Ο Ορλάντο είναι ένα δεκαεξάχρονο αγόρι που ζει και μεγαλώνει στα χρόνια του Σαίξπηρ. Έχει πολλές απαιτήσεις και μεγάλη αυτοπεποίθηση. Κινείται σε ένα άλλο σύμπαν και θέλει να το κατακτήσει. Τον ερωτεύεται η βασίλισσα Ελισάβετ, αυτός όμως ερωτεύεται τη Ρωσίδα πριγκίπισσα Σάσα. Προδίδεται, εξευτελίζεται από τον κυνικό και πικρόχολο ποιητή Νίκολας Γκρην. Γίνεται πρέσβης στην Κωνσταντινούπολη. Κοιμάται επτά μέρες συνέχεια και ξυπνά γυναίκα. Έχει γίνει η Ορλάντο, ένα πλάσμα που καταπίνει τους αιώνες και μεταμορφώνεται μέσα στο κουκούλι της ποίησης. Καταφέρνει να αγαπήσει απελπισμένα και τη γυναίκα και τον άνδρα.
Το έργο της Βιρτζίνια Γουλφ που την καθιέρωσε ως συγγραφέα και εκπρόσωπο του μοντερνισμού επέστρεψε στο Θέατρο ΤΟΠΟΣ ΑΛΛΟύ σε νέο ανέβασμα και διανομή. Ο Νίκος Καμτσής υπογράφει την πρωτότυπη θεατρική απόδοση, τα σκηνικά και τη σκηνοθεσία της παράστασης, όπου τον/την Ορλάντο υποδύεται η Τζωρτζίνα Παλαιοθόδωρου. Η Μίκα Πανάγου, που σχεδίασε τα κοστούμια, μιλάει στο Marie Claire για το απαιτητικό αυτό εγχείρημα αλλά και για το νέο της, διεθνές πρότζεκτ «Fashioration», το οποίο συνδυάζει τη μόδα με την πολιτιστική κληρονομιά των Βαλκανίων και ενισχύει τους νέους δημιουργούς που αγωνίζονται ενάντια στην ανεργία.
Τι σας γοήτευσε στην ενδυματολογία; Γιατί την επιλέξατε αντί, ας πούμε, για το σχέδιο μόδας;
«Προέρχομαι από το χώρο της αρχιτεκτονικής και του design και γοητεύτηκα πρώτα από το σκηνικό χώρο του θεάτρου και μετά, ακόμη περισσότερο, από τα κοστούμια και την ενδυματολογία. Είναι υπέροχο να αντιμετωπίζεις ένα έργο με κάποιους χαρακτήρες, τους οποίους ντύνεις αποκλειστικά, με ένα μοναδικό ρούχο.
»Από την αρχή έπεσα στα βαθιά: Αρκετά νέα σχεδίασα κοστούμια και σκηνικά για μια παράσταση, ενώ με το ένα πόδι ήμουν σε άλλη χώρα και με είχαν δεχτεί στο Nottingham Trent University στο Λονδίνο, να κάνω master στη σκηνογραφία-ενδυματολογία. Ήταν η μεγαλύτερη και πιο σωστή στροφή στη ζωή μου.
«Ήταν και οι εποχές όπου είχαμε μοδίστρα στο σπίτι για τις γιορτές και για ειδικές βραδινές εμφανίσεις. Με χαροποιεί το γεγονός ότι τα μικρά ατελιέ ανθούν ξανά στην Αθήνα».
»Πλέον καταλαβαίνω ότι ήταν κάτι έμφυτο. Από πολύ μικρή ζωγράφιζα ανθρωπάκια με κοστούμια και ταλαιπωρούσα τη μητέρα μου αλλάζοντας όλη μέρα ρούχα/αξεσουάρ και παρατηρώντας διαρκώς ό,τι φορούσαν οι γύρω μου. Παρακολουθούσα ταινίες μόνο γι’ αυτόν το λόγο. Ήταν και οι εποχές όπου είχαμε μοδίστρα στο σπίτι για τις γιορτές και για ειδικές βραδινές εμφανίσεις. Με χαροποιεί το γεγονός ότι τα μικρά ατελιέ ανθούν ξανά στην Αθήνα. Πιστεύω όμως ότι ο σχεδιασμός μόδας συνοδεύεται από αρκετό άγχος και δεν θα ήθελα να ασχολούμαι με το κομμάτι της προώθησης και της πώλησης. Το θέατρο καλύπτει ένα ευρύ φάσμα της δημιουργικότητας μου, μιας και περιλαμβάνει πολλή χειροποίητη εργασία και με κρατά όρθια, όχι σε κάποιο γραφείο».
