Η ακτιβίστρια Leila Janah έχασε τη μάχη με τον καρκίνο και άφησε την τελευταία της πνοή, σε ηλικία 37 ετών, στις 24 Ιανουαρίου. Ήταν leader της startup κοινωνίας, CEO των Samasource και LXMI, δύο εταιρειών με αποστολή να περιορίσουν την παγκόσμια φτώχεια συμβάλλοντας στη δημιουργία θέσεων εργασίας. Τον Ιούνιο του 2018 το περιοδικό Marie Claire την είχε φιλοξενήσει στις σελίδες του και παρακάτω σου παραθέτουμε ολόκληρη τη συνέντευξη όπως είχε δημοσιευθεί στο περιοδικό με τον τίτλο “Ομορφιά με κοινωνικό έργο“.
Παιδί μεταναστών, απόφοιτος του Χάρβαρντ και κοινωνική επιχειρηματίας, η Λέιλα Τζάνα επισκέφτηκε την Ελλάδα και μίλησε στο Marie Claire για τα θαύματα που συμβαίνουν όταν βρίσκεις δουλειά στις γυναίκες.
Tα έχουν ονομάσει «Chanel με κοινωνικό αντίκτυπο». Γιατί η νέα σειρά καλλυντικών LXMI της Λέιλα Τζάνα έχει αναλάβει να θρέψει όχι μόνο την επιδερμίδα μας αλλά και την οικονομία της Αφρικής. Όλα ξεκίνησαν με ένα σπάνιο φυσικό βούτυρο καριτέ που το κορίτσι-θαύμα της κοινωνικής επιχειρηματικότητας ανακάλυψε σε ένα παζάρι στην Ουγκάντα, χάρη στο οποίο οι ντόπιες γυναίκες καταφέρνουν να διατηρούν άψογο λαμπερό δέρμα παρά τις αντίξοες κλιματικές συνθήκες και τον ήλιο που αφυδατώνει τα πάντα. Σήμερα, το διάσημο πια Pure Nilotica Melt διατίθεται στα Sephora στην Αμερική, ενώ η Λέιλα γυρίζει τον κόσμο αναζητώντας τα υλικά που δίνουν αξιοπρεπή εργασία σε γυναίκες στην Αφρική και την Ασία. Σήμερα όμως είναι εδώ, δίπλα μου, λίγο πριν μιλήσει στο Digital Disruption Sessions στο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών και καθώς θαυμάζω το μικρό σωληνάριο που έχει βγάλει από την τσάντα της, ρωτώντας την αν είναι το σωτήριο μυστικό της για να δείχνει πάντα τόσο φρέσκια και όμορφη στα συνέδρια, εκείνη αυθόρμητα μου το χαρίζει. Εκείνη την ημέρα ακούγοντάς την να μιλάει για το πώς ίδρυσε το 2008 τη Samasource, μια μη κερδοσκοπική οργάνωση για την καταπολέμηση της φτώχειας μέσα από την οποία έχουν εκπαιδευθεί στον τομέα της τεχνολογίας και βρει αξιοπρεπή δουλειά δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι, αντιλήφθηκα ότι η εξωτική καλλονή που έχω μπροστά μου δεν αστειεύεται. Το ίδιο βράδυ, εφαρμόζοντας το ευγενικό δώρο της στο πρόσωπό μου μετά από μια κουραστική μέρα, διαπιστώνω ότι τα καλλυντικά της είναι εξίσου φερέγγυα. «Tα ονόμασα LXMI (προφέρονται lux-me) από τη Χίντου, θεά της Ομορφιάς και της Ευημερίας. Κάτι σαν τη δική σας αρχαία θεά Αφροδίτη», μου λέει.
Η συνέντευξη που ακολουθεί πραγματοποιήθηκε σταδιακά με άλλη διαφορά ώρας κάθε φορά και ενώ μάθαινα από το Ιnstagram αν βρίσκεται στην Ασία, στην Ευρώπη, στη Νέα Υόρκη ή πίσω στο Σαν Φρανσίσκο, τη βάση της.
Πώς ήταν τα παιδικά σου χρόνια ως παιδί μεταναστών;
Όταν οι γονείς μου ήρθαν από το Μουμπάι στα βόρεια της Πολιτείας της Νέας Υόρκης των ’70 δυσκολεύτηκαν να προσαρμοστούν. Άφησαν πίσω την κοινότητά τους και εγκαταστάθηκαν σε μία που ήταν πολύ λιγότερο πολυσυλλεκτική και ανεκτική, η οποία δεν αναγνώριζε τα επιτεύγματά τους από την Ινδία. Η μητέρα μου είχε πτυχίο αγγλικών και μπορούσε να απαγγείλει Μάκβεθ, για παράδειγμα, κι όμως η μοναδική δουλειά που μπόρεσε να βρει όταν έφτασε στις ΗΠΑ ήταν να κόβει κρεμμύδια στα Wendy’s.
