Όταν η γιαπωνέζα δημοσιογράφος Shiori Ito αποφάσισε να μιλήσει για την ιστορία βιασμού της, ήξερε ότι θα το έκανε μπροστά σε μια κοινωνία που προτιμά τη σιωπή.
«Φοβάμαι… αλλά το μόνο που θέλω να κάνω είναι να μιλήσω για την αλήθεια», λέει η ίδια, στην εναρκτήρια σκηνή του ντοκιμαντέρ Black Box Diaries, που είναι υποψήφιο για Όσκαρ.
Η Shiori έγινε το πρόσωπο του ιαπωνικού κινήματος MeToo αφού κατηγόρησε έναν διακεκριμένο δημοσιογράφο, τον Noriyuki Yamaguchi, για βιασμό. Εκείνος αρνείται τις κατηγορίες.
Το αναγνωρισμένο σκηνοθετικό της ντεμπούτο, βασισμένο στα ομώνυμα απομνημονεύματά της, είναι μια εξιστόρηση της προσπάθειάς της για δικαιοσύνη, αφού οι αρχές δεν βρήκαν επαρκή στοιχεία για να ασκήσουν ποινικές διώξεις.
Υπάρχει, όμως, μια χώρα όπου το ντοκιμαντέρ δεν έχει ακόμη προβληθεί: Στην Ιαπωνία – όπου έχει προκαλέσει τεράστιες αντιδράσεις.
Οι πρώην δικηγόροι της Shiori την έχουν κατηγορήσει ότι συμπεριέλαβε ηχητικό και βιντεοσκοπημένο υλικό που δεν είχε την άδεια να χρησιμοποιήσει, γεγονός που, όπως υποστηρίζουν, παραβίασε την εμπιστοσύνη και έθεσε σε κίνδυνο τις πηγές της. Η ίδια υπερασπίζεται αυτό που έκανε ως απαραίτητο για το «δημόσιο καλό».
Η ιστορία της δημοσιογράφου και η ανατροπή στο δικαστήριο
Πρόκειται για μια εκπληκτική τροπή σε μια ιστορία που συγκλόνισε την Ιαπωνία όταν ήρθε για πρώτη φορά στο φως. Τότε 28 ετών, η Shiori είχε επιλέξει να αγνοήσει το αίτημα της οικογένειάς της να παραμείνει σιωπηλή σχετικά με τον βιασμό της
. Και αφού η δημόσια καταγγελία της δεν οδήγησε σε ποινική δίωξη, κατέθεσε αστική αγωγή κατά του κ. Yamaguchi – και κέρδισε 30.000 δολάρια (28,908.70 €) ως αποζημίωση.
Η Shiori δήλωσε στο BBC ότι η δημιουργία της ταινίας περιελάμβανε την «αναβίωση του τραύματός της».
«Μου πήρε τέσσερα χρόνια, για να γυρίσω την ταινία, επειδή, συναισθηματικά, πάλευα».
Ήταν ασκούμενη στο πρακτορείο ειδήσεων Reuters το 2015, όταν ισχυρίζεται ότι ο κ. Yamaguchi την κάλεσε να συζητήσουν μια ευκαιρία εργασίας. Εκείνη την εποχή ήταν επικεφαλής του γραφείου στην Ουάσινγκτον για μια μεγάλη ιαπωνική εταιρεία μέσων ενημέρωσης, το Tokyo Broadcasting System.
Η Shiori ισχυρίζεται ότι βιάστηκε έπειτα από ένα δείπνο στο Τόκιο με τον κ. Yamaguchi, ο οποίος αρνείται εξ αρχής τους ισχυρισμούς.
Το υλικό από κάμερες κλειστού κυκλώματος παρακολούθησης που δείχνει τη Shiori, που έχει καταναλώσει αλκοόλ, να σύρεται από ένα ταξί και να μπαίνει σε ένα ξενοδοχείο αποτελεί μέρος των 400 και πλέον ωρών υλικού που έχει επεξεργαστεί για το ντοκιμαντέρ.
Η Shiori, η οποία σκηνοθέτησε και έγραψε το Black Box Diaries, περιγράφει τη διαδικασία μοντάζ ως «πραγματικά δύσκολη».
«Ήταν σαν σκληροπυρηνική θεραπεία έκθεσης», λέει.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Η ρήξη με τους δικηγόρους της
Αλλά όταν η ταινία κυκλοφόρησε, το υλικό από τις κάμερες κλειστού κυκλώματος που περιλαμβάνεται στο ντοκιμαντέρ έγινε πηγή τριβής μεταξύ της σκηνοθέτιδας και της ομάδας δικηγόρων που τη βοήθησαν στην υπόθεση.
