Η σημασία της ψυχικής υγείας των γυναικών, το κυνήγι της ευεξίας και της ποιότητας ζωής και η θέση των γυναικών στον χώρο του θεάματος ήταν μερικά από τα θέματα που παρουσιάστηκαν στο 5o Marie Claire Power Trip, που διεξήχθη την Τρίτη, 30 Μαΐου στο Cape Sounio.
Γυναίκες από τον χώρο της υγείας, της ευεξίας, του wellness, της ψυχολογίας, του αθλητισμού και των τεχνών έδωσαν το παρών στην εκδήλωση που εστίασε, επίσης, στο σπάσιμο των στερεοτύπων, τις επιπτώσεις της χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, καθώς και το εργασιακό burnout, αλλά και την επιθυμία των γυναικών να ευχαριστούμε τους πάντες.
Για τα τελευταία θέματα ανέπτυξαν τις απόψεις τους, η Μυρτώ Λεγάκη, Mindful Leadership, Εxecutive Resilience & Wellbeing expert, ιδρύτρια του One Breath Mindfulness Center, η Αγγελική Κοσμοπούλου, Senior Philanthropy executive, storytelling coach, ιδρύτρια του Story Mentor, συγγραφέα, και η Ελισάβετ Κάλμπαρη, νευροψυχολόγος, Executive Neuroleadership & HCP trainer, ιδρύτρια της Self Balance. Τη συζήτηση συντόνισε η Μιρέλα Διαλετή, αρχισυντάκτρια του womanlandia.com.
Αφού αναφέρθηκε σε αληθινές μαρτυρίες γυναικών, οι οποίες αντιλήφθηκαν η κάθε μία με διαφορετικό τρόπο πως υπέφεραν από burn out, η Μιρέλα Διαλετή, παρουσίασε ορισμένα στοιχεία γύρω από το burn out και το πώς αφορά περισσότερο τις γυναίκες και έδωσε τον λόγο στην κα. Κάλμπαρη, που με τη σειρά της παρουσίασε τα κλινικά συμπτώματα του burn out.
Πώς αναγνωρίζουμε το burn out
«Το burn out το συζητάμε πολύ. Είναι σύνδρομο, επειδή έχει χαρακτηριστικά που αφορούν πλέον το ιατρικό κομμάτι και όχι μόνο το ψυχικό ή τη σκέψη. Τα σημάδια, λοιπόν, είναι ότι ξεκινάς να κάνεις κάποια πράγματα με μια υπέρμετρη αισιοδοξία, νομίζοντας ότι μπορείς να τα καταφέρεις όλα, μπαίνεις σε αυτόν τον χώρο με όρεξη, αρχίζεις και δίνεις όλο σου το είναι, πιστεύεις ότι τα καταφέρνεις και ξεκινάς μόνο να δίνεις. Κάποια στιγμή συνειδητοποιείς ότι όλα τα άλλα είναι μάταια. Ότι δεν υπάρχει λόγος να ανησυχείς για άλλα πράγματα, οπότε μεταθέτεις τα προβλήματα τα καθημερινά, αλλά και τις ανάγκες σου τις καθημερινές. Ανάγκες όπως το να βγεις για ένα ποτό με τον άνθρωπό σου, να πας μια βόλτα με τα παιδιά σου, να κάτσεις μόνη στο σπίτι για λίγο και να χαλαρώσεις. Δεν δίνεις σημασία σε όλα αυτά και μετά έρχεται αυτό το φοβερό σημείο σου που αλλάζεις τις αξίες σου.
Αλλάζεις το τι σε ενδιαφέρει και τι όχι. Αλλάζεις το τι είναι σημαντικό για εσένα. Βάζεις πάνω από όλα τη δουλειά. Όλα τα υπόλοιπα (οι άνθρωποί σου, τα μηνύματα που μπορεί να έρχονται, τα σημάδια του σώματός σου) μετά τα αγνοείς. Όσο τα αγνοείς αρχίζεις και παθαίνεις μία θλίψη – εγώ δεν την λέω κατάθλιψη στην αρχή, γιατί μαζί έρχονται πολλά άλλα σημάδια. Νομίζεις πως οι άλλοι έχουν το πρόβλημα. Θεωρείς τον εαυτό σου super woman και όλους τους άλλους τεμπέληδες, αφού δεν τρέχουν όσο εσύ. Και απομονώνεσαι. Θεωρείς πως είσαι μόνη και από εκεί ξεκινά το επόμενο στάδιο, που είναι η κατάθλιψη. Και τελικά περνάς στο χρόνιο άγχος. Στο χρόνιο στρες (chronic fatigue syndrome), που εκεί χτυπούν κι άλλα καμπανάκι».
