Η Emily Nagoski είναι βραβευμένη συγγραφέας των New York Times και sex educator. Σε πρόσφατο άρθρο της στον Guardian γράφει για το πώς όσα μαθαίνουμε για τις μακροχρόνιες σχέσεις και τη διατήρηση του πάθους σε αυτές είναι λανθασμένο.
Μάλιστα, τονίζει πως η «σπίθα» και η «φλόγα» που ακούμε πως πρέπει να έχουν οι σχέσεις δεν είναι το ζητούμενο, αλλά ένας μύθος τον οποίο συντηρούμε όλα αυτά τα χρόνια.
Όπως γράφει, «από τη στιγμή που άρχισα να έχω ολοκληρωμένες και πιο μεγάλες σε διάρκεια σχέσεις, στα χρόνια του πανεπιστημίου, είχα στο μυαλό μου μια παλιά αφήγηση για τα ζευγάρια: “η σπίθα που νιώθουμε στην αρχή σβήνει έπειτα από λίγα χρόνια. Μετά έρχονται τα παιδιά και οι υποχρεώσεις και αυτή χάνεται”.
Μας έλεγαν πως οι επιλογές μας ήταν δυο: είτε να παλέψουμε για να την κρατήσουμε ζωντανή είτε να αποδεχτούμε την κατάσταση».
Στη συνέχεια του άρθρου, σημειώνει πως η παραπάνω λογική δεν είναι μόνο λανθασμένη, αλλά και παραπλανητική.
«Πολλά βιβλία και άρθρα για τις σχέσεις με μεγάλη διάρκεια εστιάζουν στο πώς θα διατηρηθεί η “φλόγα ζωντανή” και έχουν και αυτά λάθος σε έναν βαθμό.
Είναι τόσο υπεραπλουστευμένα και τόσο έξω από το σήμερα, με τις αυστηρές πεποιθήσεις τους και τα άκαμπτα σενάριά τους για τα φύλα», γράφει και εξηγεί πως αυτό το σκεπτικό βάζει στο κέντρο μόνο το πάθος και την επιθυμία, ορίζοντας πως, με βάση τα παραπάνω, υπάρχει μόνο ένας σωστός τρόπος για να βιώσουμε την επιθυμία και χωρίς αυτόν δεν μπορούμε να είμαστε πλήρεις στη σχέση.
«Οπότε οι άνθρωποι ανησυχούν για τη σεξουαλική τους ζωή, αν κάτι δεν πάει σύμφωνα με αυτή την αφήγηση. Και αυτός είναι ο πιο συνηθισμένος λόγος που οδηγεί τα ζευγάρια στη θεραπεία».
Αντίθετα, η ίδια πιστεύει πως το κέντρο της ερωτικής ζωής ενός ζευγαριού θα έπρεπε να είναι κάτι άλλο πέρα από την επιθυμία και το πάθος: η ευχαρίστηση. Η απόλαυση.
«Η ευχαρίστηση είναι που μετρά, επειδή το υπέροχο σεξ, θα δείτε με τον καιρό πως, δεν είναι οι αμέτρητοι οργασμοί ή το πόσο πολύ το θέλετε. Σημασία έχει το πόσο σας αρέσει το σεξ που κάνετε».
Αυθόρμητη επιθυμία vs ανταποκρινόμενη επιθυμία
«Ένα απλό σημείο για να αρχίσουμε να αλλάζουμε τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε την επιθυμία και την ευχαρίστηση είναι να κατανοήσουμε τι λένε οι ερευνητές και οι θεραπευτές του σεξ για την επιθυμία», προτείνει η ειδικός.
«Ονομάζουν τη “σπίθα” και το πάθος “αυθόρμητη επιθυμία” και είναι ένας από τους φυσιολογικούς τρόπους να βιώνει κανείς τη σεξουαλική επιθυμία, αλλά δεν συνδέονται με το εξαιρετικό σεξ σε μια μακροχρόνια σχέση.
«Αντίθετα, περιγράφουν την “ανταποκρινόμενη επιθυμία”, η οποία δεν είναι ένα συναίσθημα αυθόρμητο, ως ένα “άνοιγμα” στην εξερεύνηση της απόλαυσης και στο να δούμε πού θα οδηγήσει όλο αυτό.
