Η Σοφία Μπεκατώρου άναψε τη σπίθα και η συζήτηση πήρε φωτιά, αλλά αν νομίζετε ότι η υπόθεση της σεξουαλικής παρενόχλησης στην Ελλάδα θα εξαντληθεί επειδή μερικά αρπακτικά αυτού του κόσμου ξεσκεπάστηκαν, κάνετε λάθος. Τώρα είναι η στιγμή να συνεχίσουμε να μιλάμε για να διαλύσουμε από τα θεμέλιά του το συστημικό σεξισμό που κρατά πίσω το μισό πληθυσμό μας. Πώς θα το κάνουμε αυτό; Το Marie Claire έθεσε τις ερωτήσεις που πονάνε και 23 άνθρωποι απάντησαν χωρίς περιστροφές, για να διαγνώσουμε όσο πιο καθαρά γίνεται πώς φτάσαμε ως εδώ και πού πρέπει να πάμε στη συνέχεια.
ΔΕΝ ΕΙΜΑΙ ΕΝΑΣ ΑΠΟ ΑΥΤΟΥΣ ΤΟΥΣ ΤΥΠΟΥΣ ΟΠΟΤΕ ΓΙΑΤΙ ΝΑ ΜΕ ΑΠΑΣΧΟΛΕΙ;
Θοδωρής Γεωργακόπουλος, Δημοσιογράφος στην Καθημερινή
Πρώτα απ’ όλα, πώς σας ήρθε ότι «δεν είμαι “από αυτούς τους τύπους”»; Η σεξουαλική παρενόχληση στο χώρο εργασίας έχει πολλές διαφορετικές μορφές, πολλές από τις οποίες για δεκαετίες ολόκληρες γίνονταν ανεκτές από όλους – εκτός από τα θύματα, φυσικά. Ακόμα κι αν οι περισσότεροι από εμάς δεν κλειδώναμε εργαζόμενες στα γραφεία, ακόμα κι αν κάποιοι δεν έχουμε παρενοχλήσει καμία, όλοι -μα όλοι- έχουμε ανεχτεί αυτή την κουλτούρα, όλοι έχουμε αναπαραγάγει τα στερεότυπα στο λόγο μας και όλοι έχουμε βοηθήσει στο να φοβούνται οι γυναίκες συνάδελφοί μας λίγο παραπάνω στη δουλειά τους. Μην έχετε καμία αμφιβολία: είμαστε όλοι συνένοχοι.
Βεβαίως, τώρα ξυπνάμε και σιγά-σιγά συνειδητοποιούμε ότι δεν γίνεται να συνεχιστεί αυτή η κατάσταση. Οι συνάδελφοί μας και οι υπάλληλοί μας ξεσηκώνονται και απαιτούν το υποτυπώδες δικαίωμα, ας πούμε να μη φοβούνται όταν μπαίνουν στο ασανσέρ με άνδρες. Και κάποιοι από εμάς έχουμε διαπιστώσει πως μια -πραγματικά αμελητέα, απειροελάχιστη- αλλαγή στον τρόπο που μιλάμε και συμπεριφερόμαστε ώστε οι υπόλοιπες να νιώθουν ασφαλείς δεν είναι και τόσο τρομερή ή δύσκολη θυσία. Και τα οφέλη είναι θεαματικά.
Το κίνημα #metoo, καθώς και τα άλλα παρόμοια κινήματα έχουν στον πυρήνα τους μια ηθική διάσταση. Καταπιεσμένες ομάδες μάχονται για τα δίκια που άλλες, κυρίαρχες ομάδες τούς έχουν στερήσει, όπως το να ψηφίζουν, να παντρεύονται όποιον θέλουν ή να μην τις παρενοχλούν ή κακοποιούν. Φυσικά έχει και ηθική διάσταση το θέμα. Ωστόσο υπάρχει και μια άλλη, απολύτως πρακτική και ωφελιμιστική, που βρίσκω πολύ χρήσιμη. Οταν εξασφαλίζεις σε ένα μεγάλο μέρος του εργατικού δυναμικού της εταιρείας σου το αυτονόητο δικαίωμα να αισθάνεται ότι το σώμα του είναι ασφαλές όταν βρίσκεται στο χώρο εργασίας, τότε εργάζεται καλύτερα, παίρνει πρωτοβουλίες, συμμετέχει και συνεργάζεται ισότιμα, συνεισφέρει περισσότερο. Οταν παύεις να καταπιέζεις το μισό εργατικό δυναμικό της χώρας, πυροδοτείς μια έκρηξη δημιουργικότητας και παραγωγικότητας. Αυτή η διάσταση δεν έχει γίνει πάρα πολύ αντιληπτή στο δημόσιο διάλογο και δεν έχω καταλάβει το γιατί. Δεδομένου ότι από αυτή την άποψη η εξάλειψη της παρενόχλησης στους χώρους εργασίας συμφέρει απόλυτα και εμάς, τις κυρίαρχες, καταπιεστικές, προνομιούχες ομάδες. Ακόμα και «αυτούς τους τύπους».
