Όταν διαβάζεις το πρόγραμμα εκδηλώσεων της Βαμβακούς Λακωνίας – κορυφαίες θεατρικές και μουσικές παραγωγές, πρότυπες εκπαιδευτικές δράσεις για μικρούς και μεγάλους – δυσκολεύεσαι να πιστέψεις ότι όλα αυτά συμβαίνουν κάθε Σαββατοκύριακο σε ένα μικρό οικισμό της Πελοποννήσου και όχι στις εγκαταστάσεις του Κέντρου Πολιτισμού του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος.
Η σύγκριση ωστόσο δεν είναι τυχαία: Η οικογένεια Νιάρχου έχει ρίζες στο χωριό και μέσα από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος έχει επιλέξει όχι απλώς να το υποστηρίξει, αλλά να ξεκινήσει μια πρωτοφανή, για τα δεδομένα της Ελλάδας, προσπάθεια αναγέννησής του, όχι με αποσπασματικές δράσεις αλλά με ένα ολοκληρωμένο πλάνο δημιουργίας υποδομών και παροχής κινήτρων, σε όλο και περισσότερους ανθρώπους, να το επιλέξουν ως τόπο μόνιμης κατοικίας. Ανάμεσα σε αυτούς είναι και η Ελένη Μάμη, που το 2019 έφυγε με το σύντροφό της από το κέντρο της Αθήνας για να ζήσει και να εργαστεί στη Βαμβακού ως μέλος της Διοικούσας Επιτροπής, γραμματέας της Κοιν.Σ.Επ. Vamvakou Revival και υπεύθυνη επικοινωνίας και μάρκετινγκ της πρωτοβουλίας αναβίωσης. Μάλιστα πριν από οκτώ περίπου μήνες το ζευγάρι απέκτησε ένα αγοράκι, το πρώτο παιδί που γεννιέται εδώ μετά πολλές δεκαετίες. Στους παλαιότερους μόνιμους κατοίκους του χωριού η Ελένη βρήκε μια πολύτιμη σύμμαχο, τη Ρούλα Αλεξανδρή, η οποία αγκάλιασε από την πρώτη στιγμή το πρότζεκτ και ανέλαβε πρόεδρος του νεοσύστατου Γυναικείου Συνεταιρισμού Βαμβακούς. Οι δυο γυναίκες μιλούν στο Marie Claire για το πριν, το τώρα και το μετά του χωριού.
Ρούλα Αλεξανδρή:
«Γεννήθηκα στη Βαμβακού το 1955. Μεγάλωσα, πήγα σχολείο, παντρεύτηκα και έκανα τρία παιδιά εδώ. Όλη μου η ζωή ήταν στη Βαμβακού, μέχρι πριν από δέκα χρόνια, που άρχισα να πηγαινοέρχομαι στη Σκάλα Λακωνίας, όπου έχουμε ένα κτήμα με ελιές.
»Όταν τελείωσα το σχολείο της Βαμβακούς, ήμασταν 70 παιδιά. Όταν πήγαιναν σχολείο τα παιδιά μου, ήταν 30-35. Τότε το χωριό είχε ζωή, δύο-τρία μαγαζιά και το δασαρχείο, από το οποίο ζούσε η Βαμβακού. Όταν τα παιδιά μου μεγάλωσαν, έκανα γεωργικές εργασίες και συμμετείχα στον καθαρισμό του δάσους. Είχα για δέκα χρόνια το καφενείο στην πλατεία και για τρία χρόνια τον ξενώνα που είχε κάνει δωρεά στο χωριό ο Τσοχώνης [Γεώργιος Τσοχώνης, βουλευτής και επιχειρηματίας του 19ου αιώνα, με διεθνή δράση, ο οποίος είχε γεννηθεί στη Βαμβακού]. Ο Σπύρος Νιάρχος μάς έφερε ρεύμα το ΄60, όταν δεν υπήρχε πουθενά, κατευθείαν από τη Μεγαλόπολη. Μετά μάς έφερε και τρεχούμενο νερό. Η Ευγενία Νιάρχου μάς έκανε δωρεά πολύ καλό φαγητό, ενδυμασίες και λουτρά στο σχολείο, όπου κάναμε μπάνιο δυο φορές την εβδομάδα.
»Γύρω στο ‘90-’95 το χωριό άρχισε να αδειάζει, να μένουν πολύ λίγα παιδιά εδώ. Οι πιο μεγάλοι κατέβηκαν στους κάμπους, όπου είχαν κτήματα, και μετά δεν επέστρεφαν εύκολα γιατί υπήρχε ερημιά. Μόνο το καλοκαίρι ανέβαιναν στη Βαμβακού ορισμένοι συνταξιούχοι από την Αθήνα, τη Σπάρτη και τα περίχωρα.