Οι δικηγόροι δήλωσαν ότι η χρήση του υλικού από τις κάμερες κλειστού κυκλώματος ήταν μη εξουσιοδοτημένη – και ότι η Shiori είχε παραβιάσει τη δέσμευση να μην το χρησιμοποιήσει εκτός δικαστικής διαδικασίας.
Την περασμένη εβδομάδα, οι πρώην δικηγόροι της – με επικεφαλής τη Yoko Nishihiro – παραχώρησαν συνέντευξη Τύπου, στην οποία ανέφερε ότι η χρήση του υλικού από τη Shiori δημιουργεί προκλήσεις για άλλες υποθέσεις σεξουαλικών επιθέσεων.
«Εάν γίνει γνωστό το γεγονός ότι τα στοιχεία της δίκης έχουν δημοσιοποιηθεί, δεν θα μπορέσουμε να επιτύχουμε συνεργασία σε μελλοντικές υποθέσεις», δήλωσε η κ. Nishihiro.
Ισχυρίστηκε, επίσης, ότι η Shiori χρησιμοποίησε μη εξουσιοδοτημένες ηχογραφήσεις στην ταινία, τις οποίες η δικηγόρος ανακάλυψε μόνο μετά την προβολή της ταινίας τον περασμένο Ιούλιο.
Το ντοκιμαντέρ περιελάμβανε ηχητικό υλικό από έναν αστυνομικό- ντετέκτιβ που τελικά ενήργησε ως πληροφοριοδότης σε σχέση με τη διαδικασία της έρευνας, καθώς και βίντεο από έναν οδηγό ταξί που είχε δώσει μαρτυρία για τη νύχτα του υποτιθέμενου βιασμού.
Τόσο ο ντετέκτιβ όσο και ο οδηγός ταξί, υποστήριξαν οι δικηγόροι, ήταν αναγνωρίσιμοι στην ταινία – και κανένας από τους δύο δεν είχε δώσει τη συγκατάθεσή του για να παρουσιαστούν.
«Προσπαθούσα τόσο σκληρά να την προστατέψω για οκτώμισι χρόνια και νιώθω σαν να έχω διαλυθεί εντελώς», δήλωσε η κ. Nishihiro.
«Θέλω να δώσει εξηγήσεις και να λογοδοτήσει».
Η Shiori έχει αναγνωρίσει ότι δεν είχε την άδεια του ξενοδοχείου για να χρησιμοποιήσει το υλικό από τις κάμερες ασφαλείας, αλλά υποστήριξε ότι παρείχε «τη μόνη οπτική απόδειξη» της νύχτας που ισχυρίζεται ότι δέχθηκε σεξουαλική επίθεση.
Είπε ότι η συμπερίληψη του ήχου του αστυνομικού ντετέκτιβ ήταν απαραίτητη λόγω «της συγκάλυψης της έρευνας» και επέμεινε ότι δημοσιοποίησε το βίντεο «για το δημόσιο καλό».
«Στεκόμαστε σε διαφορετικές απόψεις», δήλωσε η ίδια, αναφερόμενη στην κόντρα της με τους πρώην δικηγόρους της.
«Για μένα, γίνεται για το δημόσιο καλό. Αυτοί πιστεύουν ότι δεν πρέπει να παραβιάζουμε κανέναν κανόνα».
Δεν έχει δοθεί καμία επίσημη εξήγηση για τον λόγο που η ταινία δεν έχει ακόμη διανεμηθεί στην Ιαπωνία. Σύμφωνα με τη Shiori, «η Ιαπωνία δεν είναι ακόμη έτοιμη να μιλήσει».
Ωστόσο, παραμένει ασαφές κατά πόσο η έλλειψη διανομής μπορεί να οφείλεται και σε νομικά εμπόδια.
Στην πιο πρόσφατη δήλωσή της την περασμένη εβδομάδα, η Shiori ζήτησε συγγνώμη και δήλωσε ότι θα ξαναμοντάρει μέρη του ντοκιμαντέρ για να διασφαλίσει ότι δεν θα μπορούν να αναγνωριστούν τα άτομα. Σημείωσε, επίσης, ότι μια διορθωμένη έκδοση θα προβληθεί σε μεταγενέστερο στάδιο.
«Υπάρχουν στιγμές που εύχομαι να μην χρειαζόταν να βάλω στο ντοκιμαντέρ. Υπάρχουν στιγμές για τις οποίες δεν είμαι περήφανη – αλλά ήθελα να τα βάλω όλα και να δείξω ότι είμαστε επίσης άνθρωποι», δήλωσε στο BBC.
«Κανείς δεν είναι τέλειος».