#NOT ALL MEN, ΣΩΣΤΑ;
Βασίλης Τσακίρογλου, δημοσιογράφος στο Πρώτο Θέμα
Η ειλικρινής απορία μου είναι πώς γίνεται να είσαι πεπεισμένος ότι το πουλί σου είναι ακαταμάχητο άμα τη εμφανίσει. Τόσο γοητευτικό, τόσο μεγαλοπρεπές και αξιοθαύμαστο, τόσο κυριαρχικό ώστε, αμέσως μόλις το αποκαλύψεις, το εκάστοτε πλάσμα απέναντι θα ερεθιστεί αυτομάτως. Και θα ορμήσει να εγκολπωθεί τη σωλήνα σου με κάθε τρόπο και έως λιποθυμικού οργασμού. Αντί να πάθει π.χ. μια κρίση υστερικού γέλιου. Ειλικρινής απορία μου είναι επίσης πώς γίνεται να κρατάς το πουλί σου όρθιο, ενώ σου έχει κοινοποιηθεί ότι ο άλλος/άλλη δεν έχει καμία όρεξη να κάνει οτιδήποτε μαζί του και οπωσδήποτε δεν μοιράζεται την ίδια γενετήσια έλξη, ορμή κ.ο.κ. με εσένα. Από την πενιχρή προσωπική μου εμπειρία, δεν έχω συναντήσει πιο αμείλικτο εξολοθρευτή της στύσης από τη σκέψη ότι η σύντροφός μου με ανέχεται. Με προσβάλλει, με μειώνει και με απαξιώνει το να με ανέχονται. Δεν θέλω να με ανέχονται. Με δηλητηριάζει η σκέψη ότι κάποια/κάποιος ανέχτηκε -και όχι επειδή τον τύφλωσε ο έρωτας- τις ανεπάρκειες, τις μικρότητες, τις ατέλειες, τη μορφή μου, την οσμή μου, εμένα όπως είμαι, πακέτο. Αλλά ποιος είμαι εγώ που κατακρίνω; Είμαι εγώ που ανέχομαι. Ανέχομαι και δεν ενέχομαι για το ότι γνωρίζω προσωπικά τουλάχιστον τέσσερις γυναίκες οι οποίες υποφέρουν επειδή έχουν υποστεί σεξουαλική κακοποίηση. Οι τρεις στον χώρο εργασίας. Η μία, ακόμη χειρότερα, εντός οικογενειακού περιβάλλοντος. Δεν πρόκειται να μιλήσουν, άρα δεν πρόκειται να μιλήσω. Δεν μπορώ να μιλήσω όμως ούτε για τους άλλους άντρες, γιατί δεν ξέρω πού να σταθώ, σε ποια βάθρο να ανέβω για να τους κατακεραυνώσω όπως τους αξίζει. Αν είμαι κι εγώ ένας από αυτούς; Αν το #ΜeToo δεν συμβαίνει εκεί έξω αλλά μέσα μου; Πρέπει να διαλέξω σε ποια ενοχή να κρυφτώ. Και μάλλον για πάντα, τώρα πια. Διότι δεν έχει καμία σημασία αν εγώ τυχαίνει να συναισθάνομαι πως οφείλω να ντρέπομαι για λογαριασμό «εκείνων», αναλαμβάνοντας το μερίδιο ενοχής που μου αναλογεί, εξ ορισμού, απλώς και μόνο επειδή είμαι άνδρας. Είναι δική μου ενοχή η ενοχή που δεν είχαν ποτέ εκείνοι. Χωρίς εισαγωγικά.
ΠΩΣ ΝΑ ΜΗ ΓΙΝΕΣΑΙ ΚΑΘΑΡΜΑ ΟΤΑΝ ΑΠΟΚΤΑΣ ΕΞΟΥΣΙΑ
Κίμων Φραγκάκης, εκδότης του Andro.gr και διοργανωτής του αγώνα Ladies Run
Μου φαίνεται αυτονόητο ότι όταν αποκτάς εξουσία πρέπει να γίνεσαι καλύτερος και όχι χειρότερος, ώστε να αξιοποιείς την όποια δύναμή σου για καλό σκοπό. Ετσι νομίζω τουλάχιστον, διότι δεν έχω εξουσία.
Αντιθέτως, αν είσαι εντελώς ανίσχυρος, δικαιολογείται η λίγο χειρότερη συμπεριφορά, λόγω αδυναμίας.
Αρα λοιπόν όσο πιο πλούσιος, επιδραστικός, όμορφος, έξυπνος ή δημοφιλής είσαι τόσο μεγαλύτερη ευθύνη έχεις. Πώς θα μπορούσε να είναι διαφορετικά;
Από το Κατά Λουκάν Ευαγγέλιο: «Σε όποιον δόθηκαν πολλά, θα ζητηθούν πολλά απ’ αυτόν· και σ’ όποιον δόθηκαν περισσότερα, θα του ζητηθούν περισσότερα», ως τον Σπάϊντερμαν: «With great power comes great responsibility», το πράμα είναι σαφές: δύναμη ίσον ευθύνη. Και η εξουσία είναι ίσως η μεγαλύτερη ευθύνη.
Συνεπάγεται ότι η παλιανθρωπιά που κρύβεται πίσω από την εξουσία αποτελεί ύβρι. Να περιφρονείτε λοιπόν και καθόλου να μη φοβάστε τους ισχυρούς που γίνονται καθάρματα όσο ανεβαίνουν στην εξουσιαστική κλίμακα, αφού στην πραγματικότητα είναι δειλοί.