«Γύρω στο ‘90-’95 το χωριό άρχισε να αδειάζει, να μένουν πολύ λίγα παιδιά εδώ. Οι πιο μεγάλοι κατέβηκαν στους κάμπους, όπου είχαν κτήματα, και μετά δεν επέστρεφαν εύκολα γιατί υπήρχε ερημιά. Μόνο το καλοκαίρι ανέβαιναν στη Βαμβακού ορισμένοι συνταξιούχοι»
»Όταν έμαθα για την προσπάθεια αναβίωσης, σκέφτηκα ότι το χωριό μας θα είχε μεγάλη ανάπτυξη, γιατί ξέραμε τον Νιάρχο και το τι έχει προσφέρει. Κι εγώ, σαν πατριώτισσα που έχω μεγαλώσει εδώ, νιώθω μεγάλη χαρά και βοηθάω τα παιδιά [την ομάδα της Vamvakou Revival] σε ό,τι χρειαστούν. Όταν ήρθε η Λυρική [ΕΛΣ] στη Βαμβακού, μέχρι και ψωμί ζυμωτό τούς έδωσα, ξετρελάθηκαν! Τόσο νόστιμο, παραδοσιακό ψωμί, με προζύμι. Αυτά τα παιδιά ζουν στη Βιέννη και ήρθαν και το βρήκαν στη Βαμβακού.
»Στο Γυναικείο Συνεταιρισμό έχουμε μαζευτεί έντεκα γυναίκες. Θα μας βοηθήσει πολύ το ίδρυμα γιατί, κακά τα ψέματα, εδώ τα πράγματα είναι δύσκολα. Τώρα συζητάμε να κάνουμε, με γνήσια υλικά, ζυμαρικά, ψωμί, παξιμάδια, γλυκά. Ένα παραδοσιακό γλυκό μας είναι το καρυδάτο, γιατί παράγουμε πολύ καρύδι, το καλύτερο στην Ελλάδα! Είναι λαδερό, όχι στεγνό, και έχει μοναδική νοστιμιά. Και το κάστανό μας είναι πολύ νόστιμο, οπότε στο συνεταιρισμό θα κάνουμε γλυκά και το καρύδι και το κάστανο.
«Ένα παραδοσιακό γλυκό μας είναι το καρυδάτο, γιατί παράγουμε πολύ καρύδι, το καλύτερο στην Ελλάδα! Είναι λαδερό, όχι στεγνό, και έχει μοναδική νοστιμιά».
»Έχει αλλάξει πάρα πολύ η ζωή μου στη Βαμβακού. Βγαίνουμε έξω, έχουμε μια πάρα πολύ ωραία καφετέρια, πολύ ωραίο εστιατόριο, πολύ προσεγμένο. Το σχολείο έχει γίνει πολιτιστικό κέντρο, με ρομποτική, πληροφορική, τα παιδιά κάνουν εκεί διάφορες εκδηλώσεις, βλέπουμε θεατρικές παραστάσεις που δεν βλέπεις εύκολα στην επαρχία, και ξένες ταινίες. Έρχονται εδώ οικογένειες και τα παιδιά παίζουν στην παιδική χαρά χωρίς να φοβούνται οι γονείς, γιατί είναι όλα μελετημένα.
»Ποια συμβουλή θα έδινα στα παιδιά που έρχονται εδώ; Υπομονή και δουλειά. Και να μη χαθεί η αγροτική ζωή του χωριού. Γιατί, για να λέμε την αλήθεια, είναι δύσκολο για έναν νέο να ασχοληθεί με αυτήν».
Ελένη Μάμη*:
«Στη Βαμβακού ερχόμουν από το 2008 για καλοκαιρινές διακοπές με το σύζυγό μου, ο οποίος κατάγεται από το χωριό. Ήταν το ησυχαστήριό μας. Αλλά μέναμε μόνιμα στα Εξάρχεια.
»Η πρώτη ιδέα ήταν να κάνουμε κάτι καλύτερο για τον τόπο τα καλοκαίρια. Όταν όμως πήγαμε στο Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, το 2016, ο πρόεδρος του ιδρύματος [Ανδρέας Δρακόπουλος], ο οποίος πίστεψε πάρα πολύ στο εγχείρημα και πιστεύει ακόμα σε αυτό, μας είπε: “Παιδιά, μήπως να σκεφτείτε κάτι πιο μεγάλο και να βάλετε και τους εαυτούς σας μέσα σε αυτό;».