Κανείς δεν δεχόταν ένα πτυχίο αγγλικών από πανεπιστήμιο στην Ινδία. Εγώ ωστόσο ήμουν τυχερή. Όταν πια ξεκίνησα το σχολείο είχαμε μετακομίσει σε μια πολυφυλετική γειτονιά στο Λος Άντζελες, οπότε πάντα ένιωθα ότι ταιριάζω. Ειδικά στο γυμνάσιο όπου πήγαινα, οι περισσότεροι μαθητές ήταν από μειονότητες, όπως εγώ. Νιώθω ευλογημένη επειδή είχα γεννηθεί στις ΗΠΑ καθώς πιστεύω ότι είναι μία από τις πιο καινοτόμες κοινωνίες στον κόσμο εξαιτίας της μακράς κληρονομιάς μας στο Μεταναστευτικό και τη διαφορετικότητα.
Η μητέρα μου επέδειξε αληθινό θάρρος και αποφασιστικότητα μέσα από τη δουλειά της, ξεκινώντας από το μηδέν και δουλεύοντας σκληρότερα από κάθε άλλον άνθρωπο που ξέρω.
Ο πατέρας μου είχε χριστιανικές ορθόδοξες καταβολές και φοίτησε σε πανεπιστήμιο Ιησουιτών. Οπότε η αφοσίωσή του στην κοινωνική δικαιοσύνη επηρέασε βαθιά και μένα. Μας έλεγε ότι είχαμε κερδίσει το λαχείο και μόνο επειδή είχαμε γεννηθεί στις ΗΠΑ. Δεν είχαμε κάνει τίποτα για να το κερδίσουμε αυτό, απλά ευλογηθήκαμε από αυτή τη συγκυρία.
Εργαζόσουν από μικρή. Δεν ήταν σκληρό αυτό;
Η εργασία είναι η καλύτερη μορφή εκπαίδευσης. Δουλεύω όσο θυμάμαι τον εαυτό μου, ξεκινώντας τη δική μου επιχείρηση babysitting μόλις ήταν νομικά επιτρεπτό, στην ηλικία των 12 περίπου. Στα 15 ξεκίνησα να εργάζομαι ως γραμματέας σε δικηγορικό γραφείο. Ειδικά σε εκείνη την ηλικία αποδείχθηκε εξαιρετικά καθοριστικό για μένα το ότι εργαζόμουν και είχα εισόδημα, μου έδωσε πολύτιμα μαθήματα για την αποταμίευση και την επένδυση χρημάτων.
Η δουλειά με έμαθε επίσης να εκτιμώ την εκπαίδευσή μου, ειδικά επειδή χρηματοδοτούσα η ίδια τις σπουδές μου. Αυτός ο παράγοντας με ώθησε να επιλέξω την κατεύθυνση των σπουδών μου στο Χάρβαρντ γιατί ήμουν αποφασισμένη να μάθω ακριβώς γι’ αυτά τα οποία κόπιαζα να αποκτήσω. Το ότι ενηλικιώθηκα δουλεύοντας με έκανε αυτό που είμαι σήμερα.
Πώς βρέθηκες στα 17 σου να διδάσκεις σε σχολείο στην Αφρική;
Η οικογένειά μου δεν είχε τα μέσα για να μου δώσει τη δυνατότητα να ταξιδέψω, οπότε εγώ και ο αδελφός μου έπρεπε να βρούμε τον τρόπο. Έκανα τα χαρτιά μου για μια υποτροφία με στόχο το ταξίδι σε ένα διαφορετικό μέρος του κόσμου, αλλά τελικά πήρα πίσω πολλά περισσότερα. Μου άνοιξε τα μάτια που είδα τις δυνατότητες και ταυτόχρονα την έλλειψη ευκαιριών στις αγροτικές περιοχές της Γκάνα.
Οι μαθητές μου ήταν έξυπνοι, εύστροφοι και ήξεραν πάρα πολλά για την Αμερικανική Ιστορία, όμως δεν μπορούσαν να βρουν δουλειά όταν ολοκλήρωναν τις σπουδές τους.
Συνειδητοποίησα ότι το ταλέντο είναι ισόποσα μοιρασμένο αλλά οι ευκαιρίες όχι. Θυμήθηκα τα λόγια του πατέρα μου για το ότι εμείς κερδίσαμε αυτό το λαχείο. Αποφάσισα ότι έπρεπε να βρω την αιτία της φτώχειας και αυτό με οδήγησε να κάνω την πτυχιακή μου πάνω στις African Development Studies στο Χάρβαρντ.
Πώς μπήκες στο Χάρβαρντ;
Ήμουν καλή στα μαθηματικά και τις επιστήμες και ένας από τους καθηγητές μου με ενθάρρυνε να κάνω αίτηση στο Χάρβαρντ λόγω των βαθμών μου. Εμένα δεν θα μου περνούσε ποτέ από το μυαλό.