Τώρα, ποιο είναι το πρόβλημα, η παγίδα αν θέλετε: όταν αποκτάς εξουσία, αποκτάς και μια κάποια ατιμωρησία. Είτε διότι σε προστατεύουν, είτε διότι σε φοβούνται, είτε διότι οι όποιες συνέπειες των πράξεών σου σού κοστίζουν συγκριτικά λιγότερο. Δηλαδή, από ένα σημείο και μετά τι σε νοιάζει αν παρκάρεις την αμαξάρα σου στο πεζοδρόμιο; Αφού το πρόστιμο δεν είναι τίποτα για σένα.
Στην περίπτωση όμως της σεξουαλικής παρενόχλησης που συζητάμε εδώ πέρα, δεν πάει έτσι. Το πουλόβερ επιτέλους ξηλώνεται και τα πράγματα έχουν αποκτήσει αντίστροφη δυναμική: όσο πιο ισχυρός είσαι τόσο μαζικότερα πυρά δέχεσαι αν αποδειχθεί ότι βίασες ή έστω παρενόχλησες. Γι’ αυτό είναι καλό και εξυγιαντικό το #metoo, επειδή πλήττει πρωτίστως τους ισχυρούς. Γι’ αυτό βέβαια μπορεί να γίνει και επικίνδυνη η δύναμη κρούσης του #metoo (όταν πίπτει επι των κεφαλών δικαίων και αδίκων).
Συμπέρασμα, πώς να μη γίνεσαι κάθαρμα όταν αποκτάς εξουσία; Με το να θυμάσαι ότι δύναμη είναι το θάρρος, ο αυτοέλεγχος, η ευγένεια. Οχι η μοχθηρία, η ατιμωρησία και η ψευτομαγκιά. Αυτά είναι ένδειξη μικρότητας. Αν δεν θέλεις να το καταλάβεις, τουλάχιστον φοβού τις αποκαλύψεις και την κατακραυγή.
Οι αποκαλύψεις άλλωστε έχουν κι αυτές μεγάλη δύναμη. Η εξουσία τώρα πάει να αλλάξει χέρια. Είμαι αισιόδοξος ότι οι γυναίκες που έχουν τη νέα αυτή δύναμη στα χέρια τους, θα τη χρησιμοποιήσουν σοφά. Σκληρά εκεί που πρέπει, μα, πάνω απ’ όλα, δίκαια.
ΠΟΙΑ ΒΗΜΑΤΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΕΙ ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΕΑΝ ΔΕΧΘΕΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΠΑΡΕΝΟΧΛΗΣΗ
Μαριάννα Βασιλείου, δικηγόρος, επιστ. συνεργάτιδα ΑΠΘ
ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΠΑΡΕΝΟΧΛΗΣΗ
Σεξουαλική παρενόχληση αποτελούν ανεπιθύμητες συμπεριφορές που προσβάλλουν ένα άτομο και συγκεκριμένα τη γενετήσια αξιοπρέπειά του. Όσο περισσότερο κλιμακώνεται η παρενόχληση, τόσο μετατρέπεται σε κακοποίηση. Ισως το πιο ακριβές θα ήταν να πούμε ότι η κακοποίηση είναι έννοια γένους και η παρενόχληση είναι έννοια είδους: κάθε κακοποίηση είναι παρενόχληση, δεν είναι όμως κάθε παρενόχληση κακοποίηση.
ΤΙ ΝΑ ΚΑΝΕΙΣ ΑΝ ΠΕΣΕΙΣ ΘΥΜΑ ΠΑΡΕΝΟΧΛΗΣΗΣ
Το πρώτο για το οποίο φροντίζουμε είναι η ασφάλειά μας: να απομακρυνθούμε από τον δράστη και να βρεθούμε σε ασφαλή χώρο. Το επόμενο βήμα είναι να βρούμε και να διατηρήσουμε αποδεικτικά στοιχεία: βγάζουμε ημεροχρονολογημένες φωτογραφίες με τυχόν αποδεικτικά στοιχεία, κρατάμε screenshot από τηλεφωνικές κλήσεις και από μηνύματα, e-mail και προσωπικά μηνύματα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ενημερώνουμε άτομα της εμπιστοσύνης μας για το περιστατικό ώστε να καταθέσουν ως μάρτυρες. Σε περίπτωση κακοποίησης, αιτούμαστε από τα διωκτικά όργανα παραγγελία για διενέργεια ιατροδικαστικής εξέτασης.
ΠΟΤΕ ΝΑ ΜΙΛΗΣΕΙΣ ΜΕ ΔΙΚΗΓΟΡΟ
Αν αποφασίσουμε να κινηθούμε νομικά, απευθυνόμαστε άμεσα σε δικηγόρο για να μας κατευθύνει σωστά. Οι δυνατότητες που υπάρχουν είναι τρεις: αναφορά στο συνδικαλιστικό όργανο του δράστη για πειθαρχική δίωξη, υποβολή έγκλησης για άσκηση ποινικής δίωξης για το αντίστοιχο έγκλημα ανά περίπτωση και κατάθεση αγωγής λόγω προσβολής προσωπικότητας με αντικείμενο χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης. Ας σημειωθεί ότι στην τελευταία περίπτωση υπάρχει αναστροφή του βάρους αποδείξεως: δεν υποχρεούται το θύμα να αποδείξει ότι υπήρξε παρενόχληση – τουναντίον, ο δράστης υποχρεούται να αποδείξει ότι δεν υπήρξε!