Δείτε εδώ όλες τις ομιλήτριες που έλαβαν μέρος στο συνέδριο ευεξίας.
Οι προσωπικές εμπειρίες των ομιλητριών με το burn out
Η Μυρτώ Λεγάκη αναφέρθηκε στη δική της εμπειρία με το burn out, την οποία βίωσε πριν από περίπου 15 χρόνια όταν εργαζόταν σε μεγάλους οργανισμούς στο εξωτερικό.
«Περίμεναν από εμένα να είμαι διαθέσιμη 100% κάθε ημέρα. Την πρώτη ημέρα στη δουλειά έφυγα στη 1η το πρωί. Και το ίδιο συνέβη και όλη την πρώτη εβδομάδα. Η δουλειά έγινε η πρώτη μου αξία. Το εξέλαβα πως εγώ δεν ήμουν αρκετή. Εγώ κάπου δεν τα καταφέρνω, κάπου υπολείπομαι και κάτι δεν κάνω καλά. Άρα χρειαζόταν να προσπαθήσω περισσότερο για να φτάσω στο σημείο που νόμιζα ότι είναι οι άλλοι. Το αποτέλεσμα ήταν να δίνω πολλά περισσότερα από όσα το σώμα μου μπορούσε να δώσει. Και πράγματι έφτασα σε ένα σημείο που δεν καταλάβαινα πότε το σώμα μου μου έδειχνε ότι είχα ξεπεράσει τα όριά μου. Συνέχιζα χωρίς να βλέπω τι μπορώ να δώσω, με αποτέλεσμα όλο αυτό να φανεί στην υγεία μου, με μικρά σημάδια αρχικά, μέχρι που πριν από 12 χρόνια στον 6ο μήνα της εγκυμοσύνης μου, ξύπνησα ένα πρωί και είχα χάσει την ακοή μου από τη μία πλευρά. Δεν άκουγα. Αυτό ήταν ένα τεράστιο καμπανάκι που με έκανε να συνειδητοποιήσω ότι κάτι πρέπει να αλλάξω.
Αυτό, λοιπόν, που είναι πολύ σημαντικό και συχνά το παραβλέπουμε είναι να αναγνωρίσουμε τα σημάδια πριν γίνουν καταστροφικά, διότι η θεραπεία από το burn out διαρκεί πολύ περισσότερο από την πρόληψη και το κόστος σε όλες τις μορφές του είναι πολύ μεγαλύτερο.
Οπότε το θέμα είναι πως μπορούμε να έχουμε λίγη περισσότερη ενημερότητα γι’ αυτό το σύνδρομο και να αναγνωρίζουμε τα σημάδια, ώστε να μπορούμε να οριοθετούμαστε και να μην κυνηγάμε κάτι που είναι άπιαστο και στην ουσία το έχουμε οι ίδιες δημιουργήσει».
Με τη σειρά της η Αγγελική Κοσμοπούλου, παραδέχθηκε πως θεωρούσε ότι δεν είχε περάσει burn out μέχρι που άκουσε τις συνομίλητριές της να μιλούν. «Ακούγοντάς σας κατάλαβα ότι προφανώς έχω περάσει burn out, αλλά το έχω ονομάσει κάποιος αλλιώς. Δηλαδή, θα έλεγα ότι είμαι εργασιομανής, δουλεύω πάρα πολλές ώρες εδώ και πάρα πολλά χρόνια, έχω τρέξει μαραθώνιο με τενοντίτιδα επειδή είχα πει ότι θα το κάνω. Μου έχουν χτυπήσει όλων των ειδών τα καμπανάκια – και από τους άλλους. Μέσα μου όλα αυτά τα έχω κανονικοποιήσει. Αν δεν ερχόταν αυτή η στιγμή δεν θα είχα συνειδητοποιήσει ότι όλο αυτό δεν είναι νορμάλ.
Να σας πω ποια είναι το κακό επόμενο στάδιο; Το πρώτο είναι ότι καίγεσαι – το λέει και ο όρος. Το δεύτερο είναι ότι το κανονικοποιείς εσύ η ίδια, επειδή είσαι μια γυναίκα που αντέχει και μπορεί. Το τρίτο είναι ότι κάνεις συγκρίσεις με τους άλλους, που είναι άσχημες για εκείνους. Βλέπεις τον άλλο και λες “εγώ κάνω τόσα πολλά πράγματα και εσύ τεμπελιάζεις. Εγώ κάνω όλα αυτά και εσύ δεν ακολουθείς”. Αυτό δημιουργεί πολωτικές σχέσεις και στο σπίτι και στην εργασία, για τους λάθος λόγους. Εγώ άργησα να το καταλάβω. Ξεκίνησα να το σκέφτομαι όταν οι δικοί μου άνθρωποι μου το έλεγαν και όταν το σώμα μου μού το έδειχνε. Εγώ που κοιμόμουν όλη μου τη ζωή πέντε ώρες ήθελα να κοιμάμαι πάρα πολύ. Άρχιζαν να τρέμουν τα χέρια μου όταν συνέβαιναν πράγματα που δεν με ευχαριστούσαν ή με άγχωναν.