Ποιες ήταν οι μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίσατε στο σχεδιασμό κοστουμιών για τον/την Ορλάντο;
«Τα κοστούμια έπρεπε να αναδείξουν τους αιώνες που διαπερνά ο/η Ορλάντο και μια μεταμόρφωση οριακή, από άνδρα σε γυναίκα. Όσο και αν ακούγεται απλό, δεν είναι. Διότι αλλάζει μια ολόκληρη οπτική. Ταυτόχρονα επιδιώξαμε να αναδείξουμε πόσο σημερινό είναι το έργο που παρουσιάζεται στο ΤΟΠΟΣ ΑΛΛΟύ και πόσο μπροστά από την εποχή της, σχεδόν προφητική, ήταν η Βιρτζίνια Γουλφ όταν το έγραφε.
»Το ανδρόγυνο είναι μια πολύ ωραία λέξη και ένα πολύ ωραίο στυλ στην ιστορία της ενδυματολογίας και στη μόδα, που κατά τη γνώμη μου εκφράζει περισσότερο τις γυναίκες παρά τους άνδρες. Λανθασμένα νομίζουμε ότι σημαίνει μια γυναίκα ντυμένη ανδρικά. Θα ήθελα πραγματικά να μην υπάρχουν στεγανά στη μόδα. Οι άνθρωποι να έχουν ελευθερία στο τι φορούν και να μη χαρακτηρίζει το φύλο τους. Πάντα λέω ότι οι γυναίκες είναι πιο τυχερές. Στην ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού έχουν δοκιμάσει τα πάντα: ανδρικά και γυναικεία ενδύματα. Ειδικά τα ανδρικά παλτό και σακάκια, σε όλα τα στυλ και σχέδια. Πως να μην αγαπάς τη λιτότητα του ανδρικού πουκαμίσου ή γιλέκου;
«Το ανδρόγυνο είναι μια πολύ ωραία λέξη και ένα πολύ ωραίο στυλ στην ιστορία της ενδυματολογίας και τη μόδα, που κατά τη γνώμη μου εκφράζει περισσότερο τις γυναίκες παρά τους άνδρες. Λανθασμένα νομίζουμε ότι σημαίνει μια γυναίκα ντυμένη ανδρικά».
»Για μένα ο/η Ορλάντο είναι η διέξοδος προς την ελευθερία ενός μεγάλου έρωτα: Γράφτηκε από τη Βιρτζίνια Γουλφ λόγω του έρωτα της για τη Βίτα Σάκβηλ Γουέστ. Ο σημαντικότερος λόγος που τον/τη δημιούργησε ήταν για να αφηγηθεί τη δική της ιστορία και να δώσει λύση σε πολλά πράγματα που απαγόρευε η εποχή της.
»Ευτυχώς, ο χώρος της τέχνης, της λογοτεχνίας και του θεάτρου μάς δίνει αυτή την ελευθερία. Μας επιτρέπει να φανταστούμε, να επινοήσουμε και να ακολουθήσουμε ένα πλάσμα που ζει και ταξιδεύει στους αιώνες και που κάπου στην πορεία, για ένα ανεξήγητο λόγο, γίνεται από άνδρας, γυναίκα. Σαν να έζησε με τον ένα τρόπο, τον χόρτασε, ίσως απογοητεύτηκε, και τώρα να θέλει να δραπετεύσει στον δεύτερο, κάπως έτσι το αισθάνομαι. Αν σκεφτούμε επίσης ότι τα δικαιώματα των γυναικών ήταν περιορισμένα στην εποχή της Γουλφ, η συγγραφέας φέρνει τον/την Ορλάντο σε έναν 20ο αιώνα (και η παράσταση του ΤΟΠΟΣ ΑΛΛΟύ στον 21ο) όπου θα μπορέσει να ζήσει τη ζωή που θέλει.
»Ίσως γι’ αυτό αγαπώ τόσο πολύ να σχεδιάζω κουστούμια. Γιατί το ένδυμα συνδέεται άμεσα με ένα ρόλο, ένα χαρακτήρα, ένα σύμπαν συναισθημάτων, πόθων, προσδοκιών, με μία μοναδική ανθρώπινη υπόσταση. Και, το σημαντικότερο: σε μια παράσταση οκτώ ηθοποιών κάθε κουστούμι πρέπει να αναδεικνύεται σαν ξεχωριστή οντότητα και παράλληλα όλα μαζί να δημιουργούν μία πολύ ισχυρή ενότητα χώρου, χρόνου και αισθητικής.