Είναι γεγονός ότι η δικαστική διαδικασία είναι και ψυχοφθόρα και μακρόχρονη και κοστοβόρα. Σε ένα κράτος δικαίου, όμως, δεν υπάρχει άλλος τρόπος για να δικαιωθεί ένα θύμα – οτιδήποτε άλλο αποτελεί αυτοδικία. Ο δικαστικός αγώνας για κάποιο λόγο λέγεται «αγώνας»: γιατί είναι μια δύσκολη προσπάθεια, η οποία όμως ενθαρρύνει και άλλα άτομα να μιλήσουν και δείχνει στους δράστες ότι δεν μπορούν πλέον να δρουν ατιμωρητί. Ο μόνος χαμένος αγώνας είναι αυτός που δεν δίνεται – και αυτό ισχύει και σε έναν δικαστικό αγώνα κατά μιας πράξης σεξουαλικής παρενόχλησης ή κακοποίησης.
Αλέξανδρος Μίντζιας, συνήγορος υπεράσπισης των ηθοποιών Μαρίας Παπαχαραλάμπους, Πηνελόπης Αναστασοπούλου και Λένας Δροσάκη
Μιλήστε
Το πρώτο που πρέπει να κάνει είναι να ζητήσει βοήθεια, να μην ντρέπεται. Αν συμβεί κάτι στον χώρο εργασίας της, για αρχή θα πρέπει να απευθυνθεί στον διευθυντή προσωπικού ή στον άνθρωπο που βρίσκεται από πάνω της ιεραρχικά. Αν ο άμεσα εμπλεκόμενος είναι ο εργοδότης της, αυτό που μένει να κάνει είναι να πάει στην Επιθεώρηση Εργασίας.
Προχωρήστε σε καταγγελία
Υπάρχει η ποινική διαδικασία που ακούμε και βλέπουμε όλοι στην τηλεόραση και στις σειρές, που κάποιος θα τιμωρηθεί με μια ποινή φυλάκισης κ.λπ. Πέραν αυτών όμως των διαδικασιών, υπάρχουν και οι αστικές δίκες. Δηλαδή αν κάποιος/α που έχει υποστεί σεξουαλική παρενόχληση δεν πήγε να το καταγγείλει αμέσως, γιατί φοβήθηκε, γιατί δεν το είχε καταλάβει, γιατί ντρεπόταν, μπορεί να το κάνει μετά από τρία χρόνια, έχει πάντα το δικαίωμα να κάνει αγωγή για προσβολή της προσωπικότητάς του/της και της γενετήσιας αξιοπρέπειας και να ζητήσει αποζημίωση για την ηθική βλάβη που έχει υποστεί.
Ο χρόνος περνά
Από νομικής απόψεως, θεωρώ ότι πρόκειται για ένα προβληματικό πεδίο στην Ελλάδα. Πρέπει να αλλάξει η προθεσμία υποβολής εγκλήσεως, που είναι τρίμηνη. Οτι δηλαδή πρέπει μία ή ένας που έχει υποστεί σεξουαλική παρενόχληση να πάει να το καταγγείλει στις αρμόδιες αρχές, δηλαδή στον εισαγγελέα, εντός τριών μηνών. Οι άνθρωποι δεν μπορούν να το χωνέψουν καλά-καλά, όχι σε τρεις μήνες, αλλά σε τρία χρόνια.
Απευθυνθείτε σε ειδικούς
Αναζητήστε δικηγόρους που ασχολούνται με τέτοιου είδους αδικήματα. Αυτό που έχει σημασία να καταλάβει ο κόσμος είναι να μη μένουμε στο «πού να πάμε τώρα να καταγγείλουμε, έχουν περάσει τόσα χρόνια, έχουν παραγραφεί…». Δεν είναι έτσι.
Πόσο θα μου κοστίσει;
Υπάρχουν επαγγελματίες που προσφέρουν τις υπηρεσίες τους δωρεάν σε τέτοιες υποθέσεις, ή τουλάχιστον συμβουλές. Επίσης υπάρχουν δωρεάν γραμμές ψυχολογικής στήριξης.
Η γνώση είναι δύναμη
Υπάρχουν άνθρωποι που μετά από χρόνια αντιλαμβάνονται ότι είχαν κακοποιηθεί σεξουαλικά ή ότι είχαν δεχτεί σεξουαλική παρενόχληση στο παρελθόν, γιατί τώρα ερμηνεύουν τα σημάδια. Γιατί δεν ήξεραν τι σήμαινε οποιαδήποτε ανάλογη πράξη. Σε όλες τις ηλικίες θα έπρεπε να υπάρχει ενημέρωση. Στο σχολείο, στη Δευτεροβάθμια και στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, στο πανεπιστήμιο, στο κολέγιο. Πρέπει να είναι σαφέστατα τα όρια παντού και να υπάρχουν σχετικές ανακοινώσεις. Να δίνεται η εντύπωση ότι ο κόσμος ενημερώνεται και όχι να γίνονται δύο συζητήσεις πίσω από κλειστές πόρτες. Εως τότε συμβουλευτείτε τους ειδικούς για τα δικαιώματά σας.
