! Αυτή την ιστορία ήθελα να τη διηγηθώ, να τη μοιραστώ, να την καταθέσω. Και όταν οι συγκυρίες το επέτρεψαν, ξεκίνησε η σκηνική περιπέτεια το φθινόπωρο του 2019. Πολλές οι σκηνοθετικές προκλήσεις. Ένα έργο υπέροχο, αφηγηματικό κατά κύριο λόγο, πυκνό, δοκιμιακό έγραψε η Ελένη Καρασαββίδου. Είχε μάθει γι’ αυτή την ιστορία αγάπης, έκανε μεγάλη έρευνα και στο έργο της θίγει τόσο πολλά θέματα. Χρειάστηκε πολλή δουλειά για τη δραματοποίησή του. Μελετήσαμε πολύ, αναζητήσαμε φωτογραφίες, επιστολές, ντοκιμαντέρ. Και, βέβαια, η διαχείριση μιας τόσο ευαίσθητης αληθινής ιστορίας ήθελε την αγάπη και, κυρίως, το σεβασμό μας για τις ηρωίδες του. Ευχαριστώ την Ελένη Καρασαββίδου που μου το εμπιστεύτηκε. Και είμαι πολύ τυχερή για τη συνεργασία με τους συντελεστές και τις ηθοποιούς που συμπορευτήκαμε σ’ αυτό το ταξίδι, που τελικά ήταν αποκαλυπτικό μ’ έναν μοναδικό τρόπο».
«Ο φασισμός, η διαφορετικότητα, η θέση της γυναίκας, ο πόλεμος, ο ρατσισμός, η βία κάθε μορφής, μας απασχολούν καθημερινά. Η μόνη αντίδραση σε όλα αυτά, η αγάπη και η τέχνη».
Πώς συνδέεται με το σήμερα μια ιστορία όπως αυτή του έργου «Φελίτσε και Λίλυ»;
«Ο φασισμός, η διαφορετικότητα, η θέση της γυναίκας, ο πόλεμος, ο ρατσισμός, η βία κάθε μορφής, μας απασχολούν καθημερινά. Η μόνη αντίδραση σε όλα αυτά, η αγάπη και η τέχνη».
Σε ένα Βερολίνο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, οι άνθρωποι συνεχίζουν να χορεύουν και να ερωτεύονται. Τελικά, η ζωή είναι πιο δυνατή από τη φρίκη; Ή κλείνει τα μάτια και τ’ αυτιά σε αυτήν;
«Όσο μεγαλύτερη είναι η φρίκη και η οδύνη, τόσο μεγαλύτερη η ανάγκη εκτόνωσης γιατί κάθε στιγμή, κάθε μέρα μπορεί να είναι η τελευταία. Μια απεγνωσμένη ανάγκη για ζωή, χαρά, ηδονή, έρωτα. Ο έρωτας και ο θάνατος. “Οι δρόμοι ήταν γεμάτοι πτώματα και τα θέατρα γεμάτα κόσμο” λέει η Λίλυ. Σε τέτοιες, ακραίες συνθήκες, ο μόνος τρόπος αντίστασης είναι η ξέφρενη διασκέδαση για να αντιμετωπιστεί η φρίκη του πολέμου και ο φόβος του θανάτου. “Α, όλα κι όλα. Οι βόμβες βόμβες και η ρούμπα ρούμπα” λέει η Φελίτσε».
«Όσο μεγαλύτερη είναι η φρίκη και η οδύνη, τόσο μεγαλύτερη η ανάγκη εκτόνωσης γιατί κάθε στιγμή, κάθε μέρα μπορεί να είναι η τελευταία. Μια απεγνωσμένη ανάγκη για ζωή, χαρά, ηδονή, έρωτα. Ο έρωτας και ο θάνατος. “Οι δρόμοι ήταν γεμάτοι πτώματα και τα θέατρα γεμάτα κόσμο” λέει η Λίλυ».
Με αφορμή την ιστορία της Φελίτσε και της Λίλυ, η αγάπη μπορεί να μας μετακινήσει μέσα μας, να μας ωθήσει να ξεπεράσουμε ακόμα και βαθιά ριζωμένα στερεότυπα – στη συγκεκριμένη περίπτωση, της φυλής αλλά και της ερωτικής έλξης προς το ίδιο φύλο;
«Αν η αγάπη είναι τόσο δυνατή, τόσο μεγάλη και απόλυτη, – τόσο σπάνιο, γι’ αυτό και τόσο συγκλονιστικό – είναι ικανή να νικήσει όλους τους ενδοιασμούς, τα στερεότυπα, τις ενοχές, την κοινωνική αποδοχή και κάθε μορφής συμβιβασμούς. Πόσο υπέροχη η φράση της Λίλυς, που έζησε την υπόλοιπη ζωή της με τις αναμνήσεις των 18 μηνών με τη Φελίτσε: “Είμαι ευγνώμων γιατί εμείς οι δυο πραγματικά ζήσαμε… Αυτοί οι 18 μήνες ήταν ένα δώρο που δεν θα ξεχάσω ποτέ!”».
