Μπορεί, τελικά, ο άνθρωπος να ξεφύγει από τη μοίρα του; Αυτό είναι το κεντρικό ερώτημα της τραγωδίας «Οιδίπους Τύρρανος», του Σοφοκλή, που έχει χαρακτηριστεί ως «η κορυφαία τραγωδία όλων των εποχών». Ίσως κάποιος να σκεφτεί πως έπειτα από χιλιάδες χρόνια ύπαρξης σήμερα θα ήταν ξεπερασμένη. Κι όμως, όπως σημειώνει ο σκηνοθέτης της παράστασης που ανεβαίνει μέχρι και τον Απρίλιο στο «Απο μηχανής Θέατρο», Θανάσης Σαράντος, «Δύσκολα μπορεί ν’ αμφισβητηθεί το πόσο επίκαιρη είναι η τραγωδία “Οιδίπους Τύραννος” για τη χώρα μας την περίοδο που διανύουμε. Είναι η τραγωδία της Γνώσης και της αυτογνωσίας. Τα πάθη που διαδραματίζονται στη σκηνή, τα εγκλήματα, τα μίση και οι αυτοκαταστροφές είναι σημερινά».
Ο ίδιος ενσαρκώνει στη σκηνή τον Οιδίποδα, έχοντας στο πλευρό του πολύ αξιόλογους καλλιτέχνες. Ανάμεσά τους η Μάνια Παπαδημητρίου, η ηθοποιός που έχει χαράξει μια μοναδική πορεία στο θέατρο και την ελληνική υποκριτική σκηνή και στο έργο υποδύεται δύο ρόλους – αυτόν της μητέρας του Οιδίποδα, Ιοκάστης και εκείνον του μάντη Τειρεσία. Εμείς μιλήσαμε μαζί της τόσο για τη θεατρική παράσταση που πρωταγωνιστεί, όσο και για το αντίκρισμα που έχει αυτή στο σήμερα.
Οιδίπους Τύραννος. Η «τραγωδία της Γνώσης, της αυτογνωσίας. Κι ασφαλώς η αυτογνωσία περιλαμβάνει τη γνώση των ορίων της ελευθερίας μας», σημειώνει ο Μίνως Βολανάκης. Μέχρι πού, πιστεύετε, πως πρέπει να φτάνει η ελευθερία μας;
Η ελευθερία, όταν υπάρχει, βρίσκονται πάντα τα όρια ώστε να μην παραβιάζεις την ελευθερία του άλλου. Το ζήτημα είναι ότι η ελευθερία ποτέ δεν υπάρχει πραγματικά, οπότε στον αγώνα μας να την κερδίσουμε παραβιάζουμε άθελά μας τα όρια του αλλουνού που κι αυτός ψάχνει την ίδια στιγμή τη δικιά του. Κι έτσι έχουμε σύγκρουση.
Τελικά, είναι καλύτερο να γνωρίζουμε, με όποιο κόστος ή η άγνοια κάποιες φορές είναι η πιο «ασφαλής» επιλογή;
Η άγνοια είναι οπωσδήποτε μια πιο ασφαλής επιλογή. Μερικά πράγματα είναι καλύτερο να μην τα ξέρεις.
Τα ερωτήματα που θέτει η συγκεκριμένη τραγωδία του Σοφοκλή, πώς συνδέονται με την σημερινή ελληνική πραγματικότητα;
Και με τη σημερινή συνδέονται και με τη χθεσινή και με την αυριανή. Και όχι μόνο της δικής μας χώρας. Όπου υπάρχει πυραμίδα εξουσίας και ταυτόχρονα παλιά κρυμμένα μυστικά, εκεί πάντα αναζητείται ένας Οιδίποδας να βγάλει το φίδι απ’ την τρύπα. Μόνο που δεν υπάρχουν σήμερα Οιδίποδες να θέλουν να ψάξουν την αλήθεια και να είναι έτοιμοι να πληρώσουν το τίμημα, όποιο και να είναι αυτό, για να σωθούν οι πόλεις.
Ο Τειρεσίας είναι τυφλός, αλλά ξέρει την αλήθεια. Η Ιοκάστη βλέπει, αλλά αρνείται να «δει» την αλήθεια. Κρατάτε και τους δύο αυτούς ρόλους. Πώς τους προσεγγίσατε;
Προσέγγισα ανάποδα τον έναν ρόλο απ’ τον άλλον. Ο Τειρεσίας δεν κοιτάζει αλλά βλέπει και κυρίως ακούει πολύ προσεκτικά, ενώ η Ιοκάστη κοιτάζει όλη την ώρα με ένταση αλλά δεν ακούει παρά μόνο ό,τι θέλει αυτή ν’ ακούσει. Μόνο στο τέλος ακούει πραγματικά και γι’ αυτό συντρίβεται.
Μάθατε κάτι για τον εαυτό σας, μέσα από αυτούς;
Πάντα μαθαίνω κάτι από τους ρόλους που παίζω και από τις συνεργασίες μου. Αλλά το τί έμαθα το ξέρω στο τέλος των παραστάσεων.