ΠΩΣ ΘΑ ΣΕ ΣΤΗΡΙΞΕΙ ΤΟ ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΤΗΣ ΓΕΙΤΟΝΙΑΣ
Ιωάννα Ροτζιώκου, Αστυνόμος Β’, Εκπρόσωπος Τύπου Ελληνικής Αστυνομίας
«Τα γενετήσια εγκλήματα, σύμφωνα με παγκόσμιες, ευρωπαϊκές και εθνικές έρευνες, συνοδεύονται από έναν υψηλό αριθμό της λεγόμενης κρυφής εγκληματικότητας, δηλαδή υπάρχουν πάντα περισσότερα περιστατικά που δεν φτάνουν στις διωκτικές αρχές ή δεν έρχονται στην επιφάνεια. Τα αρνητικά συναισθήματα του φόβου ή της ενοχής εγκλωβίζουν το θύμα και το εμποδίζουν από το να αναφέρει
ή να καταγγείλει το τι του έχει συμβεί. Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία που έχει στη διάθεσή του το Αρχηγείο της Ελληνικής Αστυνομίας για το χρονικό διάστημα από το 2016 έως το 2020, έχουν καταγγελθεί 822 περιστατικά βιασμών, ενώ για το ίδιο χρονικό διάστημα έχουν καταγγελθεί 1.638 περιστατικά προσβολής της γενετήσιας αξιοπρέπειας. Και τα περισσότερα από αυτά τα περιστατικά έχουν θύματα γυναίκες, σε ποσοστό 65%-70%. Είναι σημαντικό να διευκρινιστεί ότι όταν μιλάμε για προσβολή της γενετήσιας αξιοπρέπειας εννοούμε τις περιπτώσεις εκείνες όπου, για παράδειγμα, κάποιο άτομο μπορεί να πραγματοποιεί χειρονομίες γενετήσιου χαρακτήρα, να διατυπώνει προτάσεις που αφορούν γενετήσιες πράξεις, να πραγματοποιεί γενετήσιες πράξεις ενώπιον άλλου, με αποτέλεσμα να προσβάλλεται η τιμή και η αξιοπρέπεια του θύματος. Οι συμπεριφορές αυτές σχετίζονται με τη λεγόμενη σεξουαλική παρενόχληση και μάλιστα όταν λαμβάνουν χώρα σε εργασιακό περιβάλλον, όπου ο θύτης εκμεταλλεύεται την εργασιακή θέση του θύματος ή τη θέση του προσώπου που έχει ενταχθεί σε διαδικασία αναζήτησης θέσης εργασίας, αποτελούν επιβαρυντική περίπτωση.
Πώς να το αναφέρετε
Παροτρύνουμε και ενθαρρύνουμε τα θύματα να μιλήσουν και να σπάσουν τη σιωπή τους. Η Ελληνική Αστυνομία είναι δίπλα τους. Ετσι, μπορούν να προσέλθουν στην τοπική Αστυνομική Υπηρεσία και να αναφέρουν το τι τους έχει συμβεί. Σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης μπορούν να καλέσουν το 100 και αν δεν μπορούν να μιλήσουν τότε μπορούν να στείλουν ένα μήνυμα – sms στο 100 γράφοντας το όνομα, το επώνυμο, τη διεύθυνση και από ποιον κινδυνεύουν.
Σε ποιον θα μιλήσετε
Προκειμένου να δημιουργηθεί οικεία ατμόσφαιρα και κλίμα εμπιστοσύνης, οδηγούμε τα θύματα σε έναν ειδικό χώρο και η εξέτασή τους γίνεται κατά βάση από εκπαιδευμένους αστυνομικούς και κατά προτίμηση του ιδίου φύλου. Μάλιστα η διαδικασία της εξέτασης γίνεται με τέτοιο τρόπο, ώστε τα θύματα να μην αισθανθούν άβολα και αμήχανα. Αυτό σημαίνει ότι υποβάλουμε συγκεκριμένες ερωτήσεις στο θύμα, ώστε να αποφευχθεί η λεγόμενη δευτερογενής θυματοποίηση, δηλαδή να μην αισθανθεί το θύμα ότι επαναλαμβάνεται το βίωμά του μέσα από τα λεγόμενα του. Αν ακόμα χρήζουν ιατρικής βοήθειας μεριμνούμε για τη μεταφορά τους στον γιατρό και αν επιθυμούν ψυχοκοινωνική στήριξη, νομική συμβουλευτική και φιλοξενία σε ξενώνες ερχόμαστε σε επαφή με τους συναρμόδιους φορείς ή υπηρεσίες όπως είναι η Γενική Γραμματεία Δημογραφικής, Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων, ώστε να παρασχεθεί στο θύμα η βοήθεια που του χρειάζεται. Παράλληλα, είμαστε σε επαφή και συνεννόηση με τους εισαγγελικούς λειτουργούς. Τα θύματα έχουν φωνή και οφείλουμε να είμαστε δίπλα τους.
