Από την Αμάντα Μιχαλοπούλου
Δεν θα σταματούσα να διαβάζω βιβλία που έχουν γραφτεί υπό το κράτος του μισογυνισμού – και αυτό θα συμβούλευα και τις νεότερες αναγνώστριες. Ο δρόμος για την αποδόμηση της πατριαρχίας είναι να την παίζεις στα δάχτυλα, σαν να περιεργάζεσαι ένα περίστροφο για να καταλάβεις πώς φτιάχτηκε. Γι’ αυτό θα ξαναδιάβαζα το Παλιοκόριτσο του Λιόσα: ένα εξαιρετικό μυθιστόρημα που δείχνει, μεταξύ άλλων, γιατί ο αφηγητής φοβάται μια αντισυμβατική γυναίκα, γιατί τη θεωρεί «παλιοκόριτσο».
Νόρμαν Μέιλερ δεν θα διάβαζα, όχι επειδή μαχαίρωσε τη γυναίκα του, αλλά επειδή έγραψε κακή λογοτεχνία, όπως και ο Μπάροουζ (που πυροβόλησε και σκότωσε τη δική του γυναίκα). Αν ήταν καλοί συγγραφείς, θα τους διάβαζα, όπως διαβάζω και τον Σελίν, που ήταν ναζιστής. Για παράδειγμα, ο Χέμινγουεϊ μου αρέσει πολύ, όπως και ο Θανάσης Βαλτινός, που είναι ίσως το ελληνικό του αντίστοιχο. Διαφωνώ συχνά με τον τρόπο που παρουσιάζουν τις γυναίκες στα βιβλία τους, αλλά είναι σπουδαίοι συγγραφείς. Στην εποχή τους οι άνδρες πίστευαν ότι μια γυναίκα που κυκλοφορούσε με βαθύ ντεκολτέ ήταν ερωτική λεία, ότι ο ερωτισμός και η ζωτικότητά της απευθύνονταν ευθέως σε όλους τους άνδρες. Μερικές φορές μπουκώνω: σκέφτομαι πως στην εφηβεία μου φορούσα ζιβάγκο επειδή δεν άντεχα την ερμηνεία του ανδρικού βλέμματος. Χαίρομαι που τα σημερινά κορίτσια κυκλοφορούν όπως θέλουν. Χάρη στη δική τους χειραφέτηση ξεκούμπωσα κι εγώ τα κουμπιά μου.
Για το μέλλον ονειρεύομαι μια λογοτεχνία στην οποία οι γυναίκες δεν θα διστάζουν να γράψουν π.χ. για την αυτοϊκανοποίηση, όπως ο Ροθ στη Νόσο του Πόρτνοϊ- με το ίδιο πάθος, την ίδια αγάπη για τη γλώσσα, την ίδια ανάγκη πειραματισμού με το σώμα. Ονειρεύομαι γυναίκες συγγραφείς που θα πουν «ο Φλομπέρ είμαι εγώ», με το ίδιο θάρρος που ο Φλομπέρ είπε «η Μαντάμ Μποβαρί είμαι εγώ». Κυρίως ονειρεύομαι καλή, ερμαφρόδιτη λογοτεχνία στο δρόμο που άνοιξε η Βιρτζίνια Γουλφ με το Ορλάντο της.
