Tο «Σύνδρομο του απατεώνα» ή «Ιmposter syndrome» είναι ένα φαινόμενο που στέκεται εμπόδιο στην εξέλιξη πολλών επαγγελματιών. Επινοήθηκε ως όρος το 1978 από τις κλινικές ψυχολόγους Dr. Pauline R. Clance (Πολίν Κλανς) και Suzanne Α. Imes (Σουζάν Άιμς) και αναφέρεται σε φιλόδοξα άτομα που χαρακτηρίζονται από αδυναμία να αναγνωρίσουν τα επιτεύγματά τους στον χώρο της δουλειάς και διακατέχονται από έναν επίμονο φόβο ότι θα εκτεθούν ως «απατεώνες».
Στο πλαίσιο του 5ο Marie Claire Power Trip, που επικεντρώθηκε στην ψυχική υγεία και ευεξία, έννοιες άρρηκτα συνδεδεμένες με την ηρεμία και την αυτοπεποίθηση στον επαγγελματικό τομέα, η κα. Μάρεα Λαουτάρη, Πιστοποιημένη Coach Στρατηγικής Παρέμβασης και συνεργάτιδα της Veuve Clicquot, μάς έλυσε κάθε απορία για το σύνδρομο που επηρεάζει το 75% των γυναικών σε θέσεις στελεχών.
Η Ιστορία του οίκου Veuve Clicquot Ponsardin ξεκινάει το 1772 και σημαδεύεται από μία γυναίκα, την Barbe Nicole Ponsardin, γνωστή ως Madame Veuve Clicquot, η οποία έμεινε χήρα στα 27 της χρόνια και το 1805 ανέλαβε την οικογενειακή επιχείρηση, που μέχρι τότε διοικούσε ο σύζυγός της. Η Madame Clicquot δημιούργησε το θεμέλιο για ένα πολυτελές brand που στη διάρκεια της διαδρομής του έχει συνδεθεί, μέσα από πλήθος πρωτοβουλιών, με τη γυναικεία ενδυνάμωση και επιχειρηματικότητα.
Είναι χαρακτηριστικό ότι η Veuve Clicquot για τον εορτασμό της 200ης επετείου της θέσπισε, το 1972, ένα ειδικό βραβείο, το Business Woman Award (πλέον με την ονομασία Bold Woman Award), με το οποίο τιμά κάθε χρόνο θαρραλέες ηγέτιδες από όλο τον κόσμο. Σε αυτό προστέθηκε το 2014 το Bold Future Awards, που απονέμεται σε γυναίκες επιχειρηματίες οι οποίες καθορίζουν το αύριο. Επιπλέον, το brand αποφάσισε να ενισχύσει ακόμα περισσότερο τη γυναικεία επιχειρηματικότητα καθιερώνοντας το διεθνές πρόγραμμα Bold by Veuve Clicquot, σχεδιασμένο έτσι ώστε να συμπεριλάβει γυναίκες, από όλο τον κόσμο και κάθε πεδίο δραστηριότητας, που θα αποτελέσουν πηγή έμπνευσης για πολλές ακόμα.
Ποιο μήνυμα ενδυνάμωσης στέλνει η Veuve Clicquot στη σύγχρονη γυναίκα;
«Η Madame Clicquot ήταν ένας φάρος για όλους μας. Ξεκίνησε την επιχειρηματική της δραστηριότητα το 1800, όταν έχασε τον άντρα της και κλήθηκε να αναλάβει μόνη της την εταιρεία. Εκείνη την εποχή το να είναι μία γυναίκα ηγέτης μία εταιρείας δεν ήταν σύνηθες. Από την ιστορία της βλέπουμε ότι έδειξε ένα πνεύμα πρωτοπορίας. Ήταν ένα ανοιχτό μυαλό και διέθετε ανθεκτικότητα και τόλμη, με αποτέλεσμα να φέρει πολύ μεγάλες αλλαγές στον τομέα της σαμπάνιας. Πρότυπο ζωής με την ουσιαστική έννοια, αυτή η γυναίκα και η εξαιρετική της πορεία, αποτελεί μέχρι και σήμερα πραγματική έμπνευση».