ΠΩΣ ΕΙΝΑΙ ΝΑ ΝΟΜΙΖΕΙΣ ΟΤΙ ΕΤΣΙ ΕΙΝΑΙ ΦΤΙΑΓΜΕΝΟΣ Ο ΚΟΣΜΟΣ
Δήμητρα Παπαδήμα, ηθοποιός και συγγραφέας του βιβλίου «Βίος Βίας», εμπνευσμένο από τα δικά της βιώματα παρενόχλησης
Από μικρό κορίτσι αντιμετωπίζω παρενοχλήσεις. Αφού νόμιζα πως έτσι είναι φτιαγμένος ο κόσμος. Εκτός θεάτρου αλλά και εντός. Τι να κατέθετα προσωπικό; Να με έκαναν ρεζίλι οι συστημικοί δημοσιογράφοι; Εδερνα κι έφευγα. Αυτό θέλει κότσια και τα είχα. Κι ας έβγαινα απέξω, κι ας άκουγα τη φράση «αν μιλήσεις θα σε βρουν στο χώμα». Εχω συναντήσει μίσος κι εκδικητικές ενέργειες, γιατί δεν γινόμουν πιόνι όπως ήταν αυτοί πιόνια σε άλλους. Η χειρότερη που συνέβη ήταν στην ώρα παράστασης, μάλιστα γινόταν επανειλημμένα. Ωσπου φόρεσα σορτς για να μη με παρενοχλεί. Αυτό έγινε τρία χρόνια πριν. Από νέο, ανερχόμενο πρωταγωνιστή και σε πολύ γνωστή σειρά.
Αρκετές γυναίκες αλλά και άνδρες έχασαν επαγγελματικές ευκαιρίες, επειδή δεν ανταποκρίθηκαν. Εμειναν χωρίς δουλειά και συνεχίζουν να μη μιλούν γιατί θα μείνουν εκτός συστήματος. Κάτι που σε εμένα το καταλόγιζαν πάρα πολύ. Οτι εξαιτίας της συμπεριφοράς μου, έχω μείνει εκτός συστήματος. Πίσω από την πλάτη μου δεχόμουν μαχαιριές κι αυτό είναι κάτι που μου έχουν ομολογήσει παραγωγοί. Η εξουσία μοιράζεται στους ίδιους και τους ίδιους εδώ και 35 χρόνια. Θα έπρεπε να παίρνουν τις θέσεις στα κρατικά θέατρα με διαφορετικούς τρόπους. Με όλες αυτές τις αποκαλύψεις σίγουρα έγινε κάτι υπέροχο. Επανάσταση από τις γυναίκες του χώρου. Ας βγουν και οι υπόλοιποι κλάδοι τώρα. Και οι αφανείς ήρωες.
ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΠΕΤΑΞΟΥΜΕ ΤΗΝ ΠΑΡΕΝΟΧΛΗΣΗ ΚΑΙ ΝΑ ΚΡΑΤΗΣΟΥΜΕ ΤΟ ΦΛΕΡΤ;
Ελισάβετ Γεωργίου, εργασιακή ψυχολόγος, coach, ψυχοθεραπεύτρια και ιδρύτρια του be-yourself.gr
Γιατί είναι κυρίως νεαρές οι γυναίκες (έφηβες ή ως 20-25 ετών) που υφίστανται και ανέχονται τη σεξουαλική παρενόχληση;
Πράγματι, το φαινόμενο γίνεται πιο συχνό και με μεγαλύτερη ένταση και διάρκεια στις νεαρότερες ηλικίες. Οφείλεται κυρίως στη χαμηλή αυτοεκτίμηση σε αυτή την ηλικία και στην απειρία στη διαχείριση τέτοιων καταστάσεων. Πολλές φορές το βιώνουν ενοχικά, φοβούνται ότι δε θα τις πιστέψουν ακόμα και τα κοντινά τους άτομα.
Υπάρχει ένας αντίλογος έντονος στην Ελλάδα ότι «υπάρχουν όμως και οι γυναίκες που χρησιμοποιούν τη σεξουαλικότητά τους για να ανελιχθούν στην ιεραρχία». Τι απαντάτε σε αυτό;
Η εμφάνιση είναι πολύ συχνά η δικαιολογία αυτού που παρενοχλεί. Δεχόμαστε ότι η εμφάνιση μπορεί να προκαλέσει το φλερτ μέσα από σχόλια θαυμασμού αλλά δεν σημαίνει οτι το άτομο είναι διαθέσιμο και συναινεί σε μια σεξουαλική πράξη. Ακόμα και αν η πρόθεση για μια «προκλητική» εμφάνιση αποσκοπεί στην εύρεση εργασίας ή την ανέλιξη στην ιεραρχία, μπορεί κάποιος να συναινέσει ή όχι δίνοντας τη θέση ή την ιεραρχία για την εικόνα που βλέπει. Η εμφάνιση αυτή όμως δεν δίνει αυτόματα την υπόσχεση ή τη διαβεβαίωση συναίνεσης σε σεξουαλική συνεύρεση.
Είναι αμέτρητα τα ζευγάρια που γνωρίστηκαν στον χώρο εργασίας και παντρεύτηκαν. Μπορούμε να εξαφανίσουμε τη σεξουαλική παρενόχληση χωρίς να θυσιάσουμε την υγιή και φυσική διαδικασία του φλερτ;
Το φλερτ είναι μια πράξη που επιβεβαιώνει και τα δυο άτομα. Μπορεί να προχωρήσει σε σεξουαλική πράξη ή και σχέση, μπορεί όμως να παραμείνει και σε ένα πιο επιφανειακό επίπεδο, αλλά πάντα γίνεται με συναίνεση και των δύο. Το να εκδηλώσει κάποιος το ενδιαφέρον του κάθε άλλο παρά προσβλητικό είναι για το άλλο άτομο – ακόμα και αν δεν υπάρχει η ανάλογη ανταπόκριση. Παρενόχληση γίνεται όταν ο τρόπος έκφρασης είναι προσβλητικός ή υπάρχει επιμονή για κάτι περισσότερο, σε περίπτωση που δεν υπάρχει ανταπόκριση. Δυστυχώς κινδυνεύουμε σε μεγάλο βαθμό η σεξουαλική απόλαυση να αμαυρωθεί από αυτές τις διαστρεβλώσεις.