»Όταν συζητήσαμε με την ομάδα να πάμε να μείνουμε μόνιμα στο χωριό, η πρώτη μου αντίδραση ήταν: “Είστε τρελοί; Δεν υπάρχει περίπτωση!”. Καθώς όμως αυτό το σχέδιο άρχισε να διαμορφώνεται στο χαρτί και να γίνεται μεγαλύτερο, έγινε μεγάλη και η πρόκληση να δημιουργήσουμε κάτι από το μηδέν σε έναν τόπο που για όλους μας σήμαινε κάτι. Νομίζω ότι αυτή με έκανε να πάρω την απόφαση να έρθω εδώ, όπως, βέβαια, και οι διαφορετικές συνθήκες ζωής. Και η αλήθεια είναι ότι δεν το μετανιώνω.
«Όταν συζητήσαμε με την ομάδα να πάμε να μείνουμε μόνιμα στο χωριό, η πρώτη μου αντίδραση ήταν: “Είστε τρελοί; Δεν υπάρχει περίπτωση!”. Καθώς όμως αυτό το σχέδιο άρχισε να γίνεται μεγαλύτερο, έγινε μεγάλη και η πρόκληση να δημιουργήσουμε κάτι από το μηδέν σε έναν τόπο που για όλους μας σήμαινε κάτι»
»Μπορεί να μου λείπουν οι φίλοι μου, η μαμά μου και κάποια πράγματα από τη ζωή στην Αθήνα, αλλά οι συνθήκες εργασίας είναι ίδιες, δεδομένου ότι συνεργαζόμαστε με ένα μεγάλο οργανισμό. Δεν μου λείπει τίποτα, για παράδειγμα, από άποψη εξοπλισμού γραφείου, Ίντερνετ ή δικτύωσης. Από την άλλη, όταν τελειώνεις την πιεστική δουλειά σου και βγαίνεις σε ένα τόσο ήρεμο περιβάλλον, βλέπεις τα δέντρα, ακούς τα πουλιά, αμέσως ηρεμείς και αποφορτίζεσαι.
»Όταν πρωτοήρθαμε, το χωριό είχε ζωή μόνο τα καλοκαίρια, όταν μαζεύονταν περίπου 200 άτομα. Τους χειμώνες ερήμωνε, είχε 9 μόνιμους κατοίκους. Πλέον είμαστε 25 μόνιμοι κάτοικοι, οι περισσότεροι νέοι, και λειτουργούν ένα εστιατόριο-καφέ και ένας ξενώνας, ενώ σύντομα θα προστεθεί δεύτερος. Έχουν ανακαινιστεί η παιδική χαρά και το σχολείο, το οποίο λειτουργεί ως τεχνολογικό κέντρο, έχουμε πεζοπορικές και ποδηλατικές διαδρομές. Έχουν ιδρυθεί ένας αγροτικός και ένας γυναικείος συνεταιρισμός και εκτιμώ ότι μέχρι το φθινόπωρο θα έχουμε τα πρώτα τοπικά προϊόντα. Τώρα δημιουργείται και μια θερμοκοιτίδα επιχειρήσεων, που θα φέρει νέες θέσεις εργασίας. Όλα με δωρεές του Ιδρύματος Νιάρχος.
«Όταν πρωτοήρθαμε, το χωριό είχε ζωή μόνο τα καλοκαίρια, όταν μαζεύονταν περίπου 200 άτομα. Τους χειμώνες ερήμωνε, είχε 9 μόνιμους κατοίκους. Πλέον είμαστε 25 μόνιμοι κάτοικοι, οι περισσότεροι νέοι, και λειτουργούν ένα εστιατόριο-καφέ και ένας ξενώνας»
»Τον πρώτο καιρό στη Βαμβακού έπρεπε να προσαρμοστώ σε μια διαφορετική ζωή και έναν άλλο τρόπο σκέψης. Εδώ δεν υπάρχει, για παράδειγμα, το “ξέχασα να αγοράσω κάτι από το σουπερμάρκετ και πετάγομαι να το πάρω”: μία φορά την εβδομάδα ή στις δεκαπέντε μέρες θα πάω για προμήθειες στη Σπάρτη ή στην Τρίπολη. Ή πρέπει να διατηρήσω το σπίτι ζεστό ενώ η θερμοκρασία έξω είναι μείον δέκα βαθμοί. Ή, αν χιονίσει, επειδή είναι μια απομακρυσμένη περιοχή, γνωρίζω ότι δεν μπορώ να βγω εύκολα από το σπίτι προτού περάσει εκχιονιστικό, ας πούμε, στις δέκα το πρωί.