Η Λίλυ έφερε στη ζωή τέσσερις μελλοντικούς στρατιώτες, «που θα μάθουν να σκοτώνουν χωρίς πρόβλημα, αγόρια στην ηλικία τους». Σε εποχές ακραίας προπαγάνδας και φασισμού, πού αρχίζει και πού τελειώνει η ελευθερία μιας μητέρας να μεγαλώσει τα παιδιά της; Ή είναι έρμαιο του καθεστώτος;
«Δυστυχώς, δεν είναι επιλογή της μητέρας ο τρόπος με τον οποίο θα μεγαλώσει τα παιδιά της, ειδικά σε αντίστοιχες περιόδους. Καταρχήν, δεν αμφισβητεί ότι έτσι οφείλει να τα μεγαλώσει και αυτός είναι ο σκοπός: Να ακολουθήσει ό,τι κάνουν όλοι. Είναι δεδομένο. Αν δεν βρεθεί κάποιος τρόπος αφύπνισης, δεν προβάλλεται καμία αντίσταση. Και επειδή η προπαγάνδα διαστρεβλώνει την αλήθεια για να εξυπηρετήσει το σκοπό της, είναι τραγικά επικίνδυνη. Η ελευθερία έρχεται με τη γνώση και τη συνειδητοποίηση».
«Δυστυχώς, δεν είναι επιλογή της μητέρας ο τρόπος με τον οποίο θα μεγαλώσει τα παιδιά της, ειδικά σε αντίστοιχες περιόδους. Καταρχήν, δεν αμφισβητεί ότι έτσι οφείλει να τα μεγαλώσει και αυτός είναι ο σκοπός: Να ακολουθήσει ό,τι κάνουν όλοι. Είναι δεδομένο».
Η Ελένη Καρασαββίδου έγραψε το κείμενο ενώ οι ρατσιστικές επιθέσεις, και οι επιθέσεις κάθε είδους, ήταν σε άνοδο. Τελικά, σε αυτό το χρονικό σημείο της ιστορίας ο πολιτισμός μας συνεχίζει να εξελίσσεται, έστω και αργά, ή βρίσκεται σε πισωγύρισμα; Ποια είναι η δική σας αίσθηση;
«Βρισκόμαστε σε μια περίεργη εποχή. Από τη μια πλευρά, οι άνθρωποι που ασχολούνται με τον πολιτισμό προτείνουν συχνά, μέσα από τα έργα τους, έντονους πολιτικούς και κοινωνικούς προβληματισμούς και εξελίσσουν διαρκώς τεχνικές και μεθόδους της τέχνης τους. Από την άλλη, είναι η άνοδος του φασισμού και ένας συντηρητισμός που απορρέει από την έλλειψη ουσιαστικής παιδείας. Όσο όμως υπάρχουν μεμονωμένες περιπτώσεις καλλιτεχνών, εμπνευσμένων και τολμηρών, υπάρχει ελπίδα για εξέλιξη, για αντίσταση, για σκέψη».
Μπορεί, πιστεύετε, μια θεατρική παράσταση να αλλάξει τον κόσμο;
«Μακάρι να μπορούσε να αλλάξει τον κόσμο… Μπορεί όμως να αλλάξει τρόπο σκέψης, να απελευθερώσει, να λυτρώσει, να ενώσει, να διαμορφώσει, να επικοινωνήσει, να απογειώσει, να συγκινήσει, να μεταμορφώσει. Και ίσως, αν δεν υπήρχε αυτή η ισοπεδωτική καθημερινότητα, να μπορούσε με πολύ αργούς ρυθμούς να βελτιώσει τον κόσμο».
«Μια παράσταση μπορεί να αλλάξει τρόπο σκέψης, να απελευθερώσει, να λυτρώσει, να ενώσει, να διαμορφώσει, να επικοινωνήσει, να απογειώσει, να συγκινήσει, να μεταμορφώσει. Και ίσως, αν δεν υπήρχε αυτή η ισοπεδωτική καθημερινότητα, να μπορούσε με πολύ αργούς ρυθμούς να βελτιώσει τον κόσμο».
Ως γυναίκα σκηνοθέτις, έχετε αντιμετωπίσει ποτέ διακρίσεις λόγω του φύλου σας;
«Παλαιότερα. Άλλωστε και αυτό το επάγγελμα είναι κυρίως ανδροκρατούμενο. Είμαστε πολύ λιγότερες, αλλά ευτυχώς διαρκώς αυξανόμαστε».
Δείτε το τρέιλερ της παράστασης:
Info
Παραστάσεις Τετάρτη και Πέμπτη στις 21.15. Πολυχώρος VAULT THEATRE PLUS, Μελενίκου 26, Γκάζι, Βοτανικός. Πλησιέστερος σταθμός μετρό: Κεραμεικός (8′ περίπου με τα πόδια). Πληροφορίες: τηλ. 213 0356472, 6949 534889 (για τηλεφωνικές κρατήσεις 11:00 – 14:00 και 17:00 – 21:00). Προπώληση εισιτηρίων: viva.gr
Συντελεστές
Κείμενο: Ελένη Καρασαββίδου. Δραματουργική επεξεργασία – Σκηνοθεσία: Κατερίνα Πολυχρονοπούλου. Σκηνικά-Κοστούμια: Αγγελίνα Παγώνη. Μουσική-Σχεδιασμός ήχου: Μαρία Βουμβάκη. Χορογραφίες – Κινησιολογία: Αναστασία Γεωργαλά. Βοηθός σκηνοθέτη: Μαριάνθη Κολιάκη. Σχεδιασμός φωτισμών: Χριστίνα Φυλακτοπούλου. Φωτογραφίες: Αγγελίνα Παγώνη. Trailer: Στέφανος Κοσμίδης. Επικοινωνία: Μαριάννα Παπάκη, Νώντας Δουζίνας. Παραγωγή: ΕΠΙ ΣΚΗΝΗΣ – VAULT. Ερμηνεύουν: (αλφαβητικά): Δήμητρα Βαμβακάρη, Δήμητρα Σύρου, Έλενα Τυρέα.