Συχνά εμφανίζεται ως “προγραμματισμένο” σεξ, όπου το σχεδιάζετε εκ των προτέρων, προετοιμάζεστε, περιποιείστε τον εαυτό σας, βρίσκετε μπέιμπι σίτερ και μετά συναντιέστε με το ταίρι σας. Ξαπλώνετε στο κρεβάτι, αφήνετε τα σώματα και τα δέρματά σας να αγγιχτούν και τότε οι αισθήσεις ξυπνούν.
Το σώμα αντιλαμβάνεται ότι αυτό που γίνεται του αρέσει, όπως του αρέσει και ο άνθρωπος που έχει δίπλα του. Εκεί που η “αυθόρμητη επιθυμία” αναδύεται εν αναμονή της απόλαυσης, η “ανταποκρινόμενη επιθυμία” αναδύεται ως απάντηση στην απόλαυση.
Και τα δύο είναι φυσιολογικά και κανένα δεν είναι καλύτερο από το άλλο, μα είναι η ανταποκρινόμενη επιθυμία που συνδέεται με το καλό σεξ μακροπρόθεσμα.
Όχι το “πάθος”, όχι η “σπίθα”, αλλά η ευχαρίστηση, η εμπιστοσύνη και η αμοιβαιότητα. Αυτός είναι ο θεμελιώδης εμπειρικός λόγος για να επικεντρωθούμε στην ευχαρίστηση έναντι της σπίθας», σημειώνει.
Η ευχαρίστηση είναι αυτό που νιώθουμε μέσα σε πλαίσια. Η ευχαρίστηση αποτελεί το μέτρο της σεξουαλικής ευεξίας, δηλαδή του πόσο σας αρέσει το σεξ που κάνετε».
Τι είναι, όμως, η ευχαρίστηση;
«Η ευχαρίστηση είναι το απλούστερο πράγμα στον κόσμο, με την έννοια της δήλωσης του αν μια αίσθηση είναι καλή ή όχι.
Την επόμενη φορά που θα φάτε το αγαπημένο σας φαγητό, παρατηρήστε πώς είναι αυτή η ευχαρίστηση – η εμφάνιση του φαγητού, η υφή, το άρωμα και η γεύση του. Παρατηρήστε τι κάνει η ευχαρίστηση στο σώμα σας», γράφει η Emily Nagoski και εφιστά την προσοχή σημειώνοντας πως η ευχαρίστηση είναι απλή, αλλά όχι εύκολη.
«Μας έχουν πει ψέματα για τη φύση της ευχαρίστησης, όπως ακριβώς και για εκείνη της επιθυμίας. Μας έχουν πει πως η ευχαρίστηση έρχεται εύκολα, είναι προφανής κι αν αυτό δεν συμβαίνει τότε κάτι κάνουμε λάθος.
Για ορισμένους ανθρώπους το να νιώσουν ευχαρίστηση είναι πολύ περίπλοκο. Τόσο που αναρωτιούνται γιατί να ξεκινήσουν να την αναζητούν.
Μας λένε πως η ευχαρίστηση έρχεται αν μας αγγίξουν σε ορισμένα σημεία, με συγκεκριμένο τρόπο, από έναν ξεχωριστό άνθρωπο.
Κι αν αυτό δεν συμβαίνει κάθε φορά, τότε κάτι δεν πηγαίνει καλά με εμάς. Αυτά τα ψέματα τα βλέπουμε σε ταινίες, τα διαβάζουμε σε βιβλία, ακόμα και σε πορνό. Ένα μόνο άγγιγμα από το “ξεχωριστό άτομο” και όλα λύνονται. Ό,τι κι αν έχει συμβεί πριν διαγράφεται.
Αν η ευχαρίστηση λειτουργεί έτσι για εσάς, τότε είναι ok.
Για άλλους, όμως, η ευχαρίστηση έρχεται όταν μας αγγίξει το σωστό άτομο, τη σωστή στιγμή, στο σωστό σημείο, στο σωστό περιβάλλον και στη σωστή ψυχολογική κατάσταση. Με λίγα λόγια, είναι η αίσθηση στο σωστό πλαίσιο – όπου πλαίσιο βάλτε τις εξωτερικές συνθήκες, αλλά και την ψυχολογική σας κατάσταση».
Η ευχαρίστηση δεν είναι επιθυμία (αν και η επιθυμία μπορεί να γίνει ευχάριστη)
Η relationship expert στο κείμενό της εξηγεί το πώς οι δύο αυτές έννοιες (ευχαρίστηση και επιθυμία) διεγείρουν διαφορετικά σημεία στον εγκέφαλο.