Oscar-tipped Japanese MeToo film not shown in Japanhttps://t.co/8pZBq1bNwt
— Draconic Intel 🇺🇦🇨🇳🇺🇲🇬🇧🇪🇺 #FBPE (@DraconicIntel) February 28, 2025
Οι αντιδράσεις από την κοινωνία της Ιαπωνίας και οι επιθέσεις που δέχτηκε
Στα εννέα χρόνια που πέρασαν από τη σεξουαλική επίθεση που υπέστει, ο αγώνας της Shiori ενάντια στο σύστημα δικαιοσύνης της Ιαπωνίας έχει αναφερθεί αρκετά στα μέσα ενημέρωσης – και είναι κάτι που, όπως λέει, ήθελε να περιγράψει λεπτομερώς στο ντοκιμαντέρ της.
Αντιμετώπισε ένα κύμα αντιδράσεων όταν βγήκε στη δημοσιότητα το 2017, δεχόμενη μηνύματα μίσους και διαδικτυακή κακοποίηση.
«Οι άνθρωποι μου έλεγαν ότι δεν κλαις αρκετά… δεν φοράς σωστά ρούχα… είσαι πολύ δυνατή».
Κάποιοι επέκριναν τον τρόπο με τον οποίο ήταν ντυμένη στη συνέντευξη Τύπου όπου κατηγόρησε για πρώτη φορά τον Yamaguchi – είπαν ότι το πουκάμισό της είχε κουμπώσει πολύ χαμηλά. Η Shiori είπε ότι έφυγε από την Ιαπωνία για μερικούς μήνες, φοβούμενη για την ασφάλειά της.
Η αποδοχή από το παγκόσμιο κοινό και τα Όσκαρ
Ο τίτλος του Black Box Diaries, προέρχεται από κάτι που της είπε ένας εισαγγελέας. Ισχυρίστηκε ότι τα στοιχεία στην υπόθεσή της ήταν ανεπαρκή και ότι τα γεγονότα εκείνης της νύχτας θα παρέμεναν άγνωστα. «Επειδή ήταν σε ένα “μαύρο κουτί”, δεν θα μάθουμε ποτέ τι πραγματικά συνέβη», είπε.
Αλλά το «μαύρο κουτί» είναι επίσης η μεταφορά της Itō για το πώς η σεξουαλική επίθεση κρύβεται και αγνοείται από την ιαπωνική κοινωνία. Σύμφωνα με έρευνα του Υπουργικού Συμβουλίου του 2014, την οποία η Itō επικαλείται στην ταινία της, μόνο το 4,3% των Ιαπώνων θυμάτων βιασμού κάνουν καταγγελία στην αστυνομία.
Το ντοκιμαντέρ έχει κερδίσει τις εντυπώσεις σε όλο τον κόσμο από την πρεμιέρα του στο περσινό Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Sundance, κερδίζοντας πρόσφατα μια υποψηφιότητα για Όσκαρ καλύτερου ντοκιμαντέρ, αλλά και βραβείο Bafta στην αντίστοιχη κατηγορία.
Το #metoo στην Ιαπωνία μετά την καταγγελία της
Την υπόθεση της Shiori ακολούθησαν και άλλες υποθέσεις υψηλού προφίλ. Το 2023, η πρώην στρατιώτης Rina Gonoi δημοσιοποίησε επίσης την ιστορία της, κατηγορώντας τρεις πρώην στρατιώτες ότι την κακοποίησαν σεξουαλικά. Αυτή ήταν η χρονιά που η Ιαπωνία ψήφισε νόμους-ορόσημο για τον επαναπροσδιορισμό του βιασμού από «βίαιη σεξουαλική επαφή» σε «μη συναινετική σεξουαλική επαφή» και αύξησε την ηλικία συναίνεσης από τα 13 στα 16 έτη.
Η Gonoi κέρδισε τελικά την υπόθεσή της, αλλά η Shiori λέει ότι είναι απόδειξη ότι το να μιλάς ενάντια στη σεξουαλική βία έχει τίμημα, προσθέτοντας: «Αξίζει τον κόπο να το περάσεις αυτό ως επιζών που αναζητά δικαιοσύνη; Δεν θα έπρεπε να είναι έτσι. Πρέπει να θυσιάσεις πολλά».
Προς το παρόν δεν είναι σαφές αν η ταινία της θα προβληθεί ποτέ στην Ιαπωνία, αλλά η ίδια λέει ότι η επιστροφή της στην πατρίδα θα ήταν το απόλυτο βραβείο της.
«Αυτό είναι το ερωτικό μου γράμμα στην Ιαπωνία. Εύχομαι πραγματικά μια μέρα να μπορέσω να προβάλω την ταινία μου και να τη δει και η οικογένειά μου», πρόσθεσε.
«Αυτό είναι που πραγματικά ελπίζω… περισσότερο από το να κερδίσω ένα Όσκαρ».