Θέλω να πω, λοιπόν, ότι είναι διαδεδομένο το burn out, αλλά πολλές από εμάς ίσως δεν το έχουμε βάλει στην πραγματική του διάσταση είτε επειδή δεν γνωρίζουμε αρκετά είτε επειδή δεν θέλουμε να το παραδεχτούμε, αφού ο όρος “σύνδρομο” έχει από μόνος του αρνητική χροιά. Νομίζω ότι πρέπει να βρούμε έναν καλύτερο τρόπο να το παρακολουθήσουμε και έναν τρόπο να μιλήσουμε για αυτό».
Η σημασία του υποστηρικτικού δικτύου
«Πολλές φορές λέμε ότι οι άλλοι πρέπει να μας δουν και να μας βοηθήσουν. Εγώ θα έλεγα πως το burn out είναι ένα abuse που κάνουμε μόνοι μας στον εαυτό μας. Κανείς δεν έχει έρθει να σου κάνει abuse. Λόγω δουλειάς, έχω δει ότι στις εταιρείες ή τις επιχειρήσεις έρχονται οι ομάδες και ο οποιοσδήποτε leader να παίξει κι αυτός τον ρόλο στο burn out. Το αναφέρω ως κακοποίηση, γιατί το σημείο του εγκεφάλου που έχει περάσει μια τραυματική εμπειρία και είναι συναισθηματικά τραυματισμένο είναι ακριβώς το ίδιο με το σημείο ενός ανθρώπου που έχει τραυματιστεί σωματικά. Με απλά λόγια ο πόνος ο σωματικός είναι ίδιος με τον ψυχικό στον εγκέφαλο. Του αφήνει μια ουλή. Πρέπει να ξέρουμε λοιπόν, ότι με το παυσίπονο περνά ο πόνος και όχι η αιτία και να θυμόμαστε ότι δεν χρειάζεται να περιμένουμε τον άλλον να μας χτυπήσει το καμπανάκι.
Το σώμα μας μάς λέει πάρα πολλά. Μας λέει “σταμάτα”, αλλά εμείς έχουμε το άγχος του τι θα πει ο κόσμος, του να μην τα παρατήσουμε, του ότι θα αποτύχουμε. Άρα, θα πω ότι και ένας leader πρέπει και ο ίδιος να είναι καλά με τον εαυτό του. Να δώσει το σωστό παράδειγμα στον junior που θα έρθει στην εταιρεία. Το σημαντικό, επομένως, πρώτα από όλα είναι να αγαπάς εσύ τον εαυτό σου», τόνισε η κα. Κάλμπαρη για το πόσο σημαντική είναι η συμβολή των άλλων στην αναγνώριση των συμπτωμάτων του burn out.
Μέσα από μια προσωπική ιστορία η κα. Κοσμοπούλου κατάλαβε πως τα πράγματα δεν ήταν σωστά, αν και πιστεύει ότι ως leader μίας ομάδας οι συνεργάτες της τη βοηθούν να καταλάβει περισσότερα. «Πήρα ένα ταξί και μόλις φτάσαμε στον προορισμό μας, ο οδηγός μου είπε: “Βάλτε την μπέρτα σας και βγείτε στον κόσμο. Είστε σούπερ ήρωας”. Εγώ το πήρα ως αστείο, αλλά συνειδητοποίησα με τον σκληρό τρόπο, ότι αν αυτό το βλέπει ένας άγνωστος άνθρωπος που απλώς με έχει ακούσει να μιλάω στο τηλέφωνο, το έχω “κάψει”. Αυτό με έκανε κατανοήσω ότι υπάρχουν καμπανάκια, αλλά δεν ήθελα να τα δω. Το ίδιο μου έλεγε ο άντρας μου για χρόνια.
Αυτό που μας σώζει όσους έχουμε ευθύνη για μία ομάδα είναι οι άνθρωποι αυτής της ομάδας. Εμείς έχουμε την ευθύνη τους και εκείνοι γίνονται οι καθρέφτες μας. Το να είμαστε ανοιχτοί είναι σημαντικό και το μήνυμα θα μας έρθει».