«Η επιθυμία, στον εγκέφαλο, είναι ένα τεράστιο δίκτυο κυκλωμάτων που σχετίζονται με την ντοπαμίνη και μεσολαβούν στο πόσο παρακινούμεθα να επιδιώξουμε έναν στόχο. Η ευχαρίστηση είναι η ακινησία, η απόλαυση αυτού που συμβαίνει τη στιγμή. Η επιθυμία είναι η κίνηση προς τα εμπρός, η εξερεύνηση για τη δημιουργία κάτι που δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή.
Η ευχαρίστηση είναι η αντίληψη μιας αίσθησης. Η επιθυμία είναι το κίνητρο για την επίτευξη ενός στόχου.
Κατά μία έννοια, η ευχαρίστηση είναι η ικανοποίηση και η επιθυμία είναι, θα λέγαμε, η δυσαρέσκεια, διότι η ευχαρίστηση είναι η απόλαυση μιας εμπειρίας, ενώ η επιθυμία είναι κίνητρο για την επιδίωξη κάτι διαφορετικού».
Για να γίνει πιο κατανοητή μας παρακινεί να συγκρίνουμε την επιθυμία με το scrolling στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης:
«Σκεφτείτε το “θέλω” που συνεπάγεται η συνεχής, άχαρη κύλιση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ψάχνετε για κάτι που δεν μπορείτε να ονομάσετε, ίσως για την ανταμοιβή του ότι, επιτέλους, βρίσκετε κάτι που σας κάνει να νιώθετε καλά ή που επιβεβαιώνει ακόμη και τους χειρότερους φόβους σας. Θέλετε κάτι, δεν ξέρετε τι. Αλλά δεν το απολαμβάνετε, απλώς ακολουθείτε την παρόρμηση να συνεχίσετε να ψάχνετε. Επιθυμία χωρίς ευχαρίστηση.
Αυτό που μπορεί να σας μπερδεύει είναι το πώς νιώθετε. Η ευχαρίστηση, εξ ορισμού είναι κάτι θετικό. Νιώθουμε καλά. Η επιθυμία, από την άλλη, είναι -ας πούμε – ουδέτερη, διότι αυτό που την κάνει καλή ή κακή είναι το πλαίσιο γύρω της και το αποτέλεσμα.
Πιθανότατα οι άνθρωποι μπερδεύουν την επιθυμία με την ευχαρίστηση, επειδή καμιά φορά η πρώτη μας κάνει να νιώθουμε όμορφα.
Μόλις, όμως, καταλάβουμε πως η επιθυμία μπορεί να συνεπάγεται και αρνητικά συναισθήματα, τότε αντιλαμβανόμαστε πως δεν είναι έννοιες ταυτόσημες και γιατί η ευχαρίστηση είναι αυτή που έχει πραγματικά σημασία».
Πώς θα ξεχωρίσετε τη σεξουαλική επιθυμία
Στη συνέχεια, η ειδικός εξηγεί πώς μπορούμε να ξεχωρίσουμε την αυθόρμητη επιθυμία από την ευχαρίστηση και γιατί η δεύτερη είναι πιο σημαντική στη σχέση.
«Προσδοκία και λαχτάρα – αυτοί είναι τρόποι να βιώνει κάποιος την επιθυμία, που μπορεί να προκαλεί ευχάριστα συναισθήματα, ακόμη και εκστατικά.
Αλλά η προσμονή, η αναμονή και η λαχτάρα μπορεί επίσης να προκαλέσουν απογοήτευση η ενόχληση. Η επιθυμία μπορεί να είναι ελπίδα και αισιοδοξία, αλλά μπορεί επίσης να είναι άγχος και φόβος.
Το αν η επιθυμία προκαλεί θετικά συναισθήματα εξαρτάται από το πλαίσιο. Κάθε ευχαρίστηση εξαρτάται από το πλαίσιο.
Αν έχετε νιώσει την επιθυμία για κάτι, θυμηθείτε εκείνη τη στιγμή. Πιθανότατα, το αντικείμενο ή ο άνθρωπος που λαχταρούσατε έμοιαζε να βρίσκεται μέσα σε όρια. Είχατε τον έλεγχο του τι θέλατε και τι όχι. Ίσως η επιθυμία σας βασιζόταν σε μια υπόσχεση που έδωσε κάποιος και σας γέμισε προσμονή.