«Για μένα ο/η Ορλάντο είναι η διέξοδος προς την ελευθερία ενός μεγάλου έρωτα: Γράφτηκε από τη Βιρτζίνια Γουλφ λόγω του έρωτα της για τη Βίτα Σάκβηλ Γουέστ. Ο σημαντικότερος λόγος που τον/τη δημιούργησε ήταν για να αφηγηθεί τη δική της ιστορία και να δώσει λύση σε πολλά πράγματα που απαγόρευε η εποχή της».
»Τα κοστούμια εποχής είναι η αδυναμία μου, με εμπνέει η πληθωρικότητά τους και επιλέγω να συνδυάζω εποχές και ρεύματα, να προσθέτω σύγχρονα στοιχεία, να δημιουργούνται διάλογοι ανάμεσα σ’ αυτά τα σύμπαντα που προανέφερα και να προκύπτουν αποτελέσματα που δημιουργούν εκπλήξεις και ανατροπές.
»Στο θέατρο και στην ιστορία της ενδυματολογίας , τα ενδύματα μάς διδάσκουν την ιστορία μας, τη θέση μας στην κοινωνία και το λόγο για τον οποίο βρισκόμαστε εδώ αυτή τη χρονική στιγμή. Στον Ορλάντο αντιμετώπισα, για πρώτη φορά, πέντε αιώνες σε μία παράσταση δύο ωρών, όπου οι ηθοποιοί είναι σχεδόν διαρκώς επάνω στη σκηνή και καθώς περνούν απ’ τη μία εποχή στην άλλη αλλάζουν κοστούμια αφαιρώντας και προσθέτοντας στοιχεία, με τρόπο σχεδόν ταχυδακτυλουργικό».
Μπορεί ένα ένδυμα να μας βοηθήσει να επινοήσουμε ένα νέο εαυτό; Πώς θα το φορέσουμε χωρίς να μας φορέσει;
«Φυσικά και μπορεί. Στις πρόβες ο ηθοποιός δημιουργεί ένα κόσμο μέσα του και τον εκπέμπει. Από αυτόν τον κόσμο αντλούμε όλοι και δημιουργούμε. Το ένδυμα είναι μαγικό, δίνει μορφή, όγκο, σχήμα, χρώμα στον κόσμο του ηθοποιού. Πρέπει όμως να αντιληφθούμε πώς μοιάζει αυτός ο νέος εαυτός που δημιουργεί ο ηθοποιός στις πρόβες μαζί με τον σκηνοθέτη και τους άλλους ηθοποιούς.
»Πιστεύω βαθύτατα ότι η αισθητική είναι θέμα εκπαίδευσης και κουλτούρας και δεν εξαρτάται πάντα από την οικονομική μας κατάσταση. Αυτά που διαλέγουμε να φοράμε πρέπει να μας δίνουν χαρά, αυτοπεποίθηση, να αισθανόμαστε άνετα και να έχουν μια ευελιξία να αλλάζουν ανάλογα με την περίσταση. Το ένδυμα εμπεριέχει ένα κοινωνικό κώδικα σε όλη του την ιστορία, πολλές φορές εν αγνοία μας. Το styling ως λειτουργία, ικανότητα, επάγγελμα είναι κάθε άλλο παρά εύκολο. Θέλει μαεστρία να στήσεις μια εικόνα, μια εποχή, ένα concept. Εκεί ακριβώς μπορεί να μας φορέσει ένα ρούχο, όταν θα είναι μακριά από την προσωπικότητά μας και ο εαυτός μας, αυτός ή ο άλλος, δεν θα βολεύεται με τίποτα».
