Αν είσαι από εκείνες που ακολουθεί κι αγαπά τα events καινοτομίας, τότε σίγουρα κάπου έχεις συναντήσει τον Θοδωρή Αναγνωστόπουλο. Υπάρχουν όμως κάποια πολύ ενδιαφέροντα σημεία στο βιογραφικό του που ίσως δεν γνωρίζεις και που είναι άξια αναφοράς. Σπούδασε Βιολογία και έχει διδακτορικό στη Γενετική από το Kings College London. Μεταξύ άλλων, είναι Πρόεδρος και συνιδρυτής της Κοινωνικής Επιχείρησης SciCo, στόχος της οποίας είναι η προώθηση της επιστήμης μέσω καινοτόμων τρόπων στο ευρύ κοινό, ενώ έχει διεθνή δράση. Έχει ταξιδέψει σε 92 χώρες σε έξι Ηπείρους.
Τον τελευταίο καιρό παρουσιάζει το Celebrity Science, μια εκπομπή στο YouTube, η οποία προσεγγίζει την επιστημονική γνώση με τρόπο ελκυστικό, κατανοητό και-εν τέλει απολαυστικό. Καλεσμένοι, καταξιωμένοι επιστήμονες και celebrities-πρόσωπα γνωστά από την τηλεόραση, το διαδίκτυο και τον καλλιτεχνικό χώρο, οι οποίοι συνομιλούν για επιστημονικά θέματα και παίζουν ενδιαφέροντα παιχνίδια.
Εμείς είχαμε πολλές… επιστημονικές -και όχι μόνο – απορίες και ο ίδιος, έδωσε τις απαντήσεις του.
Αναρωτιέμαι πώς μπορεί να ήταν ένας άνθρωπος στα παιδικά του χρόνια, που στη συνέχεια απέκτησε διδιακτορικό στη Γενετική και που κατάφερε να ταξιδέψει σε 92 χώρες;
Νομίζω πως το βασικό χαρακτηριστικό ήταν η ανησυχία προς την εξερέυνηση, τη διερεύνηση, προς τη γνώση κι επί προσθέτως μια λαχτάρα προς την κατάκτηση της γνώσης και ίσως και της επιτυχίας. Ήταν ένας συνδυασμός πραγμάτων. Και τώρα που το σκέφτομαι, είχα πολύ μεγάλη επιμονή.
Φαινόταν η κλήση σου προς την επιστήμη και σε όλα αυτά που έχεις σπουδάσει;
Ναι, σαφέστατα φαινόταν. Είχα κλήση στα Μαθηματικά, την Φυσική και τη Χημεία.
Έχεις ταξιδέψει σε 92 χώρες, είναι πάρα πολλές… Ποιος πιστεύεις ότι είναι ο κυριότερος λόγος για τον οποίο κάνεις ταξίδια;
Τα ταξίδια στους περισσότερους, είναι ένα μέσο ψυχαγωγίας. Τα δικά μου ταξίδια τα λέω οδοιπορικά. Συνήθως πηγαίνω για κάποιο είδος δικής μου εξερεύνησης. Πηγαίνω να γνωρίσω, μια νέα κουλτούρα, ένα νέο πολιτισμό, την τοπική χλωρίδα και πανίδα. Π.