Η ευχάριστη εκδοχή της αυθόρμητης επιθυμίας είναι, νομίζω, ο λόγος για τον οποίο οι άνθρωποι μπερδεύονται σχετικά με τη διαφορά μεταξύ απόλαυσης και επιθυμίας και για τον οποίο μπορεί να είμαστε πεπεισμένοι ότι η “αυθόρμητη επιθυμία” είναι το καλό, σωστό, φυσιολογικό είδος επιθυμίας. Εξάλλου, ήταν “εύκολο” – ή τουλάχιστον, συνέβη από το πουθενά – και ήταν διασκεδαστικό.
Αλλά και η αυθόρμητη σεξουαλική επιθυμία μπορεί να γίνει δυσάρεστη. Ας υποθέσουμε ότι δεν μπορείτε να καταλάβετε πώς να έρθετε πιο κοντά στο αντικείμενο της επιθυμίας σας ή ότι το αντικείμενο της επιθυμίας σας είναι εντελώς απρόσιτο ή, ακόμα χειρότερα, σας απορρίπτει ενεργά, σας απομακρύνει. Σε αυτό το πλαίσιο, η συνεχιζόμενη επιθυμία μπορεί να μοιάζει με μια μορφή βασανιστηρίου.
Πολλοί άνθρωποι που παλεύουν να αφήσουν το “ιδανικό” της αυθόρμητης επιθυμίας ξέρουν πόσο απαίσιο είναι να θέλεις κάτι που δεν μπορείς να έχεις, γι’ αυτό είναι τόσο σημαντικό να υπενθυμίζουμε στον εαυτό μας ότι η ανταποκρινόμενη επιθυμία, όχι η αυθόρμητη επιθυμία, είναι αυτή που χαρακτηρίζει το καλό σεξ μακροπρόθεσμα.
Αν απολαμβάνετε το σεξ που κάνετε, το κάνετε ήδη σωστά και επιτρέπεται να σταματήσετε να προσπαθείτε να δημιουργήσετε αυθόρμητη επιθυμία, επειδή απλώς αυτό λένε τα βιβλία του περασμένου αιώνα ή τα άρθρα για τις σχέσεις».
Τι να κάνετε αν ανησυχείτε ακόμα για τις αυθόρμητες πράξεις στις ερωτικές σχέσεις σας
Αν θεωρείτε πως η αυθόρμητη επιθυμία είναι αυτό που λείπει από τη σχέση σας, η ειδικός έχει τη λύση.
«Μην ιδρώνετε για την επιθυμία. Αν ανησυχείτε για τη χαμηλή επιθυμία του συντρόφου σας, ρωτήστε τον αν ευχαριστιέται το σεξ μαζί σας. Αν ανησυχείτε για τη δική σας χαμηλή επιθυμία, μιλήστε στον σύντροφό σας για την απόλαυση που νιώθετε ή δεν νιώθετε.
Η επιθυμία μπορεί να είναι ένα διασκεδαστικό έξτρα μπόνους- είναι εξίσου σημαντική με τους ταυτόχρονους οργασμούς, δηλαδή ένα ωραίο κόλπο για εκείνη τη στιγμή, αλλά όχι και τόσο απαραίτητο για μια ικανοποιητική μακροχρόνια σεξουαλική ζωή.
Αν η ιδέα του να μιλάτε για το σεξ ή να κάνετε σχέδια γι’ αυτό σας φαίνεται “αφύσικη”, είμαι εδώ για να αναγνωρίσω την πραγματικότητα ότι το να μιλάτε για το σεξ μπορεί να ξεφουσκώσει την αυθόρμητη επιθυμία, αλλά και για να σας ζητήσω να σκεφτείτε την πιθανότητα ότι ο σχεδιασμός του σεξ μπορεί να είναι μέρος της απόλαυσης.
Το να μιλάτε για το σεξ είναι απολύτως φυσιολογικό και μεγάλο μέρος της ερωτικής σύνδεσης μεταξύ εσάς και του συντρόφου σας.
Με λίγα λόγια, συζητήστε τι σας αρέσει και τι όχι και θα δείτε πως τόσο η επιθυμία, όσο και η ευχαρίστηση θα αυξηθούν. Φανταστείτε έναν κόσμο όπου όλοι μας κάνουμε σεξ που μας αρέσει. Και οτιδήποτε δεν απολαμβάνουμε, απλά δεν το κάνουμε.
Όταν βάζουμε την ευχαρίστηση στο επίκεντρο του ορισμού μας για τη σεξουαλική ευημερία, το μέτριο σεξ ή το σεξ που δεν απολαμβάνουμε δεν τίθεται καν στο τραπέζι».