«Το styling ως λειτουργία, ικανότητα, επάγγελμα είναι κάθε άλλο παρά εύκολο. Θέλει μαεστρία να στήσεις μια εικόνα, μια εποχή, ένα concept. Εκεί ακριβώς μπορεί να μας φορέσει ένα ρούχο, όταν θα είναι μακριά από την προσωπικότητά μας»
Η μόδα πού συναντά, για εσάς, το σχεδιασμό θεατρικών κοστουμιών; Οι εφήμερες τάσεις της μπορούν να βρουν θέση σε μια θεατρική παράσταση;
«Η μόδα πράγματι μπορεί να είναι εφήμερη, όμως πάντα βασίζεται σε μια άλλη εποχή. Αυτή είναι μια συζήτηση που έχω πάντα με τους μαθητές μου στα πρώτα μαθήματα, όταν με μεγάλη έκπληξη ανακαλύπτουν ότι οι σχεδιαστές όλης της νεότερης ιστορίας της μόδας έχουν εμπνευστεί ή έχουν πάρει στοιχεία από όλες τις φάσεις του πολιτισμού, από την αρχαία Μεσοποταμία μέχρι το 1900, ας πούμε. Η μόδα έχει μια διαχρονική ραχοκοκαλιά, ένα DNA, με στοιχεία που διαιωνίζονται και ζουν μέσα απ’ αυτήν. Ακόμη και μια λεπτομέρεια σε ένα fashion gala σχεδιαστών, όπως ο John Galliano ή ο Alexander McQueen, που δεν θα σταματήσω να αγαπώ και να ερευνώ, είναι εμπνευσμένη από μικρά στοιχεία που υπήρξαν αιώνες πριν. Το θεατρικό κοστούμι κάνει αυτή τη σύνδεση ιστορίας και τέχνης. Και τελικά οι εφήμερες τάσεις αποκτούν λόγο ύπαρξης».
Πώς προέκυψε το Fashioration Project και ποιες οι δράσεις του;
«Είναι μια ιδέα του συζύγου μου, Νίκου Καμτσή, και της κοινής έρευνάς μας με το Κέντρο Σπουδών Λαϊκού Θεάτρου, που εδώ και 25 χρόνια δουλεύει εντατικά με ευρωπαϊκά προγράμματα που συνδέουν την τέχνη με την εκπαίδευση. Το Fashioration συνδέει τη μόδα με τα παραδοσιακά κοστούμια των Βαλκανίων και την ιστορία μας. Τα φέρνει στο φως ως πηγή έμπνευσης για τους νέους σχεδιαστές. Ως τώρα έχω ολοκληρώσει τη μεθοδολογία του, έχουμε υποδεχτεί στη χώρα μας νέους ανθρώπους και εκπαιδευτές στη μόδα και στα παραδοσιακά κοστούμια από τη Σερβία, την Αλβανία, το Μοντενέγκρο και τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Επίσης, τον περασμένο Οκτώβριο ταξιδέψαμε στα Τίρανα.
»Ειδικά στην Ελλάδα, χάρη στην επέτειο των 200 ετών από την Ελληνική Επανάσταση, πάρα πολλοί καλλιτέχνες και σχεδιαστές αφοσιώθηκαν στην έρευνα της πλούσιας παράδοσής μας και εμπνεύστηκαν δημιουργώντας υπέροχα πράγματα. Κατά τη γνώμη μου ώς τώρα δεν είχαμε δώσει την πρέπουσα σημασία σ’ αυτό το κομμάτι της ιστορίας μας».
«Χάρη στην επέτειο των 200 ετών από την Ελληνική Επανάσταση, πάρα πολλοί καλλιτέχνες και σχεδιαστές αφοσιώθηκαν στην έρευνα της πλούσιας παράδοσής μας και εμπνεύστηκαν δημιουργώντας υπέροχα πράγματα. Κατά τη γνώμη μου ώς τώρα δεν είχαμε δώσει την πρέπουσα σημασία σ’ αυτό το κομμάτι της ιστορίας μας».
Ποια στοιχεία της ενδυματολογικής κληρονομιάς μας θεωρείτε απαραίτητα για τη βιωσιμότητα της ελληνικής μόδας στο μέλλον;
«Χαίρομαι ιδιαίτερα που έχουμε κάνει στροφή 180 μοιρών σε ό,τι αφορά την ανάγκη να ερευνήσουμε το παρελθόν μας. Η ενδυματολογική μας κληρονομιά είναι από τις πλουσιότερες στα Βαλκάνια και στον κόσμο και θεωρώ ότι το πιο σημαντικό είναι να μη χαθούν οι παραδοσιακές μας τεχνικές κατασκευής και διακόσμησης, το λεγόμενο craftmanship.
