Κάτω από ένα δέντρο και ανάμεσα σε πολυσύχναστους δρόμους κρύβεται η Bibi Nazdana, κρατώντας στα χέρια της τα χαρτιά του διαζυγίου που της χορηγήθηκαν, έπειτα από δίχρονη μάχη στα δικαστήρια, για να σώσει τον εαυτό της από έναν γάμο που την εξανάγκασαν να κάνει ως παιδί.
Είναι τα ίδια έγγραφα που ένα δικαστήριο των Ταλιμπάν ακύρωσε, λίγα χρόνια μετά.
Το διαζύγιο της Nazdana είναι μία από τις δεκάδες χιλιάδες δικαστικές αποφάσεις που ανακλήθηκαν από τότε που οι Ταλιμπάν ανέλαβαν τον έλεγχο της χώρας πριν από τρία χρόνια στο Αφγανιστάν.
Χρειάστηκαν μόλις 10 ημέρες από την εισβολή τους στην πρωτεύουσα, για να ζητήσει ο άνδρας, στον οποίο είχαν υποσχεθεί την Bibi όταν ήταν επτά ετών, από τα δικαστήρια να ανατρέψουν την απόφαση διαζυγίου για την οποία είχε αγωνιστεί τόσο σκληρά.
Ο Hekmatullah, o πρώην άντρας της, είχε αρχικά εμφανιστεί για να απαιτήσει το κορίτσι ως σύζυγό του όταν η Ναζντάνα ήταν 15 ετών. Είχαν περάσει οκτώ χρόνια από τότε που ο πατέρας της είχε συμφωνήσει σε αυτό που είναι γνωστό ως «κακός γάμος», ο οποίος επιδιώκει να μετατρέψει έναν οικογενειακό «εχθρό» σε «φίλο».
Το κορίτσι αμέσως απευθύνθηκε στο δικαστήριο -που τότε λειτουργούσε υπό την υποστηριζόμενη από τις ΗΠΑ αφγανική κυβέρνηση- για διαζύγιο, λέγοντάς τους επανειλημμένα ότι δεν μπορούσε να παντρευτεί τον αγρότη, ο οποίος σήμερα είναι 20 ετών. Χρειάστηκαν δύο χρόνια, αλλά τελικά εκδόθηκε απόφαση υπέρ της: «Το δικαστήριο με συνεχάρη και μου είπε: “Τώρα είσαι χωρισμένη και ελεύθερη να παντρευτείς όποιον θέλεις”».
Αλλά αφού ο Hekmatullah άσκησε έφεση κατά της απόφασης το 2021, η Nazdana έμαθε ότι δεν θα της επιτρεπόταν να υπερασπιστεί την υπόθεσή της αυτοπροσώπως.
«Στο δικαστήριο, οι Ταλιμπάν μου είπαν ότι δεν έπρεπε να επιστρέψω στο δικαστήριο επειδή ήταν ενάντια στη Σαρία. Είπαν ότι ο αδελφός μου θα έπρεπε να με εκπροσωπήσει αντ’ αυτού», λέει η Nazdana στο BBC.
«Μας είπαν ότι αν δεν συμμορφωθούμε», συμπληρώνει ο Shams, ο 28χρονος αδελφός της Nazdana, «θα παρέδιδαν την αδελφή μου σε αυτόν (τον Hekmatullah) με τη βία».
Ο πρώην σύζυγός της, και προσφάτως εγγεγραμμένο μέλος των Ταλιμπάν, κέρδισε την υπόθεση. Οι προσπάθειες του Shams να εξηγήσει στο δικαστήριο της επαρχίας Ουρουζγκάν, όπου γεννήθηκαν, ότι η ζωή της θα κινδύνευε, έπεσαν στο κενό. Τα αδέλφια αποφάσισαν ότι δεν τους είχε απομείνει άλλη επιλογή από το να φύγουν.
A child bride won the right to divorce – now the Taliban say it doesn’t count https://t.co/aglxlnHN2z
— BBC News (World) (@BBCWorld) September 29, 2024
Όταν οι Ταλιμπάν επέστρεψαν στην εξουσία πριν από τρία χρόνια, υποσχέθηκαν να καταργήσουν τη διαφθορά του παρελθόντος και να αποδώσουν δικαιοσύνη σύμφωνα με τη Σαρία, μια αυστηρή εκδοχή του ισλαμικού νόμου.
Από τότε, οι Ταλιμπάν ισχυρίζονται ότι έχουν εξετάσει περίπου 355.000 υποθέσεις. Οι περισσότερες ήταν ποινικές υποθέσεις – εκτιμάται ότι το 40% είναι διαφορές για γη και ένα επιπλέον 30% είναι οικογενειακά ζητήματα, συμπεριλαμβανομένων διαζυγίων, όπως αυτό της Nazdana.