»Ωστόσο το μεγαλύτερο μέρος μιας τυπικής ημέρας στη Βαμβακού είναι το ίδιο με την Αθήνα: δουλειά, σπίτι, παιδί. Τα Σαββατοκύριακά μας είναι αρκετά δραστήρια, με την έννοια ότι έρχονται πολλοί επισκέπτες, οπότε γνωρίζουμε ανθρώπους, ανταλλάσσουμε απόψεις, μας δίνουν ιδέες. Το καλοκαίρι, που ανοίγει ο καιρός, έχουμε και τις βόλτες στο δάσος, προστίθενται και άλλα πράγματα που ενδεχομένως είναι δυσκολότερο να κάνεις στην Αθήνα.
»Από την Αθήνα μού λείπουν κάποια ερεθίσματα, όπως ένα θέατρο, ένας κινηματογράφος. Η αλήθεια είναι βέβαια ότι επειδή διοργανώνουμε κι εδώ πολιτιστικές δραστηριότητες, μέσα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα έχω παρακολουθήσει διάφορες θεατρικές παραστάσεις και συναυλίες. Με κάποιον τρόπο φτιάχνουμε ή φέρνουμε και αυτά που αρέσουν σε εμάς τους ίδιους.
«Επειδή διοργανώνουμε κι εδώ πολιτιστικές δραστηριότητες, μέσα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα έχω παρακολουθήσει διάφορες θεατρικές παραστάσεις και συναυλίες. Με κάποιον τρόπο φτιάχνουμε ή φέρνουμε και αυτά που αρέσουν σε εμάς τους ίδιους».
»Ο γιος μου είναι το πρώτο μωρό που γεννήθηκε στη Βαμβακού μετά από περίπου 30 χρόνια και το μοναδικό που μεγαλώνει εδώ. Στόχος μας είναι να ανοίξουμε ξανά το σχολείο, ελπίζουμε λοιπόν ότι θα υπάρξουν και άλλα παιδιά. Έχω την τύχη η κολλητή μου να έχει κι εκείνη ένα μωρό. Μένει στην Αθήνα, αλλά όλο αυτό το περνάμε, κατά κάποιον τρόπο, μαζί. Και τα Σαββατοκύριακα οι περισσότεροι επισκέπτες είναι οικογένειες, οπότε υπάρχει επαφή του γιου μου με άλλα παιδάκια.
»Πέρα από την ομορφιά και την ιστορία ενός τόπου, που σίγουρα παίζουν ρόλο γιατί φτιάχνουν το δικό τους storytelling, για να λειτουργήσει οποιοδήποτε πρότζεκτ χρειάζεται ανθρώπους με όρεξη για δουλειά και όραμα για το μέλλον. Γι’ αυτό και το εγχείρημα στη Βαμβακού είναι ανθρωποκεντρικό.
»Η πρώτη αντίδραση των κατοίκων που προϋπήρχαν στο χωριό ήταν δυσπιστία. Περάσαμε από διάφορα στάδια και τώρα είμαστε στο “Μπράβο στα παιδιά!”. Οι περισσότεροι είναι θερμοί υποστηρικτές του εγχειρήματός μας και επιθυμούν να εμπλακούν σε αυτό. Πάντα υπάρχουν και άνθρωποι που δεν είναι μαζί σου, έτσι είναι σε κάθε κοινωνία, αλλά κι αυτούς τους χρειάζεσαι, γιατί εντοπίζεις τα λάθη σου και γίνεσαι καλύτερος. Οπότε, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, όλοι βάζουν το δικό τους λιθαράκι σε αυτό το “κοινωνικό πείραμα”, όπως το αποκαλούμε».
Info
Περισσότερες πληροφορίες για την πρωτοβουλία και τις δράσεις που διοργανώνονται στη Βαμβακού σε όλη τη διάρκεια του χρόνου μπορείτε να βρείτε στο vamvakourevival.org
Δείτε περισσότερες φωτογραφίες από τη Βαμβακού σήμερα:
*Η Ελένη Μάμη ήταν ένα από τα πρόσωπα που παρουσιάστηκαν και στο Marie Claire Μαρτίου 2022, στο αφιέρωμα «Γυναίκες που μιλούν με πράξεις».
