Κάθε μέρα στις 18:00 οι Έλληνες ανoίγουν τις τηλεοράσεις τους και συντονίζονται σε μια εκπομπή που σε άλλη περίοδο μπορεί να είχαν χάσει. Όπως στα περισσότερα τελετουργικά, δεν υπάρχουν εκπλήξεις: κάθε φορά αντικρίζουν την ίδια σκηνή, δύο άνδρες, καθισμένοι αρκετά μέτρα μακριά, πίσω από ένα μακρύ τραπέζι σε ένα φωτεινό δωμάτιο.
Στη συνέχεια, η καθημερινή ενημέρωση του Υπουργείου Υγείας για τον κορωνοϊό ξεκινά με το Σωτήρη Τσιόδρα, έναν καθηγητή με εξειδίκευση στις μολυσματικές ασθένειες και σπουδές στο Harvard, που με χαρακτηριστική ηρεμία παρουσιάζει τα τελευταία γεγονότα και στοιχεία, κάνοντας που και που επίκληση στο συναίσθημα. Ο Νίκος Χαρδαλιάς, ο υφυπουργός Πολιτικής Προστασίας και Διαχείρισης Κρίσεων ακολουθεί πάντοτε, επικαλούμενος τη σοβαρότητα της κατάστασης με προειδοποιήσεις ότι οι Έλληνες «πρέπει να μείνουν στο σπίτι».
Ο βιβλιοφάγος καθηγητής και ο «δε δέχομαι ανοησίες» πρώην δήμαρχος είναι τα πρόσωπα που έχουν συσχετιστεί με την προσπάθεια της κυβέρνησης να περιορίσει τη διάδοση του Covid-19. Οι προσπάθειές τους για να διατηρήσουν τη χώρα ασφαλή από τον κορωνοϊό φαίνεται να αποδίδουν: σε πληθυσμό μόλις άνω των 11 εκατομμυρίων, υπήρξαν, μέχρι τη Δευτέρα τουλάχιστον, 2.145 επιβεβαιωμένα κρούσματα και 99 θάνατοι, πολύ χαμηλότερα από οπουδήποτε αλλού στην Ευρώπη. Η Ιταλία έχει καταγράψει μέχρι σήμερα 20.465 θανάτους.
Η Ελλάδα, κατά γενική ομολογία, αντιμετωπίζει μία «καλύτερη» κρίση από το αναμενόμενο. Ο Τσιόδρας επέτρεψε πρόσφατα στον εαυτό του να μιλήσει για «ισοπέδωση της καμπύλης», ακόμη και αν οι αρχές αποδέχονται ότι η προοπτική του Ορθόδοξου Πάσχα, στις 19 Απριλίου, είναι απίθανο να μην αποτελέσει πρόκληση. Παραδοσιακά, οι Έλληνες συρρέουν στα χωριά της επαρχίας από όπου κατάγονται για να τιμήσουν τη μεγαλύτερη γιορτή στο θρησκευτικό τους ημερολόγιό.
Δεν ήταν δεδομένη η ικανότητα της χώρας να αντιμετωπίσει μια έκτακτη ανάγκη για τη δημόσια υγεία με τέτοιες αναλογίες. Μετά από σχεδόν μια δεκαετία εμπλοκής στην κρίση του χρέους – χρόνια κατά τα οποία η οικονομία της συρρικνώθηκε κατά 26% – το σύστημα υγείας της Ελλάδας απέχει πολύ από την ανάκαμψη.
Τα κρατικά νοσοκομεία έφεραν το βάρος των περικοπών που απαιτήθηκαν σε αντάλλαγμα για τα δάνεια διάσωσης από τους διεθνείς δανειστές για να κρατήσουν το έθνος ζωντανό και εντός ευρωζώνης. Με την άφιξη της επιδημίας στην Ευρώπη, η κυβέρνηση αναγκάστηκε να παραδεχθεί, 18 μήνες από την έξοδο της χώρας από το τρίτο μνημόνιο ότι υπήρχαν μόνο 560 κρεβάτια στις μονάδες εντατικής θεραπείας. Ήταν μια αυστηρή πραγματικότητα που δεν άφησε περιθώρια για στρατηγικές μετριασμού, ή μελέτη τακτικών για την επίτευξη της λεγόμενης «ανοσίας της αγέλης».