Υπάρχει το αμερικανικό μοντέλο του zero tolerance, όπου οποιαδήποτε επικοινωνία στο χώρο εργασίας θεωρείται ρίσκο πια. Είναι ρεαλιστικό αυτό; Και είναι αποτελεσματικό;
Εφαρμόζοντας μια πολιτική τέτοιου τύπου, για να είναι αποτελεσματική χρειάζεται να έχεις ένα πολύ καλό σύστημα εκπαίδευσης των ατόμων στην έννοια της παρενόχλησης και της κακοποίησης καθώς και ένα σύστημα επιβεβαίωσης των καταγγελιών γιατί μετά καταλήγουμε τα άτομα να φοβούνται να επικοινωνήσουν για οποιονδήποτε λόγο και με οποινοδήποτε τρόπο και αντί να προωθηθεί ένα περιβάλλον ασφάλειας δημιουργείται ένα περιβάλλον «τρομοκρατίας».
Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε άτομα που έχουν βιώσει σεξουαλική παρενόχληση;
Σίγουρα όχι κρίνοντάς τα! Η καθοδήγηση των ατόμων αυτών να εμπιστευτούν και να μιλήσουν με κάποιον ειδικό είναι μια ενδεδειγμένη λύση. Σήμερα, υπάρχουν πολλές δομές και πολλοί ψυχολόγοι ακόμα και δωρεάν τηλεφωνικές γραμμές όπου εξειδικευμένα άτομα μπορούν να προσφέρουν τις γνώσεις τους και να παρέχουν ουσιαστική στήριξη στα άτομα αυτά. Ο ειδικός θα βοηθήσει το άτομο, ακόμα και αν έχει μια στρεβλή αντίληψη για το γεγονός ή και αν το «χρησιμοποίησε» για προσωπικό όφελος.
ΑΡΚΕΤΑ ΜΕ ΤΟ VICTIM BLAMING
Νατάσα Κεφαλληνού, υπεύθυνη επικοινωνίας του Κέντρου Διοτίμα
Δικαιώνονται τώρα τα δίκτυα προστασίας των γυναικών που φωνάζουν όλα αυτά τα χρόνια;
Μία στις 2 γυναίκες στην Ε.Ε. έχει βιώσει σεξουαλική παρενόχληση τουλάχιστον μία φορά στη ζωή της από την ηλικία των 15 ετών και άνω, σύμφωνα με τη μεγαλύτερη έρευνα που έχει γίνει στην Ευρώπη για την έμφυλη βία (FRA, 2014).
Η διάχυτη κουλτούρα σεξισμού στην κοινωνία διαμορφώνει ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο οι δράστες κακοποιητικών και παραβατικών συμπεριφορών παραμένουν ατιμώρητοι ενώ τα θύματα φιμώνονται: η κουλτούρα του βιασμού απενοχοποιεί τη σεξουαλική βία, π.χ., μέσα από καθημερινά αστειάκια σε παρέες, εργασιακούς χώρους, ακόμα και από την οθόνη της τηλεόρασης. Το victim blaming μεταθέτει την ευθύνη της έμφυλης βίας από το θύτη στο θύμα εξετάζοντας εξονυχιστικά τις συμπεριφορές του δεύτερου («τι φορούσε;», «τι ώρα γύρισε σπίτι;», «πόσους συντρόφους είχε;») θέλοντας εντέλει να αμφισβητήσει την αξιοπιστία του.
Αυτό το περιβάλλον, μέσα στο οποίο παράγεται και αναπαράγεται η έμφυλη βία, δεν είναι «φιλόξενο» για να υποδεχτεί τις καταγγελίες των γυναικών, γι’ αυτό και η έμφυλη βία αν και ποινικό αδίκημα αποτελεί ένα από τα λιγότερο καταγγελλόμενα εγκλήματα.
Πώς θα εκπαιδεύσουμε τη νέα γενιά;
Στη συζήτηση, που διεξάγεται στη δημόσια σφαίρα, αμφισβητούνται έμφυλα στερεότυπα και νόρμες σύμφωνα με τα οποία η αρρενωπότητα είναι «από τη φύση» επιθετική και βίαιη και η θηλυκότητα υποταγμένη και παθητική. Νέες εκδοχές θηλυκότητας και αρρενωπότητας αναδύονται διαταράσσοντας παραδοσιακούς ρόλους και έμφυλες πειθαρχήσεις. Ερώτημα είναι αν όλη αυτή η διαδικασία θα μετακινήσει εδραιωμένες αντιλήψεις.