Συχνά λέγεται πως η τέχνη θέλει θυσίες. Πόσο εφικτό είναι αυτό από τη στιγμή που στην εξίσωση μπαίνει το κομμάτι της επιβίωσης;
Η τέχνη στην Ελλάδα και κυρίως η τέχνη που κάνουμε εμείς, δηλαδή το θέατρο, είναι μια διαρκής θυσία για τους άλλους. Για μας που το κάνουμε είναι η ζωή μας. Αν δεν έκανα αυτό τότε ήταν που θα ένιωθα ότι κάνω θυσία, θα θυσίαζα την ευτυχία μου εν ονόματι μιας πιο πλούσιας ίσως ζωής που θα ήταν για μένα άδεια.
Τι αισθάνεστε κάθε φορά που ανεβαίνετε στη σκηνή;
Κάθε φορά που είναι ν’ ανέβω στη σκηνή νιώθω ότι δεν θα τα καταφέρω, πως κάτι θα στραβώσει, πως ίσως θα ‘ταν καλύτερα να το αποφύγω. Μόλις ανέβω έχω ξεχάσει όλα όσα έλεγα πριν και είμαι άλλη, σαν να μπαίνω σε μια θάλασσα που με προκαλεί να απλώσω τα χέρια μου για να την κολυμπήσω ολάκερη.
Και τι εισπράττετε από το κοινό, ιδιαίτερα αυτούς τους ιδιαίτερα ζοφερούς καιρούς;
Το κοινό όσο δυσκολότερα είναι τα πράγματα τόσο πιο προσεκτικά ακούει τις ιστορίες των έργων και τα λόγια. Σαν να περιμένει απ’ αυτά να βρει παρηγοριά. Κι εγώ το ίδιο κάνω όταν είμαι κοινό. Έτσι μπορεί να δεις να συμβαίνει το εξής παράδοξο: Εκεί που περιμένεις όλοι να έχουν αλλού τον νου τους, λόγω των προβλημάτων τους, εκεί νιώθεις το αντίθετο, δηλαδή να είναι πιο συγκεντρωμένοι και η παράσταση να πηγαίνει καλύτερα. Τα μεγάλα κείμενα λειτουργούν σαν βάλσαμο στις ψυχές μας και των ηθοποιών που παίζουν και των θεατών.
Λίγα λόγια για το έργο
Ο Οιδίποδας, βασιλιάς της Θήβας, αναλαμβάνει να βρει τον δολοφόνο του Λαΐου ο οποίος, σύμφωνα με τον χρησμό, είναι υπεύθυνος για τον φοβερό λοιμό που έχει πλήξει την πόλη του. Στην πορεία, ανακαλύπτει πως όχι μόνο είναι ο ίδιος ο φονέας του προηγούμενου βασιλιά της Θήβας, αλλά και ο δολοφόνος του πατέρα του και σύζυγος της μητέρας του. Έπειτα από αυτή την αποκάλυψη της τραγικής αλήθειας, η Ιοκάστη απαγχονίζεται και ο Οιδίποδας αυτοτυφλώνεται.
Βασικός άξονας της παράστασης είναι η σύνδεση πολίτη και πολιτείας σε βαθιά κρίση. Πόσο διαχρονική παραμένει η σοφόκλεια τραγωδία τον 21ο αιώνα, με την άκρατη παρέμβαση του σημερινού ανθρώπου στη φύση και την τιμωρία της αλαζονικής του στάσης από την ίδια τη φύση μέσω της πανδημίας του COVID-19, ανάλογη του λοιμού της Αθήνας του 5ου αιώνα που προφανώς ενέπνευσε τον Σοφοκλή;
Οιδίπους Τύρρανος
Μετάφραση: Μίνως Βολανάκης
Σκηνοθεσία- Δραματουργική επεξεργασία – φωτισμοί: Θανάσης Σαράντος
Ερμηνεύουν οι: Μάνια Παπαδημητρίου (Ιοκάστη- Τειρεσίας), Θανάσης Σαράντος (Οιδίπους Τύραννος), Χριστόδουλος Στυλιανού (Κρέοντας), Πάρης Σκαρτσολιάς (Εξάγγελος-Χορός), Αλέξανδρος Τούντας (Άγγελος-Χορός), Βαγγέλης Ψωμάς (Θεράπων-Χορός), Νίκος Πολοζιάνης (Ιερέας-Χορός).
Παραστάσεις: κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 21:00 – έως και τις 25 Απριλίου
(δεν θα πραγματοποιηθούν παραστάσεις 10, 11, 17 και 18 Απριλίου λόγω Πάσχα)
Εισιτήρια: 18 € κανονικό, 14 € μειωμένο (φοιτητές, άνω των 65 ετών), 12 € (ανέργων,
ομαδικό) και 10 € (ατέλειες)
Προπώληση: Δείτε εδώ.
Από Μηχανής Θέατρο, Ακαδήμου 13, Αθήνα
Τ.Κ: 104 36, τηλ.: 210 5232097