Η Ελλάδα, όπως η Ιταλία, έχει επίσης ένα μεγάλο πληθυσμό ηλικιωμένων, με περίπου το ένα τέταρτο της ηλικίας συνταξιοδότησης. «Υπήρχαν πραγματικότητες, αδυναμίες, τις οποίες γνωρίζαμε πολύ καλά», δήλωσε ο δόκτωρ Ανδρέας Μέντης, επικεφαλής του Ελληνικού Ινστιτούτου Παστέρ. «Πριν από τη διάγνωση του πρώτου κρούσματος, είχαμε αρχίσει να εξετάζουμε ανθρώπους και να τους απομονώνουμε. Οι εισερχόμενες πτήσεις, ειδικά από την Κίνα, παρακολουθούνταν. Αργότερα, όταν άλλοι άρχισαν να επαναπατρίζονται από την Ισπανία, για παράδειγμα, σιγουρευόμασταν ότι βρίσκονταν σε καραντίνα σε ξενοδοχεία».
Ο Ανδρέας Μεντής είναι επικεφαλής της επιστημονικής επιτροπής που συμβουλεύει την κεντροδεξιά κυβέρνηση για τη θανατηφόρα ασθένεια. Αυτό που ολοένα και περισσότερο θεωρείται ως τυπική διαχείριση κρίσεων, ακόμη και από πολιτικούς εχθρούς, έχει αποδοθεί τόσο ως προτεραιότητα της επιστήμης έναντι της πολιτικής όσο και ως μια διαχειριστική προσέγγιση που επικεντρώνεται σε αυτό που ο 51χρονος πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, περιέγραψε ως «κατάσταση-ευαισθησία, συντονισμός, επίλυση και ταχύτητα».
Ο Άλεξ Πατέλης, o οικονομικός σύμβουλος οικονομικών του Μητσοτάκη, είπε: «Υπάρχουν προβλήματα που μπορείς να επιλύσεις μέσω ελιγμών και άλλα που απαιτούν αλήθεια και διαφάνεια. Ήταν πολύ σαφές ότι χρειαζόμασταν ειδικούς και χρειαζόταν να τους ακούσουμε. Ωστόσο, οι Έλληνες έχουν περάσει από κρίση, ξέρουν τι είναι. Νομίζω ότι αυτό τους βοήθησε να προσαρμοστούν και να είναι στωικοί».
Από την αρχή, η 25μελής επιτροπή πίεσε για την κοινωνικά αποδιοργανωτική επιλογή του lockdown, μια καταστροφική επιλογή για μια χώρα που μόλις είχε αρχίσει να εμφανίζει σημάδια οικονομικής αναζωογόνησης.
Στα τέλη Φεβρουαρίου, προτού η Ελλάδα καταγράψει τον πρώτο θάνατο, οι καρναβαλικές παρελάσεις ακυρώθηκαν. Στις 10 Μαρτίου, αρκετές εβδομάδες πριν από την υπόλοιπη Ευρώπη, τα σχολεία πήραν την εντολή να κλείσουν. Μέσα σε λίγες μέρες, έκλεισαν επίσης μπαρ, καφετέριες, εστιατόρια, νυχτερινά κέντρα, γυμναστήρια, εμπορικά κέντρα, κινηματογράφοι, καταστήματα λιανικής, μουσεία και αρχαιολογικοί χώροι.
Τραυματικές σκηνές στην Ιταλία, στην απέναντι πλευρά της Αδριατικής, σόκαραν τους Έλληνες όσο και οποιονδήποτε άλλο και τονίστηκαν από τον Τσιόδρα και τον Χαρδαλιά καθώς προσπάθησαν να περάσουν στα σπίτια το μήνυμα των κινδύνων που ενέχει η ασθένεια.
Τα μέτρα δεν έγιναν αμέσως αποδεκτά και σε γρήγορη διαδοχή η κυβέρνηση αναγκάστηκε να κλείσει παραλίες και χιονοδρομικά κέντρα, να απαγορεύσει δημόσιες συγκεντρώσεις άνω των 10 ατόμων, να απαγορεύσει τα ταξίδια στα νησιά σε όλους εκτός από τους μόνιμους κατοίκους και να κυριαρχήσει επί της επιδραστικής Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, της οποίας οι κληρικοί αρνήθηκαν να εγκαταλείψουν τις υπηρεσίες τους και την τελετή της Ιεράς Κοινωνίας. Διακόπηκαν επίσης οι αεροπορικές συνδέσεις με τις χώρες που πλήττονταν περισσότερο.