Για να μην αφεθεί αυτό στην τύχη και να βαθύνει το αποτύπωμα της συζήτησης είναι σημαντικό να ενταχθούν στην εκπαίδευση θεματικές σχετικές με το φύλο και την έμφυλη βία αλλά και μαθήματα σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης. Τα παιδιά από νωρίς θα πρέπει να μαθαίνουν σχετικά με τη συναίνεση και τα όρια του σώματος και των επιθυμιών τους. Ενα σχολείο συμπεριληπτικό, που δεν θα αναπαράγει τα έμφυλα στερεότυπα και ρόλους, θα συμβάλει καθοριστικά στη διαμόρφωση νέων νοοτροπιών, αντιλήψεων και πρακτικών.
Ταυτόχρονα κρίσιμη σημασία έχουν και οι δράσεις πρόληψης, π.χ., καμπάνιες ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης που θα απευθύνονται σε έφηβους και νέους. Η συμβολή των ΜΜΕ σε αυτή την προσπάθεια διαμόρφωσης κλίματος μηδενικής ανοχής στην έμφυλη βία είναι βασική παράμετρος. Η αλλαγή παραδείγματος και η εγκατάλειψη της αναπαραγωγής της κουλτούρας του σεξισμού από τα μίντια είναι επιβεβλημένη αν θέλουμε να δούμε αποτελέσματα στη νέα γενιά.
ΤΙ ΣΚΕΦΤΕΤΑΙ Η ΝΕΑ ΓΕΝΙΑ;
Κλάρα Τσουμπλέκα, μαθήτρια Λυκείου
Ζω σ’ έναν κόσμο στον όποιον είναι πιο εύκολο να αισθάνομαι άνετα με τη γυναικεία ταυτότητά μου. Οι 12χρονοι συμμαθητές μου με θεωρούσαν «θυμωμένη φεμινίστρια που δεν φοράει σουτιέν», όταν πρωτοανακαλύπταμε την έννοια του φεμινισμού και τα συμφραζόμενά της. Με εξέπληξε που σήμερα, μετά από χρόνια, βρέθηκα πρώτη φορά σε ένα περιβάλλον τάξης, που όχι μόνο ένιωθα την άνεση να εκφράσω την άποψή μου στο θέμα Μπεκατώρου, αλλά δέχτηκα και ένα κύμα υποστήριξης από νεαρούς άντρες, τους συμμαθητές μου, που δεν προσπάθησαν να καλύψουν -αλλά αντιθέτως να ενισχύσουν- τις γυναικείες φωνές. Λογώ της υποστηρικτικής συζήτησης που επικρατεί στην περιορισμένη κοινωνική φούσκα που έχω διαλέξει για τον εαυτό μου, ζω καμία φορά με την ψευδαίσθηση ότι κινούμαι σε έναν ουτοπικό, υπερφεμινιστικό κόσμο. Η ψευδαίσθηση αυτή διαλύεται όταν τολμώ να βγω στον πραγματικό κόσμο.
Τις προάλλες δεν χρειάστηκε να βγω καν από την καγκελόπορτά του σπιτιού μας, για να καταλάβω το τεράστιο χάσμα γενεών και απόψεων στη συζήτηση περί σεξουαλικής κακοποίησης. Εβγαινα για τρέξιμο, φορούσα αθλητικό σορτσάκι όταν η γιαγιά μου και η αδερφή της άρχισαν να μου κάνουν μερικά γιαγιαδίστικα σχόλια για την εμφάνισή μου – «δεν τρως αρκετά, παιδάκι μου, να σου φτιάξω μακαρόνια με κιμά;» ή «σου πάει η αλογoουρά, να την κάνεις πιο συχνά». Oταν γύρισα την πλάτη για να φύγω μου είπαν: «Και μετά φταίνε οι βιαστές».
Εξαλλη γύρισα και τους είπα να μη λένε ποτέ τέτοια πράγματα, ούτε για πλάκα. Γύρισα σπίτι κλαίγοντας σπαρακτικά στην αγκαλιά της μαμάς μου. Ηταν συνταρακτικό να ακούω δύο γυναίκες που με αγαπούν να μιλάνε με αυτόν τον τρόπο για το ίδιο μου το σώμα – και θα έλεγα ψέματα αν αρνιόμουν ότι όταν επέστρεψα στο δωμάτιό μου δεν μπήκα στον πειρασμό να αλλάξω ρούχα και να βάλω μια φόρμα του μπαμπά μου. Συνειδητοποίησα ότι η μητέρα μου στην ηλικία μου αναγκαζόταν να έρχεται αντιμέτωπη καθημερινά με τέτοια σχόλια και μικροεπιθέσεις προσπαθώντας ταυτόχρονα να διαμορφώσει τη δική της γυναικεία ταυτότητα σε έναν κόσμο που της έλεγαν να μην «προκαλεί» – σε έναν κόσμο που οι ίδιες οι γυναίκες ανέκοπταν τον αισθησιασμό άλλων γυναικών. Αισθάνομαι απίστευτα τυχερή που περιβάλλομαι από υποστηρικτικές γυναικείες -αλλά και αντρικές- φιγούρες, που με μεγαλώνει μια μητέρα που μου δανείζει τις φούστες της αντί να ενοχοποιεί το σώμα μου και συμπάσχω με τις γενιές που μεγάλωσαν με τόση ντροπή και φόβο για το σώμα και τη σεξουαλικότητά τους – τελικά και με την ίδια τη γιαγιά μου.
Επιμέλεια: Αναστασία Καμβύση, Γαλάτεια Λασκαράκη, Εβίτα Τσιλοχρήστου
Art direction: Λίνα Τσίντζιλα