Τι ακριβώς είναι το Imposter Syndrome;
«Είναι ένα συμπεριφορικό φαινόμενο που ταλανίζει εκατομμύρια ανθρώπους, σε μεγάλο ποσοστό γυναίκες, οι οποίοι έχουν έναν κοινό παρανομαστή: είναι όλοι πολύ επιτυχημένοι. Είναι κάπως παράδοξο, γιατί ενώ χαίρουν άκρας αναγνώρισης, δημοφιλίας, αγάπης και θαυμασμού, οι ίδιοι μέσα τους πιστεύουν πως δεν είναι άξιοι όλου αυτού. Ουσιαστικά, μέσα τους νιώθουν πως “τους έχω κοροϊδέψει και δεν έχουν καταλάβει πραγματικά ποιος είμαι”. Θεωρείται παράδοξο, επειδή στην πραγματικότητα αποδεικνύεται ότι είσαι αποτελεσματικός και κάνεις καλά τη δουλειά σου. Να τονίσω ξανά πως το Σύνδρομο του Απατεώνα είναι συμπεριφορικό, δηλαδή δεν έχει να κάνει με θέμα ψυχικής υγείας».
Πού μπορεί να οφείλεται και πώς επηρεάζει την ψυχολογία και την καριέρα μας;
«Όπως όλα τα σύνδρομα έτσι και αυτό το πιθανότερο ξεκινά από την παιδική ηλικία. Συνήθως οι άνθρωποι με το Σύνδρομο του Απατεώνα προέρχονται από μία οικογένεια που οι γονείς ήταν πολύ αυστηροί και τελειομανείς. Δηλαδή, έδειχναν στο παιδί ότι για να σε αγαπάω και να σε αποδέχομαι πρέπει να τα κάνεις όλα τέλεια. Στην ενηλικίωσή τους, επομένως, φοβούνται πάρα πολύ μην τυχόν και κάνουν κάποιο λάθος, αφού αυτό σημαίνει ότι θα χάσουν την αγάπη και την αποδοχή του κόσμου. Αυτή είναι και η ρίζα του προβλήματος.
Από πλευρά ψυχολογίας τα άτομα με Imposter Syndrome ζουν με το άγχος και τον φόβο ότι θα τους ανακαλύψουν. Λένε χαρακτηριστικά: “Θα έρθει κάποιος πίσω μου, θα με χτυπήσει στην πλάτη και θα μου πει ‘ok, τώρα τελείωσαν όλα’. Θα με απορρίψει και θα μου τα πάρει όλα πίσω”.
Στο κομμάτι το πρακτικό, όμως, από τη μία το άτομο αναλαμβάνει διαρκώς μεγάλα project και προσπαθεί να ολοκληρώσει περισσότερη δουλειά, σε μια προσπάθεια να καλύψει το έλλειμμα που νιώθει μέσα του -πράγμα το οποίο συνοδεύεται από μία μία συνεχή έλλειψη ικανοποίησης και επιβεβαίωσης του πόσα πολλά καταφέρνει. Είναι, όπως καταλαβαίνεις, η συνταγή του burn out – θέλω συνέχεια περισσότερα, δεν σταματάω ποτέ για να πω ένα μπράβο στον εαυτό μου, απλώς πηγαίνω παρακάτω.
Από την άλλη, βλέπουμε την αντίθετη συμπεριφορά. Το άτομο, δηλαδή, ενώ έχει πολλές ικανότητες να αναλάβει κάτι σημαντικό κάνει πίσω. Πάντα αναλαμβάνει κάτι μικρότερο από αυτό που θα μπορούσε να κάνει και πάλι για να μην αποκαλυφθεί η αδυναμία του, το γεγονός ότι μπορεί και να μην τα καταφέρει.
Μάλιστα, αυτό το έχουμε συναντήσει σε ανθρώπους πολύ δημοφιλείς, όπως η Meryl Streeep, η Jodie Foster, ο Tom Hanks, η Sophia Amoruso, η διάσημη gilr boss. Αλλά ακόμη και άλλοι άνθρωποι καριέρας, όπως η Margaret Chan, η οποία ήταν η πρώην Γενική Διευθύντρια του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, που χαρακτηριστικά έλεγε: “Δεν μπορώ να καταλάβω πως τόσοι άνθρωποι με θαυμάζουν και νομίζουν ότι ξέρω τόσα πολλά. Εγώ ξέρω ότι δεν ξέρω τόσα πολλά”.