«Χρειαζόμαστε ένα υποστηρικτικό δίκτυο, αρκεί να θέλουμε να ακούσουμε τα καμπανάκια», συμφώνησε η κα. Λεγάκη και συνέχισε: «Στην ουσία αυτό που με έσωσε ήταν μια πρακτική, που διδάσκω τώρα, που σε βοηθά να έχεις περισσότερη αυτεπίγνωση. Αυτό σημαίνει να καταλαβαίνω τι συμβαίνει στο σώμα μου κάθε στιγμή. Όταν έχω όλη αυτή την ενημερότητα μπορώ να πάρω πολύ καλύτερες αποφάσεις. Ειδικά, όταν βρίσκομαι στη θέση του leader, έχω μεγαλύτερη ευθύνη, καθώς εμείς θέτουμε τον ρυθμό της ομάδας, αλλά και τον πήχη της εύρυθμης λειτουργίας. Δεν αρκεί ένα καλό αποτέλεσμα, αν η ομάδα μου “καεί”».
«Να σημειώσω μόνο, επειδή εύκολα μπορεί κάποιος να παρασυρθεί και να κατηγορήσει μόνο τον εαυτό του: Ένα από τα πιο βασικά κομμάτια είναι το να έχεις την ελευθερία και την ασφάλεια να εκφραστείς και να μιλήσεις για όσα νιώθεις. Να φύγεις από αυτή την αίσθηση του να αμύνομαι διαρκώς και να αποδείξω το οτιδήποτε. Πρέπει όλο αυτό να ακουστεί για τις επιχειρήσεις και τους οργανισμούς. Να δημιουργήσουν ένα κλίμα, που πραγματικά ο άνθρωπος να φύγει από το διαρκές συναίσθημα του “να είμαι πάντα καλά”.
Αυτή η συνεχής άμυνα που βρισκόμαστε επηρεάζει τον εγκέφαλο, ο οποίος καταλήγει να εκκρίνει συγκεκριμένες ορμόνες και μπλοκάρει τόσο πολύ και δεν παίρνει το θάρρος να πάρει ακόμη και υγιή ρίσκα. Αλλά πρέπει και ο οργανισμός που είσαι να σου δώσει αυτό το δικαίωμα, να είσαι άνθρωπος με τα συν και τα πλην σου. Χωρίς, βέβαια, αυτό να το εκμεταλλευτεί κάποιος. Γιατί, να σας πως, ότι το burn out δεν είναι τυχαίο που δεν έχει αναγνωριστεί στην Ελλάδα. Φοβούνται ότι θα φεύγαμε όλοι τρέχοντας με burn out. Θέλει τουλάχιστον έξι μήνες για να συνέλθεις. Απαιτούνται μικρά βήματα. Ξεκινάμε να δημιουργούμε μία κουλτούρα», διευκρίνισε η κα. Κάλμπαρη θέλοντας να ξεκαθαρίσει ότι το burn out και η αντιμετώπισή του δεν είναι αποκλειστικά προσωπική ευθύνη.
Η αλλαγή στην προσωπική αφήγηση
Το Imposter Syndrome ή Σύνδρομο του Απατεώνα, το οποίο επηρεάζει την αντίληψη του ανθρώπου για τα επιτεύγματά του, τέθηκε στη συζήτηση ως αφετηρία για τους τρόπους με τους οποίους μπορούμε να αλλάξουμε την προσωπική μας αφήγηση και να φέρουμε στο προσκήνιο θετικές σκέψεις που θα μας ενδυναμώνουν, ώστε να καταφέρουμε να αποφύγουμε ή να διαχειριστούμε το burn out.
«Όταν σκεφτόμαστε διαρκώς αρνητικά και πλέκουμε στο μυαλό μας αρνητικές ιστορίες, αρχίζουμε να πράττουμε σιγά σιγά σαν αυτές οι ιστορίες να ισχύουν. Οπότε αν εμείς έχουμε μία προσωπική αφήγηση, την οποία αφήνουμε να μας λέει “δεν είμαι αρκετά καλή”, “δεν θα τα καταφέρω”, “από λάθος με πήραν”, “δεν είμαι αρκετά ωραία”, αυτή θα πιστέψουμε. Το καλό με τις αφηγήσεις και τις ιστορίες είναι πως μπορούμε να τις ξαναγράψουμε. Υπάρχει ένας τρόπος με τον οποίο μπορείς να αναλύσεις τη δική σου ιστορία και να την ξαναφτιάξεις με θετικά στοιχεία. Και αφού τη φτιάξεις, πρέπει να τη βάλεις στον εγκέφαλό σου, ώστε να λειτουργήσει. Κάθε ημέρα έχουμε τη δυνατότητα να ξαναγράψουμε τη δική μας ιστορία. Θα κολλήσουμε σε κάτι αρνητικό ή θα συνεχίσουμε μπροστά;», είπε σχετικά η κα. Κοσμοπούλου.