χ αν έχει ο προορισμός σαφάρι θα κάνω, αν έχει ένα δρυμό ή ένα δάσος θα τα περπατήσω για μία ή δύο ημέρες, θα κάνω το local track που υπάρχει για να δω τι γίνεται… μ’ ενδιαφέρει πάρα πολύ αυτό το κομμάτι. Επίσης ο βέλτιστος τρόπος για να ταξιδέψεις -που δεν είναι ακριβώς ταξίδι – είναι να δουλέψεις σε μια άλλη χώρα ή έστω να συνεργαστείς με άλλους επαγγελματικά σε μια χώρα, γιατί εκεί έρχεσαι πραγματικά πιο κοντά στην αληθινή ζωή του τόπου. Αν έπρεπε να τα διαβαθμίσω ως εμπειρίες, θα έλεγα πρώτον να καταφέρει κανείς να ζήσει ένα με δύο χρόνια σε μια άλλη χώρα, αν δεν μπορεί να γίνει αυτό – γιατί μιλάμε για κάτι limited (περιορισμένο) σε πόσες χώρες μπορείς να πας να ζήσεις – δεύτερον να καταφέρεις να συνδυάσεις το επάγγελμά σου με τα ταξίδια, δηλαδή να έχεις διάφορες συνεργασίες στο εξωτερικό, κάτι που έχω πετύχει και που είναι από τις βασικές μου μεθόδους και το τρίτο και το πιο σύνηθες είναι που πηγαίνεις μόνος σου σε ένα νέα μέρος, δίχως καμία υποχρέωση, που είναι και το πιο σύνηθες. Αυτό μπορείς να το κάνεις τελείως τουριστικά, βγάζοντας φωτογραφίες και πηγαίνοντας στα μουσεία ή να “λερωθείς” και να απορροφήσεις όσο πιο πολλά γίνεται από τη χώρα που βρίσκεσαι.
Αν σου έλεγα να επιλέξεις τους τρεις top προορισμούς από αυτούς τους 92, θα ήταν πολύ δύσκολο;
Είναι δύσκολο, γιατί αυτό είναι υποκειμενικό. Δηλαδή, όταν πήγαμε στο Ιράν το 2012, με το που βγήκαμε από το αεροπλάνο, γνωρίσαμε δυο Ιρανούς φοιτητές που σπούδαζαν αγγλική φιλολογία. Εκείνοι ενθουσιάστηκαν που συνάντησαν english – speaking από τη Δύση και αυτοί με τους φίλους τους κι από άλλες πόλεις του Ιράν, ήταν οι ξεναγοί μας για περίπου δεκαπέντε ημέρες. Μπήκαμε στα σπίτια τους, φάγαμε με τους γονείς τους, κάναμε ένα σωρό πράγματα τα οποία δεν θα τα κάναμε, αν δεν υπήρχε εκείνη η στιγμή που τους γνωρίσαμε. Αν εγώ λοιπόν πω σε εσένα ότι το Ιράν είναι στους top τρεις προορισμούς μου – γιατί είναι – δεν σημαίνει ότι όταν πας εσύ θα σου συμβεί το ίδιο πράγμα. Το πιθανότερο είναι ότι δεν θα σου συμβεί…
Νησιά Γκαλαμπάκος
Μετά λοιπόν από αυτή την εισαγωγή θέλοντας να υπερτονίσω το κομμάτι της τυχαιότητας και του υποκειμενικού, θα έλεγα ότι τα πιο ενδιαφέροντα μέρη που έχω πάει είναι τα νησιά Γκαλαμπάκος, τα βρίσκω τρομερά ενδιαφέροντα επειδή είμαι και βιολόγος κι εκεί πρωτοπεριγράφτηκε η ιστορία της εξέλιξης από τον Δαρβίνο, αλλά επιπρόσθετα έχει κάποια ζώα, που δεν φοβούνται για κάποιο λόγο τον άνθρωπο, μπορείς και τα βλέπεις από κοντά και ζεις πρωτόγνορα πράγματα. Έχει θαλάσσιες ιγουάνες και γιγάντιες χελώνες, κολυμπάς με θαλάσσιους ελέφαντες και καρχαρίες… Έχει πολύ ωραία πράγματα να δεις και να κάνεις.