Μάλιστα στο τέλος το Χάρβαρντ ήταν το Πανεπιστήμιο που μου προσέφερε και τη μεγαλύτερη οικονομική υποστήριξη, οπότε δέχθηκα και εμφανίστηκα εκεί την επόμενη χρονιά χωρίς να έχω καν επισκεφθεί το campus πρώτα. Ήταν μια εμπειρία που μου άλλαξε τη ζωή, το λιγότερο, ειδικά από τη στιγμή που ελάχιστοι συμφοιτητές μου επέλεγαν πτυχία που είχαν να κάνουν με τη φτώχεια.
Τι έμαθες από τις γυναίκες που έχεις βοηθήσει;
Έμαθα πάρα πολλά από τις κοινότητες με τις οποίες συνεργαζόμαστε. Ίσως το μεγαλύτερο μάθημα είναι το ότι ζω πιο κοντά στους ανθρώπους και στη φύση – εμείς οι άνθρωποι της Δύσης είμαστε συχνά παγιδευμένοι στα μικρά μας κουτιά από τσιμέντο. Στην αγροτική Ουγκάντα οι γυναίκες περνούν πολύ χρόνο έξω με τις οικογένειές τους. Τα σώματά τους είναι δυνατά και υγιή. Τρώνε μη επεξεργασμένες τροφές από τη γη που είναι πλούσιες σε θρεπτικά συστατικά και δεν περιέχουν συντηρητικά. Και έχουν ισχυρούς δεσμούς με τις κοινότητες: οι οικογένειες τρώνε μαζί, οι άνθρωποι ζουν κοντά με τους φίλους και τους γείτονές τους, τα παιδιά τους παίζουν έξω. Από πολλές απόψεις αυτές οι γυναίκες έχουν πολλά να μας διδάξουν για την ευζωία. Φυσικά από την άλλη πλευρά οι περισσότεροι είναι εξαιρετικά φτωχοί, οι γυναίκες εργάζονται όλη μέρα στο χωράφι για λιγότερο από 2 δολάρια τη μέρα και έχουν ελάχιστες παροχές σε εκπαίδευση και περίθαλψη. Ένα πρόβλημα υγείας μπορεί να χρεοκοπήσει μια ολόκληρη οικογένεια για μια γενιά. Υπάρχουν ελάχιστες ευκαιρίες καριέρας στη νόμιμη αγορά εργασίας. Δεν είναι ασυνήθιστο για τις γυναίκες να πεθάνουν στη γέννα (περίπου 300.000 τον χρόνο, ενώ υπολογίζεται ότι το 99% των περιπτώσεων είναι αποτρέψιμες και οφείλονται καθαρά στη φτώχεια). Όταν αυξάνουμε τις αποδοχές μια γυναίκας, το 90% επιστρέφει στην οικογένειά της και στην ευημερία της κοινότητας. Βλέπουμε αυτόματα μια θεαματική βελτίωση στην υγεία, στην παιδεία, στη στέγαση και τη σίτιση ολόκληρης της οικογένειας. Δεν υπάρχει καλύτερο πρόγραμμα βοήθειας από το να δίνουμε δουλειά στις γυναίκες.
Είσαι μια νέα και όμορφη γυναίκα. Στον ανδροκρατούμενο χώρο της Silicon Valley, ένιωσες ποτέ ότι έπρεπε να προσπαθήσεις διπλά για να αποδείξεις ότι αξίζεις;
Νομίζω ότι ακόμη παλεύω με το αίσθημα του «συνδρόμου του απατεώνα» – ότι δεν ανήκω εδώ και ότι για κάποιον λόγο δεν μου αξίζει να είμαι CEO της εταιρείας μου. Είναι πάντα μια δοκιμασία για μένα όταν κάποιος τρίτος υποθέτει πως δεν είμαι εγώ το αφεντικό, ειδικά όταν είμαι μαζί με τον μεγαλύτερο σε ηλικία CFO μας. Αλλά τα αποτελέσματα μιλούν από μόνα τους: τώρα απασχολούμε 2.000 άτομα και είμαστε η μεγαλύτερη εταιρεία δεδομένων πληροφορικής στην Ανατολική Αφρική. Επομένως κρινόμαστε περισσότερο από τα αποτελέσματα και όχι από την αντίληψη. Και είμαι πλέον τυχερή γιατί μπορώ να επιλέγω με ποιον θα συνεργαστούμε – αν νιώσω ότι ένας εταίρος, πιθανός επενδυτής ή πελάτης δεν μας παίρνει στα σοβαρά, δεν είμαστε αναγκασμένοι να δουλέψουμε μαζί του. Είναι μια τρομερή ελευθερία που προκύπτει ύστερα από 10 χρόνια σκληρής δουλειάς και από το χτίσιμο μιας σπουδαίας ομάδας. Νομίζω δε ότι και η Silicon Valley επιτέλους αλλάζει σιγά σιγά, όσο περισσότεροι άνθρωποι καταλαβαίνουν ότι οι εταιρείες και οι ηγετικές ομάδες με σωστή αναλογία των δύο φύλων στη σύνθεσή τους έχουν καλύτερες επιδόσεις.