Το ανθρωποκεντρικό ζήτημα στους οργανισμούς
Η Μυρτώ Λεγάκη τόνισε σχετικά: «Είναι τεράστια η ευθύνη των οργανισμών η ευεξία και η ψυχική υγεία των ανθρώπων του. Πλέον, έχουμε συνειδητοποιήσει ότι δεν μπορούμε να αγνοήσουμε αυτό το κομμάτι. Ειδικά, μετά τον Covid, αυτό έγινε ένα πρόβλημα που οι εταιρείες δεν μπορούσαν να αγνοήσουν. Η υποστήριξη των εργαζομένων δεν είναι απλώς μια πράξη που θα γίνει μέσα σε μία ημέρα. Δεν αρκεί αυτό. Απαιτείται μία πιο ολιστική προσέγγιση, μια ανθρωποκεντρική κουλτούρα. Θέλει πάρα πολύ εκπαίδευση, ώστε μετά όλες οι πολιτικές και οι ενέργειες να περάσουν σε όλο τον οργανισμό – από τις πολύ υψηλές θέσεις μέχρι τις πολύ χαμηλές».
«Πρέπει ως έναν βαθμό να έχεις τις γνώσεις για να δημιουργήσεις αυτή την παιδεία. Να έχουμε τα σωστά skill για να τα καταφέρουμε. Φτάσαμε σε ένα σημείο που απαιτούμε χωρίς να έχουμε δώσει. Πρέπει να εκπαιδεύσουμε τους ανθρώπους στα skill τα σωστά, όπως το empathy, η χρήση του σωστού λόγου, να ξέρει να ακούει, να είναι αυθεντικός. Οι άνθρωποι που έχουν μεγάλες θέσεις, γίνονται πια leaders, αλλά ξέρουν να ασχολούνται με τα νούμερα, αλλά όχι με τους ανθρώπους. Πρέπει όλα αυτά που λέμε να μπουν στην καθημερινή ροή των εταιρειών. Όλα είναι αλληλένδετα», συμπλήρωσε η Ελισάβετ Κάλμπαρη για το τι πρέπει να κάνουν οι οργανισμοί που θέλουν να συμβάλλουν στη βελτίωση της ψυχικής υγείας των ανθρώπων τους.
Πρακτικά tip για την αντιμετώπιση του burn out
Στο τέλος της συζήτησης οι τρεις γυναίκες έδωσαν πρακτικές συμβουλές για το πώς μπορούμε να διαχειριστούμε το burn out και το Imposter Syndrome.
Μυρτώ Λεγάκη: «Εκείνο που με βοήθησε πάρα πολύ είναι η πρακτική της ενσυνειδητότητας (mindfulness). H ικανότητα του να μπορούμε να κάνουμε μια μικρή παύση και να εστιάζουμε στο εαυτό μας. Να κρίνουμε αυτό που συμβαίνει εκείνη τη στιγμή. Να ακούσουμε την καρδιά μας. Να αναρωτηθούμε τι έχουμε ανάγκη τώρα. Μια απλή ερώτηση και μια ανάσα είναι σωτήριες. Θα πετύχει, αρκεί να γίνεται καθημερινά. Πολλές φορές, κάθε ημέρα από λίγο».
Αγγελική Κοσμποπούλου: «Το να γράφεις σκέψεις σε ημερολόγιο κάθε ημέρα. Το μεγάλο μυστικό είναι ότι δεν επιστρέφεις σε αυτές τις σκέψεις. Είναι σημαντικό το να γυρίζεις μία καινούρια σελίδα καθημερινά».
Ελισάβετ Κάλμπαρη: «Σημαντικό για εμένα είναι να μην αλλάζεις τις αξίες σου. Να μην αφήνουμε τη ζωή μας κάτω στην “πυραμίδα” των αξιών και των αναγκών. Η ευτυχία είναι επιλογή».
Παρακολουθήστε τα όσα έγιναν στο 5o Marie Claire Power Trip στο παρακάτω video
Διαβάστε εδώ αναλυτικά όσα συνέβησαν στο 5ο Marie Claire Power Trip.
Φωτογραφίες: Σπύρος Γεωργίου.