»Το παραδοσιακό μας ένδυμα είναι ένα ιστορικό κειμήλιο γιατί έχει μοναδικά χαρακτηριστικά και έχει επιζήσει αυτούσιο ώς τις μέρες μας. Είναι μια κιβωτός που μεταφέρει την αισθητική, την παράδοση, τις τεχνικές ύφανσης, ραφής, κεντήματος και πάρα πολλές άλλες λεπτομέρειες. Αυτό είναι που το κάνει να διαφέρει από ένα ένδυμα μόδας, που επηρεάζεται/ αντανακλά κάθε φορά την εποχή του. Επομένως, η ελληνική μόδα έχει περισσότερες πιθανότητες να περάσει στη μελλοντική μας ιστορία αν αντανακλά την ιστορικότητά της».
Έχει αυξηθεί το ενδιαφέρον των νέων σχεδιαστών για την ενδυματολογική κληρονομιά μας;
«Διδάσκω σε σχολή μόδας από το 2004, η εξέλιξη μεγάλη σε αυτό τον τομέα. Αργά αλλά σταθερά, αποκτούμε γερές βάσεις δημιουργίας σε αυτόν το χώρο στην Ελλάδα. Ήδη πριν από την πανδημία οι νέοι έχουν εκφράσει την όρεξη να ανακαλύψουν και να κατακτήσουν ό,τι υπήρξε πριν από αυτούς. Δεν είναι τυχαίος ο όρος της Slow Fashion, στον αντίποδα της Fast Fashion. Και πρέπει να παραδεχτούμε ότι αν συνεχίζαμε σε αυτούς τους ρυθμούς, θα χτυπούσαμε σε έναν τοίχο.
»Η πανδημία ίσως επιτάχυνε μια αλλαγή στη βιομηχανία της μόδας. Καταλάβαμε τι είναι περιττό και οδηγηθήκαμε στο αυθεντικό και στο χειροποίητο: στο να φορέσουμε κάτι που ξέρουμε ποιος το έχει φτιάξει. Επίσης καταλάβαμε την έννοια της ανακύκλωσης, της βιωσιμότητας και την αξία κάποιων ενδυμάτων που ανήκουν στη μητέρα ή τη γιαγιά μας: ενδύματα, τις περισσότερες φορές, πολύ καλύτερης ποιότητας από τα ρούχα του συρμού.
»Από τους εβδομήντα μαθητές που έχω φέτος, οι περισσότεροι ράβουν, κεντούν, πλέκουν, ζωγραφίζουν και έχουν πολύ συνειδητά επιλέξει να ασχοληθούν με τη μόδα και, ει δυνατόν, να την αλλάξουν. Ιδανικά, να γίνει πιο ηθική και βιώσιμη. Είναι το πιο ελπιδοφόρο πράγμα που έχω να αναφέρω σήμερα».
Info
«Ορλάντο», κάθε Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή 20:30, για περιορισμένες παραστάσεις. ΘΕΑΤΡΟ ΤΟΠΟΣ ΑΛΛΟύ, Κεφαλληνίας 17 & Κυκλάδων, Κυψέλη, topos-allou.gr. Αγορά εισιτηρίων στα ταμεία του θεάτρου, τηλεφωνικά (210 8656004, 210 8679535, 210 8624392) ή μέσω viva.gr
Συντελεστές
Πρωτότυπη θεατρική απόδοση – σκηνοθεσία – σκηνικά: Νίκος Καμτσής. Κοστούμια: Μίκα Πανάγου. Μουσική: Κώστας Χαριτάτος. Επιμέλεια κίνησης: Κάλλια Θεοδοσιάδη. Σχεδιασμός φωτισμού: Γιάννης Ζέρβας. Video – video editing: Αντώνης Κουκούβελας. Μακιγιάζ: Διονυσία Κωνσταντίνου. Βοηθός σκηνογράφου – ενδυματολόγου: Μαρία Παπαμελετίου. Φωτογραφίες: Γιώργος Κρίκος. Παραγωγή: Θέατρο ΤΟΠΟΣ ΑΛΛΟύ
Ερμηνεύουν (αλφαβητικά): Θοδωρής Ελευθεριάδης, Γιάννης Ζέρβας, Λαμπρινή Θάνου, Χάρης Λογγαράκης, Ασημένια Παπαδοπούλου, Μαριάνθη Φωτάκη.
Στο ρόλο του/της Ορλάντο η Τζωρτζίνα Παλαιοθόδωρου. Τον ρόλο του σκηνοθέτη που ο Ορλάντο του εμπιστεύεται το έργο του, κρατάει ο Νίκος Καμτσής. Ως Βιρτζίνια Γουλφ ακούμε τη φωνή της Πέγκυς Σταθακοπούλου.
Περισσότερες πληροφορίες για το Fashioration: www.fashioration.eu