Ακόμα και ο Albert Einstein και πολλοί νομπελίστες. Θέλω να πω ότι βρίσκεται ανάμεσά μας και κυρίως “χτυπάει” ανθρώπους που είναι πολύ επιτυχημένοι. Όταν κάποιος είναι στα φώτα της δημοσιότητας, δεν είναι φυσιολογική τόσο μεγάλη αποδοχή από τόσο μεγάλο κοινό. Είναι μια λεπτή ισορροπία που μέσα σου νιώθεις ότι δεν μπορεί όλο αυτό να το έχω καταφέρει εγώ».
Υπάρχει τρόπος να το αντιμετωπίσουμε; Δώστε μας μερικά βασικά tip.
«Υπάρχουν ορισμένες στρατηγικές, αλλά όλα ξεκινούν από τα “3Α”. Το πρώτο είναι η Αναγνώριση, δηλαδή, καταλαβαίνω ότι κάτι συμβαίνει εδώ σε εμένα. Η αναγνώριση είναι το πιο σημαντικό βήμα και το πιο δύσκολο πολλές φορές. Όταν το αναγνωρίσεις αρχίζεις να αναλαμβάνεις την ευθύνη σου και να λες “ναι, αυτή τη συμπεριφορά έχω”. Αυτό είναι το δεύτερο βήμα, η Αποδοχή. Όταν έχεις καταφέρει να κατακτήσεις τα δύο πρώτα βήματα, τότε μπορεί πολύ εύκολα να πας στο τρίτο βήμα που είναι η Αλλαγή. Στην Αλλαγή είναι πολύ πιθανό να χρειαστείς τη βοήθεια κάποιου που θα σου δείξει κατευθύνσεις, για να μην χάσεις χρόνο και ενέργεια ψάχνοντας.
Πιο πρακτικά, κάποιες στρατηγικές που θα μπορούσα να προτείνω είναι κατ’ αρχάς να προσέξουμε πάρα πολύ τις λέξεις που χρησιμοποιούμε όταν χαρακτηρίζουμε τον εαυτό μας. Μέσα μας γίνεται ένας διάλογος, ο οποίος ξεκινά πάντα από τα ρήματα είμαι ή έχω. Τι λες ότι είσαι μυστικά μέσα σου; Πρόσεξε τι χαρακτηρισμούς χρησιμοποιείς για τον υπέροχο εαυτό σου. Στην πραγματικότητα είσαι ένας άνθρωπος που προσπαθεί να κάνει το καλύτερο δυνατό και τα καταφέρνει πάρα πολύ καλά.
Μία δεύτερη στρατηγική είναι το τεστ της δεκαετίας: Κατάγραψε σε ένα χαρτί όλα όσα έχεις καταφέρει την τελευταία δεκαετία. Είμαι σίγουρη ότι θα αναγνωρίσεις εκεί πάρα πολλές επιτυχίες, που δεν χρειάστηκαν βοήθεια για να γίνουν. Δεν ήταν θέμα τύχης, δεν σε βοήθησαν όλοι να φτάσεις εκεί. Άρα πρέπει να αναγνωρίσεις το έργο σου, την αποτελεσματικότητά σου, την αξία σου.
Γενικά, υπάρχουν κάποιες απλές μέθοδοι που μπορούμε να ακολουθήσουμε, γιατί δεν είναι δύσκολο να αλλάξεις μια συμπεριφορά ή μία συνήθεια, αρκεί να ξέρεις από πού έχει ξεκινήσει. Οτιδήποτε στη ζωή μας δεν μας αρέσει, μπορεί να αλλάξει. Δεν υπάρχει τίποτα που να μην μπορούμε να το αλλάξουμε, αρκεί να το αναγνωρίσουμε, να το αποδεχτούμε, να αναλάβουμε την ευθύνη και να είμαστε έτοιμοι να απολαύσουμε μία καλύτερη ποιότητα ζωής».
Φωτογραφίες: Αλέξανδρος Μακρής.