Ωστόσο, η πανδημία υπήρξε επίσης καταλύτης για μια διοίκηση που εξελέγη στην εξουσία τον περασμένο Ιούλιο σε μια ατζέντα μεταρρύθμισης και καθώς η Ελλάδα μπήκε στο κλείδωμα, η κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι εκμεταλλεύεται την κρίση για να πραγματοποιήσει καθυστερημένες ψηφιακές μεταρρυθμίσεις που στοχεύουν τόσο στην προστασία της υγείας των πολιτών όσο και στον εκσυγχρονισμό του κράτους.
«Όταν ξέσπασε η πανδημία, κυριάρχησε η ανάγκη απλούστευσης των κυβερνητικών διαδικασιών», δήλωσε ο Υπουργός ψηφιακής διακυβέρνησης της Ελλάδας, Κυριάκος Πιερρακάκης. «Ένα από τα πρώτα πράγματα που κάναμε για να περιορίσουμε τα κίνητρα για να βγει από το σπίτι του ο κόσμος ήταν να τον διευκολύνουμε να λαμβάνει συνταγές φαρμάκων στο τηλέφωνό του. Αυτό, από μόνο του, έσωσε 250.000 πολίτες από το να πραγματοποιήσουν επισκέψεις στο γιατρό εντός 20 ημερών. Βοήθησε δραματικά στη μείωση του αριθμού των ανθρώπων που βγαίνουν από το σπίτι τους, κάτι που μπορεί να είναι μόνο καλό.»
Έγγραφα που κάποτε απαιτούσαν παρουσία σε κυβερνητικά γραφεία και αντιμετώπιζαν μια λαβυρινθώδη γραφειοκρατία διατίθενται στο Διαδίκτυο, γλιτώνοντας επίσης χιλιάδες μετακινήσεις καθημερινά. «Αλλάζοντας τη φύση της αλληλεπίδρασης των πολιτών με το κράτος, ελπίζουμε ότι τελικά θα ανακτηθεί και θα διευρυνθεί η εμπιστοσύνη του κοινού στους θεσμούς», δήλωσε ο Πιερρακάκης.
Εντωμεταξύ, η Ελλάδα κατάφερε να διπλασιάσει σχεδόν τον αριθμό των ΜΕΘ. Όμως, οι γιατροί λένε ότι τα διαγνωστικά τεστ, που είναι περιορισμένα με σπάνια εξαίρεση τα νοσοκομεία, θα χρειαστεί να διανεμηθούν καλύτερα για να επικρατήσει η εμπιστοσύνη. Με δύο στρατόπεδα προσφύγων σε καραντίνα μετά από θετικά στον κορωνοϊό διαγνωστικά τεστ, επικρατεί μεγάλη ανησυχία για τις εγκαταστάσεις που περιγράφονται ως «ωρολογιακές βόμβες υγείας» από την κυβέρνηση.
Το κόστος για μια οικονομία που εξαρτάται τόσο από τον τουρισμό είναι ήδη υψηλό – και αυτό ίσχυε πριν ακόμα εξεταστεί η χρηματοδότηση έκτακτης ανάγκης ύψους 14,5 δισεκατομμυρίων ευρώ σε κρατικά οφέλη και φορολογικές αναβολές. Προς το παρόν, ωστόσο, η κυβέρνηση βρίσκεται στην επικαιρότητα δεχόμενη απρόσμενους επαίνους για την προαναφερθείσα «ισοπέδωση» της καμπύλης.
«Αν το πετύχουμε αυτό, αν δείξουμε ότι είμαστε ικανοί και μπορούμε να ανταποκριθούμε με επιτυχία, τα υπόλοιπα θα έρθουν», δήλωσε ο Πατέλης, προσθέτοντας ότι ο στόχος της Αθήνας ήταν να ανακτήσει μέρος της αξιοπιστίας που είχε καταστραφεί κατά τη διάρκεια των προηγούμενων ετών. «Όσο πιο γρήγορα αντιμετωπίσεις μια κρίση στην υγεία, τόσο μεγαλύτερο είναι το βραχυπρόθεσμο οικονομικό κόστος, αλλά τόσο μεγαλύτερα είναι επίσης και τα μακροπρόθεσμα οφέλη».