Ουγκάντα
Στη δεύτερη θέση θα έβαζα την εμπειρία του να δεις του γορίλες στην Ουγκάντα ή στη Ρουάντα. Πρόκειται για πολύ έντονες στιγμές. Περπατάς περίπου για επτά ώρες σε μία ζούγκλα, μαζί με κάποιο συνοδό, για να δεις τους τελευταίους εναπομείναντες Silverback γορίλες. Εκείνοι είναι ελεύθεροι και περπατάς μέχρι να τους συναντήσεις. Επειδή είναι πολύ κοντά ο τρόπος ζωής τους στον ανθρώπινο, οι στιγμές εκείνες ήταν πολύ συγκινητικές.
Ναμίμπια
Και τη τρίτη εμπειρία που θα έλεγα, ήταν μια φυλή που συναντήσαμε στη Ναμίμπια, την San, στα σύνορα με τη Μποτσουάνα. Είναι κυνηγοί τροφοσυλλέκτες, είναι η τελευταία εναπομείνουσα φυλή στον πλανήτη, που ακόμη κρατάει την παράδοση, του να κυνηγούν και να συλλέγουν την τροφή τους. Ήταν πολύ ενδιαφέρουσα εμπειρία. Επειδή δεν αποθηκεύουν την τροφή, δεν δημιουργείται πλούτος κι έτσι δεν υπάρχουν κοινωνικές τάξεις. Οπότε ήταν πολύ ενδιαφέρον να τους παρακολουθήσεις και να τους μιλήσεις.
Ποια ήπειρος έμεινε να επισκεφτείς;
Η Ανταρκτική, η οποία είναι και στα πλάνα της επόμενης διετίας.
Σε θυμόμαστε από την παρουσίαση του TEDx. Ήταν και η πρώτη σου επαφή με την παρουσίαση, αυτή;
Ναι, ακριβώς. Έχω παρουσιάσει τέσσερα στην Αθήνα, δύο στη Λεμεσό και τρία στην Πάτρα. Έχουν καθιερωθεί και είναι ωραία events. Εγώ περνάω φανταστικά. Ακούς για τη γνώση, την τέχνη, τη μουσική, τον αθλητισμό, την επιχειρηματικότητα, την επιστήμη… Πάντα θα υπάρχουν καλοί ομιλητές και ωραίες ομιλίες.
Πιστεύεις ότι λείπουν κι άλλου τέτοιου είδους events στην Ελλάδα;
Νομίζω από άποψη διοργάνωσης και πληρότητας σε παρόμοια events, τα πηγαίνουμε πολύ καλά. Εκείνο που λείπει – αλλά αυτό δεν το καταλαβαίνεις αν είσαι εδώ συνέχεια – είναι τα μυαλά που έχουν φύγει. Όταν πηγαινοέρχεσαι, λες μπορεί η Αθήνα να είναι μεγαλούπολη, αλλά λείπουν αυτοί οι άνθρωποι που έφυγαν. Λείπουν από το οικοσύστημα, το νιώθεις, είναι μεγάλο το brain drain που έχει υπάρξει. Μιλάμε για δεκάδες χιλιάδες άτομα… Κι επειδή αναφέρεσαι σε events καινοτομίας τύπου TEDx, η απουσία τους φαίνεται. Δεν υπάρχει τόσο μεγάλος διάλογος, δεν υπάρχουν άτομα (μιλάμε σε ποσότητα) που να είναι ιδιαιτέρως inspiring. Λείπουν. Είναι γύρω γύρω στον πλανήτη και κάνουν καριέρα, αλλά μακάρι κάπως να επέστρεφαν.