Ο Abdulwahid Haqani – υπεύθυνος για τα μέσα ενημέρωσης του Ανώτατου Δικαστηρίου του Αφγανιστάν – επιβεβαιώνει την απόφαση υπέρ του Hekmatullah, λέγοντας ότι δεν ήταν έγκυρη. «Η απόφαση της προηγούμενης διεφθαρμένης διοίκησης να ακυρώσει τον γάμο του Hekmatullah και της Nazdana ήταν αντίθετη με τη Σαρία και τους κανόνες του γάμου», εξηγεί στο μέσο.
Όμως οι υποσχέσεις για μεταρρύθμιση του συστήματος δικαιοσύνης έχουν προχωρήσει περισσότερο από την απλή επαναφορά διακανονισμένων υποθέσεων.
Οι Ταλιμπάν έχουν επίσης απομακρύνει συστηματικά όλους τους δικαστές – άνδρες και γυναίκες – και τους έχουν αντικαταστήσει με άτομα που υποστηρίζουν τις σκληροπυρηνικές απόψεις τους.
Οι γυναίκες δεν μπορούν να συμμετάσχουν στο δικαστικό σύστημα – Κρίθηκαν ακατάλληλες
«Οι γυναίκες δεν έχουν τα προσόντα ή δεν είναι ικανές να δικάσουν, επειδή σύμφωνα με τις αρχές της Σαρία μας η δικαστική εργασία απαιτεί ανθρώπους με υψηλή νοημοσύνη», λέει ο Abdulrahim Rashid, διευθυντής εξωτερικών σχέσεων και επικοινωνίας στο Ανώτατο Δικαστήριο των Ταλιμπάν.
Για τις γυναίκες που εργάστηκαν στο σύστημα, η απώλεια είναι έντονα αισθητή – και όχι μόνο για τις ίδιες.
Η πρώην δικαστής του Ανώτατου Δικαστηρίου Fawzia Amini – η οποία εγκατέλειψε τη χώρα μετά την επιστροφή των Ταλιμπάν – λέει στο BBC ότι δεν υπάρχει μεγάλη ελπίδα να βελτιωθεί η προστασία των γυναικών βάσει του νόμου, εάν δεν υπάρχουν γυναίκες στα δικαστήρια.
«Παίξαμε σημαντικό ρόλο», λέει. «Για παράδειγμα, ο νόμος για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών το 2009 ήταν ένα από τα επιτεύγματά μας. Εργαστήκαμε επίσης για τη ρύθμιση των καταφυγίων για γυναίκες, την κηδεμονία ορφανών και τον νόμο κατά της εμπορίας ανθρώπων, μεταξύ άλλων.
Εάν μια γυναίκα χωρίσει τον σύζυγό της και τα δικαστικά έγγραφα είναι διαθέσιμα ως αποδεικτικά στοιχεία, τότε αυτό είναι οριστικό. Οι νομικές αποφάσεις δεν μπορούν να αλλάξουν επειδή αλλάζει ένα καθεστώς», είπε η κ. Amini.
«Ο αστικός μας κώδικας είναι πάνω από μισό αιώνα παλιός», προσθέτει. «Εφαρμόζεται από την εποχή ακόμη και πριν από την ίδρυση των Ταλιμπάν. Όλοι οι αστικοί και ποινικοί κώδικες, συμπεριλαμβανομένων εκείνων για το διαζύγιο, έχουν προσαρμοστεί από το Κοράνι».
Ωστόσο, οι Ταλιμπάν ισχυρίζονται ότι οι πρώην κυβερνήτες του Αφγανιστάν, που εφάρμοσαν αυτούς τους νόμους, απλώς δεν ήταν αρκετά ισλαμιστές. Αντ’ αυτού, βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στο θρησκευτικό δίκαιο Hanafi Fiqh (νομολογία), το οποίο χρονολογείται από τον 8ο αιώνα.
Τα προηγούμενα δικαστήρια έπαιρναν αποφάσεις με βάση έναν ποινικό και αστικό κώδικα. Τώρα όμως όλες οι αποφάσεις βασίζονται στη Σαρία [ισλαμικό δίκαιο].
«Έχω μια ερώτηση για τους Ταλιμπάν. Οι γονείς τους παντρεύτηκαν με βάση αυτούς τους νόμους ή με βάση τους νόμους που θα γράψουν οι γιοι τους;», αναρωτιέται η κ. Amini.
Κάτω από το δέντρο ανάμεσα σε δύο δρόμους σε μια γειτονική χώρα, της οποίας το όνομα δεν μπορεί να δημοσιευτεί, τίποτα από όλα αυτά δεν παρηγορεί τη Nazdana. Είναι μόλις 20 ετών και εδώ και ένα χρόνο κρατά τα χαρτιά του διαζυγίου και ελπίζει κάποιος να τη βοηθήσει.
«Έχω χτυπήσει πολλές πόρτες ζητώντας βοήθεια, συμπεριλαμβανομένου του ΟΗΕ, αλλά κανείς δεν άκουσε τη φωνή μου», λέει. «Πού είναι η υποστήριξη; Δεν μου αξίζει η ελευθερία ως γυναίκα;».