Πιστεύεις ότι ο κόσμος “φοβάται” να προσεγγίσει την επιστήμη;
Σίγουρα φοβάται, γιατί έχει δημιουργηθεί μία αντίληψη – και ειδικά στην Ελλάδα – ότι είναι δύσκολη, ότι είναι βαρετή, ότι είναι για nerds… Tα τελευταία χρόνια όμως με όλη την προσπάθεια της εκλαΐκευσης, με το science communication, το science engagement, δηλαδή την προσπάθεια του πώς μπορούμε να βάλουμε τον κόσμο να συμμετάχει όχι μόνο στην κατανόηση της επιστήμης, αλλά ακόμη και σε πειράματα. Υπάρχουν τα λεγόμενα citizen science projects, όπου οι πολίτες συλλέγουν πληροφορίες για project. Οπότε δημιουργείται πλέον μια συστημική αλλαγή κι εντάσσεται περισσότερο στην καθημερινότητα. Το επιτάσσουν και οι ανάγκες. Το βλέπουμε στη διάτροφη, που όλοι θέλουμε να ξέρουμε τι τρώμε, στον αθλητισμό, στην κλιματική αλλαγή, που πρέπει να έχουμε γνώσεις για την ανακύκλωση και όχι μόνο, στο κομμάτι των εμβολίων… Είναι πολύ σημαντική πια και υπάρχουν πολλά κομμάτια της ζωής μας, που συνδέονται με την επιστήμη και την τεχνολογία.
Οι γυναίκες έχουν καλή σχέση με την επιστήμη;
Τα στατιστικά – για τη Δύση τουλάχιστον που γνωρίζω – λένε ότι τα επιστημονικά πεδία STEM (μαθηματικά, φυσικές επιστήμες, μηχανική, τεχνολογίες) χρειάζονται περισσότερες γυναίκες. Είναι λιγότερες και κυρίως στις διοικητικές και στις παγιωμένες ακαδημαϊακές θέσεις, όχι τόσο στο ερευνητικό επίπεδο. Επομένως χρειάζεται να ενισχυθεί πολύ το women in science, είμαι υπέρμαχος αυτού. Οι γυναίκες σε διάφορες μελέτες, σε θέματα συλλογικής νοημοσύνης ή συναισθηματικής νοημοσύνης, είναι καλύτερες. Πρόσφατα με κάλεσαν για ένα brain storming και ήμασταν σε μια ομάδα έντεκα ατόμων, δέκα άνδρες. Και λέω: “Δεν βγαίνουν έτσι οι ιδέες” και το εννοώ. Πέρυσι που βρέθηκα πανεπιστήμιο Columbia για ένα course, βασικό χαρακτηριστικό των ομάδων που είχαν υψηλό collective intelligence, είχαν πολλές γυναίκες.
Πώς πιστεύεις θα μπορούσε να αλλάξει αυτό; Να υπάρχουν περισσότερες γυναίκες στην επιστήμη;
Αυτό για να γίνει, θα χρειαστεί να περάσουν πολλά χρόνια. Αλλά πράγματι έχει να κάνει με την ανάπτυξη μιας κουλτούρας. Πολύ σημαντική είναι η ανάδειξη των επιτυχιών των γυναικών, η εξομείωση ενός μισθολογίου ή ο,τιδήποτε άλλου που μπορεί να είναι διαφορετικό… Στην Ελλάδα είναι δύσκολο δυστυχώς, αλλά μια διαδήλωση στο Hollywood σχετικά με τις αμοιβές των ηθοποιών, ήταν μια πολύ σημαντική κατεύθυνση. Δεν ξέρω ακριβώς τι θα μπορούσε να βοηθήσει, αλλά είναι άκρως απαραίτητο.
Η ιδέα του Celebrity Science πώς δημιουργήθηκε;
Αυτό είναι ένα από τα νέα αγαπημένα projects της SciCo. Προέκυψε από την ανάγκη διάχυσης της επιστήμης, με ψηφιακό τρόπο, με ψυχαγωγικό τρόπο – η κωμωδία είναι ο σοβαρότερος τρόπος επικοινωνίας – επομένως περνάς πολλά μηνύματα μέσω αυτής. Είπαμε λοιπόν να φτιάξουμε κάτι ψηφιακό, κάτι διασκεδαστικό και κάτι που ο κόσμος θα ακολουθούσε έτσι κι αλλιώς, όπως τους celebrities. Ας βάλουμε λοιπόν αυτούς να είναι ambassadors, για κάτι δύσκολο όπως είναι η επιστήμη. Έτσι δημιουργήσαμε το Celebrity Science.
Προσπαθείς να έχουν κάποιο κοινό χαρακτηριστικό οι καλεσμένοι σου;
Να έχουν χιούμορ και να είναι celebrities κυρίως στο διαδικτύο, γιατί το κανάλι είναι στο YouTube.
Το επόμενο project της SciCo;
Ένα από τα projects που τρέχουμε είναι αυτό με το STEM (Science, technology, engineering, and mathematics) . Πηγαίνουμε σε περιοχές κι εκπαιδεύουμε καθηγητές θετικών επιστημών, μέσω του STEM, δηλαδή της βιωματικής εκπαίδευσης. Στη συνέχεια εκείνοι τρέχουν ένα πρόγραμμα σε μαθητές έφηβους κυρίως, που τους “μετατρέπουν” σε εφευρέτες τεχνολογιών που επιλύουν τοπικά κοινωνικά προβλήματα. Αυτό το έργο λοιπόν, το Generation Next, το οποίο τρέχουμε τρία χρόνια τώρα, το έχουν δει κι άλλες χώρες και μας έχουν καλέσει να το εφαρμόσουμε. Και χώρες αναπτυσσόμενες… Αυτό το βρίσκω πάρα πολύ κολακευτικό για εμάς, όπου μια κοινωνική καινοτομία που την ξεκινήσαμε εδώ θα πάμε να την εφαρμόσουμε κι αλλού. Και μάλιστα βρισκόμαστε σε μια τακτική συζήτηση με την UNESCO για να γίνουμε οι partners τους για το STEM, για όλη την Αφρική. Είμαστε πολύ κοντά στο να υλοποιηθεί όλο αυτό.
Μήπως θα έπρεπε να γίνεται κάτι απευθείας με τα παιδιά; Λείπουν προγράμματα και μαθήματα επιστήμης στα σχολεία;
Θα έπρεπε, ναι. Υπάρχουν μαθήματα επιστήμης στα σχολεία αλλά λείπει το project based learning, λείπει το βιωματικό, λείπουν τα εργαστήρια. Θα έπρεπε να μπουν μαθήματα στα σχολεία και να μην τα κάνουμε εξωσχολικά εμείς αυτά.
Ποιο θα πρότεινες να είναι το πρώτο βήμα, ώστε να έρθουμε λίγο πιο κοντά με την επιστήμη;
Θα ξεκινούσα με κάτι light. Όπως ένα φεστιβάλ και συγκεκριμένα το Athens Science Festival που θα πραγματοποιηθεί 1η Απριλίου, στην Τεχνόπολη. Είναι ένα event μεγάλο, διασκεδαστικό. Προσφέρει το λεγόμενο edutainment και θα ήταν μια καλή αρχή. Εκεί μπορείς να δεις τι σε τραβάει κι έπειτα το κυνηγάς χωρίς να το βλέπεις ως μάθημα ή κάτι μακρινό.
Όλα τα έργα που προανέφερα και κάποια ακόμη που δουλεύουμε, “πατάνε” σε μια δυνατή, πιστή και αφοσιωμένη ομάδα. Αυτή η ομάδα είναι το παν. Εσύ μπορείς να έχεις ένα όραμα ως leader αλλά από ένα σημείο και μετά και όταν ο οργανισμός που έχεις δημιουργήσει μεγαλώνει, τα πράγματα τρέχουν μόνο εξατίας αυτής. Οπότε θέλω να δώσω ένα πολύ μεγάλο credit στα μέλη αυτής της ομάδας. Είναι σαν οικογένειά μου. Οπότε πρέπει να γίνονται καλές επιλογές και να δίνεται χώρος στις ομάδες.
